Ocena lekowrażliwości ziarenkowców Gramdodatnich izolowanych

&ARM0RZEGL.AUK †
/CENALEKOWRA˜LIWOuCIZIARENKOWCÌW'RAMDODATNICH
IZOLOWANYCHZMATERIAŒÌWKLINICZNYCHPACJENTÌW
HOSPITALIZOWANYCHWODDZIALECHIRURGIIURAZOWO†ORTOPEDYCZNEJ
!NTIMICROBIALSUSCEPTIBILITYOF'RAM†POSITIVECOCCIISOLATED
FROMCLINICALSPECIMENSFROMORTHOPEDICPATIENTS
-AŒGORZATA+ÃPA$ANUTA)DZIK2OBERT$7OJTYCZKA)WONA+RZY˜ECKA
!NNA'ÌRAS†:AWI’ZALEC*ERZY0ACHA+RZYSZTOF*ASIK
+ATEDRAI:AKŒAD-IKROBIOLOGII7YDZIAŒU&ARMACEUTYCZNEGOZ/DDZIAŒEM-EDYCYNY,ABORATORYJNEJ
W3OSNOWCUgL’SKIEGO5NIWERSYTETU-EDYCZNEGOW+ATOWICACH
:AKŒAD$IAGNOSTYKI,ABORATORYJNEJ0RACOWNIA"AKTERIOLOGII7OJEWÌDZKIEGO3ZPITALA3PECJALISTYCZNEGONR
W"YTOMIU
Streszczenie
Abstract
Zakażenia nabywane w oddziale chirurgii urazowo-ortopedycznej, mimo że nie należą do najczęstszych, to jednak
wiążą się ze znacznym przedłużeniem hospitalizacji pacjentów i wzrostem nakładów finansowych na leczenie.
Chociaż, są one nieodzownym elementem funkcjonowania
szpitala, to należy dążyć różnymi metodami do ich ograniczenia, np. poprzez ciągłą kontrolę wrażliwości na antybiotyki szpitalnej flory bakteryjnej. Dlatego celem pracy było
określenie lekowrażliwości ziarenkowców Gramdodatnich,
wyizolowanych z materiałów klinicznych, pobranych od
pacjentów oddziału chirurgii urazowo-ortopedycznej. Materiał do badań stanowiło 105 szczepów Gramdodatnich
ziarenkowców, wyizolowanych głównie z rany i materiału
śródoperacyjnego, których lekowrażliwość określono metodą dyfuzyjno-krążkową, zgodnie z zaleceniami KORLD i
NCCLS. Przeprowadzone badania wskazują na dominujący
udział, w Gramdodatnich zakażeniach ziarenkowcowych,
bakterii z rodzaju Staphylococcus spp. (64,76%) i Enterococcus spp. (25,71%), a najczęściej izolowanym gatunkiem
był S. aureus (57,14%). Wszystkie wyizolowane gronkowce były oporne na penicylinę, a największą wrażliwość
wykazały na trimetoprim/sulfametoksazol, ciprofloksacynę
i doksycyklinę. Najskuteczniejsze wobec szczepów E. faecalis okazały się antybiotyki β-laktamowe – ampicylina
i penicylina, natomiast w stosunku do E. faecium aktywna
była jedynie doksycyklina. Żaden z przebadanych szczepów gronkowców i enterokoków nie wykazał oporności na
glikopeptydy. Szczepy Staphylococcus spp. oporne na metycylinę oraz Enterococcus spp. oporne na wysokie stężenia
aminoglikozydów charakteryzowały się także zwiększoną
opornością na inne grupy antybiotyków. Szczepy wielolekooporne najczęściej izolowane były z ran. W przeprowadzonych badaniach wyizolowano 14 szczepów zaliczanych
do drobnoustrojów alarmowych. Wśród nich było 12 metycylinoopornych szczepów S. aureus i 2 szczepy S. pyogenes. Uzyskany w badaniach profil bakteryjnej wrażliwości
koreluje z wynikami, otrzymywanymi w innych polskich
szpitalach. Ze względu na narastanie oporności bakterii na
Infections acquired by patients on an orthopedic trauma ward, although not very frequent, may cause a significantly prolonged hospitalization time and are responsible for some additional treatment costs. In spite
of the fact that infections are invariably connected with
hospital work, their occurrence should be limited; this
could be done thanks to the continuous monitoring of
bacterial susceptibility to antibiotics on the ward. In
the work we tried to determine the drug susceptibility
of Gram-positive cocci isolated from clinical specimens from orthopedic patients. One hundred and five
strains of Gram-positive cocci were isolated from the
operative wounds and intra-operative material, then
disk diffusion susceptibility testing was done according to KORLD and NCCLS standards. Our investigation showed the prevalence of Gram-positive cocci of
Staphylococcus spp. (64.76%) and Enterococcus spp.
