Naścierwki i ich zwalczanie - prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz

74
temat wydania
Naścierwki w zakładach
mięsnych, ich szkodliwość
i zwalczanie
Szkodniki, które przedstawię w tym artykule, należą do rodziny przekraskowatych (Cleridae), która obejmuje małe chrząszcze. Ich czułki
są 13-członowe, z wyraźną 3-członową buławką,
a przedplecze przyozdobione jest listewkami na
bokach. Zawsze przekraski są błyszcząco i jaskrawo ubarwione na czerwono, żółto lub fioletowo.
Wśród nich są drapieżne gatunki leśne, które żyją
w tunelach korników, gdzie wyjadają ich larwy
i dorosłe osobniki.
Pasterek domowy (Opilo domesticus) występuje
w naszych mieszkaniach, do których wprowadzamy go z drewnem. Opilo jest pożytecznym gatunkiem, gdyż poluje na kołatki, spuszczela pospolitego i innych szkodników drewna wyrobionego.
Można by go wykorzystywać w biologicznej walce
z „drewnojadami”, ale jest dość trudny w hodowli
laboratoryjnej i przemysłowej, a ponadto sam boruje drewno w pogoni za kołatkami, czyniąc dalsze szkody w wyrobie.
Przekraskowate polując na owady (muchy, plujki,
sernice) odżywiające się mięsem i padliną same
przystosowały się do korzystania z tego łatwo dostępnego i pożywnego pokarmu. Tak zachowuje
się Corynetes - natrupek i Necrobia - naścierwek.
Do ostatniego rodzaju należą pospolite u nas: Necrobia rufipes - naścierwek rudonogi, Necrobia
ruficollis - naścierwek rudoszyi i Necrobia violacea - naścierwek niebieski.
Naścierwek rudoszyi ma brązowe nie tylko odnóża, ale też przedtułów oraz przednią część pokryw. Naścierwek niebieski jest cały ubarwiony
na niebiesko z metalicznym połyskiem; również
takie są jego odnóża. Ten naścierwek jako pierwszy pojawia się przy padlinie.
Naścierwek rudonogi ma podłużne (5-7 mm)
ciało z głową zwężającą się ku przodowi, z niebiesko-zielonym ubarwieniem połyskującym metaliczne. Ciało jego jest owłosione, a na pokrywach
znajdują się liczne zagłębienia. Odnóża i pierwsze człony czułków naścierwka rudonogiego są
brązowe.
Samica naścierwka rudonogiego składa 400-2000
jaj na mięso, ser i inne produkty odzwierzęce. Jaja
są przeźroczyste i drobne (1 mm). Z jaj wylęgają
się larwy i wgryzają się w mięso, gdzie dorastają
do 10 mm długości. W czasie rozwoju larwy linieją kilka razy. Wyrośnięte larwy opuszczają pokarm i szukają miejsc do przepoczwarczenia. Są
to najczęściej szczeliny, szpary i zagięcia w opakowaniu, ale także opuszczone osłonki poczwarkowe much. Cykl rozwojowy naścierwka od jaja do
osobnika dorosłego trwa w optymalnych warunkach 6 tygodni (17 dni trwa stadium larwy, 13 dni
- poczwarka). Szkodnik może mieć w pomieszczeniach zamkniętych kilka pokoleń w roku.
Dorosłe osobniki naścierwka latają powoli, za to
chętnie i szybko biegają. Larwy i dorosłe unikają
światła, więc kryją się w produktach i zagięciach
opakowania. Zimują w stadium larwy, a ich osobniki dorosłe żyją dłużej niż 1 rok.
Naścierwek rudonogi jest pospolity w ubojniach, zakładach mięsnych (rzeźnie), pakowalniach oraz hurtowniach wyrobów mięsnych i serów, wytwórniach karmy dla psów i kotów. Larwy
i dorosłe atakują larwy plujek i sernicy, ale częściej sięgają po wyroby mięsne. Najlepszym pokarmem dla naścierwka jest suszone lub wędzone
mięso i ser, ale odżywia się on też boczkiem, rybami, mączką rybną, guano, mączką kostną, karmą psów, makuchami orzecha kokosowego i nawet … czosnkiem.
temat wydania
Szkodliwe są wtedy larwy i osobniki dorosłe naścierwków. Dorosłe osobniki zanieczyszczają
produkty żywnościowe i karmę dla zwierząt, gdy
żerują na ich powierzchni. Larwy nie tylko zanieczyszczają wyroby mięsne, ale je zjadają, drążąc
w nich głębokie tunele. Szczególnie niebezpieczne są w zakładach mięsnych, w których produkty nie są opakowywane bezpośrednio po wyrobie,
jeśli są składowane w dużych pojemnikach i jeśli
są nieodpowiednio chłodzone.
Naścierwek rudonogi jest też dokuczliwym
szkodnikiem w muzeach, gdyż atakuje i niszczy…
mumie egipskie wystawione na pokaz zwiedzającym.
Jego mięsożerne larwy i chrząszcze używane
są w zoo i muzeach do oczyszczania szkieletów
zwierząt.
Inspekcja. Jeśli naścierwki występują w pomieszczeniu, wtedy należy przeprowadzić inspekcję
w celu znalezienia wszystkich miejsc, w których
się rozmnażają. Mogą to być miejsca, gdzie znajduje się mięso, ser, karma psów i ich resztki albo
martwy gryzoń (!).
Szczególnie dokładna inspekcja powinna być
przeprowadzona we wszystkich pomieszczeniach,
gdzie produkty (mięso, sery) są przetrzymywane
w temperaturze pokojowej. Należy sprawdzić np.
w magazynie wyrobów gotowych, czy znajdują się
tam uszkodzone puszki lub słoje z mięsem.
W zakładach mięsnych i serowarniach sprawdzić
trzeba, czy w szczelinach podłogi i ścian nie kryją się poczwarki lub osobniki dorosłe szkodnika.
Zwalczanie naścierwków. Jeśli zakład jest wolny
od szkodnika, to wtedy należy zrobić wszystko,
aby nie przywlec go z przyjmowanymi produktami. Stąd bardzo ważna jest prewencyjna inspekcja
przyjmowanych produktów pochodzenia zwierzęcego. Dokładnie należy sprawdzić opakowania
zbiorcze, czy w jego szczelinach, szparach i zagięciach nie ma poczwarek naścierwka. Palety drewniane, na których stwierdzono szkodnika lub jego
ślady, należy poddać dezynsekcji (wymrozić, wygrzać lub zagazować).
Produkty pochodzenia zwierzęcego należy prze-
chowywać w chłodni, a w magazynie przestrzegać rotacji przechowywanych produktów (zasada
FIFO; „pierwsze weszło, pierwsze wyszło”).
Zaatakowane przez naścierwki produkty żywnościowe nie nadają się do konsumpcji. Należy je
jak najszybciej usunąć z pomieszczenia i zniszczyć razem z opakowaniami (w tym zbiorczymi).
W przypadku stwierdzenia licznej populacji naścierwków, w obiekcie można przeprowadzić zabieg fumigacji, aby zniszczyć wszystkie szkodniki
ukryte w kryjówkach. Zabieg fumigacji z zastosowaniem fosforowodoru jest jednak rzadko wykonywany, gdyż nie zawsze zakład może wstrzymać
produkcję na kilka dni.
Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz SGGW
Katedra Entomologii Stosowanej
Warszawa
75