pobierz plik
Transkrypt
pobierz plik
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA w ELBLĄGU INSTYTUT POLITECHNICZNY Karol Speizer Marek Uzdowski RADIOWE STEROWANIE WYŁĄCZNIKAMI W SIECI ELEKTROENERGETYCZNEJ Elbląg 2005 1. Spis treści 1. Spis treści 2. Wstęp 3. Łączniki elektroenergetyczne 3.1 Wiadomości ogólne 3.2 Klasyfikacja łączników 3.3 Parametry łączników 4. Rozłącznik z próżniowymi komorami gaszeniowymi napowietrzny typu RPN III S 24/400 z napędem elektrycznym NSP-5 4.1 Zastosowanie rozłącznika RPN III S24/400 4.2 Dane techniczne rozłącznika RPN III S 24/400 4.3 Gabaryty rozłącznika RPN III S 24/400 4.4 Dane techniczne napędu elektrycznego NSP-5 4.5 Warunki pracy 4.6 Opis techniczny 5. Telemechanika 5.1 Sterowniki telemechaniki typu Ex-ML 5.2 Moduły 5.3 Transmisja danych 5.4 Podstawowe funkcje telemechaniki typu Ex-ML 5.5 Funkcje opcjonalne telemechaniki typu Ex-ML 5.6 Moduły podstawowe 5.7 Moduły usługowe 5.8 Ex-ML z rozproszonymi modułami wejść/wyjść binarnych 5.9 Ex-ML z rozproszonymi modułami wejść/wyjść binarnych 5.10 Autonomiczny system telemechanik Ex-ML 5.11 Łączność 5.12 Zasilanie 6. Realizacja łączności poprzez trunking 6.1 Realizacja łączności poprzez trunking 6.2 Konfiguracja systemu 6.3 System nadzoru posługujący się protokołem MAP27 6.4 Urządzenia telemechaniki posługujące się protokołem MAP27 6.5 Trunking – akcesoria 7. System dyspozytorski - WindEx 7.1 System WindEx – podstawowe cechy 7.2 System WindEx – funkcje podstawowe 7.3 System WindEx – funkcje opcjonalne 7.4 System WindEx – właściwości terminala 7.5 System WindEx - Analizator zwarć 7.6 Sprzęg systemem telemechanik 7.7 Arkusz kalkulacyjny czasu rzeczywistego 7.8 WindEx - Dziennik operacyjny 7.9 WindEx - Dziennik operacyjny - Poziom pola 7.10 WindEx - Dziennik operacyjny - Poziom linii 7.11 WindEx - Dziennik operacyjny - Menu polecenia 7.12 WindEx - Dziennik operacyjny - Wpis do dziennika 7.13 WindEx - Dziennik operacyjny - Lista zdarzeń i poleceń 7.14 WindEx - System blokad i sekwencji sterowniczych 8. Literatura 2 2. Wstęp W obecnych czasach, w warunkach gospodarki globalnej, zwiększanie wydajności i jednoczesne obniżanie kosztów jest nie tylko koniecznością, co i obowiązkiem ekonomicznym zarządzania i funkcjonowania przedsiębiorstw. Kluczem do optymalizacji i lepszej sprawności przebiegu wszelkich procesów jest ich automatyzacja. Produkt finalny procesu tworzenia musi być wykonany jak najszybciej, przy zachowaniu należytej staranności i dokładności, natomiast w razie awarii, uszkodzenie było lokalizowane szybko i sprawnie usuwane. Obecnie w energetyce ilość procesów, które opierają się na automatyce nieustannie wzrasta. Chodzi przecież o to, aby odbiorcy zapewnić energię w należytej jakości w sposób jak najmniej awaryjny. To właśnie automatyka lokalizacji i selekcji miejsca zwarcia pozwala zmniejszyć do minimum czas przerw w zasilaniu poszczególnych odbiorców zasilanych z sieci średniego napięcia. Przykładem takiej automatyzacji są wyłączniki sterowane radiowo. 3. Łączniki elektroenergetyczne 3.1. Wiadomości ogólne Łączniki elektroenergetyczne, [1] nazywane również elektrycznymi lub w skrócie łącznikami, są aparatami przeznaczonymi do przewodzenia określonych prądów oraz do wykonywania określonych czynności łączeniowych w obwodach urządzeń elektroenergetycznych. Funkcje pełnione przez łączniki w układzie elektroenergetycznym mogą być bardzo różne: załączanie, przełączanie i wyłączanie torów prądowych pod obciążeniem (wyłączniki, rozłączniki), stwarzanie bezpiecznych przerw izolacyjnych (odłączniki, rozłączniki), manewrowanie przepływem prądu i energii elektrycznej (łączniki manewrowe). 3.2 Klasyfikacja łączników Odłączniki są to łączniki przeznaczone i zdolne do przewodzenia prądów o wartościach nie przekraczających ich prądów znamionowych cieplnych oraz do krótkotrwałego przewodzenia określonych prądów zakłóceniowych (roboczych i zwarciowych). Stwarzają one bezpieczne, z reguły widoczne przerwy w obwodzie. Nie mogą być stosowane do wyłączania prądów z wyjątkiem bardzo małych prądów pracy jałowej niektórych urządzeń i linii. Rozłączniki są to łączniki przeznaczone do długotrwałego przewodzenia prądów znamionowych cieplnych i krótkotrwałego przewodzenia określonych prądów zakłóceniowych oraz do łączenia prądów nie przekraczających wartości znamionowych prądów wyłączalnych, nie większych niż 10-krotna wartość ich prądów znamionowych cieplnych. Wyłączniki są to łączniki przeznaczone do wyłączania i załączania określonych prądów roboczych i zakłóceniowych, do długotrwałego przewodzenia znamionowych prądów cieplnych oraz do krótkotrwałego przewodzenia określonych prądów zakłóceniowych, przy czym ich znamionowy prąd wyłączalny jest większy niż 10-krotna wartość znamionowych prądów cieplnych. 3 3.3. Parametry łączników • • • • • • • • Napięcie znamionowe łącznika trójfazowego (UN) jest to największa dopuszczalna wartość skuteczna napięcia międzyprzewodowego sieci w której łącznik może być zainstalowany, przy której też są ustalone inne znamionowe parametry techniczne łącznika. Prąd znamionowy ciągły (cieplny) łącznika (IN) jest to największa wartość skuteczna prądu, który może płynąć przez łącznik przy pracy ciągłej, podczas której zestyki główne są zamknięte i przewodzą prąd w dowolnie długim czasie w określonej temperaturze otaczającego powietrza, przyjmowanej zazwyczaj 30°C. Prąd znamionowy wyłączalny łącznika (zdolność wyłączalna) jest to największa wartość skuteczna prądu, którą łącznik może wyłączyć w określonych warunkach i szeregu łączeniowym bez powodowania uszkodzeń lub objawów mogących mieć niepożądany wpływ na środowisko lub na wykonywanie przez łącznik wyznaczonych funkcji. Prąd znamionowy załączalny jest to największa chwilowa wartość prądu załączalnego, którą łącznik może załączyć bez szczepienia się zestyków oraz innych skutków powodujących niezdatność łącznika do dalszej pracy. Prąd znamionowy szczytowy łącznika jest to największy prąd szczytowy (udarowy), który występująć w łączniku przy zamkniętych zestykach łącznika nie spowoduje trwałego szczepienia się styków ani żadnych uszkodzeń mechanicznych lub uszkodzeń izolacji. Trwałość mechaniczna jest to największa liczba cykli przestawieniowych, które można wykonać łącznikiem nieobciążonym prądem bez przekroczenia określonego zużycia elementów. Trwałość łączeniowa jest to największa liczba cykli łączeniowych, które można wykonać łącznikiem z określoną częstością łączeń w określonym obwodzie probierczym, odpowiadających dopuszczalnemu zużyciu styków lub innych elementów członów łączeniowych łącznika. Znamionowa częstość łączeń jest to największa liczba cykli łączeniowych w określonym czasie (najczęściej w ciągu 1h). 