(25.71%); S. aureus (57.14%) was the most frequently
isolated species. All the isolated staphylococci were
penicillin insusceptible. The greatest bacterial susceptibility was manifested in case of trimethoprimsulfamethoxazole, ciprofloxacin and doxicycline.
E. faecalis was susceptible to beta-lactam antibiotics,
i.e. ampicillin and penicillin, however E. faecium was
susceptible only to doxicycline. None of the examined
Staphylococus spp. or Enterococcus spp. was susceptible to glycopeptides. Meticillin resistant Staphylococcus spp. as well as Enterococcus spp. resistant
to high concentration of aminoglycosides showed elevated resistance to antibiotics of other classes. Most
frequently, multidrug resistant bacteria were isolated
from wounds. There were isolated 14 alarming bacterial strains, i.e. 12 meticillin resistant S. aureus species and 2 S. pyogenes species. We obtained a bacterial profile that corresponds to the profiles of other
Polish hospitals. Considering the increasing bacterial
drug resistance, it is necessary to monitor the susceptibility of bacteria to drugs as well as to control the ad-
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
antybiotyki konieczna wydaje się stała kontrola lekowrażliwości drobnoustrojów oraz zużycia antybiotyków, w celu
wczesnego wykrycia zagrożenia mikrobiologicznego.
Słowa kluczowe: lekowrażliwość, oddział urazowo-ortopedyczny, ziarenkowce Gramdodatnie
ministration of antibiotics in Polish hospitals in order
to avoid and eliminate microbiological hazard.
Key words: antimicrobial susceptibility, orthopedic trauma ward, Gram-positive cocci
Wykaz skrótów: CNS - coagulase-negative staphylococci – gronkowce koagulazoujemne, HLAR - high-level
aminoglycoside resistance – oporność na wysokie stężenia aminoglikozydów, KORLD - Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Lekowrażliwości Drobnoustrojów, MLSB - resistance to macrolide, lincosamide and streptogramin B – oporność na makrolidy, linkosamidy i streptograminy B,
MHA - Mueller-Hinton agar, MRCNS - methicillin resistant coagulase-negative staphylococci
– gronkowce koagulazoujemne oporne na metycylinę, MRSA - methicillin resistant S. aureus
– S. aureus oporny na metycylinę, NCCLS - National Committee for Clinical Laboratory Standards, obecnie Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI), VISA - vancomycin intermediate S. aureus – S. aureus średniowrażliwy na wankomycynę, VRE - vancomycin resistant enterococci – enterokoki oporne na wankomycynę, VRSA - vancomycin resistant S. aureus – S. aureus
oporny na wankomycynę
Wstęp
Materiał i metody badań
W oddziałach chirurgii urazowo-ortopedycznej interwencyjny charakter wykonywanych zabiegów przyczynia
się do występowania zakażeń szpitalnych z częstością od
1% do 4%. Do najczęściej izolowanych patogenów wywołujących te zakażenia należą ziarenkowce Gramdodatnie,
a wśród nich głównie szczepy Staphylococcus aureus (1523%), koagulazoujemne gronkowce (5-9%) i szczepy Enterococcus spp. (10-14%) [1].
