docnach(t) lesen - Schlesisches Museum zu Görlitz
download 
Reklamacja Transkrypt
nach(t) lesen - Schlesisches Museum zu Görlitz
Schle sische s N ACH(T LESE ) N 16.00 - 22.00 7. 7. i Śląsk ÓR Z C E WI CKI A R E T I L Bekannte Persönlichkeiten lesen an ungewöhnlichen Orten, 21. März 2015, 16.00 - 22.00 Uhr Znane osobistości czytają literaturę w niezwykłych miejscach, 21 marca 2015, godz. 16.00 - 22.00 7. Schlesisches Nach(t)lesen Bekannte Persönlichkeiten lesen an ungewöhnlichen Orten 21. März 2015, 16 Uhr – 22 Uhr 7. Śląski Wieczór Literacki Znane osobistości czytają literaturę w niezwykłych miejscach 21 marca 2015, godz. 16.00 – 22.00 Eintritt: 7 € Vorverkauf: 5 € Ermäßigung auf 5€ an der Abendkasse nur für Schüler, Studenten, Arbeitslose und Schwerbehinderte. Vorverkauf: Schlesisches Museum zu Görlitz, Brüderstraße 8,02826 Görlitz, 03581/8791-0, [email protected] Tourismusbüro i-vent, Obermarkt 33 03581/421362, [email protected] Stadtbibliothek Görlitz, Jochmannstraße 2/3 03581/7672752, www.goerlitz.de/stadtbibiothek Wstęp: 15zł Przedsprzedaż: 10 zł Bilety ulgowe w cenie 10zł do nabycia w kasie przed imprezą. Zniżki dla uczniów, studentów, bezrobotnych i osób o dużym stopniu niepełnosprawności. Sprzedaż biletów: Miejska Biblioteka Publiczna w Zgorzelcu ul. Bohaterów Getta 1, tel. 075-77-52-557 [email protected] Miejski Dom Kultury, Parkowa 1 DE Sehr geehrte Damen und Herren, wir laden Sie zu einem literarischen abendlichen Spaziergang durch die Altstadt von Görlitz und Zgorzelec ein. Im Programm des „Schlesischen Nach(t)lesens” finden Sie in diesem Jahr wieder vielfältige Lesungen mit polnischer und deutscher Literatur über und aus Schlesien, der Region und der Stadt Görlitz – unterschiedliche Genres von Belletristik über Lyrik, humoristische Texte und schlesische Mundart, Kinder- oder Jugendbücher bis hin zu Sachbüchern. Wir möchten gemeinsam mit Ihnen bekannte und vergessene Texte „nachlesen“ und Neues entdecken. Erstmals organisieren gemeinsam mit der Kulturreferentin für Schlesien die Stadtbibliotheken in Görlitz und Zgorzelec das „Schlesische Nachtlesen“. Leitmotiv unseres diesjährigen Programms sind die Griechen in Göriltz und Zgorzelec und ihre Spuren in Literatur, Stadt und Kultur. Wir danken allen mitwirkenden Leserinnen und Lesern, allen Gastgeber/innen, die ihre Räumlichkeiten zur Verfügung stellen und allen Helferinnnen und Helfern, die uns bei der Organisation des Abends unterstützen. Viel Freude beim 7. Schlesischen Nach(t)lesen wünschen Annemarie Franke, Danuta Korejke und Ines Thoermer PL Szanowni Państwo, zapraszamy do wzięcia udziału w wieczornym spacerze literackim po starówce w Görlitz i Zgorzelcu. W programie tegorocznego „Śląskiego Wieczoru Literackiego” znajdą Państwo jak co roku różnorodne spotkania literackie z polską i niemiecką twórczością o Śląsku, o mieście Görlitz-Zgorzelcu i o naszym regionie. Czekają na Państwa różne rodzaje literatury – od liryki, przez humoreskę i dialekt śląski, książki dla dzieci i młodzieży aż do literatury klasycznej. Wspólnie chcielibyśmy odkryć na nowo zarówno znane jak i zapomniane utwory. „Śląski Wieczór Literacki” Referent ds. Kultury przy Muzeum Śląskim po raz pierwszy organizuje wraz z bibliotekami miejskimi z Görlitz i Zgorzelca. Tegorocznym motywem przewodnim jest historia Greków z obu miast. Dziękujemy wszystkim lektorom, gospodarzom, którzy użyczyli nam swych lokali i wszystkim, którzy pomogli nam przy organizacji tego wieczoru. Wiele radości podczas Śląskiego Wieczoru Literackiego życzą Annemarie Franke, Danuta Korejke i Ines Thoermer A 16.00 – 17.30 Begleitprogramm für Familien Program rodzinny w Zgorzelcu SchülerInnen der Europaschule Tęcza Uczniowie Europejskiego Gimnazjum Tęcza Ingrid Rosin, Hanna Majewska Waldemar Andryszak, Wolf-Dieter Fiedler Es singt / muzyka: Nikos Rusketos Eintritt frei | wstęp wolny Wer auf dem Weg zum Scultetus-Hof gleich etwas über die historische Görlitzer Oststadt erfahren will, möge zum Treffpunkt an der Altstadtbrücke mit Autor Wolf-Dieter Fiedler um 15.30 Uhr kommen! Hotherstraße Erstmals lädt die Stadtbibliothek Zgorzelec im Rahmen des „Nach(t)lesens“ zu einem stadthistorischen Familiennachmittag mit Literatur und Musik ein. Schülerinnen und Schüler aus der Europaschule „Tecza“ lesen aus dem Wegweiser durch die Altstadt „Reichenbacher Turm“, den Ingrid Rosin 1996 für Kinder geschrieben hat. Hanna Majewska hat das Buch ins Polnische übersetzt, das von den Städtischen Kunstsammlungen Görlitz herausgegeben wurde. Die Autorin erzählt nicht nur vom Reichenbacher Turm, sondern auch von den Sagen der Stadt, die für Kinder in Zgorzelec mindestens so spannend sind wie für Görlitzer Kinder. ße nz Krä tra ißs Ba rto m eo Sc ul te tu sa go ie ße stra Berg sk e raß traße rst yń Ufe Handwerk lo sz Da rs Webe e raß t els Ne Ogrodwa Der Scultetushof im Rabenbergviertel, heute Altenheim „Jutrzenka“ ist benannt nach dem berühmten Gelehrten Altstadtbrücke und Bürgermeister der Stadt, Bartholomäus Scultetus. A ga ru St ße an DPS Joh „Jutrzenka“ Scultetus-Hof, ul. Przechodnia 8 go skie eg nw ze üt h Sc ń szy eg Lindenw Da traße Curie-S Joliot- e straß ruve aße Str en- üst -W nes Eine kurze Einführung zu Person und Ort geben Waldemar Andryszak, Zgorzelecer Geschichtslehrer und Reiseleiter, sowie Wolf-Dieter Fiedler, Autor und Kenner der Geschichte der Görlitzer Ost-Stadt. Nach dem 2. Weltkrieg wurde das Gebäude zunächst als „Griechisches Altersheim“ für die Emigranten der späten 40er Jahre genutzt. Ihr Nachfahre, Nikolaos Nikos Rusketos, geboren in Zgorzelec, ist Ehrengast des Nachmittags. Der Musiker und Stadtrat singt griechische Lieder, wie sie auf den Straßen von Zgorzelec in den 50er und 60er Jahre erklangen. Po raz pierwszy Miejska Biblioteka w Zgorzelcu w ramach „Śląskiego Wieczoru Literackiego” zaprasza na historyczny program rodzinny z literaturą i muzyką. W tej części spotkania w DPS „Jutrzenka” dzieci z Europejskiego Gimnazjum w Zgorzelcu będą czytać książkę pt. „Wieża Reichenbacher”. Przewodnik dla dzieci. A czynić to będą w obecności autorki tekstu Ingrid Rosin oraz Hanny Majewskiej, autorki przekładu polskiego. Wieczór w „Jutrzence” rozpoczną jednak Waldemar Andryszak, zgorzelecki nauczyciel historii i przewodnik sudecki oraz Wolf-Dieter Fiedler, którzy opowiedzą o historii Dworu Scultetusa (Scultetushof) oraz o pobycie w nim – wówczas noszącym miano „Greckiego Domu Starców” – emigrantów z roku 1949. Gościem honorowym będzie urodzony w Zgorzelcu ich potomek, Nikolaos Nikos Rusketos. Ten znany muzyk oraz działacz społeczny i radny miejski uświetni spotkanie grecką muzyką, charakterystyczną dla tamtych dni. Gospodarze zapraszają miłośników