4. Rozłącznik z próżniowymi komorami gaszeniowymi napowietrzny typu RPN III S 24/400 z napędem elektrycznym NSP-5 Rys. 1: Rozłącznik z próżniowymi komorami gaszeniowymi typu RPN S 24/400 [4] 4 4.1 Zastosowanie rozłącznika RPN III S24/400 Rozłącznik typu RPN III S24/400 [4] jest przeznaczony do stosowania w linii rozdzielczych napowietrznych SN 15÷20 kV. Służy do załączenia i wyłączenia linii elektroenergetycznych pod obciążeniem. Mogą one być stosowane w liniach magistralach, punktach stałego podziału sieci oraz na początku odgałęzień o znacznej długości, zasilających większą liczbę stacji. Nie ogranicza się liczby rozłączników włączonych szeregowo do sieci. Urządzenie jest wyposażone w próżniowe komory gaszeniowe charakteryzujące się dużą żywotnością i zdolnością łączeniową 400 A. Napęd NSP-5 przeznaczony do manewrowania rozłącznikami RPN III S 24/400 Napęd może być sterowany zdalnie (radiowo lub miejscowo z wykorzystaniem szaf sterowniczych SO-1). Czynności łączeniowe można również wykonać ręcznie przy użyciu napędu ręcznego NRV/NSP-5. 4.2 Dane techniczne rozłącznika RPN III S 24/400 Napięcie znamionowe Ur Znamionowy poziom izolacji -napięcie probiercze udarowe piorunowe UNi -napięcie probiercze 1-minut. wytrzymywane Częstotliwość znamionowa fr Znamionowy prąd ciągły Ir Prąd znamionowy 1-sek. wytrzymywany In1s Prąd znamionowy szczytowy wytrzymywany INsz Prąd wyłączalny w obwodzie o małej indukcji I1 Prąd wyłączalny w obwodzie sieci pierścieniowej I2 Prąd wyłączalny ładowania kabli I4a Prąd wyłączalny ładowania linii napowietrznych I4b Izolatory wsporcze Trwałość mechaniczna Sterowanie 24kV Masa 84 kg 125 kV / 145 kV 56 kV / 60 kV 50 Hz 400 A 12,5 kA 31,5 kA 400 A 400 A 20 A 20 A kompozyt 2000 cykli ręczne, elektryczne 4.3Gabaryty rozłącznika RPN III S 24/400 Rys. 2: Wymiary rozłącznika typu RPN III S 24/400 [4] 5 4.4 Dane techniczne napędu elektrycznego NSP-5 Napięcie zasilania 24 V DC Moc silnika 330 W Przekrój przewodów zasilania 4 mm2 Przekrój przewodów sterowniczych Średni czas (*) przełączenia 1,5 mm2 Waga napędu 42 kg 3 * czas może ulec wydłużeniu – zależy od napięcia zasilania, także od warunków atmosferycznych, długości kabli łączeniowych, itp. 4.5 Warunki pracy Rozłącznik wraz z napędem przystosowany jest do pracy w urządzeniach napowietrznych w następujących warunkach otoczenia: • temperatura powietrza (otoczenia): -25÷40°C • temperatura średnia w ciągu 24 h: 35°C÷(308°K) • wilgotność względna powietrza: do 100% • wysokość zainstalowania nad poziomem morza: do 1000 m 4.6 Opis techniczny Rozłącznik typu RPN III S 24/400 [4] ma budowę trójbiegunową o wspólnym napędzie. Odpowiednio wytrzymała konstrukcja zapewnia dużą niezawodność i trwałość. Budowa umożliwia bezpośrednio połączenie przewodów liniowych z rozłącznikiem. Każdy biegun wyposażony jest w dwa izolatory wsporcze IN – 24 wykonane z żywic cykloalifatycznych. Jeden izolator jest zamocowany na stałe z stykami głównymi, natomiast drugi izolator razem z stykami ruchomymi jest zamontowany na wsporniku ruchomym. Zamontowane zaciski prądowe standardowo pozwalają na zamocowanie przewodów elektroenergetycznych aluminiowych z izolacją lub gołych w przekroju 16 ÷ 95 mm2. Styki główne posiadają konstrukcję szczękową. Styki wykonane są z profilowanych płaskowników miedzianych połączonych w sposób nierozłączny przez nitowanie oraz z zamontowanie w miseczkach stabilizacyjnych sprężyny co powoduje stałą siłę docisku i bardzo dobre połączenie powierzchni stykowej. Elementy styków są zabezpieczone powierzchniowo poprzez cynowanie co umożliwia długą prace i zabezpiecza przed korozyjnym oddziaływaniem środowiska. Styki pomocnicze pracujące równolegle ze stykami głównymi otwierają się po otwieraniu styków głównych i osiągnięciu bezpiecznej między nimi odległości. Zamknięcie się styków pomocniczych w trakcie załączania rozłącznika następuje po zamknięciu styków głównych. Konstrukcja styków pomocniczych i komór gaszeniowych umożliwia załączanie i rozłączanie prądów roboczych do 400A. Rozłącznik jest przystosowany do sterowania zdalnego napędem NSP – 5 i ręcznego napędem NRV / NSP – 5. Napęd NSP – 5 jest napędem elektrycznym wyposażonym w silnik i dwustopniową przekładnię zębatą ze sprzęgłem oraz elektryczny układ sterowania. 6 Elementy te zabudowane są w obudowie z blachy aluminiowej. Manewrowanie rozłącznikiem polega na wykonaniu przez wałek główny napędu sprzężony od góry ze sterowaniem rozłącznikiem a od dołu z napędem ręcznym obrotu o kąt 180°. 5. Telemechanika Telemechanika [gr.], teleautomatyka [8] - dziedzina techniki zajmująca się przekształcaniem i przekazywaniem na odległość sygnałów elektrycznych w celach sterowania, rejestracji danych i kontroli urządzeń technicznych; ma zastosowanie w przyrządach centralnego sterowania i kontroli obiektów oddalonych (np. w energetyce, kolejnictwie), w przypadku trudno dostępnych obiektów (np. w urządzeniach jądrowych) lub ich ruchu (np. samoloty, rakiety); telemechanika obejmuje: telesygnalizację, telesterowanie i telemetrię. 