Coraz poważniejszym problem terapeutyczny stanowią
metycylinooporne szczepy gronkowców, nie tylko wskutek
braku wrażliwości na wszystkie antybiotyki β-laktamowe,
ale także ze względu na szybko narastającą oporność na antybiotyki innych grup [2, 3].
Enterokoki pozyskały dominującą pozycję wśród szpitalnych patogenów, dzięki naturalnej oporności na znaczną
liczbę antybiotyków i chemioterapeutyków, jak i zdolność
szybkiego nabywania nowych mechanizmów oporności.
Jednak ze względów klinicznych najistotniejsza jest ich nabyta oporność na wysokie stężenia aminoglikozydów i antybiotyki glikopeptydowe [4].
Na oddziałach chirurgii urazowo-ortopedycznej obserwuje się także dużą koncentrację drobnoustrojów alarmowych, stąd też konieczny jest w ich przypadku, wzmożony
nadzór epidemiologiczny polegający m. in. na ciągłej kontroli wrażliwości na antybiotyki szpitalnej flory bakteryjnej
[5].
Materiał do badań stanowiło 105 szczepów Gramdodatnich
ziarenkowców, wyizolowanych z różnych materiałów klinicznych, pochodzących od pacjentów oddziału chirurgii urazowoortopedycznej i przekazanych do Katedry i Zakładu Mikrobiologii ze szpitalnego laboratorium mikrobiologicznego.
Ocenę lekowrażliwości badanych szczepów przeprowadzono metodą dyfuzyjno-krążkową, zgodnie z zaleceniami
Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Lekowrażliwości
Drobnoustrojów (KORLD) i National Committee for Clinical Laboratory Standards (NCCLS) [6, 7].
Wśród wyizolowanych szczepów bakterii wykrywano
także mechanizmy oporności na antybiotyki, stosując metody zalecane przez KORLD [6].
W celu oznaczenia wytwarzania penicylinaz przez gronkowce określono ich wrażliwość na penicylinę metodą dyfuzyjną, stosując krążek z penicyliną G 10 IU. Wykrywanie
wrażliwości gronkowców na metycylinę wykonano metodą
dyfuzyjno-krążkowa z oksacyliną (1 μg) i cefoksytyną (30
μg) oraz metodą przeglądową na podłożu MHA z oksacyliną
w stężeniu 6 μg/cm3 i dodatkiem 4% NaCl.
Oznaczenie wrażliwości gronkowców na makrolidy
i linkosamidy wykonano metodą dwóch krążków (krążki
z erytromycyną 15 μg i klindamycyną 2 μg). Odczyt i interpretację kliniczną otrzymanych wyników przeprowadzono
zgodnie z zaleceniami KORLD [6].
W przypadku enterokoków określenie oporności wysokiego stopnia na aminoglikozydy polegało na oznaczeniu ich
wrażliwość metodą dyfuzyjno-krążkową na streptomycynę
300 μg i gentamycynę 120 μg. Oporność szczepu na obydwa
zastosowane w badaniu antybiotyki określano jako oporność
wysokiego stopnia na wszystkie antybiotyki aminoglikozydowe (HLAR) [6].
Cel pracy
Celem pracy było określenie lekowrażliwości ziarenkowców Gramdodatnich, wyizolowanych z materiałów
klinicznych, pobranych od pacjentów i przekazanych do
Katedry i Zakładu Mikrobiologii. Przeprowadzono analizę
pomiędzy pochodzeniem szczepów, a stopniem ich wrażliwości na zastosowane antybiotyki i chemioterapeutyki oraz
oceniono występowanie szczepów wielolekoopornych i patogenów alarmowych.
Wyniki badań
Ze względu na specyfikę oddziału chirurgii urazowo-ortopedycznej, wyizolowane szczepy bakteryjne pochodziły
&ARM0RZEGL.AUK
Ryc. 1. Udział procentowy poszczególnych ziarenkowców Gramdodatnich wyizolowanych z materiału klinicznego.
OX – oksacylina
E – erytromycyna
CC – klindamycyna
CIP – ciprofloksacyna
D – doksycyklina
P – penicylina
SXT – trimetoprim/
sulfametoksazol
Ryc. 2. Lekowrażliwość szczepów Staphylococcus aureus na antybiotyki i chemioterapeutyki z antybiogramu podstawowego.