literatury, historii i greckich melodii. Rosin, Ingrid: Wieża Reichenbacher. przewodnik dla dzieci Städtische Kunstsammlungen Görlitz, 1997 Rosin, Ingrid: Der Reichenbacher Turm. Ein Führer für Kinder mit Illustrationen von Heike Wadewitz Städtische Kunstsammlungen Görlitz, 1996 B 18.00: Eröffnung des 7. Schlesischen Nach(t) lesens im Ständehaus Otwarcie 7 Śląskiego Wieczoru Literackiego Gerassimos Alexatos, Berlin Zdzisław Smektała, Wrocław/Breslau Musikalische Umrahmung & oprawa muzyczna: O IATROS Vor Beginn des literarischen Spaziergangs durch die Altstadt laden die Veranstalter gemeinsam mit der Leitung des Alten- und Pflegeheims „Am Stadtpark“ zu Lesung und Musik in den Festsaal des historischen Ständehauses ein. ße tra Büt tne rstr aße Hotherstraße gs itz Das heutige Altenheim am Stadtpark wurde 1854 als Verwaltungssitz für die Landstände der Preußischen Oberlausitz erbaut. Während des Ersten Weltkrieges soll es als Ort der Beratungen zwischen deutschem Heeresstab und griechischen Offizieren gedient haben, als 1916 das 4. Griechische Armeekorps in Görlitz auf Nikoeigenen Wunsch hin interniert wurde. Etwa 6500 Soldalais traßverbrachten die nächsten 3 Jahre in der Stadt. ten e Zgorzelec wurde 1948 zum Zufluchtsort griechischer Flüchtlinge, allerdingsAltstadtbrücke ganz anderer Herkunft: kommunistische Partisanen und ihre Familien, die im griechie traß schen Bürgerkrieg gekämpft hatten. Zeitweilig lebten ens Ros bis zu 9 000 Griechen in Zgorzelec, bis heute lebt hier die größte griechische Gemeinde Polens. ße tra Untermarkt ißs Zwei Autoren, die Gäste dieses Abends sind, widBa Ne rto lo men sich diesen ganz unterschiedlichen griechischen m eo Sc Flüchtlingsgruppen und ihrer Bedeutung für die Städte ul e te traß tu sa ders Görlitz und Zgorzelec. Handwerk Brü Gerassimos Alexatos stammt aus Thessaloniki und kam über sein Studium an der Technischen Universiße tät nach Berlin. Dort begann stra er parallel zu seiner beBerg ruflichen Tätigkeit die Geschichte der deutsch-griechiße schen straBeziehungen zu erforschen und entdeckte dabei beth Elisa Geschichte der „Görlitzer Griechen“. 2010 erschien die aße Str in griechischer Spracheüstsein Buch „Die Griechen von enW esGörlitz, 1916-1919“hannund 2014 der Band „Görlitz, den o J 31.12.1917…“.Tagebuch eines griechischen Offiziers“. Ogrodwa sk e go ie raß S eg Lindenw traße S traße Alten- und Pflegeheim „Am Stadtpark“ / Dom Stanowy, Dr. Kahlbaum-Allee 31 g we en tz ü ch Ufers Bismarckstraße Curie-S Joliot- aße vestr Stru yń rst traße e aß sz Da Ufe rs Webe ße tra els nz Krä e nstraß Stadtpark hlb ee -All aum B -Ka Dr. e Schützenstraß e adtbrück An der St Zdzisław „Blues” Smektała wuchs als Jugendlicher mit den griechischen Familien der Bürgerkriegsflüchtlinge auf. Während bei dem Auftakt seine Erinnerungen an das „griechische Zgorzelec“ im Vordergrund stehen, wird Smektala am späteren Abend im „Przy Jakubie“ aus seinen Büchern lesen. Smektala ist weit darüber hinaus schriftstellerisch und kulturell aktiv – in Breslau organisiert er seit Jahren das „Blues-Festival“, führt eine Galerie und hat eine regelmäßige Feuilleton-Kolumne auf dem offiziellen Portal der Stadt Wroclaw. Für griechische Musik sorgt das Ensemble O IATROS mit Musikern aus Görlitz und Zgorzelec. Przed rozpoczęciem literackiego spaceru po Starówce organizatorzy razem z dyrekcją Domu Opieki „Am Stadtpark” zapraszają na spotkanie literacko-muzyczne w sali balowej Domu Stanowego. Dzisiejszy Dom Opieki przy Parku Miejskim w Görlitz od 1854 roku był siedzibą gremium ziemiaństwa pruskich Łużyc Górnych. W 1916 roku IV Pułk Armii Greckiej na własne życzenie został internowany w Görlitz. Około 6500 żołnierzy spędziło następne 3 lata w niemieckim mieście. W 1948 roku Zgorzelec stał się azylem dla komunistycznych partyzantów greckich i ich rodzin, którzy uciekali z Grecji w wyniku wojny domowej. Do Zgorzelca przybyło wtedy prawie 9000 osób. Do dzisiaj w Zgorzelcu żyją potomkowie emigrantów. Dwaj pisarze, honorowi goście wieczoru, opowiedzą o tych zupełnie odmiennych greckich wątkach i ich znaczeniu dla miast Görlitz i Zgorzelca. Gerassimos Alexatos pochodzi z Thessalonik i przybył na studia do Berlina. Tam zaczął równolegle zajmować się badaniem historii stosunków grecko-niemieckich i odkrył przy okazji Greków z Görlitz. W 2011 roku ukazały się w języku greckim jego dwie książki „Grecy z Görlitz, 1916-1919” oraz „Görlitz, dnia 31.12.1917... Dziennik oficera greckiego”. Zdzisław „Blues” Smektała dorastał pośród rodzin greckich uchodźców wojennych, którzy po 1948 roku przybywali do Zgorzelca. Jego wspomnienia o „greckim Zgorzelcu” będą tematem spotkania, a następnie w godzinach wieczornych „przy Jakubie” będzie można usłyszeć fragmenty jego książek. Zdzisław Smektała jest dziennikarzem, pisarzem, felietonistą, aktorem i showmanem. Od lat organizuje Międzynarodowy Festiwal Blues Brothers Day oraz wydaje czasopismo „Jazz dla mas”. Görlitzko-zgorzelecki zespół O IATROS zadba o muzyczną oprawę wieczoru. Mit Dank für die Unterstützung Parallele Lesungen zu jeder halben und vollen Stunde von 20.00-22.00 Uhr (letzte Lesung um 22.00 Uhr) Równoległe prezentacje w podanych miejscach będą powtarzać się co pół godziny między godz. 20.00 – 22.00 1 Frank Reimann – vts Veranstaltungsmanagement Sylwia Makowska – Stadtverwaltung Zgorzelec DE PL Nele, eine junge Deutsche aus einer Familie mit polnischen Wurzeln ist auf dem Weg zum Grab ihres Großvaters. Ihr geliebter, eigensinniger „Djadjo“ war im niederschlesischen Dorf ein geachteter Mann und der Letzte seiner Generation. Einer jener Menschen, die nach dem Krieg in ehemals deutschem Gebiet gezwungenermaßen eine neue Heimat finden mussten. Die Schrecken der Vertreibung aus Galizien reisten mit in das zugewiesene Gebiet, das keine Heimat war und lange nicht werden sollte. Nele fährt in die polnische Gegenwart und möchte der Vergangenheit begegnen. In wunderschönen Bildern beschwört die Autorin dabei das Leben dreier Kriegsund Nachkriegsgenerationen herauf. Augenzwinkernd, aber ohne jeden Spott werden die längst verloren geglaubten Geister aus früheren Zeiten zum Leben erweckt. Die Macht der Fantasie wirkt mit unheimlicher Kraft auf die Menschen, die in unsicheren Zeiten aus ihrer Bahn geworfen wurden. In diesem ergreifenden und mehrfach preisgekrönten Debütroman beschreibt Sabrina Janesch deutsch-polnische Geschichte - fern jeder Rührseligkeit mit klarem Blick auf eigene Identität und Familienbindungen weit über Zeiten und Grenzen hinaus. Niko z Hotherstraße ße tra gs Bo Das Buch ist bisher nicht auf Polnisch erschienen. Auszüge liegen übersetzt vor und werden beim „Nach(t)lesen“ vorgetragen. lais Lunit traß e aße Altstadtbrücke