5.1 Sterowniki telemechaniki typu Ex-ML Rys. 3: Sterowniki telemechaniki typu Ex-ML [5] Sterowniki telemechaniki typu Ex-ML są grupą uniwersalnych urządzeń przeznaczonych do zabudowy na rozdzielniach energetycznych średnich i niskich napięć. Przeznaczeniem sterowników jest obsługa małych obiektów potrzebujących niewielu wejść i wyjść do przesyłu danych (np. odłącznik słupowy). Jednocześnie umożliwiają one włączenie w system telemechaniki i zdalnego nadzoru różnych nietypowych urządzeń i usług. W przypadku większych obiektów można zastosować rozproszony system Ex-ML, w którym sterowniki spełniają rolę telemechaniki polowej. 7 5.2Charakterystyka telemechaniki typu Ex-ML Rys. 4: Sterowniki telemechaniki typu Ex-ML [5] [5] Ex-ML jest telemechaniką o bardzo małych wymiarach, elastycznej konfiguracji oraz niskiej cenie. Ma ona charakter modułowy. Pojedyncze moduły mieszczą się w typowych niewielkich obudowach firmy Phoenix Contact. Podstawowymi elementami systemu są sterowniki telemechaniki (RTU) współpracujące z magistralą typu LONTM zrealizowaną w oparciu o trójprocesorowy element typu „Neuron”. Zastosowana magistrala umożliwia realizację struktury łączności w postaci sieci komputerowej składającej się z równouprawnionych węzłów. W każdym z nich znajduje się sterownik telemechaniki (RTU) zapewniający sprzęg z nadzorowanym polem. Tworzą one lokalną sieć elementów ML. Sieć dołączona jest do koncentratora, który umożliwia współpracę z innymi systemami, w szczególności z systemem WindEx. Telemechanika Ex-ML składa się z modułu nadrzędnego (tzw. getway) oraz modułów nieinteligentnych łączonych do niego poprzez magistralę lokalną i modułów inteligentnych łączonych do modułu nadrzędnego poprzez magistralę typu LONTM. Moduły te umieszcza się na szynie DIN montowanej w szafach lub na tablicach sterowniczych. Łączność pomiędzy modułem nadrzędnym a modułami inteligentnymi (zawierającymi w nazwie literę N) prowadzona jest w protokole LonTalk. Magistrala typu LONTM może być wykonana przy pomocy skrętki w ekranie lub światłowodu. Każdy moduł inteligentny, podłączony za pośrednictwem magistrali LONTM, identyfikowany jest w systemie poprzez numer sieciowy, który może być ustawiany i modyfikowany zdalnie. 8 5.3 Moduły Telemechanika Ex-ML ma charakter modułowy. Pojedyncze GSM moduły mieszczą się w typowych niewielkich obudowach firmy Phoenix Contact i łączone są ze sobą poprzez szynę DIN (moduły podstawowe) lub poprzez magistralę typu LONTM (Local Operating Network) (moduły usługowe). Łączność pomiędzy zestawem podstawowym a modułami usługowymi prowadzona jest w protokole LonTalk. Magistrala typu LONTM pozwala na podłączenie praktycznie nieograniczonej ilości modułów usługowych. 5.4 Transmisja danych Dla systemów nadzoru telemechanika Ex-ML prezentuje się jako pojedyncze RTU. Głównym medium transmisyjnym jest radiowa sieć trunkingowa, ale łączność z jednostką nadrzędną może odbywać także się poprzez: • kolizyjną sieć radiową opartą o jeden kanał łączności współdzielony z systemem fonicznym, • radiową sieć transmisji danych MOBITEX • publiczną sieć telefoniczną GSM • transmisję po sieci energetycznej nn • komutowaną sieć telefoniczną • łącze telefoniczne trwałe. Transmisja danych odbywa się z szybkością 1200 bit/s – 9600 bit/s. Telemechanika może posługiwać się protokołami łączności: DNP 3.0 lub MAP27. Najnowszym rozwiązaniem łączności urządzeń z obiektem jest pakietowa transmisja danych w telefonii komórkowej GPRS, umożliwiająca transmisję danych cyfrowych poprzez dedykowany APN oraz prywatny numer dostępowy. 5.4 Podstawowe funkcje telemechaniki typu Ex-ML 1. odczytywanie sygnałów binarnych (stany łączników); Sygnały binarne odczytywane są z rozdzielczością czasową 100 ms. Każde rejestrowane zdarzenie opatrzone jest cechą czasu. Rodzaje wejść sygnalizacyjnych są konfigurowane programowo w systemie nadzoru. 2. generowanie sygnałów sterujących binarnych (sterowania impulsowe) na polecenie jednostki nadrzędnej; 3. zapewnienie łączności z jednostką nadrzędną; Głównym medium transmisyjnym jest radiowa sieć trunkingowa, ale łączność z jednostką nadrzędną może odbywać także się poprzez: • kolizyjną sieć radiową opartą o jeden kanał łączności współdzielony z systemem fonicznym, • radiową sieć transmisji danych MOBITEX, • publiczną sieć telefoniczną GSM,GPRS • transmisję po sieci energetycznej nn, • komutowaną sieć telefoniczną, • łącze telefoniczne trwałe. 5.5 Funkcje opcjonalne telemechaniki typu Ex-ML 1. pomiar wartości analogowych; Sygnały analogowe rejestrowane są z rozdzielczością 10 bitową, przy czym maksymalny błąd całkowity pomiaru jest mniejszy od 1%. 9 2. pomiary wartości skutecznej (RMS) napięć i prądów przemiennych; 3. automatyka sieciowa lub zabezpieczeniowa; Odpowiednie moduły mogą wykrywać przepływ prądu zwarciowego, kontrolować poziom napięcia lub realizować proste funkcje zabezpieczeniowe. 4. współpraca z innymi systemami na obiekcie Inne urządzenia jak np. systemy zasilania, pomiarowe, alarmowe itp. wyposażone w kanały łączności mogą być dołączane do systemu ML poprzez specjalizowany moduł konwertujący. 