szpital zakaźny, dawny św. stanisława

SZPITAL ZAKAŹNY,
DAWNY
ŚW. STANISŁAWA
I Tablica na fasadzie budynku obecnego Szpitala Zakaźnego przy ul. Wolskiej 37
L Pawilon obserwacyjno-zakaźny Szpitala Św. Stanisława ok. 1928 roku
L Główny pawilon Szpitala Zakaźnego przy ul. Wolskiej obecnie
Powstał w 1881 r. w wyniku decyzji Rady Miejskiej Warszawy o budowie
odrębnego szpitala dla chorób zakaźnych. Prezydentem miasta był
wówczas Sokrates Starynkiewicz. Wydzierżawiono teren z budynkami
w tzw. kolonii Ohma na Woli. W 1882 r. przeprowadzono remont
i rozbudowę; szpital miał wówczas 50 łóżek i do 1885 r. pełnił rolę
szpitala „czasowego” – czynnego jedynie w okresie epidemii. Potem
powiększony został do 120 łóżek i przekształcony w szpital stały.
W 1900 r. otrzymał nazwę: Warszawski Szpital Miejski św. Stanisława. W 1905 r. składał się już z 15 budynków zaopatrzonych w wodociągi, kanalizację, ogrzewanie węglowe i oświetlenie gazowe. Personel
składał się z 8 lekarzy, 4 felczerów i 5 pielęgniarek. W latach 1917–21
w Warszawie wybuchały groźne epidemie chorób zakaźnych: duru
wysypkowego, płonicy, ospy naturalnej, które ujawniły niedostatki
szpitala, mimo powiększenia go do 300 łóżek. Brakowało zaplecza
oraz odpowiednich urządzeń technicznych.
W 1925 r. rozpoczęto przebudowę i rozbudowę, m.in. powstał
nowoczesny pawilon obserwacyjny z oddziałami chorób zakaźnych
na piętrach (od ul. Wolskiej). Stworzono też nowoczesne zaplecze
diagnostyczne i gospodarcze. Znacznie polepszyły się warunki opieki
nad chorymi i warunki pracy.
W pierwszych dniach oblężenia Warszawy w 1939 r. szpital został
uszkodzony, jednak nadal pełnił swoje zadania. Podczas okupacji
część pracowników włączyła się w działalność konspiracyjną. Wykorzystując charakter szpitala (lęk Niemców przed chorobami zakaźnymi) i jego położenie (sąsiedztwo dzielnicy żydowskiej), nawiązano
kontakty z ruchem oporu w getcie i na Pawiaku. Przechowywano
osoby zagrożone, stworzono magazyn broni i amunicji, a nawet wytwarzano granaty. Podczas pierwszych dni Powstania szpital uniknął
grozy masowych egzekucji na Woli, potem znalazł się na terenie
zajętym przez Niemców. W końcu października został ewakuowany
poza Warszawę, a w opuszczonych pomieszczeniach Niemcy urządzili magazyny amunicji.
W pierwszych miesiącach po wojnie Szpital Zakaźny mieścił
się w prowizorycznych warunkach na Pradze, przy ul. Siennickiej.
Powrócił na swoje miejsce w lipcu 1948 r. Po częściowej odbudowie
i modernizacji ocalałych pawilonów, uruchomiono 300 łóżek. W następnych latach umiejscowiono tam kliniki chorób zakaźnych Akademii Medycznej, obecnie – Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
• SZPITAL STAROZAKONNYCH, OBECNIE WOLSKI •
J Gabinet naczelnego lekarza oraz pracownia lekarska
w Szpitalu Starozakonnych, ok. 1902 roku
SZPITAL
STAROZAKONNYCH,
OBECNIE WOLSKI
K Pawilon chorób płucnych, elewacja południowa, ok. 1902 roku
K Jeden z budynków obecnego Szpitala Wolskiego przy ul. Kasprzaka 17
J Tablica na terenie Szpitala Wolskiego
Żydowski szpital funkcjonował w Warszawie od 1799 r. przy ul. Pokornej, a od 1870 – przy ul. Inflanckiej 14. Pod koniec XIX w. zrodziła się
inicjatywa wybudowania nowego szpitala. W 1887 r. zyskała akceptacje
Warszawskiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej i jej prezesa, znanego
lekarza Ludwika Natansona. Przeznaczono na ten cel własne tereny
gminy żydowskiej na Czystem, przy ul. Dworskiej 17.
Budowę rozpoczęto w maju 1894 r. od wmurowania kamienia
węgielnego synagogi przyszpitalnej. Wielooddziałowy Szpital Starozakonnych otwarto w 1902 r. – był wówczas najnowocześniejszą
placówką medyczną w Warszawie, opartą na wzorach europejskich.
Naczelnym lekarzem został Zygmunt Kramsztyk (1849–1920) – okulista, ordynator oddziału ocznego, twórca i redaktor pisma „Krytyka
Lekarska”, filozof medycyny.