rstr ße r-Stra e Ros Büt tne lle e raß nst go e raß -St ie ße stra beth Elisa sk ße tra ns ne n No ße stra Berg yń Halle / Hol, Neißstraße 24 aße t ark sz str traße kt lo Da Handwerk r Ufe Brü rto ße tr ders Ba tra els rs Webe aße 1 nz Lang ße tra ißs Ne Krä Untermarkt ße enstra m eo Sc ul te tu sa Biblisches Haus, 2014 Nele, młoda Niemka z polskimi korzeniami, podróżuje do grobu swojego dziadka. Jej ukochany acz uparty „Djadjo” był na dolnośląskiej wsi poważanym człowiekiem, ostatnim przedstawicielem swojego pokolenia. Pokolenia ludzi, którzy po wojnie zmuszeni byli opuścić poniemieckie tereny i szukać nowej ojczyzny. Groza wysiedleń dotarła z Galicji do przydzielonych obszarów, które nie były i długo jeszcze nie stały się ojczyzną. Nele jedzie do polskiej teraźniejszości, ale chce spotkać przeszłość. Za pomocą cudownych obrazów autorka opisuje życie trzech wojennych i powojennych generacji. Z przymrużeniem oka, ale bez drwiny, przywołuje zapomniane duchy z minionych czasów. Siła fantazji z nadzwyczajną mocą wpływa na ludzi, którzy w niepewnych czasach zostali zepchnięci ze swojej drogi. W tym wzruszającym i wielokrotnie nagradzanym debiucie Sabrina Janesch przedstawia niemiecko-polską historię – daleką od sentymentalizmu, z jasnym spojrzeniem na tożsamość i pochodzenie, ale daleko od czasów i granic. Książka nie doczekała się do tej pory polskiego przekładu. Wybrane fragmenty zostaną przedstawione podczas Śląskiego Wieczoru Literackiego. Sabrina Janesch: Katzenberge Aufbau Verlag, Berlin, 2010 ISBN 9783351033194 2 Dr. Christian Düker, Senckenberg Museum für Naturkunde Görlitz | Muzeum Przyrodnicze Senckenberg w Görlitz DE Als Dieter Hildebrandt im November 2013 starb, wurde an seine schlesische Herkunft oft erinnert. Der 1927 in Bunzlau/Boleslawiec geborene Kabarettist war bekannter als für seine Herkunft für seinen Humor und die Kabarettsendung „Scheibenwischer“. In einem seiner Texte amüsiert er sich über die „informierten Journalisten“ einer westdeutschen Lokalzeitung, die in einer Kurzvorstellung seiner Person von 20 Zeilen gleich fünf Fehler einbauen. Zwei davon lauten „Dieter Hildebrandt ist ein echter Berliner“ und „Er erblickte 1927 in Bunzlau (heute Tschechoslowakei)…“ die Welt. ße tra gs Bo Hotherstraße Christian Düker liest aus autobiographischen Texten des Autors im Nordhof des Schlesischen Museums. Wie macht man in der Oberpfalz in Bayern als schlesische Flüchtlingsfamilie 1945 Mohkliessla? Hildebrandt kann auch über diese schweren Zeiten mit Humor schreiben, so dass beim Lesen ein Auge weint und eines lacht. Niko z lais Lunit traß e aße Altstadtbrücke traße tne rstr r-S -Kelle en Ros Büt Hugo ße stra rto go ie sk n han aße Str en- üst W es- yń e raß b Elisa sz rst traße st en nn ße stra Berg Schlesisches Museum / Muzeum e Śląskie,raßSchönhof, Brüderstraße 8 e traß eths Da Ufe Handwerk t No lo e raß 2 ark erm Ob rs Webe Obe e aß erstr d Brü rkt rma Ba t els straße Langen ße tra ißs Ne nz Krä Untermarkt m Evelin Mühle, 2014 Kiedy Dieter Hildebrandt zmarł w listopadzie 2013 roku, bardzo często wspominano jego śląskie korzenie. Ten urodzony w 1927 roku w Bolesławcu, wtedy Bunzlau, kabareciarz był w Niemczech mniej znany ze swojego pochodzenia, niż z humoru i audycji satyrycznych „Scheibenwischer” („Wycieraczka”). W jednym z jego tekstów naigrawa się z „bardzo poinformowanych dziennikarzy” jednej z zachodnich gazet lokalnych, którzy w jego krótkiej biografii, liczącej niespełna 20 linijek, potrafili popełnić aż pięć błędów, jak „Dieter Hildebrandt jest prawdziwym berlińczykiem” czy „Urodził się w Bunzlau/Bolesławcu (dzisiaj Czechosłowacja)”. Christian Dükler czyta autobiograficzne teksty pisarza w patio Muzeum Śląskiego (Nordhof). Jak śląska rodzina uchodźców z 1945 roku w bawarskim Palatynacie robi kluski makowe? Hildebrandt potrafił pisać z humorem także o tych trudnych czasach, doprowadzając czytelników do płaczu. Oczywiście ze śmiechu. Dieter Hildebrandt / Bernd Schroeder: Ich musste immer lachen Kiepenheuer & Witsch, Köln, 2006 ISBN 9783462037302 Harald Twupack Verein der Freunde und Förderer des Schlesischen Museums – Landesmuseum Schlesien e.V. | Stowarzyszenie Przyjaciół i Protektorów Muzeum Śląskiego – Muzeum Krajowego Andrzej Paczos Geograph und Bergführer im Riesengebirge | geograf i przewodnik po Karkonoszach 2 DE PL In der Dauerausstellung des Schlesischen Museums ist der Berggeist „Rübezahl“ überall präsent – ob als geschnitztes Kunstwerk, Kinderzeichnung, auf Postkarten aus dem Riesengebirge oder als Kinderspielzeug. Letzteres Exponat zählt zu den anrührenden Beispielen, was Menschen auf die Flucht mitgenommen haben. Die 14jährige Elvira aus Sagan durfte nur ein Spielzeug mitnehmen und da entschied sie sich für eine kleine Rübezahlfigur aus Holz. In der Literatur hat die sagenumwobene Gestalt des Riesengebirges ebenso vielfältige Darstellungen erfahren. Carl Hauptmanns „Rübezahlbuch“ zählt zu den Klassikern. In neun Erzählungen wechseln sich märchenhafte, philosophische, gesellschaftliche und historische Motive mit dem Berggeist in der Hauptrolle ab. In Jelenia Góra/Hirschberg wurde kürzlich eine neue polnische Ausgabe vorgestellt, die seit der ersten Übersetzung 2000 bereits die dritte Neuauflage darstellt. ße tra gs Bo Hotherstraße Kaum ein Geist hat seinen eigenen Namen in drei Sprachen, Rübezahl auf Deutsch, Krkonoš auf Tschechisch und gleich drei Bezeichnungen auf Polnisch: Liczyrzepa, Karkonosz oder Rzepiór. Niko z lais Lunit traß e aße Altstadtbrücke traße tne rstr r-S -Kelle en Ros Büt Hugo ße stra rto go ie sk n han aße Str en- üst W es- yń e raß b Elisa sz rst traße st en nn ße stra Berg Schlesisches Museum / Muzeum e Śląskie,raßSchönhof, Brüderstraße 8 e traß eths Da Ufe Handwerk t No lo e raß 2 ark erm Ob rs Webe Obe e aß erstr d Brü rkt rma Ba t els straße Langen ße tra ißs Ne nz Krä Untermarkt m Przy Jakubie, 2014 W pomieszczeniach wystawy stałej Muzeum Śląskiego Liczyrzepa, Duch Gór, jest wszędzie obecny – czy to jako rzeźba, dzięcięcy obrazek, jako turystyczna pamiątka z Karkonoszy czy dziecięca zabawka. Ostatni eksponat jest wzruszającym przykładem na to, co, zmuszony do ucieczki człowiek, zabierał. Czternastoletnia Elvira z Żagania mogła uratować tylko jedną zabawkę, a była to właśnie drewniana figurka Liczyrzepy. W literaturze legendarny Duch Karkonoszy pojawia się pod wieloma postaciami. „Księga Ducha Gór” Carla Hauptmanna zalicza się do klasyki swego gatunku. W dziewięciu opowiadaniach z przygodami Ducha Gór przeplatają się baśniowe, filozoficzne, społeczne i historyczne motywy. W Jeleniej Górze niedawno ukazało się najnowsze polskie wydanie, które od pierwszego tłumaczenia w 2000 roku jest już