5. przekazywanie danych z liczników energii: impulsowych, z wyjściem informatycznym, 6. sterowanie synoptyką 5.6 Moduły podstawowe • • • • • • Ex-ML_NG_x - moduł zapewniający łączność z jednostką nadrzędną.Warianty modułu: - Ex-ML_NG_T: umożliwiający połączenie poprzez terminal trunkingowy - EX-ML_NG_D: łączność poprzez kanał dzierżawiony w protokole DNP3.0 - EX-ML_NG_S: łączność poprzez modem systemu GSM - Ex-ML_NG_SY: umożliwia sterowanie synoptyką, Moduł ten obsługuje przez lokalną magistralę moduły wejść/wyjść binarnych ExML_CMB (max. 8) oraz moduł pamięci nieulotnej używanej do rejestracji liczników Ex-ML_M2. Ex-ML_NGC_x - moduł telemechaniki rozproszonej systemu ML zapewniający łączność z jednostką nadrzędną oraz komunikację z modułami usługowymi. Warianty modułu: - Ex-ML_NGC_T: umożliwiający połączenie poprzez terminal trunkingowy - EX-ML_NGC_D: łączność poprzez kanał dzierżawiony w protokole DNP3.0 - EX-ML_NGC_S: łączność poprzez modem systemu GSM Ex-ML_CMB - moduł realizujący odczyt sygnalizacji i wykonywanie sterowań impulsowych, EX-ML_CMB_S - moduł synoptyczny realizujący przekazanie impulsów z i do pulpitów synoptycznych. Ex-ML_M2 - moduł pamięci nieulotnej o pojemności 256kB (wymagany w systemie z licznikami impulsów Ex-ML_NLI4), Ex-ML_PS_24, Ex-ML_PS_48, EX-ML_PS_220 - przetwornice zasilające powyższe moduły, 5.7 Moduły usługowe Moduły współpracujące z magistralą typu LONTM zrealizowane są w oparciu o trójprocesorowy element typu „Neuron”. Łączność pomiędzy modułem podstawowym ExML_NG_x a modułami funkcjonalnymi prowadzona jest w protokole LonTalk. Magistrala typu LONTM pozwala na podłączenie praktycznie nieograniczonej ilości modułów funkcjonalnych. Typy modułów: • Ex-ML_NSY10C - moduł do lokalnego odczytu sygnalizacji, • Ex-ML_NST4C - moduł do lokalnego wykonywania sterowań impulsowych, • Ex-ML_NU3 - moduł do lokalnego pomiaru napięć zmiennych, • Ex-ML_NI3 - moduł do lokalnego pomiaru prądów zmiennych, • Ex-ML_NDC4 - moduł do lokalnego pomiaru napięć stałych, 10 • • • • • • • • Ex-ML_NAO - moduł wyjść stałoprądowych, Ex-ML_NLI_4, - moduł do współpracy z impulsowymi licznikami energii, Ex-ML_NBAS, - moduł automatyki sieciowej, Ex-ML_ADP - adapter do przekładników prądowych, Ex-ML_NMDB - moduł do współpracy z urządzeniami po magistrali MODBUS, Ex-ML_NZ - moduł zabezpieczenia, Ex-ML_NCFG - moduł konfiguracyjny, moduły opracowane na specjalne zamówienie. 5.8 Ex-ML ze skupionymi modułami wejść/wyjść binarnych Rys. 5: Ex-ML ze skupionymi modułami wejść/wyjść binarnych [5] Ex-ML w konfiguracji skupionej posiada moduły wejść/wyjść binarnych w zestawie podstawowym. Umożliwia przekazywanie na odległość sygnałów kontrolujących i sterujących innymi urządzeniami technicznymi. Może zapewnić nadzór nad rozdzielnicą nn, odłącznikiem słupowym, stacją transformatorową itp. Jeden moduł typu Ex-ML_NG może obsłużyć do ośmiu modułów wejść/wyjść binarnych oraz po kilka modułów usługowych każdego typu. 11 5.9 Ex-ML z rozproszonymi modułami wejść/wyjść binarnych Rys. 6: Ex-ML z rozproszonymi modułami wejść/wyjść binarnych [5] Telemechanika stacyjna (z rozproszonymi modułami wejść/wyjść binarnych) umożliwia nadzór nad stacją energetyczną. Zestawy telemechaniki umieszczane są w polach stacji i połączone są magistralą typu LONTM. Zastosowana magistrala umożliwia realizację struktury łączności w postaci sieci komputerowej składającej się z równouprawnionych węzłów. W każdym z nich znajduje się sterownik telemechaniki zapewniający sprzęg z nadzorowanym polem. Tworzą one lokalną sieć elementów ML. Sieć dołączona jest do koncentratora, który umożliwia współpracę z systemami dyspozytorskimi. Z punktu widzenia systemu zewnętrznego sieć modułów ML zawsze jest widziana jako pojedynczy sterownik telemechaniki (RTU). Przy zastosowaniu jako koncentratora zestawu z modułem Ex-ML_NGC i podłączeniu maksymalnej ilości modułów usługowych pojemność systemu wynosi: • 250 sygnalizacji • 32 sygnalizacje z modułu automatyki sieciowej • 56 pomiarów • 120 sterowań • 16 wejść liczników impulsowych. Rolę koncentratora może spełniać także Ex MST2. Do koncentratora mogą być dołączone 4 magistrale typu LONTM. Do każdej magistrali może być dołączonych 25 sterowników telemechaniki typu Ex-ML. 12 5.10 Autonomiczny system telemechanik Ex-ML Rys. 7:Autonomiczny system telemechanik Ex-ML [5] Praca telemechaniki Ex-ML w Systemie Autonomicznym umożliwia przekazywanie informacji pomiędzy małą stacją energetyczną a nastawnią wyposażoną w makietę synoptyczną. Nastawnia połączona jest ze stacją energetyczną pojedynczym łączem telekomunikacyjnym (przewodowym, radiowym w kanale otwartym, poprzez GPRS lub po sieci energetycznej nn). W nastawni znajduje się zestaw telemechaniki ML będący „lustrzanym odbiciem” telemechaniki znajdującej się na obiekcie. Informacja (synoptyka, pomiary, sygnały sterownicze) przekazywana jest pomiędzy urządzeniami systemu ML i prezentowana bez pośrednictwa dodatkowego komputera. Każdy moduł telemechaniki ML posiada swój odpowiednik w zestawie synoptyki. Oznacza to, że stan wejścia sygnalizacyjnego nr 0 w module Ex-ML_CMB przedstawiony jest stykami wyjścia oznaczonego nr 0 w module Ex-ML_CMB_S. W przypadku pomiarów wartość napięcia np. na wejściu nr 1 modułu Ex-ML_NU3 reprezentowana jest wartością prądu na wyjściu nr 1 modułu Ex-ML_NAO3. 5.11 Łączność Dla systemów nadzoru telemechanika Ex-ML prezentuje się jako pojedyncze RTU, które komunikuje się z nimi poprzez łącza stałe w protokole DNP3.0, łączność trunkingową w protokole MAP27 lub łączność poprzez GSM w protokole DNP3.0. Transmisja danych odbywa się z szybkością 1200 bit/s – 9600 bit/s. Najnowszym rozwiązaniem łączności urządzeń z obiektem jest pakietowa transmisja danych w telefonii komórkowej GPRS, umożliwiająca transmisję danych cyfrowych poprzez dedykowany APN oraz prywatny numer dostępowy. Medium łączności dla magistrali typu LONTM może być pojedyncza skrętka w ekranie (max. 200m), na której można, w zależności od jej rozległości oraz wyposażenia liniowego sterowników, uzyskiwać szybkości transmisji o 600 baud’ów do 1,2 Mbaud’ów. 13 5.12 Zasilanie Ex-ML - może być zasilane napięciem od 24V do 220V DC i AC, - napięcie obwodów wtórnych może wynosić od 24V do 220V. 6. Realizacja łączności poprzez trunking Urządzenia telemechaniki produkcji ELKOMTECH S.A., w przypadku łączności realizowanej z użyciem sieci trunkingowej, wykorzystują krótkie ramki danych protokołu MAP27 (SST, SDM) z kodowaniem typu "free format data" (podstawowy typ kodowania występujący w terminalach wszystkich producentów, o ile oczywiście posiadają one wbudowany interfejs szeregowy z protokołem MAP27). Rys.8: Realizacja łączności poprzez trunking [6] Dzięki takiemu rozwiązaniu uzyskano: • dużą szybkość dostępu do adresata; • brak angażowania kanałów rozmównych (transfery odbywają się w kanale sterującym); • możliwość jednoczesnego wykorzystywania terminala radiowego do przesyłania danych i do prowadzenia rozmów. Przy czym należy pamiętać, że: • podczas prowadzenia rozmowy nie jest możliwe jednoczesne przesyłanie danych z danego terminala radiowego; • podczas przesyłania danych nie jest możliwe korzystanie z klawiatury terminala radiowego (nie można wybrać numeru adresata); • terminal dołączony do komputera przekazuje do niego wszystkie krótkie ramki danych, także te wysyłane w postaci tekstowej z innego terminala. W związku z tym, szczególnie przy dużej ilości punktów telemechaniki, terminal przydzielony dla potrzeb łączności nie powinien być jednocześnie podstawowym terminalem dyspozytora. 