OX – oksacylina
E – erytromycyna
CC – klindamycyna
CIP – ciprofloksacyna
D – doksycyklina
P – penicylina
SXT – trimetoprim/
sulfametoksazol
Ryc. 3. Lekowrażliwość koagulazoujemnych szczepów Staphylococcus spp. na antybiotyki i chemioterapeutyki z antybiogramu podstawowego.
głównie z rany – 62 szczepy (59,05%) i materiału śródoperacyjnego – 16 szczepów (15,24%).
Drobnoustroje izolowano także z takich materiałów, jak: płyn z przetoki – 7 szczepów (6,67%),
ropa – 5 (4,76%), mocz – 4 (3,81%), bioptat – 2
(1,90%), plwocina – 2 (1,90%), płyn punkcyjny – 2 (1,90%), krew – 1 (0,95%), odleżyna – 1
(0,95%), wymaz z rurki intubacyjnej – 1 szczep
(0,95%) oraz inne – 2 (1,90%),
Spośród 105 wyizolowanych szczepów ziarenkowców Gramdodatnich największą grupę
stanowiły bakterie z rodzaju Staphylococcus spp.
– 68 szczepów (64,76%) i Enterococcus spp. – 27
szczepów (25,71%). Wyizolowano także 9 szczepów (8,57%) z rodzaju Streptococcus spp. oraz
1 szczep (0,95%) Micrococcus sp. Wśród wszystkich wyhodowanych drobnoustrojów dominowały gatunki: Staphylococcus aureus – 60 szczepów,
Enterococcus faecalis – 24 szczepy oraz gronkowce koagulazoujemne – 7 szczepów (Ryc. 1).
Szczep Micrococcus sp., wyizolowany z krwi,
był wrażliwy na wszystkie zastosowane antybiotyki i chemioterapeutyki.
Wszystkie wyizolowane szczepy gronkowca złocistego były oporne na penicylinę, 20,0%
spośród nich wykazywało metycylinooporność,
a 25,0% oporność na erytromycynę i klindamycynę (oporność typu kMLSB - konstytutywna).
Jednoczesną oporność na metycylinę i typu MLSB
zaobserwowano u 13,33% szczepów S. aureus.
Odsetek szczepów opornych i średniowrażliwych
na doksycyklinę wynosił odpowiednio – 13,33%
i 15,0%. Większość zbadanych gronkowców wykazywała wysoką wrażliwość na: ciprofloksacynę
(91,67%) i trimetoprim/sulfametoksazol (91,67%)
– Ryc. 2.
W grupie koagulazoujemnych gronkowców
oporność na większość zastosowanych antybiotyków była wysoka (Ryc. 3). Wszystkie przebadane
szczepy CNS cechowały się opornością na penicylinę. Oporność na metycylinę wyniosła 71,43%,
a na erytromycynę i klindamycynę – 85,71%
(łączną oporność typu MRCNS i kMLSB wykazało 57,14% szczepów). Prawie połowa badanych
szczepów wykazała oporność na ciprofloksacynę
(42,87%) i doksycyklinę (57,14%). Wszystkie
wyhodowane szczepy odznaczały się wrażliwością na trimetoprim/ sulfametoksazol.
Wyhodowane szczepy paciorkowców odznaczały się wrażliwością na ampicylinę i penicylinę. Wrażliwość wobec erytromycyny wykazało
5 szczepów (55,56%), a wobec klindamycyny
6 szczepów (66,67%). Natomiast oporność na oba
antybiotyki stwierdzono w przypadku 3 badanych
szczepów (33,33%) - 2 szczepy S. mitis i 1 szczep
Streptococcus sp. (Ryc.4).
W przypadku enterokoków dobór antybiotyków do oznaczenia lekowrażliwości zależał od
rodzaju materiału klinicznego, z którego dany
szczep został wyizolowany. Dla 4 szczepów en-
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
HLAR i 100% (2/2) szczepów E. faecium HLAR.