trzecim nakładem książki. Chyba żaden inny duch nie ma swoich imion aż w trzech językach: Rübezahl po niemiecku, Krkonoš po czesku i aż trzy po polsku: Liczyrzepa, Karkonosz i Rzepiór. Carl Hauptmann: Rübezahl-Buch Bergstadtverlag Korn, Würzburg, 2001 ISBN 387057125X Carl Hauptmann: Księga Ducha Gór Ad Rem, Jelenia Góra, 2015 ISBN 9788389863881 3 Siegfried Hoche, Ratsarchivar DE Die griechischen Soldaten des IV Armeecorps hatten während ihrer Internierung in Görlitz von 1916-1919 einen Sonderstatus. Das Lager in der Görlitzer Oststadt, das vorher Kriegsgefangene aus vielen Ländern Europas aufgenommen hatte, erhielt jetzt „exterritorialen Status” und unterlag ausschließlich griechischer Kontrolle. Die Soldaten erhielten weiterhin ihren Sold, der in Reichsmark ausgezahlt wurde. Eine Lagerzeitung in griechischer Sprache, hochwertig gedruckt durch einen Görlitzer Verlag, versorgte die Soldaten und Offiziere mit Informationen von der Front und aus dem Heimatland. Die Zeitung „Nea Toy” – Neuer Tag - veröffentlichte auch Kleinanzeigen. Görlitzer Geschäfte warben für sich, aber auch verdeckte Partnerschaftsanzeigen sind zu finden. „Junge alleinstehende Dame vermietet möbliertes Zimmer”. Über das griechische Leben in der Stadt berichtete auch die Görlitzer Presse, wohlwollend und im Geiste der Kriegspropaganda. Schließlich waren die Görlitzer Griechen Gäste des Kaisers. Bo Hotherstraße Siegfried Hoche stellt einige Beispiele vor und zeigt die Schätze der archivierten alten Zeitungen und Illustrierten. e ß ra t gs Niko z lais Lunit traß e tne rstr -Kelle e raß nst e Ros Büt Hugo aße Altstadtbrücke ße r-Stra rst e raß traße kt Ob Handwerk Ufe Brü e raß tra ders ar erm t els ße rs Webe Grüner Graben 3 Lang ße tra ißs Ne nz Krä Untermarkt ße enstra rkt ma ber aß str en nn No ße stra O Ratsarchiv / Archiwum Miejskie, Untermarkt 6-8 e e traß Berg s beth Elisa n aße Str en- üst -W nes Greccy żołnierze IV Korpusu Armii Greckiej w czasie internowania w latach 1916-1919 posiadali w Görlitz szczególny status. Obóz w rejonie dzisiejszego osiedla centralnego i parku im. Ignacego Paderewskiego, który wcześniej był obozem dla jeńców wojennych z wielu krajów Europy, posiadał wtedy eksterytorialny charakter i podlegał kontroli oficerów greckich. Żołnierze otrzymywali żołd wypłacany w markach. Gazeta obozowa, publikowana po grecku przez görlitzkie wydawnictwo, dostarczała internowanym Grekom informacji z frontu i z ojczyzny. Gazeta „Nea Toy” publikowała również drobne ogłoszenia. Reklamowały się w niej tutejsze sklepy, ale można było również znaleźć ogłoszenia towarzyskie: „Młoda samotna dama wynajmie umeblowany pokój”. O greckim życiu w mieście pisała görlitzka prasa, życzliwie i w duchu propagandy wojennej. Przecież Grecy byli traktowani jak goście cesarza. Siegfried Hoche przywołuje te wspomnienia i pokazuje perełki ze zarchiwizowanych gazet. 4 Margrit Kempgen – Stiftung Ev. Schlesien in Görlitz | Fundacja na rzecz Śląska Ewangelickiego w Görlitz Angelika Kasperska – Griechin aus Zgorzelec | Greczynka ze Zgorzelca Krystyna Adler – Künstlerin aus Zgorzelec | plastyczka ze Zgorzelca DE PL Weniger die griechische Kultur, als vielmehr die Finanzkrise Griechenlands beschäftigt zur Zeit Politik und Medien. Das diesjährige „Nachtlesen“ spürt den griechischen Einflüssen in der Görlitzer Kulturgeschichte nach. Aus diesem Anlass laden wir Sie zu einer Zeitreise in das antike Griechenland und einer gemeinsamen Wiederentdeckung der griechischen Sagenwelt in den Theatersaal im Obergeschoß des Restaurants Vino e Cultura ein. Die Leserinnen rufen Mythen und Fabeln über die olympischen Götter und Heroen in Erinnerung, die manch einer zuletzt auf der Schulbank gelesen hat. Die Rolle der „Europa“ in der griechischen Mythologie, der Zeus-Stier, die Entführung und der fremde Erdteil – wie hing das alles zusammen? ße tra gs Bo Hotherstraße Die deutschsprachigen Vorlagen dieses Abends stammen aus dem Werk von Gustav Schwab (1792-1850). Der Dichter, der selbst Gymnasiallehrer war, verfasste sein Werk vor allem für die höhere Schulbildung, jedoch wurde es schnell zu einem Klassiker der deutschen Literatur und erfährt bis heute Neuauflagen. Jan Parandowski (1895-1978) war polnischer Schriftsteller, Essayist und vor allem Literatur- und Kulturwissenschaftler aus Lemberg. In Polen gehört Parandowskis Darstellung der antiken Sagen - „Mitologia“ von 1924 - zur Schullektüre und zum Kanon der klassischen Literatur. Niko z lais Lunit traß e aße Altstadtbrücke rstr ße r-Stra e Ros Büt tne -Kelle Hugo e raß nst go ie sk e raß -St yń ße stra beth Elisa sz aße ße tra ns ne n No ße stra Berg Da str r Ufe t ark Vino e Cultura, Untermarkt 2 erm Ob Handwerk traße Obe lo ße Brü rkt rma rto tra els tr ders rs Webe 4 aße Ba nz Lang ße tra ißs Ne Krä Untermarkt ße enstra m eo Sabine Euler und / i Beata Zygmuntowicz, 2014 Media zajmują się dzisiaj bardziej kryzysem w Grecji aniżeli grecką kulturą. Mottem tegorocznego Wieczoru Literackiego są motywy greckie w Görlitz i Zgorzelcu. Dlatego też Margrit Kempgen, Angelika Kasperska i Krystyna Adler przeniosą Państwa w podróż do starożytnej Grecji. Historia i Kultura antycznej Grecji miała duży wpływ na rozwój cywilizacji europejskiej. Szczególną częścią kultury antyku jest mitologia. Gospodynie wieczoru przypomną Państwu mity o olimpijskich bóstwach i herosach, przedstawią fantastyczny i fascynujący świat bogów i wyruszą na poszukiwanie antycznych skarbów. Stawią czoła Zeusowi, pokażą, czym jest syzyfowa praca i otworzą puszkę Pandory. A to wszystko odbędzie się w Teatrze na pierwszym piętrze w restauracji Vino e Cultura. Dodatkowo w sąsiednim pomieszczeniu będzie można zobaczyć wystawę poświęconą dziełom Jakuba Böhme. Niemieckojęzyczne mity pochodzą z książki Gustava Schwaba (1792-1850), który w latach 1838-1840 wydał w trzech tomach „Najpiękniejsze mity klasycznego Antyku”. Pisarz, który sam był nauczycielem w gimnazjum, opublikował swoje dzieło przede wszystkim dla uczniów i studentów, jednakże bardzo szybko stał się klasykiem niemieckiej literatury i do dzisiaj jest wydawany na nowo. Jan Parandowski (1895-1978), polski pisarz i eseista, był znawcą oraz popularyzatorem literatury i kultury antycznej. W Polsce jego „Mitologia” jest popularną lekturą szkolną i należy do kanonu literatury klasycznej. Gustav Schwab: Sagen des klassischen Altertums. Insel-Verlag, Frankfurt am Main und Leipzig, 2001 ISBN 3458344926 Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Wydawnictwo Puls, Cieszyn ISBN 0907587852 Hotherst Bo tra gs Parallele Lesungen zu jeder halben und vollen Stunde von 20.00 – 22.00 Uhr an den Orten 1-11 Nik(A) 16.00 Uhr Begleitprogramm für Familien olai