6.1 Konfiguracja systemu Struktura sieci telemechaniki Ex wykorzystującej radiową sieć trunkingową składa się z: • punktu centralnego wyposażonego w komputer z oprogramowaniem WindEx (lokalny bądź zdalny system dyspozytorski) oraz trunkingowego terminala radiowego; • dowolnej ilości punktów (obiektów) wyposażonych w jedną z telemechanik posługujących się protokołem MAP27 oraz w trunkingowy terminal radiowy. Obiekty rozróżniane są za pomocą adresów terminali trunkingowych. 14 Rys. 9: System trunkingowy [6] 6.2 System nadzoru posługujący się protokołem MAP27 Punktem centralnym systemu SCADA Ex jest serwer systemu WindEx, który w czasie rzeczywistym, korzystając z przydzielonych do tego celu kanałów łącznościowych, wymienia dane z urządzeniami telemechaniki, zainstalowanymi w obiektach energetycznych, śledząc w ten sposób parametry sieci energetycznej. Do serwera WindEx włączony jest terminal trunkingowy (jeden dla całej instalacji) z konwerterem dopasowującym standardy elektryczne kanałów (np. RS232/MX). Do konwersji można zastosować: • konwerter RS2MX - bez izolacji galwanicznej, używany przede wszystkim do celów uruchomieniowych i do personalizacji terminali radiowych, umieszczony jest w obudowie ABS 25x50x100 na kablu zakończonym z jednej strony wtykiem RJ45 lub wolnymi przewodami (do terminala) a z drugiej złączem DB9F lub DB25F (do komputera); zasilanie dostarczane jest przez terminal; • konwerter RS2MX_OPT - z pełną izolacją galwaniczną, jest wolnostojącym urządzeniem zasilanym z sieci 220V~ lub napięcia stałego 5...30V. Interfejsy wyprowadzone są na złącza DB9. Dołączając terminal do komputera należy pamiętać o maksymalnym skróceniu przewodu dochodzącego do terminala, jeśli odległość między urządzeniami przekracza 1m należy użyć konwertera, przy czym przewód pomiędzy terminalem i konwerterem nie powinien być dłuższy niż 1m. Wdrożenie na poziomie łączności protokołu DNP3 umożliwia na żądanie punktu dyspozytorskiego: • przesłanie przez telemechanikę kompletu danych statycznych (mapy sygnalizacyjnopomiarowej); • przesłanie przez telemechanikę wybranych grup danych statycznych (fragmentów mapy sygnalizacyjnej i/lub pomiarowej); • przesłanie przez telemechanikę danych dynamicznych (zdarzenia sygnalizacyjne) z cechą czasu; • wypracowanie przez sterownik impulsu sterującego o czasie określonym w danych edycyjnych w komputerze centralnym 15 Jeśli sterownik posiada odblokowaną funkcję spontanicznego przesyłania danych ("zdarzenia spontaniczne") to dodatkowo przesyła on bez wcześniejszego zapytania: • dane dynamiczne (zdarzenia sygnalizacyjne), • informację o restarcie. Odblokowanie w sterowniku zdarzeń spontanicznych pozwala na ograniczenie ilości połączeń ze sterownikiem (duże odstępy pomiędzy kolejnymi pytaniami o dane statyczne) a jednocześnie gwarantuje najszybsze otrzymanie informacji o zmianach na wejściach sygnalizacyjnych). 6.4 Urządzenia telemechaniki posługujące się protokołem MAP27 1. Sterownik Ex-SIMON_1MT - służy do nadzorowania jednego odłącznika słupowego. Sterownik dostarczany jest w postaci modułu wstawianego w skrzynkę napędu w miejscu przewidzianym przez producenta napędu lub w osobnej obudowie. 2. Sterownik Ex-SIMON_MT- służy do zdalnego nadzorowania bardzo małych obiektów energetycznych lub przemysłowych, w szczególności rozdzielni słupowych średniego napięcia. Działa w oparciu o telemechanikę Ex-micro (i opcjonalnie o automatykę ExSMBAS), telemechanikę Ex-micro2_BAS lub telemechanikę Ex-ML. • Telemechanika Ex-micro2_BAS – jako zdalny terminal obiektowy (RTU) typu Exmicro2 oprócz realizowania funkcji typowych dla urządzeń telemechaniki (sygnalizacja, sterowania, pomiary), może realizować złożone algorytmy automatyki. W wersji Ex-micro2_BAS funkcje telemechaniki są rozszerzone o wielokrotny blok automatyki sieciowej. • Telemechanika Ex-ML- jest przeznaczona do obsługi małych obiektów o limitowanych potrzebach w zakresie ilości wejść i wyjść. Jednocześnie umożliwia ona włączanie w system telemechaniki i zdalnego nadzoru różnych nietypowych urządzeń i usług. System może być uzupełniony o dodatkowe elementy takie jak moduły do współpracy z licznikami energii elektrycznej z wyjściami impulsowymi, pomiarowe oraz automatyki sieciowej. 6.5 Trunking – akcesoria Oprócz kompletnych sterowników i oprogramowania akcesoria dla potrzeb instalacji telemechaniki wykorzystującej sieć trunkingową, to m.in.: • przetwornica 24/12V 10A do zasilania terminala trunkingowego; • konwerter RS232/MX; • konwerter RS232/MX_OPT; • wszelkie kable połączeniowe o uzgodnionej długości; • kabel terminala diagnostycznego dla sterowników Ex-SIMON_MT i ExSIMON_1MT; 7. System dyspozytorski - WindEx System WindEx, [7] w wersji zapewniającej integrację systemów dyspozytorskich, oparty jest o rozproszoną sprzętowo ale wspólną logicznie bazę danych. Podstawowym zadaniem zintegrowanego systemu WindEx jest prowadzenie z każdego węzła systemu pełnej kontroli nad nadzorowanym obszarem sieci oraz gromadzenie informacji o ruchu sieciowym i udostępnianie ich programom analitycznym. Równie ważnym zadaniem jest niezawodność i bezpieczeństwo pracy całego systemu. 