docZespół suchego oka - przyczyny i leczenie
download 
Reklamacja Transkrypt
Zespół suchego oka - przyczyny i leczenie
Osteoporoza w praktyce internistycznej Zespó³ suchego oka - przyczyny i leczenie Nr 2/2007 Dr n. med. Ma³gorzata Matlak specjalista okulista Oddzia³ Okulistyki Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Bielsku-Bia³ej Zespół suchego oka wywołany jest niewystarczającym nawilżeniem powierzchni oka. Łzy wszyscy dobrze znamy. Wszyscy płaczemy albo łzawimy, gdy w oku znajdzie się ciało obce. Wydzielanie łez znaczy jednak więcej niż płacz. Sprawne funkcjonowanie naturalnego wydzielania łez jest niezbędne do zachowania dobrego wzroku. Łzy nawilżają oczy, oczyszczają oko z bakterii i kurzu oraz zapewniają prawidłową ostrość wzroku. Zmniejszone wydzielanie łez może towarzyszyć wielu chorobom ogólnoustrojowym. Zespół suchego ok okaa należy do jednych z najczęstszych schorzeń okulistycznych. Jest chorobą złożoną z uwagi na to, że na jej powstanie mają wpływ zarówno czynniki okulistyczne, jak i środowiskowe. Do najczęstszych przyczyn mających wpływ na rozwój zespołu suchego oka nalezą: – zmniejszenie wydzielania łez w starszym wieku, – zbyt rzadkie mruganie, – choroby ogólne jak cukrzyca, choroby tarczycy, – niektóre schorzenia dermatologiczne, – zmiany hormonalne (menopauza), – schorzenia neurologiczne (np. po wylewie krwi do mózgu), – przyjmowanie niektórych leków (np. doustne zażywanie środków antykoncepcyjnych, środków nasennych, betablokerów ), – czynniki klimatyczne, zanieczyszczenie środowiska, – praca przy komputerze. Jeżeli pacjent odczuwa: – suchości oczu, – uczucie piasku pod powiekami, – pieczenie oczu, – nadwrażliwość na światło, – nadmierne łzawienie. – kłucia pod powiekami, – zmęczenia oczu, – uczucie sklejania powiek, to może mieć zespół suchego oka i powinien skontaktować się z lekarzem okulistą. & Farmaceutyczny Przegl¹d Naukowy Przyczyn powstania zespołu suchego oka jest wiele. Jedną z nich jest zanik gruczołu łzowego, do którego może dojść wskutek nieprawidłowych reakcji immunologicznych. Organizm wówczas produkuje komórki niszczące własne tkanki. Schorzenie o takim przebiegu nosi nazwę autoimmunologicznego. Mechanizm autoagresji jest przyczyną wielu do tej pory niewytłumaczonych chorób. Zespół Sjögrena jest właśnie jedną z nich. Występuje on głównie u kobiet (90% przypadków) między 40. a 60. rokiem życia. Objawem, który towarzyszy wszystkim przypadkom, jest suche zapalenie spojówek i rogówki. Niedostrzegalne na początku dolegliwości powoli narastają w czasie. Chorym dokucza uczucie suchości oczu, pieczenie, światłowstręt. Spojówki są przekrwione i wysuszone. W przypadkach o ciężkim przebiegu lub nie leczonych może nawet dojść do zniszczenia rogówki, która mętnieje, a to może prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Oftalmopatia tarczycowa Wysychanie oka może wystąpić w nadczynności, stanach zapalnych gruczołu tarczowego, a także w wolu guzowatym tarczycy. Te choroby częściej dotyczą płci żeńskiej. Cechą charakterystyczną oftalmopatii tarczycowej jest wytrzeszcz. Znacznego stopnia wytrzeszcz może utrudniać zamykanie powiek. Nie domykające się powieki ułatwiają wysychanie rogówki i spojówki. W chorobach tarczycy niezależnie od wytrzeszczu częściej występuje niedostateczne wytwarzanie łez. Mechanizmy immunologiczne uszkadzające gruczoł tarczowy jednocześnie mogą powodować włóknienie gruczołu łzowego, który przestaje pełnić swoją funkcję wydzielniczą. Uszkodzenie większej liczby gruczołów zmniejsza wydzielanie łez. Inne choroby ogólnoustrojowe oidoza, białaczk a, mononukleoza zak aźna, Sark