Autoreferat dr Joanny Raszei-Wyszomirskiej

AUTOREFERAT
1. Imię i nazwisko
Joanna Barbara Raszeja-Wyszomirska
2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe/artystyczne – z podaniem nazwy, miejsca i
roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy doktorskiej
1989r -1995r
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Lekarz medycyny
Dyplom ukończenia studiów z wyróżnieniem
1998r
lekarz chorób wewnętrznych
2002r
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Stopień doktora nauk medycznych w zakresie medycyny, na podstawie
rozprawy pt.
„Polimorfizmy C(-509)T genu transformującego czynnika wzrostu typu
beta1(TGF-beta1),
pozakomórkowej
C(-1562)T genu metaloproteazy macierzy
typu
9
(MMP-9)
i
C677T
genu
reduktazy
metylenotetrahydrofolianowej (MTHFR) w ocenie podatności do
zachorowania
i przebiegu klinicznego raka jelita grubego”
Promotor:
prof. dr hab. n. med. Andrzej Ciechanowicz
2003r
II stopień specjalizacji z chorób wewnętrznych
2007r
II stopień specjalizacji z transplantologii klinicznej
3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach
naukowych/artystycznych
1996r – 2006r
Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
1
2006r – 2014r
Samodzielna Pracownia Hepatologii
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
2014r – nadal
Klinika Hepatologii i Chorób Wewnętrznych Katedry Chirurgii Ogólnej,
Transplantacyjnej i Wątroby Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie
4. Wskazanie osiągnięcia* wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003r
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytułach w zakresie
sztuki
(dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):
a) Tytuł osiągnięcia naukowego/artystycznego:
„Wybrane aspekty jakości życia zależnej od zdrowia
u chorych z cholestatycznymi chorobami wątroby.”
b) Autor/autorzy, tytuł/tytuły publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa
•
Autorzy: Joanna Raszeja-Wyszomirska, Ewa Wunsch, Marek Krawczyk,
Eirini I. Rigopoulou, Dimitrios P. Bogdanos, Piotr Milkiewicz.
Tytuł oryginału: Prospective evaluation of PBC-specific health related
quality of life questionnaires in patients with primary sclerosing
cholangitis.
Czasopismo: Liver Int.
Szczegóły: 2015 : vol. 35, nr 6, s. 1764-1771, tab. bibliogr. summ.
p-ISSN: 1478-3223
e-ISSN: 1478-3231
Czasopismo umieszczone na Liście Filadelfijskiej,
wskaźnik Impact Factor ISI: 4.850
Punktacja MNiSW: 35.000
Punktacja wewnętrzna: 35.000
PMID: 25388280
DOI: 10.1111/liv.12730
2
•
Autorzy: Joanna Raszeja-Wyszomirska, Robert Kucharski, Marta Zygmunt,
Krzysztof Safranow, Tomasz Miazgowski.
Tytuł oryginału: The impact of fragility fractures on health-related quality
of life in patients with promary sclerosing cholangitis.
Czasopismo: Hepat. Mon.
Szczegóły: 2015 : vol. 15, nr 4, s. e25539, 7 s. tab. bibliogr. summ.
p-ISSN: 1735-143X
e-ISSN: 1735-3408
Czasopismo umieszczone na Liście Filadelfijskiej,
wskaźnik Impact Factor ISI: 1.932
Punktacja MNiSW: 15.000
Punktacja wewnętrzna: 15.000
DOI: 10.5812/hepatmon.25539
•
Autorzy: Joanna Raszeja-Wyszomirska, Ewa Wunsch, Agnieszka
Kempińska-Podhorodecka, Daniel S. Smyk, Dimitrios P. Bogdanos,
Małgorzata Milkiewicz, Piotr Milkiewicz.
Tytuł oryginału: TRAF1-C5 affects quality of life in patients with primary
biliary cirrhosis.
Czasopismo: Clin. Dev. Immunol.