16 7.1 System WindEx – podstawowe cechy • • • • • • • • • Rozproszona architektura client-server; Do systemu można podłączyć dowolną liczbę terminali dyspozytorskich i terminali innych użytkowników przy wykorzystaniu sieci Ethernet, łączy RS i stałych łączy modemowych. Technologia client / server umożliwia rozpraszanie usług. Posadowienie systemu na standardowych platformach (np. UNIX, LINUX, Windows 2000/XP) i zastosowanie standardowych baz danych (standard SQL); Rozproszony system przetwarzania; możliwość stosowania systemu wieloserwerowego z automatyczną rezerwacją serwerów podstawowych. Elastyczność konfiguracji systemu; umożliwia łatwe wprowadzanie zmian organizacyjnych w służbach ruchowych, w szczególności ich integrację. Automatyczne zestawianie różnych torów łączności pomiędzy serwerami a stanowiskami dyspozytorskimi; Zabezpieczenie przed niepowołanym dostępem systemem uprawnień. Uprawnienia mogą być związane z terminalem albo z użytkownikiem (np. za pomocą kart elektronicznych). Dzięki temu istnieje możliwość przekazywania uprawnień pomiędzy systemami WindEx pracującymi w sieci. Integracja systemów w skali całego zakładu bądź obszaru. Współpraca z urządzeniami obiektowymi w standardowych protokołach transmisji (między innymi DNP 3.0, MST, IEC 870, Map 27) poprzez łącza komunikacyjne typu: łącza dzierżawione, łączność modemową, sieć trunkingową, sieć MOBITEX, sieć energetyczną, GSM/GPRS. Współpraca z innymi systemami wspomagania służb energetyki. Przykładowo: interface do systemu GE Smallworld SRP, interface do systemu SID firmy RECTOR systemu analizy sieci DINIS firmy ICL, interface do systemów bilingowych. Współpraca ze ścianami graficznymi (np. BARCO). 7.2 System WindEx – funkcje podstawowe • • • prezentacja żywych schematów System odzwierciedla stan sieci w czasie rzeczywistym. Schematy sieci EN zawierające m.in. bieżące stany łączników i wartości pomiarów prezentowane są w przewijalnych i skalowalnych oknach. Każde okno można przewijać w dowolnym kierunku, można także skalować rysunek oraz dostosowywać skalę do zaznaczonego obszaru. Ilość okien i ich położenie na pulpicie zależy wyłącznie od użytkownika. Do wizualizacji schematów można zastosować niestandardowe symbole graficzne, zaprojektowane przez użytkownika w celu prezentacji nietypowych rozwiązań. manipulowanie obiektami na schematach; Obiektem w systemie jest: pole, stacja, odcinek linii, linia. Na obiektach można przeprowadzać między innymi następujące operacje: - animacja elementami danego obiektu, - animacja tłem obiektu (np. wyróżnianie, sygnalizowanie stanów alarmowych itp.) - animacja kolorem elementów obiektu, - kojarzenie obiektu z bazą danych, - kojarzenie określonych funkcji systemu z obiektem (poprzez menu lokalne) - selekcja obiektów. Elementy obiektów mogą być animowane za pomocą manipulatora, sygnałami telemechanicznymi lub automatycznie przez system jako wynik analizy stanu sieci. obsługa terminali 17 • • • • • • System może obsługiwać praktycznie nieograniczoną ilość terminali pracujących w różnych środowiskach. Terminal systemu może być zainstalowany na komputerze, przy pomocy którego aktualnie pracuje użytkownik. W systemach wieloserwerowych w razie utraty łączności z jednym z serwerów terminale automatycznie zestawiają łączność z serwerem pracującym. alarmowanie dyspozytora System alarmuje dyspozytora o wszystkich nowych zdarzeniach transmitowanych przez system telemechanik poprzez: - mrugający symbol alarmu na pasku narzędziowym terminala, - podświetlenie na czerwono pola, którego dotyczy odebrane zdarzenie, - alarm dźwiękowy bądź słowny, - umieszenie treści alarmu na liście alarmowej. Lista alarmowa jest filtrowana wg kategorii zdarzeń. W danej chwili można oglądać alarmy jednej, kilku, bądź wszystkich kategorii. Zdarzenia poszczególnych kategorii różnią się kolorem. Do każdej kategorii może być przypisany inny dźwięk lub komunikat słowny (powiadamianie dźwiękiem jest aktywowane przez użytkownika). rejestracja i prezentacja zdarzeń Dziennik zdarzeń jest tworzony na bieżąco poprzez zapis wszelkich akcji związanych ze zmianą stanu sieci elektroenergetycznej. Ilość zarchiwizowanych zdarzeń jest praktycznie nieograniczona (zależy tylko od pojemności dysków serwera). Dziennik jest prezentowany w formie listy. Informacje, które zawiera każdy wiersz tej listy są poukładane w kolumny tematyczne. Lista zdarzeń jest sortowana wg kolumn tematycznych (podstawowo wg czasu zdarzenia). Może być także filtrowana wg kategorii zdarzeń lub poziomu ich szczegółowości. Filtracja zdarzeń może dotyczyć danego pola, stacji lub całej sieci. W dzienniku można umieszczać dodatkowe informacje (sygnowane przez system czasem zapisu) w postaci kolejnego wiersza listy. Dziennik może być jednocześnie prezentowany w wielu oknach z różną treścią i sposobem jej filtracji. rejestracja i prezentacja pomiarów Wartości odbieranych pomiarów rejestrowane są (jako próbki z cechą czasu) w bazie danych czasu rzeczywistego i prezentowane na schemacie. System umożliwia rejestrację pomiarów z rozdzielczością 15 sek.. Przekroczenie zadanej wartości generuje alarm ostrzegawczy. W przypadku braku transmisji możliwa jest ręczna zmiana prezentowanych pomiarów. Wprowadzony pomiar bierze udział we wszystkich analizach i bilansach, jakie umożliwia system. Zarejestrowane pomiary mogą być wykorzystywane do tworzenia: graficznych wykresów dwu- i trójwymiarowych, rozmaitych bilansów, sprawozdań rzeczywistych i historycznych. Ilość pamiętanych próbek zależy od rozmiaru systemu dyskowego. prowadzenie wydruków prezentowanych danych System umożliwia wydruk dziennika zdarzeń (na bieżąco lub wskazanego zakresu na żądanie), wydruk wygenerowanych raportów, bilansów oraz wydruk zawartości okien terminala. odbiór poleceń dyspozytora i przekazywanie do systemu telemechanik Dyspozytor wysyła polecenie przy pomocy menu lokalnego lub narzędzi z paska narzędziowego terminala. Polecenie system rejestruje w dzienniku zdarzeń i przekazuje do systemu telemechanik. system pomocy pomaga dyspozytorowi w sprawnym posługiwaniu się systemem WindEx. 