nitz stra ße 18.00 Uhr Eröffnung imLuStändehaus (B) tne rstr aße ße e Straß eller- e traß ens Ros Büt -K Hugo 9 8 2 rkt rma Obe 5 Handwe t ark erm Ob 1 aße 10 e traß ders Brü 4 rstr Webe Grüner Graben 6 7 N 3 e nstraß Lange ße tra s eiß Krä Untermarkt e nn No e e traß eths aß tr ns b Elisa Przejazd busami do starówki / Transfer zum Obermarkt 2. Schlesisches Museum / Muzeum Śląskie, Schönhof, Brüderstraße 8 PosRatsarchiv / Archiwum Miejskie, Untermarkt 6-8 3. t pla tz 4. Vino e Cultura, Untermarkt 2 5. Cafe Kränzel, Kränzelstraße 15 6. Galerie Alena, Langenstraße 12 Schützenstraße 7. Bei Bohne, Obermarkt 26 8. Alte Synagoge / Stara Synagoga, Langenstraße 24 9. Schneiderei Neumann, Langenstraße 18 10. Sicherheitstechnik Bullmann, Obermarkt 21 11. Przy Jakubie, ul. Nowomiejska traße Curie-S Bismarckstraße 1. Halle / Hol, Neißstraße 24 Joliot- raße vest Stru Altstadtbrücke 11 än Ba raß lst ze rto lo e s Da eo Sc ul te tu sa A go e raß kie ńs rst zy Ufe erk m Ogrodwa traße Równoległe prezentacje w podanych miejscach będą powtarzać się co pół godziny między godz. 20.00 – 22.00 16.00 Uhr Program rodzinny (A) 18.00 Uhr otwarcie w Domu Stanowym (B) e traß s Berg ga ru St -W nes an Joh ße tra n-S e üst szy eg ńsk nw e tz hü Sc Da eg Lindenw Ufers traße Stadtpark lee -Al aum hlb -Ka Dr. B e tadtbrück An der S A. DPS „Jutrzenka“ / Scultetus-Hof, ul. Przechodnia 8 B. Alten- und Pflegeheim „Am Stadtpark“ / Dom Stanowy, Dr. Kahlbaum-Allee 31 5 Sebastian Ripprich – Vorsitzender des Fördervereins des Augustum-Annen-Gymnasiums unterstützt durch Schüler/innen des Gymnasiums Przewodniczący Stowarzyszenia Augustum-Annen-Gymnasium wspierany przez uczniów DE Ungeachtet der Frage, woran man einen Autor als „schlesisch“ festmacht, darf man Gerhart Hauptmann zweifellos zu den bedeutendsten Autoren Schlesiens zählen, wenn nicht sogar als DEN bedeutendsten. Daran ändert auch nichts die Tatsache, dass nur ein Teil seines literarischen Gesamtwerks von schlesischen Stoffen, Schauplätzen und Figuren geprägt ist. Dieser Teil lässt sich vor allem in seinen frühen Dramen in markanter Weise finden und begründet Hauptmanns Erfolg bereits in jungen Jahren auch weit über Schlesiens Grenzen hinaus. Einige seiner schlesisch akzentuierten Dramen setzen diesen Erfolg heute noch auf deutschen Bühnen unverändert fort, am deutlichsten ablesbar vermutlich an den Aufführungszahlen von „Die Weber“ und „Vor Sonnenaufgang“. ße tra gs Bo Hotherstraße Sebastian Ripprich widmet sich zwei in Vergessenheit geratener Stücke aus Hauptmanns „Schlesien-Fundus“. Mit der Lese-Hilfe von Schülern des Augustum-Annen-Gymnasiums werden „Hanneles Himmelfahrt“ sowie „Und Pippa tanzt“ für das Nachtlesen von ihrer mehr als 100-jährigen Staubschicht befreit. Garantiert unangetastet bleiben die noch immer erfrischend wirkenden Mundart-Dialoge. Die Bestätigung dieser Aussage setzt allerdings voraus, den Schülern gelingt deren authentische Wiedergabe und sie treffen auf schlesisch geschulte Hörer-Ohren. „Und wenn ni, so könn´ mer´s halt o´ ni ändern!“ Niko z lais Lunit traß e aße Altstadtbrücke ße tr ens rstr r-Stra Ros Büt tne -Kelle Hugo aße go ie sk e raß -St yń ße stra beth Elisa sz e raß ße tra ns ne n No ße stra Berg Da rst Ufe t ark Cafe Kränzel, Kränzelstraße 15 erm lo e Handwerk traße rkt Ob rto raß B rma Ba lst rs Webe aße rstr rüde Obe 5 ze La ße tra ißs Ne n Krä Untermarkt raße ngenst m eo Sc u Agnieszka Bormann und / i Maria Schulz, 2014 Nie zważając na wytyczne, według których można uznać pisarza za „śląskiego”, Gerharta Hauptmanna należy nazwać jednym z najważniejszych śląskich autorów, jeśli nie tym najważniejszym. Nie zmienia tego także fakt, że tylko część z jego utworów dotyczy historii, kultury czy geografii tego regionu. Tę śląską część można znaleźć przede wszystkim we wczesnych dramatach pisarza. Ich kunszt wyjaśnia sukces Hauptmanna już we wczesnych latach twórczości także poza granicami Śląska. Niektóre z jego dramatów, w których widoczne są śląskie akcenty, do dzisiaj z powodzeniem grane są na scenach niemieckich teatrów. Najlepiej widać to na przykładzie licznych wystawień takich sztuk jak „Przed wschodem słońca” czy „Tkacze”. Śląski Wieczór Literacki jest okazją do przypomnienia dwóch zapomnianych śląskich sztuk Hauptmanna. Z pomocą uczniów Augustum-Annen-Gymnasium z ponad stuletniej warstwy kurzu zostaną uwolnione „Wniebowstąpienie Hanusi” oraz „A Pipa Tańczy!”. Dzisiaj w domu pisarza „Wiesenstein” w Jagniątkowie znajduje się muzeum poświęcone życiu i twórczości noblisty. Gerhart Hauptmann: Und Pippa tanzt! Ullstein Tb, Berlin, 1996 ISBN 3548239439 Gerhart Hauptmann: Hanneles Himmelfahrt: Traumdichtung In Zwei Teilen Nabu Press, Berlin, 2011 ISBN 1271171007 6 Andreas von Iwicki – Journalist und Übersetzer Andrzej Iwicki - Dziennikarz i tłumacz DE PL Zbigniew Herbert (1924-1998) ist einer der ganz großen polnischen Dichter des 20. Jahrhunderts. Die Kultur des Altertums, griechische und römische Antike sind in seiner Lyrik wichtige Bezugsgrößen. „An Marc Aurel“ oder „Die Heimkehr des Prokonsuls“ sind dafür Beispiele. Zu seinen berühmtesten Texten gehört „Des Herrn Cogito Vermächtnis“ (Przeslanie Pana Cogito) von 1974. Das Poemat wurde zu einem Credo der Opposition gegen das kommunistische Regime im östlichen Europa. Es ist zugleich eine Antwort auf die Kulturrevolution im Westen, deren Auswirkungen der Autor als Gastdozent in Los Angeles 1970/71 erlebte. Der „Herr Ich denke“ (Herr Cogito) reflektiert wie ein Alter Ego des Autors seine Umwelt als klassisch gebildeter Zeitgenosse, der sich seiner Geschichte nicht entledigen kann. Bo Hotherstraße Andreas von Iwicki, der nach jahrzehntelanger beruflicher Tätigkeit für die polnische Redaktion des Radio Free Europe und der Deutschen Welle seit kurzem mit seiner Familie in Görlitz lebt, schätzt die Stadt für ihre deutsch-polnische Grenzlage, selbst ein Grenzgänger zwischen den Kulturen. Er wird an diesem Abend seine persönliche Auswahl aus dem Werk Herberts in polnischer und deutscher Sprache vortragen. e ß ra t gs Niko z lais Lunit traß e aße Altstadtbrücke rstr e Straß en Ros Büt tne r- -Kelle Hugo e ß stra aße str r Ufe Handwerk t ark erm ße Obe rkt rma e traß ders Brü e rstraß Webe Grüner Graben 6 tra els Langen ße tra ißs Ne nz Krä Untermarkt straße Ob Galerie Alena, Langenstraße 12 ße tra ns ne n No ße stra Berg ße stra beth Elisa e raß -St ten Dr. Hans-Wilhelm Pietz und / i Ks. Cesary Królewicz, 2014 Zbigniew Herbert (1924-1998) jest jednym z największych polskich poetów XX wieku. Odniesienia do kultury greckiego i rzymskiego antyku pojawiają się w jego twórczości nadzwyczaj często, a historia starożytna jest dla niego jednym z najważniejszych