Szczegóły: 2013, art. ID 510547, 7 s., tab. bibliogr. summ.
p-ISSN: 1740-2522
e-ISSN: 1740-2530
Czasopismo umieszczone na Liście Filadelfijskiej,
wskaźnik Impact Factor ISI: 2.934
Punktacja MNiSW: 25.000
Punktacja wewnętrzna: 25.000
PMID: 23710202
DOI: 10.1155/2013/510547
•
Autorzy: Joanna Raszeja-Wyszomirska, Ewa Wunsch, Marek Krawczyk,
Eirini I. Rigopoulou, Gary L Norman , Dimitrios P. Bogdanos, Piotr
Milkiewicz
3
Tytuł oryginału: Assessment of Health Related Quality of Life in Polish
patients with Primary Biliary Cirrhosis.
Czasopismo: Clinics and Research in Hepatology and Gastroenterology
2015.
p-ISSN: 2210 – 7401
wskaźnik Impact Factor ISI: 1.638
Punktacja MNiSW: 15.000
DOI: 10.1016/j.clinre.2015.10.006
•
Autorzy: Joanna Raszeja-Wyszomirska, Robert Kucharski, Katarzyna
Kotarska, Marta Zalewska, Tomasz Miazgowski
Tytuł oryginału: The impact on health-related quality of life in patients
after liver transplantation – a pilot study.
Czasopismo: Prz. Gastroenterol.
Szczegóły: 2015, 7 s., tab. bibliogr. summ.
p-ISSN: 1895-5770
Punktacja MNiSW: 15.000
Index Copernicus: 9.370
Punktacja wewnętrzna: 15.000
PMID: 23710202
DOI: 10.5114/pg.2015.52343
Sumaryczny Impact Factor cyklu publikacji: 11.354
Sumaryczna punktacja MNiSW cyklu publikacji: 105
c) Omówienie celu naukowego/artystycznego ww. pracy/prac i osiągniętych
wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania
4
Wstęp
Światowa Organizacja Zdrowia (The World Health Organization, WHO) definiuje
jakość życia jako pojęcie złożone, wynikające z indywidualnego poczucia zdrowia fizycznego,
kondycji psychicznej, poziomu niezależności, relacji socjalnych oraz rozmaitych czynników
środowiskowych. Jakość życia zależna od zdrowia (health-related qulity of life, HRQoL) to
rodzaj
podzbioru,
zależnego
tylko
od
poczucia
zdrowia.
HRQoL
w
aspekcie
wielowymiarowym, kompleksowo ocenia dobrostan człowieka w zależności od jego
możliwości fizykalnych i poznawczych, zachowań funkcjonalnych, stanu emocjonalnego czy
regulacji psychosocjalnych. Badanie jakości życia zależnej od poczucia zdrowia powinno być
ważnym elementem całościowej opieki nad przewlekle chorymi pacjentami. Najczęstszą
formą oceny HRQoL są badania przy użyciu rozmaitych kwestionariuszy, poruszających wiele
kwestii z tego obszaru.
Pierwotna marskość żółciowa wątroby (primary biliary cirrhosis, PBC) jest przewlekłą,
postępującą cholestatyczną chorobą wątroby, wtórną do nieropnego, destrukcyjnego
zapalenia dróg żółciowych, która prowadzi u dużego odsetka chorych do marskości narządu.
Etiologia PBC jest autoimmunologiczna, a jej patogeneza pozostaje nadal niejasna.
Schorzenie dotyczy w większości kobiet w wieku średnim, a typowe objawy to uporczywy
świąd skóry oraz zespół przewlekłego zmęczenia, które pojawić się mogą na każdym etapie
choroby i nie zależą od histologicznego zaawansowania PBC. Symptomy te, a zwłaszcza
przewlekłe zmęczenie i świąd skóry, w istotny sposób negatywnie wpływają na jakość życia
chorych, niezależnie od chorobowości i śmiertelności wynikającej ze schorzenia
podstawowego.