Największą aktywnością w stosunku do enterokoków, wyhodowanych z innego materiału niż
mocz, odznaczały się ampicylina (91,30%) i
penicylina (91,30%). Badane szczepy wykazały wysoką oporność na doksycyklinę - 59,09%
szczepów opornych i 22,73% szczepów o średniej wrażliwości, gentamycynę - 65,22% szczepów opornych i streptomycynę - 69,57% szczepów opornych (Ryc.6).
Wysoką oporność tylko na gentamycynę wykazywało 13,04% szczepów enterokoków, tylko
na streptomycynę 17,39% szczepów, a w stosunku do obu antybiotyków jednocześnie – 52,17%
szczepów, co jest równoznaczne z obecnością feRyc. 4. Lekowrażliwość szczepów Streptococcus spp. na antybiotyki notypu HLAR.
Badane szczepy E. faecalis (wyizolowane
i chemioterapeutyki.
z materiału klinicznego innego niż mocz), wykazujące oporność wysokiego stopnia na antybiotyki aminoglikozydowe, charakteryzowały się
większą opornością na doksycyklinę – 90,0%,
w porównaniu ze szczepami wrażliwymi na wysokie stężenia aminoglikozydów, wśród których
oporność ta wyniosła 40,0%. Na ampicylinę
i penicylinę 100% szczepów E. faecalis pozostało wrażliwych. Wszystkie szczepy E. faecium,
wyizolowane z materiału innego niż mocz, były
oporne na wysokie stężenia antybiotyków aminoglikozydowych, wykazując jednocześnie 100%
oporności na ampicylinę i penicylinę. Wobec tych
szczepów aktywna była jedynie doksycyklina.
Wśród 4 szczepów enterokoków wyizolowanych
z moczu (3 szczepy E. faecalis i 1 szczep E. faRyc. 5. Lekowrażliwość na antybiotyki szczepów z rodzaju Enterococecium) 3 szczepy (75,0% szczepów) były wrażcus spp., wyizolowanych z moczu.
liwe na ampicylinę, penicylinę i nitrofurantoinę,
połowa szczepów wykazała oporność na doksycyklinę i norfloksacynę, a 25,0% szczepów była
średniowrażliwa.
Wśród przebadanych 105 szczepów bakterii
do patogenów alarmowych należało 14 szczepów
(13,33%), w tym 12 szczepów metycylinoopornych gronkowców złocistych (MRSA) i 2 szczepy Streptococcus pyogenes.
Dyskusja
Spośród 67 szczepów z rodzaju Staphylococcus spp. 25,37% wykazało metycylinooporność i były to szczepy izolowane głównie z ran
Ryc. 6. Lekowrażliwość na antybiotyki szczepów z rodzaju Enterococ- – 64,71%. Szczepy oporne na metycylinę (MRSA
cus spp., wyizolowanych z materiału klinicznego innego niż mocz.
i MRCNS) są oporne in vivo na wszystkie antybiotyki β-laktamowe, tj. penicyliny, penicyliny
skojarzone
z inhibitorami β-laktamaz, cefalosporyny i karterokoków izolowanych z moczu oznaczono dodatkowo ich
bapenemy
[6].
wrażliwość na nitrofurantoinę i norfloksacynę. Nie oznaczaOdsetek metycylinoopornych gronkowców był o połowę
no w tych przypadkach oporności wysokiego stopnia na anniższy
od podawanego przez innych autorów (51,6-67%).
tybiotyki aminoglikozydowe (Ryc. 5).
Oporność
na metycylinę dotyczyła 20,0% gronkowców złoZbadane 23 szczepy enterokoków charakteryzowały się
cistych
i
71,43%
koagulazoujemnych, a uzyskane wyniki oddużym odsetkiem szczepów opornych na wysokie stężenia
powiadają
krajowym
danym, mieszczącym się w granicach
aminoglikozydów. Szczepy o fenotypie HLAR izolowane
15-40%
dla
szczepów
S. aureus i 46-80% dla szczepów CNS
były głównie z rany – 80,0% (8/10) szczepów E. faecalis
&ARM0RZEGL.AUK
[8 - 13]. W przeprowadzonych badaniach oporność na penicylinę dotyczyła wszystkich szczepów gronkowców, natomiast
w piśmiennictwie oceniana jest średnio na 90% [12].