źródeł inspiracji. Wiersze „Do Marka Aurelego” czy „Powrót prokonsula” są tego najlepszym przykładem. Do jego najwybitniejszych dzieł należy zaliczyć „Przesłanie Pana Cogito” z 1974 roku, które stało się credo opozycji w Polsce i innych krajach zniewolonych. Jest też odpowiedzią na rewolucję kulturalną na Zachodzie, której przejawów poeta doświadczył jako wykładowca w Los Angeles w latach 1970-1971. „Pan Myślę” wyróżniał się solidnym klasycznym wykształceniem, którego młodzieży w Stanach wyraźnie brakowało. Andreas von Iwicki, który po latach współpracy z polską redakcją Radia Wolna Europa i Deutsche Welle od niedawna mieszka w Görlitz, ceni sobie miasto za jego położenie na granicy polsko-niemieckiej. Sam łączy w sobie obie kultury. Tego wieczoru przedstawi własny wybór wierszy Herberta w języku polskim i niemieckim. Zbigniew Hebert: Gewitter Epilog: Gedichte Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 2000 ISBN 3518410873 Zbigniew Herbert: Pan Cogito Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław,1993 ISBN 8370233155 7 Team des / Zespół Meetingpoint Music Messiaen e.V. Gastgeber des Abends sind / gospodarzami wieczoru są Magdalena Zielińska und Alexandra Grochowski, Anna Caban und Joel Bonenberger, Aleksandra Obrzut und Luise Maidowski. DE PL Es liest sich wie ein Krimi, Filip Springers historische Reportage über das Verschwinden der Stadt Kupferberg „Miedzianka“ am Landeshuter Kamm zwischen Jelenia Góra/Hirschberg und Kamienna Góra/Landeshut. Mehr als zwei Jahre suchte der Warschauer Reporter durch Gespräche mit Zeitzeugen und Aktenrecherche Antwort auf die Frage, wie es möglich ist, dass eine Stadt mit 700-jähriger Tradition von der Oberfläche verschwindet. War es die Folge des rücksichtslosen Uranabbaus durch die Russen in den Jahren 1948-52 oder wurden die Erzählungen über die Bergbauschäden nur durch die Parteiführung erfunden, um die Sprengung der Stadt Anfang der 1970er Jahre zu rechtfertigen und das Geheimnis der Vergangenheit zu vertuschen? Springer erzählt auch die Geschichte des Ortes vor 1945 und spricht mit den früheren deutschen Bewohnern. Wie ein Archäologe spürt er den Schichten der Vorgeschichte des Verschwindens nach. ße tra gs Bo Hotherstraße „Miedzianka“ wurde für viele wichtige polnische Buchpreise, darunter den NIKE-Literaturpreis 2012 nominiert. Leider liegt bisher keine deutsche Ausgabe vor. Niko Auszüge wurden für die Lesung z lais ins Deutsche übersetzt. Lunit tr aße aße Altstadtbrücke ße ens rstr r-Stra Ros Büt tne -Kelle Hugo e traß str r Ufe Handwerk aße traße kt mar r Obe rs Webe Grüner Graben Brü e traß ders 7 ße tra els straße Langen ße tra ißs Ne nz Krä Untermarkt rkt ma er Ob Bei Bohne, Obermarkt 26 e aß str en n on N ße stra Berg ße stra beth Elisa ne han ße tra n-S ste ü s-W Ines Thoermer. 2014 Niczym kryminał czyta się historyczne reportaże Filipa Springera o znikaniu Miedzianki, miasta położonego koło Rudaw Janowickich między Jelenią Górą i Kamienną Górą. Warszawski reporter ponad dwa lata szukał w rozmowach, gazetach i aktach odpowiedzi na pytanie, dlaczego miasto z siedemsetletnią tradycja zniknęło z powierzchni ziemi. Czy powodem było bezwzględne wydobycie uranu przez Rosjan w latach 1948-52, czy też opowieści o szkodach górniczych zostały wymyślone przez władzę jako pretekst do wyburzenia miasta i ukrycia tajemnicy z przeszłości? Springer opowiada także o historii Miedzianki przed 1945 rokiem i rozmawia z pochodzącymi stamtąd Niemcami. Niczym archeolog bada warstwy historii zniknięcia miasta. „Miedzianka” była nominowana do wielu nagród literackich, między innymi do Literackiej Nagrody NIKE 2012. Niestety do tej pory nie doczekała się niemieckiego przekładu. Prezentowane fragmenty zostały przetłumaczone specjalnie na tegoroczny Wieczór Literacki. Filip Springer: Miedzianka. Historia znikania. Wołowiec: Czarne, 2011 ISBN 9788375362879 8 Prof. Dr. Rolf Karbaum – Oberbürgermeister a.D. | były prezydent miasta Görlitz Veronika Jantas – Stadtverwaltung Görlitz | urząd miasta Görlitz DE PL Alfred Döblin (1878-1957) erinnerte sich in seinem autobiografischen Bericht „Schicksalsreise“ (1949) Jahre später an den Anlass seines Besuches in Polen 1924. Unter dem Eindruck der pogromartigen Ausschreitungen gegen osteuropäische Juden in den Straßen des Berliner Scheunenviertels Anfang der 1920er Jahre beschäftigte sich der Berliner Autor mit der Religion seiner Eltern und seiner Herkunft. Plötzlich war ihm bewusst geworden, dass die Assimilierung der deutschen Juden vor Antisemitismus nicht schützte. „Ich fragte also: Wo gibt es Juden? Man sagte mir: In Polen. Ich bin darauf nach Polen gefahren.“ ße tra gs Bo Hotherstraße In keinem Land Europas lebten damals so viele Juden wie in Polen, sie machten etwa zehn Prozent der Bevölkerung aus, in manchen Städten sogar gut ein Drittel. Warschau war nach New York die Stadt mit den meisten jüdischen Einwohnern. In Polen hatte sich ein überaus reichhaltiges jüdisches Leben entwickelt, aufgefächert in unzählige geistige, religiöse und kulturelle Richtungen. Den nachhaltigsten Eindruck hinterließ bei Döblin die hier nie abgerissene Verbindung zwischen Leben und Glauben, welche die Juden zusammenhält. Beim Lesen entsteht mit Beklemmung das Bewusstsein, dass viele der Menschen, denen er unterwegs begegnete – die Passanten, Gläubigen, Schüler, Kaufleute, Niko z lais später in deutschen Künstler – vermutlich Lunit wenige Jahre traß e Konzentrationslagern ums Leben gekommen sind. aße Altstadtbrücke rstr ße r-Stra e Ros Büt tne -Kelle Hugo e raß nst e raß t els U Handwerk traße kt ar erm Ob e traß ders Brü rs Webe Grüner Graben 8 nz Lang ße tra ißs Ne Krä Untermarkt ße enstra rkt ma r Alte Synagoge O/beStara Synagoga, Langenstraße 24 ße tra ns ne n No ße stra Berg ße stra beth Elisa an Joh aße Str en- üst -W nes Dr. Jasper von Richthofen, 2014 Alfred Döblin (1878-1957) w autobiograficznej książce „Schicksalsreise” („Podróż w przeznaczenie”) wspomina, po wielu latach, swój pobyt w Polsce w 1924 roku. Zaszokowany narastającą wrogością wobec Żydów, jaką można było spotkać na ulicach Berlina na początku lat dwudziestych w dzielnicach, gdzie mieszkali Żydzi z Europy Wschodniej, pisarz żydowskiego pochodzenia zajmował się religią swoich rodziców i swoimi korzeniami. Później przekonał się, że asymilacja niemieckich Żydów nie chroni przed antysemityzmem. „Pytam więc: Gdzie są Żydzi? Odpowiedziano mi: W Polsce. Pojechałem zatem do Polski.” W żadnym europejskim kraju nie żyło wtedy tak wielu Żydów, co w Polsce. Stanowili oni ponad 10% społeczeństwa, a w niektórych miastach nawet jedną trzecią. Warszawa, zaraz po Nowym Jorku, była miastem, gdzie mieszkało najwięcej Żydów. W