5
Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (primary sclerosing cholangitis,
PSC)
to
przewlekła,
postępująca
cholestatyczna
chorobą
wątroby
o
etiologii
autoimmunologicznej, która dotyczy w znakomitym odsetku młodych mężczyzn.
Przez
niektórych badaczy uważana jest za hepatobiliarną manifestację nieswoistych zapaleń jelit,
zwłaszcza wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Choć początkowo zwykle bezobjawowe,
PSC wiąże się z postępującym niszczeniem dróg żółciowych, ich nawracającymi stanami
zapalnymi oraz w końcu marskością wątroby. W chwili obecnej nie istnieje leczenie
przyczynowe, które spowolniłoby przebieg naturalny choroby, zapobiegłoby rozwojowi raka
dróg żółciowych, czy konieczności leczenia zabiegiem przeszczepienia wątroby w PSC. Obie
przewlekłe cholestatyczne choroby wątroby, PBC i PSC wykazują pewne podobieństwo
objawów klinicznych, które wpływają na jakość życia zależną od zdrowia: uporczywy,
nawracający świąd skóry, przewlekłe zmęczenie, bezsenność oraz żółtaczkę cholestatyczną.
Ostateczną metodą leczenia m.in. autoimmunologicznych i cholestatycznych
schorzeń wątroby jest zabieg przeszczepienia wątroby, do którego wskazaniem jest zarówno
schyłkowa niedomoga wątroby w przebiegu marskości narządu lub jej poważne powikłania,
jak i nawracające zapalenia dróg żółciowych, czy nie poddający się leczeniu świąd skóry.
Zespół przewlekłego zmęczenia, którego patogeneza pozostaje wciąż niejasna, mimo
licznych prac, analizujących rolę układu nerwowego centralnego i obwodowego w jego
rozwoju, wydaje się nie podlegać leczniczemu wpływowi transplantacji wątroby. U
większości biorców narządu poszczególne domeny jakości życia poprawiają się w
stosunkowo krótkim czasie po zabiegu, zwłaszcza u tych, u których jakość życia wyjściowo
była najbardziej upośledzona, niemniej jednak, wraz z upływem czasu chorzy po
przeszczepieniu wątroby doświadczają rozmaitych powikłań, które negatywnie wpływają na
ich poczucie zdrowia. Powikłania te są stosunkowo dobrze poznane, metaboliczna choroba
6
kości pozostaje natomiast schorzeniem niemym i niedocenianym, mimo, że dotyczy nawet
60% biorców wątroby. Do tej pory wpływ niskonapięciowych złamań kości nie był oceniany
pod kątem HRQoL w populacji chorych po przeszczepieniu wątroby z powodu PBC, PSC i
autoimmunologicznego zapalenia wątroby (autoimmune hepatitis, AIH).
Cel prac:
Kwestionariuszowa ocena różnych aspektów jakości życia (HRQoL) u chorych z
cholestatycznymi/autoimmunologicznymi chorobami wątroby, z uwzględnieniem wieku, płci
badanych osób, schorzeń towarzyszących, stopnia zaawansowania choroby wątroby oraz
wpływu stosowanego leczenia.
Metodyka:
Ocena jakości życia zależnej od poczucia zdrowia jest trudna, jako, że narażona bywa
na wpływy socjalne, środowiskowe, a być może także geograficzne. Jakość życia zależna od
poczucia zdrowia oceniana jest zwykle kwestionariuszami, zawierającymi pytania dotyczące
różnych aspektów życia. Mają one charakter ogólny, tzw. generyczny, bądź dedykowane są
dla specyficznych grup pacjentów czy jednostek chorobowych.