W 1907 roku szpital przeszedł pod zarząd Magistratu m. Warszawy. W latach 1909–11 wybudowano kolejny dwupiętrowy pawilon
z 80 łóżkami na potrzeby oddziału wewnętrznego i neurologicznego.
Podczas I wojny światowej szpital został podporządkowany potrzebom frontu, przyjmował rannych żołnierzy. W okresie międzywojennym kontynuowano rozbudowę. W 1923 r. stworzono tam Szkołę
Pielęgniarek. W 1939 r. w szpitalu pracowało 147 lekarzy różnych
specjalności, 119 pielęgniarek i 6 farmaceutów.
Podczas oblężenia Warszawy w wyniku nalotów szpital został
poważnie uszkodzony, zniszczono kilka pawilonów m.in. chirurgiczny. Pomimo tego nadal służył chorym, w chwili kapitulacji było w nim
ok. 5000 rannych.
Władze okupacyjne przekazały zarząd Gminie Żydowskiej, usunięto członków personelu i chorych nie będących Żydami. W lutym
1941 r. szpital został przeniesiony na teren getta, na ul. Stawki . Tam
funkcjonował do 1943 roku. Natomiast do opuszczonych pawilonów
Szpitala Starozakonnych na Czystem przeniesiono chwilowo personel
i chorych zniszczonego szpitala św. Ducha oraz Szpitala Skarbowców. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej szpital przeznaczono
na potrzeby armii.
Po zakończeniu działań wojennych, jesienią 1946 roku, w ocalałych zabudowaniach na stałe ulokowano Szpital św. Ducha (pod
nową nazwą Szpital Miejski nr 1). Od 1957 r. funkcjonuje pod nazwą
„Szpital Wolski” przy ul. Marcina Kasprzaka.
• SZPITAL PRASKI P.W. PRZEMIENIENIA PAŃSKIEGO •
SZPITAL PRASKI
P.W. PRZEMIENIENIA
PAŃSKIEGO
I Tablica przy wejściu do Szpitala Praskiego pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego,
przy Al. Solidarności 67
Pierwszy lazaret w tym miejscu powstał w okresie wojen napoleońskich. Później wybudowano koszary, a od 1825 r. zorganizowano
w nich ponownie lazaret wojskowy. Od wybuchu epidemii cholery
w Warszawie w 1866 r. służył ludności cywilnej. Wzrost liczby ludności Pragi i pogarszające się warunki sanitarne zmobilizowały Radę
Główną Opiekuńczą w 1868 r. do utworzenia szpitala dla ludności
cywilnej pod nazwą „Szpital Najświętszej Maryi Panny na Pradze”.
Liczył początkowo ok. 100 łóżek, personel składał się z 4 lekarzy, 2 felczerów i 3 sióstr miłosierdzia, zajmował jeden długi piętrowy budynek.
W 1895 r. dobudowano dwa skrzydła i przyłączono resztę terenów
wojskowych, co pozwoliło na dalszy rozwój szpitala. Wybudowano
kaplicę przedpogrzebową i trupiarnię z wielką salą sekcyjną, w 1912 r.
– pawilon z Oddziałem Położniczo-Ginekologicznym; kolejne etapy
rozbudowy trwały do końca lat międzywojennych.
W 1939 r. szpital został zbombardowany. Po odbudowaniu władze okupacyjne umieściły tam lazaret wojskowy. W związku z tym,
w latach okupacji szpital działał w budynku przy bursie studenckiej
gminy żydowskiej przy ul. Sierakowskiego oraz w szkole przy ul. Szerokiej. Prowadzono tajne nauczanie medycyny, udzielano pomocy
rannym w akcjach sabotażowych. Podczas Powstania budynek przy
ul. Sierakowskiego został częściowo zniszczony ostrzałem zza Wisły;
działalność kontynuowano w prowizorycznych warunkach w budynku
szkoły przy ul. Boremlowskiej.
Obecność grona doświadczonych klinicystów – nauczycieli
akademickich, a obok – licznych studentów tajnego nauczania,
pragnących kontynuować naukę, zaowocowało powstaniem zalążka
Wydziału Lekarskiego – tzw. „Akademii Boremlowskiej” z dziekanem
doc. Tadeuszem Butkiewiczem. Oficjalne zatwierdzenie przez władze
„lubelskie” nastąpiło 17 listopada 1944 r.
Po wojnie szpital powrócił do swej siedziby, ale pozbawiono go
nazwy i oznaczono numerem 4. Od 1948 r. funkcjonowały wszystkie
oddziały. W 1959 r. nadano nazwę – Szpital Praski.
K Ewakuacja Szpitala w 1939 roku
I Weranda w nowym pawilonie Szpitala od strony Wisły, ok. 1918 roku
K Plan parteru głównego gmachu Szpitala