Polsce bardzo rozwinęła się kultura i religia żydowska. Największe wrażenie wywarła na Döblinie nierozerwalność codziennego życia i wiary Żydów. Podczas czytania tych wspomnień ma się niepokojącą świadomość, że wielu ludzi, których autor spotkał na swojej drodze – wielu przechodniów, wierzących, uczniów, kupców, artystów – kilka lat później najprawdopodobniej zginęło w niemieckich obozach zagłady. Alfred Döblin: Reise in Polen Deutscher Taschenbuchverlag, München, 2006 ISBN 3423128194 Alfred Döblin: Podróż po Polsce Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2000 ISBN 8308030076 9 Gabi Kretschmer – Gemeindereferentin der katholischen Pfarrei Heiliger Wenzel und Stadträtin | Radna miejska, pracownik świecki parafii Św. Wacława w Görlitz Dr. Magdalena Maruck – Redakteurin und Germanistin | Redaktorka i germanistka DE PL Beim „Schlesischen Nach(t)lesen“ 2014 haben die Veranstalter bereits einen Jugendroman von Else Ury (1877–1943) aus der Vergessenheit geholt, der seine Schauplätze im Riesengebirge hat. Gabi Kretschmer stellte Auszüge aus „Hänschen Tunichtgut“ vor. Wer Gefallen gefunden hat, konnte nur schwerlich an das Buch heran kommen, weder über Bibliotheken noch den antiquarischen Vertrieb ist es leicht zu bekommen. Dieser Not haben jetzt Magdalena Maruck und der Neisse-Verlag in Dresden abgeholfen und eine weitere schlesische Erzählung der Berliner Erfolgsautorin der „Nesthäckchen“-Serie neu herausgegeben. „Das Rosenhäusel“ schrieb Ury als Erzählung aus dem Riesengebirge für die reifere Jugend im Jahr 1930. Es ist die Geschichte des musikalisch begabten Mädchens Bärbel, das in ärmlichen Verhältnissen in einem rosenumrankten Haus in Krummhübel, dem heutigen Karpacz, im Riesengebirge aufwächst und von einer Zukunft als Sängerin träumt. Sie wird von ihrem Vater und dem Dorfschullehrer gefördert, kommt nach Breslau an die Musikschule und wird eine gefeierte Opernsängerin. Doch dann trifft sie ein Schicksalsschlag. Eine Geschichte im charakteristischen Stil der „Nesthäkchen“-Autorin, mit dem breiten schlesischen Dialekt und zahlreichen Schilderungen des unverwechselbar schönen Riesengebirges. Bo Hotherstraße Else Ury bewohnte in Krummhübel eine Ferienvilla. Mit ihrer in Millionenauflage erschienenen „Nesthäkchen“-Reihe wurde sie berühmt. Als Jüdin wurde Else Ury 1933 von den Nationalsozialisten aus dem Schriftstellerverband ausgeschlossen und mit Schreibverbot belegt. Am 12. Januar 1943 wurde sie in das KonzenNiko trationslager Auschwitz deportiert und dort ermordet. z lais Lunit tr e ß ra t gs aße aße Altstadtbrücke e traß tne rstr ens Ros Büt Schneiderei Neumann, ße r-Stra -Kelle Langenstraße 18 Hugo raß lst rst Ufe e raß rkt ma er Ob e rm Obe Handwerk traße arkt e traß ders Brü rs Webe Grüner Graben 9 ze straße Langen ße tra ißs Ne n Krä Untermarkt ße stra Berg Magdalena Maruck und Gast / i gość, 2014 Przy okazji „Śląskiego Wieczoru Literackiego 2014” organizatorzy odkurzyli powieść Else Ury (1877-1943), której akcja rozgrywa się w Karkonoszach. Gabi Kretschmer przedstawiała fragmenty „Hänschen Tunichtgut“ („Jaś Nicpoń”). Słuchacze, którzy zauroczyli się tą książką, natrafili na problemy z odszukaniem jej w bibliotekach czy antykwariatach. Tym trudnościom wyszli naprzeciw Magdalena Maruck i wydawnictwo Neisse-Verlag z Drezna, dzięki którym możemy cieszyć się nowym wydaniem kolejnego śląskiego opowiadania autorki popularnej serii „Beniaminek” z Berlina. „Opowiadanie z Karkonoszy dla dojrzałej młodzieży” (Das Rosenhäusel. Erzählung aus dem Riesengebirge für die reifere Jugend ) powstało w 1930 roku. To historia uzdolnionej muzycznie dziewczyny o imieniu Basia, która dorastała w otoczonym różami domu w karkonoskim Krummhübel, dzisiejszym Karpaczu, gdzie marzyła o karierze śpiewaczki. Wspierana przez swojego ojca i wiejskiego nauczyciela przybyła do Wrocławia, gdzie ukończywszy szkołę muzyczną stała się znakomitą śpiewaczką operową. Przez nieszczęśliwe zrządzenie losu Barbara musiała wrócić do domu, jednak znalazła tu nowe szczęście. To historia w charakterystycznym stylu autorki „Beniaminka”, która równocześnie pokazuje jedyny w swoim rodzaju obraz życia w Karkonoszach i na Śląsku na początku XX wieku, z barwnym dialektem śląskim i pejzażami cudownych gór. Else Ury miała w Karpaczu willę letniskową. Dzięki „Beniaminkowi” stała się popularną autorką. Jako Żydówka w 1933 roku została wykluczona przez nazistów ze stowarzyszenia pisarzy i otrzymała zakaz publikowania. 12 stycznia 1943 roku została deportowana do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie została zamordowana. Else Ury: Das Rosenhäusel Neisse-Verlag, Dresden, 2014 ISBN 9783862761289 10 Marianne Scholz-Paul Bekennendes Schlesisches Tippelweib Śląska przekupka z przekonania DE Beim Gespräch mit Marianne Scholz-Paul merkt man sofort, das ist eine Schlesierin! In diesem Jahr trägt sie ein Programm mit Geschichten von Barbara Bartos-Höppner und Gedichten von Joseph von Eichendorff vor. Die Geschichten über Land und Leute aus der Heimat, über Leben, Traditionen und Bräuche liebt sie seit ihrer Begegnung mit der Autorin vor vielen Jahren. Barbara Bartos-Höppner, geboren 1923 in Eckersdorf/Bożejowice in Schlesien, arbeitete als junge Frau im elterlichen Hotel in Reichenbach (O/L), bevor sie nach dem Krieg in den Westen ging. Bekannt wurde sie durch Jugendbücher mit historischen Stoffen und besonders ihre Schnüpperle-Kinderbücher. Hotherstraße rstr aße ße tra gs Bo Lassen Sie sich überraschen, welche Gedichte des großen Lyrikers und Schriftstellers der Romanitk, Joseph Niko von Eichendorff, Marianne Scholz-Paul in ihrer persönliz lais Lunit traß e chen Interpretation zu Gehör bringt. Ein „Schlesisches Nach(t)lesen“ ohne Marianne ScholzPaul ist seit 2007 undenkbar, sie war jedes Mal dabei Altstadtbrücke und garantiert, dass neben deutscher und polnischer e ß ße tra r-Straschlesische Mundart ens Sprache auch die erklingt. elle Ros ugo-K Büt tne H Ufe raß rst rkt ma er Ob ße stra Berg N e aß str en n on ße stra beth Elisa Sicherheitstechnik Bullmann, Obermarkt 21 ra st en Lu is aße vestr Stru ße tra n-S ste ü s-W e ann Joh B Curie-S Joliot- ße e raß lst Handwerk traße kt mar r Obe e traß ders Brü rs Webe Grüner Graben 10 e nz straße Langen ße tra ißs Ne Krä Untermarkt eg Marianne Scholz-Paul, 2014 Wystarczy chwila rozmowy z Marianne Scholz-Paul by się przekonać, że to prawdziwa Ślązaczka! Podczas tegorocznej edycji Śląskiego Wieczoru Literackiego zaprezentuje ona dorobek literacki dwojga twórców. Pierwszą postacią jest Barbara Bartos-Höppner (19232006), której opowiadania o śląskiej ojczyźnie, życiu jej mieszkańców, ich tradycjach i zwyczajach pani Marianne uwielbia, odkąd miała przed laty okazję poznać ich autorkę. Barbara Bartos-Höppner urodziła się w Bożejowicach pod Bolesławcem. Jako młoda dziewczyna pracowała w hotelu prowadzonym przez rodziców w Reichenbach na Górnych Łużycach, a następnie po wojnie wyjechała na Zachód. Sławę przyniosły jej książki dla dzieci i młodzieży oparte na wątkach historycznych. Będą Pańswto zaskoczeni, jakie wiersze wielkiego poety Romantyzmu, Josepha von Eichendorffa, Marianne ScholzPaul przedstawi we własnej interpretacji. Trudno sobie wyobrazić Śląski Wieczór Literacki bez „Śląskiej Przekupki”. Od pierwszej edycji w 2007 roku jest stałym gościem programu. To ona zapewnia, że oprócz języka niemieckiego i polskiego zabrzmi również niemiecki dialekt dolnośląski. Achtung – abweichende Uhrzeit! Das Programm beginnt hier erst um 20.30 Uhr! Uwaga – w tym miejscu czytanie rozpoczyna się dopiero o godz. 20.30! 