Kwestionariusze generyczne mogą mieć zastosowanie do oceny HRQoL zarówno w
populacji osób zdrowych, jak i chorych oraz w rozmaitych schorzeniach. Najpowszechniej
używanym z nich jest kwestionariusz The Medical Outcomes Study Short Form-36 (SF-36,
Ware et al. 1992), który zawiera 36 pytań w 8 domenach, dotyczących zdrowia fizycznego
(funkcjonowanie fizyczne, ograniczenia wynikające z niedomogi fizycznej, ból, ogólny stan
zdrowia) i samopoczucia psychicznego (żywotność, funkcjonowanie socjalne, ograniczenia
wynikające z niedomogi psychicznej i poczucie zdrowia psychicznego), z których obliczyć
można dodatkowo dwa sumaryczne parametry, fizyczny i psychiczny. Za każde pytanie
7
można otrzymać od zera (najbardziej upośledzony aspekt jakości życia) do 100 punktów, przy
czym 100 oznacza poczucie pełni zdrowia. Kwestionariusz ten był zweryfikowany w różnych
populacjach i wielu jednostkach chorobowych. Każdorazowo jego użycie wiązało się z
zakupem stosownej licencji.
W 2005 opracowano (Jacoby et al.) kwestionariusz dedykowany dla pierwotnej
marskości żółciowej wątroby (Primary Biliary Cirrhosis, PBC) – narzędzie o nazwie PBC-40,
składające się z 40 pytań, dotyczących różnych aspektów przewlekłej, cholestatycznej
choroby wątroby. Sześć domen kwestionariusza ocenia nasilenie zespołu przewlekłego
zmęczenia (fatigue), a także poczucie zdrowia, świąd skóry, funkcje poznawcze, emocjonalne
i socjalne. Każde pytanie punktowane jest od jednego ( =nigdy) do pięciu ( =zawsze)
punktów, a wyższa punktacja oznacza większe upośledzenie jakości życia w badanym
aspekcie. Możliwa punktacja domen to: 7-35 punktów objawy ogólne, 3-15 punktów świąd
skóry, przewlekłe zmęczenie 11–55 punktów, funkcje poznawcze 6 – 30, a emocjonalne i
socjalne - 13-65 punktów. Jest to obecnie najpopularniejszy kwestionariusz do oceny jakości
życia w PBC. Ze względu na pytania specyficzne dla cholestatycznnej choroby wątroby,
kwestionariusz PBC-40 znalazł również zastosowanie dla oceny HRQoL w PSC. Jego skrócona
do 27 pytań i uproszczona wersja – kwestionariusz PBC-27, opracowany został w 2010 r
(Montali et al.) Ocena pięciu domen, punktowanych wg tej samy zasady, co PBC-40, tzn.
objawy ogólne (7–35 punktów),
świąd skóry (3–15), przewlekłe zmęczenie (11–55),
zaburzenia poznawcze (6-30) oraz funkcje emocjonalne i socjalne (13-65 punktów), wydaje
się cechować podobną specyficznością i czułością w ocenie HRQoL, jak kwestionariusz
oryginalny.
8
Omówienie:
Przewlekłe zmęczenie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na
upośledzenie codziennego funkcjonowania chorych z pierwotną marskością wątroby (PBC),
sugeruje się nawet, że objaw ten jest tak specyficzny, że powinien stanowić komponent
choroby. Przewlekłe zmęczenie to uczucie wyczerpania już od godzin porannych, niemożność
wykonywania zajęć codziennych, obniżona zdolność do wykonywania zadań fizycznych i
umysłowych, które dotyczyć może od 70 do nawet 85% pacjentów. Patofizjologia tego
objawu pozostaje w dalszym ciągu niejasna, w związku z czym nie dysponujemy w chwili
obecnej leczeniem przyczynowym przewlekłego zmęczenia. Wydaje się, że u jego podstaw
leży niedomoga zarówno centralnego, jak i obwodowego układu nerwowego, gdyż objaw ten
może nie zaniknąć po leczeniu przeszczepieniem wątroby.