Wrażliwość badanych szczepów S. aureus była dość wysoka – dla erytromycyny, klindamycyny, doksycykliny i wynosiła ok. 70,0%, a dla ciprofloksacyny i trimetoprimu/ sulfametoksazolu ok. 90,0%, co koreluje z wynikami uzyskanymi
przez innych autorów [8, 11, 12, 14, 15]. CNS charakteryzowały się mniejszą wrażliwością na działanie zastosowanych
leków i tylko ok. 14% szczepów było wrażliwych na erytromycynę i klindamycynę oraz ok. 43% na ciprofloksacynę
i doksycyklinę. Jedynym w pełni skutecznym lekiem okazał
się trimetoprim/sulfametoksazol, chociaż 100% aktywność
tego chemioterapeutyku wobec koagulazoujemnych gronkowców jest raczej rzadko spotykana, a nawet niektórzy autorzy wskazują na zdecydowanie większą oporność [11, 12].
Analiza wzorów oporności wykazała dodatkowo wielolekooporność szczepów gronkowców metycylinoopornych,
co sygnalizowane jest w wielu opracowaniach [2, 3, 8, 12].
Skuteczne w leczeniu zakażeń gronkowcami metycylinoopornymi pozostają antybiotyki glikopeptydowe – wankomycyna i teikoplanina. Wśród analizowanych gronkowców
nie oznaczono żadnego szczepu VISA i VRSA. Szerokie
stosowanie glikopeptydów, w ostatnich latach, doprowadziło do pojawienia się szczepów średniowrażliwych, a nawet
niewrażliwych na glikopeptydy [2, 9, 10, 14].
Według różnych opracowań od 70% do 90% zakażeń enterokokowych wywoływanych jest przez szczepy E. faecalis, a 5%-25% przez szczepy E. faecium. Pozostałe 5% infekcji wywołują szczepy: E. durans, E. avium, E. gallinarum
i E. casseliflavus, co jest zgodne z otrzymanymi wynikami
badań [4, 16, 17]. Około 50% szczepów Enterococcus spp.
izolowanych w zakażeniach szpitalnych charakteryzuje się
fenotypem HLAR, a wśród nich ponad 80% izolatów należy
do gatunku E. faecium i 32% do gatunku E. faecalis [17, 18].
Wyniki analiz, przeprowadzonych w grupie enterokoków,
wyizolowanych z materiału innego niż mocz, potwierdzają
wysoki stopień oporności na antybiotyki aminoglikozydowe
wśród 52,17% szczepów Enterococcus spp., które w 83,33%
zostały wyizolowane z ran. Odsetek szczepów HLAR, należących do E. faecium i E. faecalis, był nieco wyższy od
średniej krajowej i wyniósł odpowiednio 100% i 47,62%.
Wśród wszystkich wyizolowanych enterokoków wrażliwość na ampicylinę i penicylinę wyniosła ponad 90%,
jednak należy zauważyć, że wrażliwe były jedynie szczepy
z gatunku E. faecalis, natomiast oporność dotyczyła ogółu
szczepów E. faecium. Wyniki badań wrażliwości na antybiotyki β-laktamowe zamieszczone w innych opracowaniach, wykazują wyższy odsetek szczepów opornych wśród
obu gatunku, ale podkreślany jest znacznie większy udział
w tej oporności szczepów E. faecium. Gentamycyna, streptomycyna i doksycyklina wykazały niską aktywność wobec
enterokoków, rzędu 20-35%. Takie dane potwierdzają doniesienia o narastającej oporności na leki przeciwbakteryjne
szczepów Enterococcus spp. izolowanych w Polsce. Wykazano obecność 52,17% enterokoków opornych na wysokie
stężenia aminoglikozydów, a dodatkowo ok. 15% szczepów było opornych tylko na jeden aminoglikozyd. Wyższa
oporność szczepów E. faecalis HLAR na doksycyklinę oraz
100% oporność szczepów E. faecium HLAR na ampicylinę
i penicylinę potwierdza obserwacje wielu badaczy, o równocześnie wyższej oporności szczepów o fenotypie HLAR
na inne grupy antybiotyków. Doksycyklina i norfloksacyna okazały się nieskuteczne wobec większości szczepów
E. faecalis, wyizolowanych z moczu. W przypadku szczepu
E. faecium, skuteczna była jedynie doksycyklina.
Nowe zagrożenie stanowią szczepy Enterococcus spp.