białaczka, zakaźna, Sarkoidoza, AIDS, a także schorzenia neurologiczne należą do nabytych chorób ogólnoustrojowych, którym mogą towarzyszyć objawy suchego oka. W chorobach onkologicznych przyczyną zespołu suchego oka jest proces chorobowy gruczołów łzo- Zespó³ suchego oka przyczyny i leczenie wych. Mogą to być nacieki swoiste, jak to ma miejsce np. w ziarnicy złośliwej. Spośród chorób o podłożu neurologicznym najczęściej obserwowane jest porażenie nerwu twarzowego. Uszkodzenie VII nerwu czaszkowego może upośledzać wydzielanie łez wskutek braku przewodzenia impulsów nerwowych. Niekiedy mechanizm schorzenia może być inny. Pomimo prawidłowej produkcji łez oko nie jest odpowiednio nawilżane. Przyczyną jest niedomykalność powiek, która sprawia, że wytwarzane łzy nie są prawidłowo rozprowadzane po całej gałce ocznej. Wtedy oko wysycha. Uszkodzenie nerwu trójdzielnego może być również przyczyną zmniejszenia lub całkowitego braku łez. Kolejną przyczyna powstawania zespołu suchego oka jest problem długich nocy spędzonych na surfowaniu w Internecie. Wówczas możemy nabawić się takich dolegliwości jak przekrwione, łzawiące oczy, zaczerwienione spojówki, uczucie pieczenia i szczypania, bóle głowy, senność i apatia. Większość uskarża się na objawy zaburzenia ostrości widzenia, oraz wrażenie „wysychania” oczu. W literaturze medycznej nie opublikowano dotychczas jednoznacznych wyników badań na temat wpływu pracy przy monitorze na stan narządu wzroku. Dlatego też Klinika Okulistyki Akademii Medycznej we Wrocławiu przeprowadziła badanie wpływu pracy przy komputerze na wzrok i ogólne samopoczucie. Badanie obejmowało określenie jakości i częstotliwości występowania dolegliwości związanych z pracą przy komputerze, analizę wpływu filtrów monitorowych na częstotliwość ich występowania oraz analizę monitorów używanych w Polsce. W badaniu wzięło udział ponad 5000 osób. Ze wstępnych wyników wiadomo, że wśród osób pracujących przy komputerze 96 na 100 ma dolegliwości narządu wzroku. Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że podczas ośmiu godzin pracy polegającej na wpatrywaniu się w szczegóły na ekranie nasze oczy wykonują około 30 000 ruchów. Tak przeciążone oczy nie potrafią dostosować się do kolejnych wymagań. Do tego dokładają się często brak ostrości, nadmierna jaskrawość i migotanie ekranu monitora. Jeżeli dochodzi do zmniejszenia częstotliwości mrugania powiekami powoduje to rzadsze zwilżanie powierzchni oka, a to już prawie syndrom Sicca, objawiający się wysychaniem i zmętnieniem rogówki oraz stopniową utratą wzroku. Winę ponoszą też sami użytkownicy. Nie wykorzystują oni zalet dużego ekranu, poprzez dobór odpowiedniej wielkości czcionki, a umieszczają na ekranie jak najwięcej informacji, poprzez stosowanie małych czcionek, kosztem obciążania własne- Farmaceutyczny Przegl¹d Naukowy Nr 2/2007 go wzroku. Wysychaniu gałek ocznych można zapobiegać. Należy, co jakiś czas robić przerwę w pracy i przez chwilę pomrugać powiekami. W tym czasie oko powinno zwilżyć gałkę oczną. Jeżeli mamy problem z wilgotnością gałek można stosować, po konsultacji z lekarzem, różne nawilżające krople lub żele. Jednak obecnie dostępne „sztuczne łzy” ograniczają się do uzupełniania części wodnej filmu łzowego nie odtwarzając warstwy lipidowej. Innowacją wśród preparatów stosowanych w zespole suchego oka jest spay Tears Again (Solpharm) – pierwszy produkt medyczny w Europie stosowany na zamknięte powieki. W skład jego wchodzą naturalne fosfolipidy wraz z witaminami A i E. Preparat jest doskonały dla osób, u których dotychczas stosowane metody leczenia nie przyniosły oczekiwanego efektu. Aplikacja sprayu na zamknięte powieki jest wygodniejsza i prostsza niż tradycyjne krople do oczu. Potwierdzają to również osoby noszące szkła kontaktowe. Po badaniu widzenia może się okazać, że do pracy przy komputerze potrzebne będą specjalne okulary, które umożliwią dobre widzenie tekstu na monitorze. Podczas badania może ujawnić się również mała, niewidoczna do tej pory wada wzroku i lekarz przepisze okulary wyrównujące tę wadę. Z pewnością okulista zaleci również zmniejszenie obciążenia oczu. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Można sobie pomóc, poprawiając ustawienie ekranu monitora. – Ustawić monitor tak, żeby patrzeć na niego z góry. – Usunąć z monitora odblaski i odbicia, które powodują dodatkowe obciążenie dla oczu. Nie stawiać komputera przy oknie albo naprzeciw niego. – Monitor powinien mieć co najmniej 14-calową przekątną, a przy stanowiskach pracy CAD – min. 20 cali. – Ustawić wszystkie parametry obrazu w komputerze w taki sposób, aby tekst był czytelny z odległości 50-70 cm. Należy pamiętać o oszczędzaniu wzroku. Stosowanie czarnego pisma na jasnym tle działa najłagodniej. Wyświetlanie monochromatyczne ma zwykle lepszą rozdzielczość niż monitory kolorowe. Jeżeli praca nie wymaga koloru lepiej użyć monitora monochromatycznego. Jednakże, większość programów wymaga zastosowania wielu kolorów. Poza tym do odbioru obrazu kolorowego oko musi się dostosowywać bar- Nr 2/2007 dziej, ponieważ z uwagi na różną długość fal światło kolorowe niejednakowo załamuje się na soczewce oka. Pisząc tekst nie powinno się używać czcionek mniejszych niż siedmiopunktowe. Jednym z najważniejszych parametrów mających wpływ na "przyjazność" monitora dla oczu jest częstotliwość odświeżania obrazu. To ona decyduje o migotaniu ekranu. Należy zwracać uwagę, by nie była mniejsza niż 85 Hz. Wzrok „ustawiony” w ciągu wielu godzin na jedną i tą samą odległość ulega szybkiemu zmęczeniu. Dlatego należy podczas pracy przy komputerze robić przerwy i patrzyć w dal np. przez okno na daleko położone obiekty. Dobrym ćwiczeniem jest trenowanie w czasie przerw mięśni gałek ocznych. Można np. wykonywać „kreślenie” w poziomie ósemek gałkami ocznymi. Wszelkie metody zmierzające do wykorzenienia błędów refrakcji są wg Williama H. Bates'a różnymi sposobami osiągania stanu relaksacji, który najłatwiej osiągnąć przy zamkniętych oczach. Zmniejsza się wówczas napięcie występujące przy patrzeniu, co w efekcie daje chwilową lub dłuższą poprawę widzenia. Ponieważ przez zamknięte oczy dociera jednak do oka część światła, natomiast stan pełnej relaksacji uzyskuje się poprzez całkowite odcięcie dopływu światła, należy zastosować technikę nazwaną przez jej autora palmingiem. Dokonuje się tego poprzez zasłonięcie oczu środkiem dłoni w ten sposób, że palce krzyżują się na czole, a dłonie, unikając ucisku na gałki oczne, pozostają lekko wklęsłe. Siedzimy wyprostowani mając łokcie oparte o stół i staramy się zobaczyć niewyobrażalnie czarne pole, kompletną czerń. Należy również dbać o higienę pomieszczeń, w których przebywamy. Często je wietrzyć i prawidłowo nawilżać. Unikać dymu tytoniowego, nawet, gdy jesteśmy tylko biernymi palaczami. Zespół suchego oka jest poważnym schorzeniem. Nieleczony powoduje nasilanie się objawów. Uczucie obecności ciała obcego i suchości oka może przejść w pieczenie i ból, oczy są zaczerwienione, może dojść również do przewlekłego stanu zapalnego brzegów powiek. Oprócz występowania subiektywnych dolegliwości może dochodzić do uszkodzenia rogówki i spojówki. Niedostateczne nawilżenie rogówki prowadzi do utraty jej przejrzystości i