Wstępne badania nad jakością życia zależną od zdrowia w pierwotnej marskości
żółciowej wątroby wskazywały na jej istotne upośledzenie, zwłaszcza dotyczące energii w
życiu codziennym oraz reakcji emocjonalnych, ale także obniżonej wydolności fizycznej w
PBC. Obecnie wiadomo, że zaburzenia te pogłębiają się wraz progresją schorzenia, ale nie
pozostają w związku z wiekiem osób badanych, wynikami badań biochemicznych, czy
stopniem uszkodzenia histologicznego wątroby. Przewlekłe zmęczenie wpływa w istotnych
sposób na mentalne aspekty jakości życia, ale warty podkreślenia jest również fakt, że
upośledzenie wydolności fizykalnej chorych z PBC jest większe, niż w przewlekłym zapaleniu
wątroby o etiologii wirusowej HCV oraz autoimmunologicznym zapaleniu wątroby.
W pierwszej pracy z cyklu publikacji (TRAF1-C5 affects quality of life in patients with
primary biliary cirrhosis. Raszeja-Wyszomirska J, Wunsch E, Kempinska-Podhorodecka A,
Smyk DS, Bogdanos DP, Milkiewicz M, Milkiewicz P. Clin Dev Immunol. 2013;2013:510547.
9
doi: 10.1155/2013/510547. Epub 2013 Apr 28. PMID: 23710202) przeanalizowano związek
między domenami kwestionariuszy jakości życia SF-36 oraz PBC-40 i PBC-27, a wybranymi
polimorfizmami genu TRAF1-C5. Polimorfizmy tego genu mogą być związane z utratą
tolerancji immunologicznej i częściej występują u chorych z reumatoidalnym zapaleniem
stawów oraz toczniem rumieniowatym układowym. Dodatkowo, TRAF1-C5 bierze udział we
wzmożonej ekspresji interleukiny IL-1β oraz produkcji czynnika martwicy nowotworów TNFα, które wiążą się ze znużeniem i obniżeniem nastroju u chorych z zespołem przewlekłego
zmęczenia. W grupie 120 chorych z pierwotną marskością żółciową wątroby ocenie
podlegały polimorfizmy rs2900180 i rs3761847 genu TRAF1-C5. Polimorfizm TT rs2900180
był negatywnie związany z witalnością (Vitality) oraz zdrowiem psychicznym. Polimorfizm GG
rs3761847 genu TRAF1-C5 wiązał się z obniżoną witalnością oraz komponentą sumaryczną
zdrowia psychicznego (Mental Component Summary, MCS), a także obniżonymi funkcjami
socjalnymi, które oceniane były kwestionariuszem SF-36. Nie stwierdzono żadnych związków
między domenami kwestionariuszy PBC-40 i PBC-27 a genetycznym wpływem TRAF1-C5 na
zaburzenia zdrowotne, indukowane cholestazą i TNF−α. Dodatkowo, rezultaty te nie
wynikały ze stopnia uszkodzenia morfologicznego wątroby, ocenianego nasileniem
włóknienia wątroby. Wynik powyższej pracy wskazuje na genetyczny wpływ dysregulacji
układu immunologicznego na mentalne aspekty jakości życia zależnej od zdrowia u chorych z
PBC.
W kolejnej publikacji, dotyczącej HRQoL w PBC (Assessment of Health Related Quality
of Life in Polish patients with Primary Biliary Cirrhosis. Raszeja-Wyszomirska J, Wunsch E,
Krawczyk M, Rigopoulou EI, Norman GL, Bogdanos DP,
Milkiewicz P) oceniono związek
jakości życia 205 pacjentów z PBC, w większości (n=188) kobiet z cechami demograficznymi
10
oraz klinicznymi schorzenia. W porównaniu do dobranej pod względem płci i wieku grupy
kontrolnej, pacjenci z PBC mieli istotnie obniżoną jakość życia, ocenianą generycznym
kwestionariuszem SF-36, a zaawansowanie choroby wątroby nie miało na to wpływu.