11 Zdzisław Smektała Klaus-Dieter Tietz DE PL Der 1951 in Zgorzelec geborene Zdzislaw Smektala ist Journalist, Schriftsteller, Showman, Schauspieler. Seit den siebziger Jahren lebt er in Breslau/Wroclaw. In seinem Roman „Das gierige Leben des Musikanten“ („Chciwy żywot grajka”) geht es um Karriere und Absturz des begabten Gitarristen Janis Angelopoulos, Sohn griechischer politischer Emigranten, die in Zgorzelec ein zweites Zuhause gefunden haben. Hotherstraße ße Niko z lais Lunit traß e aße Altstadtbrücke rstr aße e Büt tne Ros 11 e raß nst Ba rto ß tra els nz ngen ße tra ißs Ne Krä Untermarkt straße e go ie sk ße yń ße stra beth Elisa aße e aß str sz r Ufe aße s Berg Da Handwerk Przy Jakubie wejscie od ul. Nowomiejskiej Eingang von der ul. Nowomiejskatraße d Brü str rstr Webe e aß erstr lo m eo Sc ul te tu sa Ogrodwa tra gs Bo Klaus-Dieter Tietz, Görlitzer Arzt und Musiker, der zur Zeit den Roman übersetzt, wird aus seinem noch nicht veröffentlichten Manuskript lesen. Smektala hat das Thema weiter verfolgt und dank eines Stipendiums konnte er 1983 ein Jahr in Athen verbringen. In seinem Roman „Die Flechte“ („Liszaj“) erzählt er die Geschichte eines Griechen aus Zgorzelec, der in seine verlorene Heimat, Athen, zurück kehrt, aber dort weder als Grieche noch als Pole ernst genommen wird. Olga Tokarczuk und / i Grzegorz Zygadło, 2014 Urodzony w 1951 roku w Zgorzelcu Zdzisław Smektała jest dziennikarzem, pisarzem, showmanem, aktorem. Od lat 70. mieszka we Wrocławiu. Prezentowane tego wieczoru powieści jego autorstwa w barwny sposób przedstawiają losy greckich emigrantów, dla których Polska stała się nową ojczyzną. W „Chciwym żywocie grajka” obserwujemy rozwój i upadek kariery młodego muzyka ze Zgorzelca, Janisa Angelopoulosa, syna greckich emigrantów politycznych. Klaus-Dieter Tietz, który jako miłośnik kultury greckiej sam przetłumaczył prezentowany tekst, przedstawi fragmenty swojego jeszcze nie opublikowanego manuskryptu. Smektała, zainteresowany tematami emigrantów greckich, uzyskał stypendium, dzięki któremu w 1983 roku wyjechał do Aten. W swojej kolejnej powieści „Liszaj” opowiada historię reemigranta, który wyjeżdża do Aten - utraconej ojczyzny, jednak tam nie czuje się w pełni ani Polakiem, ani Grekiem. Zdzisław Smektała: Chciwy żywot grajka. Czytelnik, Warszawa, 1986 ISBN 8307012317 Zdzisław Smektała: Liszaj Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1988 ISBN 8306016033 Weitere Programmhinweise KAFKA IN DREI AKTEN 19:15 Uhr „Kreuzbäckerei 1488“, Weberstraße 6, 02829 Görlitz Klassischer Literatur auf neuen Pfaden begegnen - unter diesem Motto widmen sich [semper]Mirandus gemeinsam mit Philipp Restetzki einer Auswahl von Kurzgeschichten aus der Feder Franz Kafkas. Fernab von Vaterkomplexen werden die stimmungsvollen Texte in ein musikalisches Gewand gehüllt und so ein frischer Zugang zu einem der vielfältigsten Schriftsteller des 20. Jahrhunderts geboten. In drei Akten werden die Zuhörer in die Welt Kafkas entführt und können dort ihren ganz eigenen Assoziationen freien Lauf lassen. RINGELNATZ & andere Maritimitäten – ein Hafenkneipenabend! gesungen & gespielt von *Oh alter Knaben Herrlichkeit* Die beiden Musikeclowns Thomas Lautenknecht und Jan de Weber von der Mimenbühne Dresden singen und spielen einen Abend lang Ringelnatzgedichte um den Seeman Kuttel Dadeldu, leichte Mädchen & den Leichtmatrosen Hein, erzählen von Klingeltönen, morschen Fäden & sontigem Seemannsgarn. 21.03., 20:00 Uhr Camillo Kultur.Kneipe, Handwerk 13 VVK 12,00 / AK 15,00 Vormerken! KUNST ZUR KRIEGSZEIT 1914 - 1918 Künstler aus Schlesien zwischen Hurrapatriotismus und Friedenssehnsucht Ab 11. Mai 2015 stellt das Schlesische Museum zu Görlitz Kunst zum Ersten Weltkrieg vor. Kriegsbegeisterung, aber auch Ängste und schreckliche Erfahrungen und nicht zuletzt der Wunsch nach Frieden spiegeln sich in den Kunstwerken. Mit einem Überblick über die Vielfalt der Kunstproduktion – gezeigt werden rund 200 Werke von 26 Künstlern – will die Ausstellung Denkanstöße zu einem damals wie heute aktuellen Thema vermitteln. Schlesisches Museum zu Görlitz 11.5. - 31.10.2015 Sztuka czasu wojny 1914 - 1918 Artyści ze Śląska między hurrapatriotyzmem i pragnieniem pokoju Od 11 maja 2015 roku w Muzeum Śląskim w Görlitz będzie można podziwiać „Sztukę czasu wojny”. W prezentowanych dziełach można dostrzec odbicie wojennego zapału, ale też strachu, zatrważających przeżyć oraz pragnienia pokoju. Ze spojrzeniem na różnorodność artystyczną (zostanie przedstawionych około 200 dzieł autorstwa 26 artystów) wystawa ma za zadanie dać impuls do myślenia o tym ciągle aktualnym temacie. Muzeum Śląskie w Görlitz 11.5. - 31.10.2015 Impressum: Hrsg./Red. Annemarie Franke, Kulturreferentin für Schlesien beim Schlesischen Museum zu Görlitz / Referent ds. Kultury przy Muzeum Śląskim z Görlitz Gestaltung/Grafika: Jördis Heizmann Fotos/Zdjęcia @ Annemarie Franke und Krzysztof Sawicki (Schlesisches Nachtlesen 2014) Übersetzung/Tłumaczenie: Karolina Żaboklicka Ungewöhnliche Orte laden zu einem Literaturvergnügen der besonderen Art ein. In den Schwesterstädten Görlitz und Zgorzelec werden bekannte Persönlichkeiten Texte von deutschen und polnischen, auswärtigen und einheimischen Autoren über die Stadt und die Region vortragen. Sie können einen literarischen Spaziergang unternehmen. Jeweils zur vollen und halben Stunde werden die 5-10 minütigen Vorführungen wiederholt. DE Niezwykłe miejsca zapraszają na niezwykłą ucztę literacką. W bliźniaczych miastach Görlitz i Zgorzelcu znane osoby zaprezentują teksty o mieście i regionie autorstwa polskich i niemieckich pisarzy. Zapraszamy na literacki spacer po mieście. Prezentacje trwające od 5 do 10 minut będą powtarzać się co pół godziny. PL Stadtbibliothek Görlitz Miejska Biblioteka Publiczna w Zgorzelcu