18 7.3 System WindEx – funkcje opcjonalne W strefie komunikacji między elementami systemu: 1. sprzęg międzymaszynowy do systemów podwójnych, 2. system kontroli dostępu z wykorzystaniem kart elektronicznych 3. sterowanie makietą dyspozytorską, 4. sprzęg z systemem telemechaniki 5. diagnostyka kanałów i protokołów telemechaniki 6. retransmisja między systemami dyspozytorskimi 7. system przekazywania uprawnień (na wybrany przedział czasu) 8. dynamiczny rozdział uprawnień dyspozytorów w ramach dyspozycji W strefie prezentacji schematów : 1. prezentacja niestandardowych elementów graficznych 2. prezentacja schematów w grafice obiektowej W strefie narzędzi systemu: • Blokady i sekwencje sterowań • Analizator ciągów beznapięciowych • Analizator zwarć • symulator • transfer i rejestracja zakłóceń z urządzeń obiektowych • Automatyki programowalne • Arkusz kalkulacyjny czasu rzeczywistego • Graficzna prezentacja pomiarów, analiza trendów • Prognozowanie krótkoterminowe • Prezentacja danych retrospektywnych • Układ normalny • System informacji technicznej W strefie baz danych systemu: 1. baza prac 2. dziennik operacyjny 3. bazy danych systemu eksploatacyjnego 4. baza danych nastaw zabezpieczeń SN 5. interface do standardowej bazy SQL 6. system narzędziowy 7.4 System WindEx – właściwości terminala • • • • • • • Możliwość jednoczesnego otwarcia kilku sesji terminalowych na jednym komputerze, czyli terminali różnych sieci systemu WindEx (np. środowiska dyspozytorskie i środowisko edycyjne). Zestawianie i podtrzymywanie łączności z pracującym serwerem systemu w przypadku awarii serwera lub uszkodzenia podstawowego medium łączności. Możliwość otwarcia wielu okien na tym samym pulpicie. Możliwość płynnego przewijania treści okna w dowolnym kierunku. Wyświetlenie zawartości okien w różnej skali (tzw. zoom). Wstawianie na planszę ikon, które nie zmieniają wielkości w czasie zmiany skali. Umożliwienie dialogu użytkownika z systemem poprzez: - menu okien terminala - menu lokalne związane z danym obiektem, - narzędzia dostępne z terminalowego paska narzędziowego. 19 • • • • • • Wyświetlanie w wielu oknach tej samej treści w różnej skali (Lupa). Śledzenie przewijanej treści aktywnego okna przez inne okna tej samej aplikacji. Automatyczne otwieranie okien zgodnie z wcześniejszą deklaracją użytkownika (szczególnie w terminalach wielomonitorowych). Możliwość automatycznego uruchamiania skojarzonych programów Windows. Praca w tle (przy włączonym terminalu użytkownik może uruchomić jednocześnie inne programy pracujące w środowisku Windows np. Word, Excel itp.). Możliwość alarmowania użytkownika dźwiękiem lub informacją słowną. 7.5 System WindEx - Analizator zwarć Zadaniem Analizatora zwarć jest analiza wykonywanych przez użytkownika manipulacji obiektami i ostrzeganie przed możliwością spowodowania doziemienia. Zasada działania: Analizator zwarć umożliwia kontrolę schematu sieci energetycznej od strony załączonych uziemień. W czasie wykonywania przez dyspozytora: • operacji makietowej polegającej na zaznaczeniu zmiany stanu łącznika, • telesterowania, system analizuje schemat sieci i ostrzega przed następującymi sytuacjami: • załączenie zasilania na uziemioną linię, • założenie uziemienia na zasiloną linię. W przypadku wykrycia powyższej sytuacji przed wykonaniem manipulacji (lub faktycznym wysłaniem impulsu sterowniczego) system wysyła ostrzeżenie. Ostateczna decyzja o wykonaniu łączenia należy do dyspozytora. Uziemione i zasilone elementy sieci zobrazowane na schematach sieci zostaną "podświetlone" na kolor brązowy. System udostępnia również listę zwarć do ziemi.Analizator zwarć może być bardzo pomocnym narzędziem przy wykonywaniu symulacji łączeń dla celów analizy skutków operacji łączeniowych przed ich wykonaniem oraz celów szkoleniowych. Rys. 10: Próba wykonania sterowania - zamknięcia wyłącznika linii, która jest uziemiona. System ostrzega o możliwym zwarciu do ziemi. [7] 20 Rys. 11: Próba wykonania załączenia odłączników, przy włączonym wyłączniku i założonym uziemieniu w polu System ostrzega o możliwym zwarciu do ziemi [7] 7.6 Sprzęg systemem telemechanik Do systemu WindEx można wprowadzić sygnały z następujących urządzeń zewnętrznych: • posługujących się protokołem DNP3.0 • komunikujących się protokołem MST, BEL • nawiązujących łączność poprzez sieć trunkingową w protokole MAP27 • nawiązujących łączność drogą radiową w protokole Mobitex • komunikujących się protokołem TG809 • komunikujących się protokołem TM512 • komunikujących się protokołem MELSEC • komunikujących się protokołem RPT • komunikujących się protokołem IEC 870 i IEC 1170 • posługujących się protokołem SPA • komunikujących się protokołem MODBUS, ProfiBUS • sumatorów KWMS • telemechanik typu DETEC, TIDEC, TG102, TM11 • telemechanik typu UTJ (nadajnik i odbiornik) • telemechanik typu UTRT (nadajnik i odbiornik) • sterowników SIMON (sterowanie radiowe odłącznikami słupowymi) • odbiorników sygnałów DCF77 i GPS 21 System WindEx może komunikować się z urządzeniami zewnętrznymi po następujących łączach: • łącza stałe (linie telefoniczne, ETN, światłowód), • łącza komutowane, • łącza sieciowe z protokołem TCPIP, IP/MPLS, • łącza radiowe (trunking, MOBITEX) i GSM/GPRS, • łącza poprzez sieć Ex (wykorzystujące na swej drodze różne typy mediów). System WindEx umożliwia połączenie z innymi systemami między innymi poprzez: • wymianę danych w plikach, • interfejs funkcyjny w postaci biblioteki DLL. 7.7 Arkusz kalkulacyjny czasu rzeczywistego Arkusz kalkulacyjny wykonuje w czasie rzeczywistym obliczenia arytmetyczne i logiczne. Ich argumentami