Natomiast przy zastosowaniu narzędzi PBC-40 i PBC-27, domeny jakości życia były
porównywalne pomiędzy chorymi z dokonaną marskością wątroby i mniej zaawansowanym
włóknieniem narządu, poza bardziej nasilonym świądem (Itch) skóry u chorych z marskością
wątroby. Jest to znalezisko nowe, pozostające w sprzeczności z wcześniejszymi
doniesieniami, ale bardzo interesujące, z uwagi na wielkość grupy badanej. Dodatkowo, w
kwestionariuszach PBC-40/27, poziom fosfatazy alkalicznej (ALP) korelował z nasileniem
świądu skóry. U kobiet ponadto stwierdzono nieco bardziej nasilone upośledzenie funkcji
poznawczych (Cognitive) w stosunku do mężczyzn. Nie opisano innych różnic, wynikających z
płci osób badanych, ale pacjenci z PBC, u których nie występują przeciwciała AMA M2, bądź
występują przeciwciała gp-210, mają gorsze wskaźniki jakości życia w zakresie świądu skóry
oraz funkcji socjalnych i emocjonalnych. W wieloczynnikowej ocenie jakości życia HRQoL w
PBC w populacji polskiej, jednakowo użyteczne okazały się kwestionariusze zarówno
generyczne, jak i specyficzne dla choroby. Opisane powyżej badanie służy obecnie jako
walidacyjne dla kwestionariuszy PBC-40 i PBC-27 w polskiej populacji.
Obie przewlekłe cholestatyczne choroby wątroby, PBC i pierwotne stwardniające
zapalenie dróg żółciowych (PSC), wykazują pewne podobieństwo objawów klinicznych, które
wpływają na jakość życia zależną od zdrowia: uporczywy, nawracający świąd skóry,
przewlekłe zmęczenie, bezsenność oraz żółtaczkę cholestatyczną. Do chwili obecnej nie
stworzono jeszcze narzędzia diagnostycznego, dedykowanego dla oceny HRQoL w
pierwotnym stwardniającym zapaleniu dróg żółciowych, gdyż choroba ta występuje rzadziej
11
niż pierwotna marskość żółciowa wątroby. Biorąc pod uwagę jednak podobieństwo objawów
klinicznych, wynikających z przewlekłej cholestazy, w badaniu opisanym w trzeciej publikacji
z cyklu (Prospective evaluation of PBC-specific health-related quality of life questionnaires in
patients with primary sclerosing cholangitis. Raszeja-Wyszomirska J, Wunsch E, Krawczyk M,
Rigopoulou EI, Bogdanos D, Milkiewicz P. Liver Int. 2015 Jun;35(6):1764-71. doi:
10.1111/liv.12730. Epub 2014 Dec 4) zastosowano zarówno kwestionariusz generyczny
HRQoL SF-36, jak i narzędzia specyficzne dla PBC. W grupie 102 pacjentów z PSC, w
większości mężczyzn (n=73), dla których dobrano zgodną pod względem wieku i płci grupę
kontrolną, stwierdzono, że osoby cierpiące na to schorzenie mają istotnie obniżoną HRQoL w
zakresie większości domen kwestionariusza SF-36, w stosunku do osób zdrowych. Ponadto,
kobiety maja obniżoną jakość życia w stosunku do mężczyzn, a komponenty sumaryczne
fizykalna (Physical Component Summary, PCS) i mentalna MCS korelowały negatywnie z
wiekiem badanych kobiet, ale nie z zapaleniem jelita grubego. Dokonana w przebiegu PSC
marskość wątroby wiązała się z obniżonym poczuciem Zdrowia (General Health), Witalności
(Vitality) i Funkcjonowania Fizycznego (Physical Functioning, Role Physical) oraz niższą
Fizykalną Komponentą Sumaryczną (PCS). Kwestionariusze PBC-40 i PBC-27 wykazały
podobne upośledzenie HRQoL u osób badanych, wskazując na bardziej nasilone
upośledzenie zdolności poznawczych (Cognitive) oraz przewlekłe zmęczenie (Fatigue) u
dotkniętych PSC kobiet. Wskazały także na związek między nasileniem świądu skóry, a
podwyższonymi parametrami cholestatycznymi, a także związek między zaawansowanym
włóknieniem wątroby i objawami ogólnymi, jak również przewlekłym zmęczeniem.