niewrażliwe na glikopeptydy (VRE), stosowane w przypadku zakażeń enterokokowych, nie dających się leczyć innymi
antybiotykami [16, 17]. Odsetek izolatów VRE, w niektórych krajach, dotyczy od 13,6% do 20% wszystkich zakażeń
enterokokowych [18, 19]. Oporność typu VRE nie wystąpiła w przypadku żadnego z przebadanych szczepów.
Mały odsetek izolatów zidentyfikowanych w obrębie
rodzaju Streptococcus spp. (9 szczepów) Micrococcus sp.
(1 szczep) wskazuje na niewielki ich udział w etiologii zakażeń
na diagnozowanym oddziale chirurgii urazowo-ortopedycznej
i nie pozwala na miarodajną ocenę ich lekowrażliwości.
Wnioski
1. Dominujący udział w etiologii zakażeń, w oddziale chirurgii urazowo-ortopedycznej, miały szczepy z rodzaju Staphylococcus spp. – 64,76% i Enterococcus spp.
– 25,71%, a wśród nich S. aureus – 60 szczepów oraz
E. faecalis – 24 szczepy.
2. Oporność na metycylinę wykazało 20% szczepów
S. aureus (MRSA) i aż 71,43% szczepów gronkowców
kaogulazoujemnych (MRCNS). Zarówno, w grupie
MRSA, jak i MRCNS, odsetek szczepów opornych na
inne antybiotyki był znacznie wyższy niż wśród szczepów metycylinowrażliwych.
3. Wszystkie przebadane gronkowce były oporne na penicylinę, a największą wrażliwość wobec nich wykazały trimetoprim/sulfametoksazol, ciprofloksacyna i doksycyklina.
4. Wśród zakażeń enterokokowych, wykazano duży udział
szczepów HLAR. Oporności tej często towarzyszyła
zwiększona oporność na inne antybiotyki.
5. Antybiotyki β-laktamowe – ampicylina i penicylina okazały się najskuteczniejszymi lekami wobec szczepów
E. faecalis, natomiast szczepy E. faecium wrażliwe były
jedynie na doksycyklinę.
6. Żaden szczep z rodzaju Staphylococcus spp. i Enterococcus spp. nie był oporny na glikopeptydy.
7. Metycylino- i wielolekooporne gronkowce oraz enterokoki o fenotypie HLAR najczęściej izolowano z ran.
8. Patogeny alarmowe stanowiły 13,33% ogółu izolatów
i należało do nich 12 szczepów MRSA i 2 szczepy Streptococcus pyogenes.
9. Otrzymane wzory lekowrażliwości, dla większości wyizolowanych szczepów, korelują z wynikami uzyskiwanymi dla ziarenkowców Gramdodatnich z innych polskich szpitali.
10. W celu ograniczenia narastającej oporności bakterii na
antybiotyki, konieczne jest ciągłe monitorowanie lekowrażliwości i racjonalne stosowanie antybiotykoterapii.
Sposób finansowania: badania własne - umowa nr:
KNW-2-048/08
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
Piśmiennictwo
1. Gaździk TS. Zakażenia w ortopedii. Urban & Partner.
Wrocław 2004.
2. Wilk I, Ekiel A, Martirosian G. Gronkowce – nowe właściwości starych patogenów. Nowa Klinika 2004; 7-8
(11): 719-723.
3. Krawczyk B. Diagnostyka molekularna w zakażeniach
szpitalnych. Post Mikrobiol 2007; 46 (4): 367-378.
