Iwona Iglik

Iwona Iglik
[email protected]
Instytut Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk
Temat pracy doktorskiej: Wpływ stanu zerodowania gleby płowej wytworzonej z lessu na
aktywność biologiczną i plonowanie roślin
Erozja gleby jest procesem fizycznym, polegającym na odrywaniu cząstek gleby
od jej powierzchni i przenoszeniu ich do miejsc sedymentacji pod wpływem
czynników erozyjnych, takich jak woda, wiatr, czy uprawa gleby. Powszechność jej
występowania
w
uŜytkowanych
rolniczo
terenach
urzeźbionych
spowodowała,
Ŝe w propozycji Ramowej Dyrektywy Ochrony Gleb (Soil Framework Directive)
kierowanej
do
Parlamentu
Europejskiego
i
Rady
Europy
z
dnia
22.07.2006
(http://ec/europa.eu/environment/soil/pdf/com_2006_0232_en.pdf) została ona uznana jako
jedno z pięciu głównych zagroŜeń środowiska przyrodniczego. Erozja gleb występuje
powszechnie równieŜ w Polsce, a za obszary najbardziej podatne uznawane są wyŜyny
lessowe.
Lubelszczyzna jest regionem o duŜym potencjale produkcyjnym rolnictwa, dlatego
teŜ rolnictwo stanowi jeden z najwaŜniejszych działów gospodarki. W 2007 r. woj. lubelskie
wytworzyło 8,2% krajowej produkcji globalnej rolnictwa i 7,8% towarowej produkcji
rolniczej. Końcowa produkcja rolnicza (w cenach stałych) na 1 ha uŜytków rolnych
kształtowała się na poziomie niŜszym niŜ przeciętnie w kraju (o 15,5%) i wyniosła 2554 zł.
Z uwagi na rolniczy czy rolniczo-przemysłowy charakter regionu waŜnym problemem jest
wskazanie czynników decydujących o słabszym wykorzystaniu potencjału produkcyjnego
rolnictwa Lubelszczyzny oraz poszukiwanie sposobów poprawy tej sytuacji. Ze względu na
jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej, województwo lubelskie zajmuje 3 miejsce w kraju.
Jakość gleb uwidacznia się w doborze roślin uprawnych. W województwie lubelskim
intensywne gatunki zbóŜ, tj. pszenica i jęczmień stanowią 46,9% ogólnej powierzchni uprawy
zbóŜ, podczas gdy średnio w kraju wskaźnik ten wynosił 40,1% (GUS, 2007). Gleby
wytworzone z lessu na WyŜynie Lubelskiej zajmują około 30% powierzchni i zaliczane są do
najbardziej przydatnych do produkcji rolniczej. Gleby pokryw lessowych naleŜą do bardzo
podatnych na erozję. Pod wpływem erozji dochodzi do przekształcenia gleb, które polega na
spłyceniu budowy profilu glebowego lub jego nadbudowie materiałem depozycyjnym.
Skutkiem tego są zmiany właściwości warstwy ornej i podornej gleby warunkujące jej
Ŝyzność oraz plonowanie roślin.
Badania nad plonowaniem roślin w urzeźbionym terenie lessowym prowadzone były
na Lubelszczyźnie od szeregu lat. Wykazały one znaczne zróŜnicowanie czasowe i zmienność
przestrzenną plonów roślin. Za główną przyczynę zróŜnicowania plonów w poszczególnych
latach uznaje się oddziaływanie czynników meteorologicznych, jednak nadal nierozpoznane
pozostają przyczyny zmienności plonowania w danym roku, przy jednakowym poziomie
nawoŜenia mineralnego dochodzące średnio do ok. 20%. Wyjaśnieniu przyczyn zmienności
nie sprzyjało prowadzenie badań w wyodrębnionych strefach agro-ekologicznych
(wierzchowina, zbocze, dolina), w których przyjęto uproszczenie polegające na akceptacji
hipotezy, Ŝe gleby występujące na wierzchowinie pozostają nieerodowane, na zboczach
erodowane, a w dolinach deluwialne. Badania gleboznawcze prowadzone w układzie
punktowym (20x20m oraz 25x25m) nie potwierdziły tej hipotezy. Wykazano, Ŝe wydzielenie
stref agro-ekologicznych nie ma podstaw gleboznawczych, zaś w obszarze wierzchowin
i zboczy występuje mozaika gleb nieerodowanych, erodowanych i deluwialnych, a jedynie
podnóŜa zboczy i doliny pokrywają gleby deluwialne. ZróŜnicowanie budowy gleb
w urzeźbionym terenie lessowym odzwierciedla 5-stopniowa klasyfikacja zerodowania gleby
płowej obejmująca glebę nieerodowaną, słabo zerodowaną, średnio zerodowaną, silnie
zerodowaną, bardzo silnie zerodowaną i deluwialną.
Celem pracy jest określenie wpływu zerodowania gleby płowej wytworzonej z lessu
na aktywność biologiczną gleby i plonowanie roślin. Szczegółowe cele badań obejmują
zbadanie zmienności plonowania w obrębie pola o zróŜnicowanych warunkach topograficznoglebowych, określenie uwarunkowań zmienności oraz relacji między aktywnością
mikrobiologiczną gleby i plonowaniem roślin.
Niniejsze badania pozwolą na ustalenie wielkości obniŜki plonów i ich przyczyn
oraz dokonanie dotąd nie przeprowadzonej ekonomicznej oceny wieloletnich skutków erozji
w obrębie pola produkcyjnego. Wyniki badań pozwolą ponadto na opracowanie bardziej
szczegółowych zaleceń agrotechnicznych uŜytkowania rolniczego terenów lessowych.
UmoŜliwią oszacowanie opłacalności zabiegów melioracyjnych, sporządzenie dokładnych
map zasobności gleb, dobór odpowiednich upraw i sterowanie precyzyjnym dawkowaniem
nawozów. Określenie ekonomicznych skutków erozji moŜe stanowić praktyczny argument
zachęcający rolników do stosowania zabiegów przeciwerozyjnych, przekładający się równieŜ
na poprawę jakości środowiska przyrodniczego.