upośledzenia widzenia, a brak odpowiedniego leczenia może doprowadzić nawet do utraty wzroku. Piśmiennictwo u autora Zespó³ suchego oka przyczyny i leczenie ABC Zió³ Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum. Surowiec zastosowany zewnêtrznie w postaci tzw. Oleum Hyperici u³atwia gojenie siê ran. Zastosowany wewnêtrznie wykazuje dzia³anie przeciwdepresyjne. Wyci¹gi z dziurawca maj¹ w³aciwoci ci¹gaj¹ce i rozkurczaj¹ce miênie g³adkie. Owoce wykazuj¹ dzia³anie przeciwbakteryjne. Stosowany w zaburzeniach psychowegetatywnych, stanach depresyjnych, niepokoju nerwowym i lêku, chorobach w¹troby i ¿o³¹dka. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e przy zbyt d³ugim stosowaniu uczula na promieniowanie ultrafioletowe. Koz³ek lekarski Valeriana officinalis (Valerianaceae). Valepotriaty, wyizolowane przez Thiesa w 1968 roku dzia³aj¹ depresyjnie na orodkowy uk³ad nerwowy, wywo³uj¹c dzia³anie uspokajaj¹ce. S¹ to jednak zwi¹zki chemiczne (w sk³ad których wchodz¹ zwi¹zki triestrowe i kwasy estryfikuj¹ce) nietrwa³e, uleO gaj¹ce zniszczeniu w temp. 36-38 C. Zatem dzia³anie uspokajaj¹ce wywieraj¹ tylko tak zwane wyci¹gi zimne z surowca macerat, nalewka, alkoholatura zimna i ekstrakt zimny. Napar, odwar czy te¿ intrakt nie wywieraj¹ dzia³ania sedatywnego (uspokajaj¹cego) na orodkowy uk³ad nerwowy. Wodne i alkoholowe wyci¹gi sporz¹dzone na gor¹co dzia³aj¹ jedynie wiatropêdnie, rozkurczowo, lekko przeciwbólowo, moczopêdnie, ¿ó³ciopêdnie; pobudzaj¹ wydzielanie liny i soku ¿o³¹dkowego, zwiêkszaj¹ ³aknienie; reguluj¹ wypró¿nienia. Melisa lekarska Melissae officinalis (Labiatae). Melisa dzia³a uspokajaj¹co, lekko nasennie (zw³aszcza w stosunku do dzieci i osób starszych), przeciwwirusowo (niszczy Herpes simplex, czyli wirusa opryszczki), ci¹gaj¹ce, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, nasercowo, ¿ó³ciopêdnie, wiatropêdnie, przeciwwymiotnie, napotnie, przeciwskurczowo, moczopêdnie, lekko przeciwbólowo, wykrztunie; zwiêksza wydzielanie soku ¿o³¹dkowego, pobudza trawienie, u³atwia przyswojenie mleczka pokarmowego, hamuje zaburzenia trawienne, reguluje wypró¿niania, likwiduje stan przedmiesi¹czkowy (zw³aszcza w po³¹czeniu z glistnikiem i jemio³¹ oraz wiesio³kiem dziwnym lub dwuletnim), znosi bolesne miesi¹czkowanie (+ glistnik), u³atwia przejcie przez trudny okres po- i przekwitania. Chmiel zwyczajny Hamulus lupulus. Jest od wieków stosowanym surowcem o dzia³aniu uspokajaj¹cym i u³atwiaj¹cym zasypianie. W lecznictwie stosowane s¹ owocostany chmielu i lupiline, które wykazuj¹ dzia³anie hamuj¹ce na czynnoæ kory mózgowej. Zaobserwowano tak¿e nieznaczne dzia³anie obni¿aj¹ce cinienie têtnicze krwi i poprawiaj¹ce ³aknienie. Chmielu u¿ywano do przygotowania tzw. poduszek chmielowych u³atwiaj¹cych zasypianie i utrzymanie ci¹g³oci snu. W wyniku przeprowadzonych dowiadczeñ dowiedziono, ¿e w czasie przechowywaniu szyszek chmielu powstaje lotna substancja (metylo3buten-2-ol) odpowiedzialna za efekt uspokajaj¹cy. Aktywnymi sk³adnikami chmielu s¹ równie¿ olejki, kwas izowalerianowy, flawonoidy, gorycze, garbniki. Warto wspomnieæ, ¿e w krajach europejskich przetwory z korzeni koz³ka s¹ najczêciej stosowanymi naturalnymi lekami uspokajaj¹cymi i poprawiaj¹cymi jakoæ snu. Na przyk³ad w Szwajcarii 19 % pacjentów stosuje leki naturalne. Korzeñ waleriany i produkowane z niego preparaty nale¿¹ do najbardziej popularnych uspokajaj¹cych leków OTC i tylko we Francji co roku sprzedaje siê oko³o 50 ton tego surowca. Wyci¹g z korzeni koz³ka w sposób istotny statystycznie zwiêksza³ uczucie spokoju po nie po 28 dniach stosowania. Farmaceutyczny Przegl¹d Naukowy