mogą być m.in. bieżące wartości pomiarów i stany łączników dostarczane przez system telemechaniki. Arkusz umożliwia także działania na wartościach historycznych (pomiary na zadaną godzinę). Do typowych zastosowań arkusza kalkulacyjnego w systemie WindEx należą: • monitorowanie stanu obciążenia sieci przez obliczanie bilansów bieżących oraz historycznych (na zadaną godzinę), • monitorowanie zmian (trendów) obciążenia sieci przez obliczanie zestawień z zadanych okresów, • bieżące umieszczanie w bazie danych wyliczonych wartości, prezentowanych następnie przez inne aplikacje, np. bilans stacji wyliczony z pomiarów w polach, wyświetlany na schemacie stacji, • bieżące wyliczanie sygnałów pomocniczych, np. sygnał stanu wyłączenia pola na podstawie sygnałów od poszczególnych łączników, sygnał pracy ludzi w stacji na podstawie ustawionych sygnałów o pracy ludzi w polach, • przetwarzanie danych niestandardowych, np. pozycja przełącznika zaczepów transformatora przekazywana kodem BCD. 7.8 WindEx - Dziennik operacyjny Ten moduł systemu umożliwia prowadzenie elektronicznej wersji dziennika operacji przeprowadzanych na sieci energetycznej. Zapisy w dzienniku generowane są automatycznie z możliwością uzupełniania informacji ręcznie. Aplikacja komunikuje się z użytkownikiem poprzez system okien (menu lokalne) bezpośrednio ze schematu sieci. Użytkownik ma możliwość poprzez inteligentne menu wygenerować zapis polecenia wykonania operacji lub zapis wykonania polecenia. Wydającym polecenie jest osoba zalogowana poprzez osobistą kartę czipową. Przyjmującym polecenie jest osoba z listy osób uprawnionych (podpowiadana jest osoba ostatnio wskazana). W zależności od poziomu wskazanego obiektu aplikacja umożliwia generowanie poleceń z różnym stopniem szczegółowości. 22 7.9 WindEx - Dziennik operacyjny - Poziom pola Rys. 12: Dziennik operacyjny - Poziom pola [7] Na poziomie pola użytkownik poprzez pozycję "polecenie" z menu lokalnego może wygenerować zapis w dzienniku typu (przykłady): • "W stacji X otworzyć (lub zamknąć w zależności od stanu wyjściowego) odłącznik szynowy (liniowy, uziemnik lub wyłącznik)." • "W stacji X załączyć (wyłączyć ) linię Y" • "W stacji X po sprawdzeniu braku napięcia na linii uziemić (odziemić) linię Y" • "W stacji X wyłączyć, odłączyć i po sprawdzeniu braku napięcia uziemić linię 110 kV Y" • "W stacji X przełączyć linię 110 kV z systemu I na system II." • "W stacji zablokować SPZ na linii". Kontekst zapisów zależy od funkcji wybranego pola (pole liniowe, transformatorowe, itp.). Istnieje możliwość "ręcznego" uzupełnienia zapisu o inne informacje. Wybranie pozycji "wykonanie" umożliwia wygenerowanie tekstu jak wyżej lecz w formie dokonanej: otwarto, zamknięto, wyłączono, załączono, uziemiono, odziemiono. 7.10 WindEx - Dziennik operacyjny - Poziom linii Rys. 13: Dziennik operacyjny - Poziom linii [7] 23 Użytkownik ma możliwość zapisu przekazania linii. System rozpoznaje stan linii przy przekazywaniu i podpowiada odpowiedni zapis. Np.: • "Linia 110kV Y zostanie przekazana od Jan Kowalski do Paweł Nowak - stan linii odłączona i uziemiona w stacji X oraz odłączona i uziemiona w stacji Z." 7.11 WindEx - Dziennik operacyjny - Menu polecenia Rys. 14: Dziennik operacyjny - Menu polecenia [7] 7.12 WindEx - Dziennik operacyjny - Wpis do dziennika Rys. 15: Dziennik operacyjny - Wpis do dziennika [7] 24 7.13 WindEx - Dziennik operacyjny - Lista zdarzeń i poleceń Rys.16: Dziennik operacyjny - Lista zdarzeń i poleceń [7] 7.14 WindEx - System blokad i sekwencji sterowniczych Definicja sekwencji składa się z szeregu kroków typu: • warunek początkowy na rozpoczęcie sekwencji, • warunkowa kontynuacja lub rozgałęzienie sekwencji w zależności od stanów łączników i pomiarów oraz czasu przeznaczonego na spełnienie warunku, • wykonanie operacji sterowniczej wraz z automatycznym sprawdzeniem warunku blokady dla sterowania zdefiniowanym poza sekwencją, • opcjonalne ręczne potwierdzenie kontynuacji sekwecji przed wykonaniem ważniejszych kroków, • bezwarunkowe oczekiwanie przez pewien czas, • zakończenie sekwencji. Warunek jest dowolnym wyrażeniem logicznym, którego czynnikami są zwroty typu Wyłącznik W3 załączony lub Odłącznik Od2 otwarty. Możliwe jest także definiowanie wyrażeń bibliotecznych używanych w innych warunkach, np. Jeden z odłączników zamknięty lub Pole uziemione. Warunek może również uwzględniać stan pomiarów. Sekwencje edytowane są w sposób obiektowy przy użyciu list i formularzy bezpośrednio w systemie WindEx. Moduł Blokady sterowań umożliwia automatyczne odrzucenie sterowania wykonanego przez operatora systemu lokalnego lub systemu nadrzędnego w przypadku niespełnienia wymaganego warunku. Może on być również użyty do wzajemnego przekazywania sterowań między dwoma lub więcej centrami dyspozytorskimi. 25 Jeśli sterowanie zostało wykonane przez dyspozytora przy niespełnionym warunku otrzymuje on odpowiednie ostrzeżenie wraz z możliwością jego przełamania i wysłania polecenia sterowniczego. Warunki dla sterowań definiuje się w ten sam sposób jak dla Sekwencji sterowniczych. Oba moduły korzystają z tego samego zbioru warunków. 8. Literatura [1] Henryk Markiewicz „Urządzenia elektroenergetyczne” [2] Edward Musiał „Urządzenia elektroenergetyczne” [3] Piotr Fudro „Dydaktyczny komputerowy program działania zabezpieczeń linii energetycznych średniego napięcia na przykładzie wybranego odcinka sieci energetycznej” (praca magisterska) [4] ZPUE Włoszczowa „Rozłącznik z próżniowymi komorami gaszeniowymi napowietrzny typu RPN III S 24/400 z napędem elektrycznym NSP-5” (instrukcja) [5] Elkomtech SA „Ex-ML Telemechanika…” (instrukcja) [6] Elkomtech SA „System nadzoru nad zabiezpieczeniami poprzez sieć trunkingową” (instrukcja) [7] Elkomtech SA „WindEx. Zintegrowany system czasu rzeczywistego wspomagający służby energetyki” (instrukcja) [8] Wydawnictwo Naukowe PWN SA „Encyklopedia PWN” 26