Kwestionariusze SF-36, PBC-40 i PBC-27 silnie korelowały między sobą, co pozwala na
zastosowanie z powodzeniem kwestionariuszy dedykowanych dla PBC także w PSC,
przynajmniej do czasu opracowania narzędzia właściwego dla oceny HRQoL w PSC.
12
Metaboliczna choroba kości, głównie pod postacią osteoporozy, występuje u dużego
odsetka chorych z przewlekłymi cholestatycznymi chorobami wątroby. Osteoporoza
powodować może niskonapięciowe złamania kości, dodatkowo upośledzając HRQoL,
wskutek unieruchomienia, czy przewlekłego bólu. Czwarta z cyklu publikacji praca (The
impact of fragility fractures on health-related quality of life in patients with primary
sclerosing cholangitis. Raszeja-Wyszomirska J, Kucharski R, Zygmunt M, Safranow K,
Miazgowski T. Hepat Mon. 2015 Apr 25;15(4):e25539. doi: 10.5812/hepatmon.25539.
eCollection 2015) jest jedną z nielicznych, oceniających odsetek złamań kostnych u chorych z
PSC, jak również jedyną, badającą ich wpływ na jakość życia zależną od poczucia zdrowia. U
33 chorych z PSC (trwającym średnio ok. 3 lat) w wieku ok. 35 lat, stwierdzono obniżoną
gęstość mineralną kości u 1/3 chorych oraz dość duży odsetek złamań kości długich i żeber. U
wszystkich chorych z PSC średnia gęstość mineralna kości była niższa niż w dobranej pod
względem płci i wieku populacji zdrowej. Najniższą punktację w kwestionariuszu SF-36
uzyskała domena Zdrowia (General Health), natomiast w obu kwestionariuszach PBC-40 i
PBC-27 chorzy zaznaczali domeny emocjonalną i socjalną jako te, które najbardziej
upośledzają ich jakość życia. U chorych, którzy doznali niskonapięciowego złamania kości
domeny funkcjonowania fizycznego (Role functioning), Zdrowia (General Health), Witalności
(Vitality) oraz sumaryczna komponenta fizykalna (PCS) uzyskały niższe wartości niż u osób
bez osteoporotycznych złamań kości, podobnie jak domena mentalna (MCS). Także w
analizie wieloczynnikowej złamania niskonapięciowe kości były wyraźnie związane z niższymi
wartościami PCS. Dodatkowo chorzy, którzy ich doznali, podawali gorsze samopoczucie
(Symptoms) i bardziej nasilone zmęczenie (Fatigue) w kwestionariuszach PBC-40 i PBC-27.
Ostatnie narzędzie wskazywało także na nasiloną suchość błon śluzowych oraz problemy
emocjonalne u chorych z PSC i złamaniami kostnymi. Tak więc wystąpienie
13
niskonapięciowego złamania kości istotnie statystycznie upośledzało zarówno fizykalne, jak i
mentalne aspekty HRQoL. Powyższa praca, poza nowatorskim ujęciem niedocenianego
powikłania PSC, jakim jest metaboliczna choroba kości u młodych pacjentów, potwierdza
korzyść ze stosowania kwestionariuszy, zarówno generycznych, jak i dedykowanych dla
chorób cholestatycznych, w całościowej ocenie jakości życia u chorych z PSC.