4. Piekarska K. Enterokoki – czynniki wirulencji i chorobotwórczości. Post Mikrobiol 2006; 3 (45): 195-207.
5. Grzesiowski P, Rychlewska A. Aktualna sytuacja epidemiologiczna w polskich szpitalach. Podsumowanie
raportów wg Wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego z maja 2004 w sprawie rejestracji i raportowania
zakażeń szpitalnych. Warszawa 27 czerwca 2005.
6. Hryniewicz W i wsp. Rekomendacje doboru testów do
oznaczania wrażliwości bakterii na antybiotyki i chemioterapeutyki 2006. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Warszawa 2006.
7. National Committee for Clinical Laboratory Standards.
2003. Approved standard M2-A8. Performance standards for antimicrobial disk susceptibility tests, 8th ed.
NCCLS, Wayne, Pa.
8. Romaniszyn D i wsp. Nadzór epidemiologiczny i mikrobiologiczny nad zakażeniami miejsca operowanego w
ośrodku ortopedycznym. Ortop Traumatol Rehab 2006;
8 (6): 639-645.
9. Dzierżanowska D i wsp. Lekooporne drobnoustroje w
zakażeniach szpitalnych. Post Mikrobiol 2004; 1 (43):
81-105.
10. Bednarek M, Majda-Stanisławska E. Występowanie
szczepów metycylinoopornych gronkowców złocistych
(MRSA) oraz trudności w leczeniu wywołanych przez
nie infekcji u dzieci hospitalizowanych w Klinice. Przegl
Epidemiol 2006; 60: 49-52.
11. Mikołajczyk D i wsp. Oporność na kotrimoksazol gronkowców metycylinoopornych izolowanych z materiału
klinicznego w latach 2001-2003. Med Dośw Mikrobiol
2005; 57: 235-240.
12. Kochman M i wsp. Wrażliwość na wybrane antybiotyki bakterii izolowanych z próbek materiału klinicznego
w Polsce w 1998 roku – analiza wyników badań ankietowych cz. I. Lekowrażliwość gronkowców. Przegl Epidemiol 2005; 59: 679-694.
13. Bartoszewicz M i wsp. Fenotypowa charakterystyka
gronkowców koagulazoujemnych izolowanych z ran od
pacjentów hospitalizowanych na oddziale oparzeniowym i chirurgii urazowej. Med Dośw Mikrobiol 2005;
57: 247-252.
14. Pszenna M, Rokosz A, Łuczak M. Lekowrażliwość
szczepów Staphylococcus aureus wyizolowanych od pacjentów szpitala SP ZOZ w Nidzicy. Med Dośw Mikrobiol 2006; 58: 1-9.
15. Wydmuch Z i wsp. Oporność na chinolony wybranych
ziarenkowców Gramdodatnich izolowanych z materiału klinicznego w szpitalu regionu śląskiego. Diagn Lab
2003; 39: 515-521.
16. Szachta P i wsp. Wankomycynooporne enterokoki - charakterystyka zagrożeń i perspektyw terapeutycznych Gastroenterol Pol 2008; 15 (4): 251-254.
17. Bronk M, Samet A. Szpitalne bakteriemie enterokokowe. Post Mikrobiol 2008; 47 (3): 339-344.
18. Kawalec M, Hryniewicz W. Oporność enterokoków na
aminoglikozydy i glikopeptydy – podstawy biologiczne i znaczenie kliniczne. Nowa Klinika 1999; 5 (6):
520-523.
19. Wieczyńska J, Kamińska W, Dzierżanowska D. Enterokoki – patogeny XXI wieku. Post Mikrobiol 2001; 3
(40): 257-278.
data otrzymania pracy: 03.11.2009 r.
data akceptacji do druku: 18.03.2010 r.
Adres do korespondencji:
dr n. biol. Małgorzata Kępa
Katedra i Zakład Mikrobiologii Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu,
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach,
ul. Jagiellońska 4, 41-200 Sosnowiec
tel. +48 32 364 16 21 - 25;
e-mail: [email protected]