Podobnie, rzadko oceniana jest chorobowość związana z metaboliczna chorobą kości
u chorych po przeszczepieniu wątroby z powodu przewlekłych chorób cholestatycznych
wątroby, nie ma także precyzyjnych danych epidemiologicznych dotyczących osteoporozy u
biorców narządu. Wiadomo jednak, że jeszcze ok. 6 miesięcy po zabiegu utrzymuje się
nasilona resorpcja kostna, 35% biorców doznaje w tym okresie złamań, głównie kręgosłupa i
żeber, a odbudowa prawidłowej masy kostnej trwać może nawet 7 lat. Jakość życia u
chorych po zabiegu przeszczepienia wątroby poprawia się szybko, już w ciągu pierwszego
półrocza po zabiegu, zwłaszcza w porównaniu do chorych z przewlekłymi schorzeniami
wątroby. Krasnoff i wsp stwierdzili, że w ciągu 2 lat po transplantacji ulegają poprawie
prawie wszystkie wskaźniki jakości życia wg kwestionariusza SF-36, poza generalnym
poczuciem zdrowia. Największą korzyść z przeszczepienia odnoszą chorzy o wyjściowo
najniższej jakości życia, a także chorzy z marskością wątroby o etiologii alkoholowej i
wirusowej. Niestety, biorcy wątroby osiągają najmniejszą poprawę w większosci domen SF36 spośród badanych biorców różnych narządów unaczynionych. Dodatkowo, po 2 latach po
procedurze, mają niższą jakość życia w porównaniu do biorców nerek, serca czy płuca, a
wpływ mają na to płeć, wiek, wykształcenie, zatrudnienie, status matrymonialny oraz
przebyte powikłania zabiegu przeszczepienia wątroby. Kolejna z cyklu publikacji praca (The
impact on health-related quality of life in patients after liver transplantation – a pilot study.
14
Raszeja-Wyszomirska
J,
Kucharski
R,
Kotarska
K,
Zalewska
M,
Miazgowski
T.
Gastroenterol Rev 2015, DOI:10.5114/pg.2015.52343) bierze pod uwagę rzadko analizowany
wpływ osteoporozy i jej powikłań na HRQoL u biorców wątroby, po transplantacji narządu z
powodu PBC, PSC i autoimmunologicznego zapalenia wątroby AIH. Spośród 27 badanych
(14K i 13M) w wieku 23-66 lat, ok. 3.5 roku po operacji przeszczepienia wątroby, aż 74%
pacjentów miało wyraźnie obniżoną gęstość mineralną kości, a złamania kości występowały
u blisko połowy badanych biorców narządu. Nie stwierdzono jednak różnic w zakresie płci,
wieku, rozkładzie tkanki mięśniowej i tłuszczowej, aktywności fizycznej oraz domen
kwestionariuszy jakości życia pomiędzy chorymi, którzy doznali lub nie złamań kostnych.
Negatywny wynik tego badania może wynikać z niewielkiej liczebności grupy badanej, jednak
stanowi ono niewątpliwie ważny argument za działaniami zapobiegającymi metabolicznej
chorobie kości przynajmniej przez pierwsze półrocze po przeszczepieniu wątroby.
Wnioski
Ocena jakości życia zależnej od poczucia zdrowia, stanowić powinna integralny
składnik klinicznej oceny pacjentów chorych przewlekle. W badaniach HRQoL u pacjentów z
PBC i PSC jednakowo dobrze sprawdzają się kwestionariusze generyczne, np. SF-36, jak i
dedykowane dla choroby cholestatycznej (PBC-40, PBC-27), jaką jest PBC.
Chorzy z pierwotną marskością żółciową wątroby mają wyraźnie upośledzoną jakość życia,
zarówno w sferze psychicznej, jak i fizycznej. Wyniki prowadzonych przeze mnie badań, nie
tylko potwierdzają te obserwacje w populacji polskiej, ale dodatkowo wskazują na
dysregulację układu immunologicznego, jako potencjalny czynnik patogenetyczny tych
zaburzeń.
15
Z kolei młodzi chorzy z pierwotnym stwardniającym zapaleniem dróg żółciowych również
mają upośledzone pewne aspekty jakości życia, przy czym u kobiet jest to zjawisko bardziej
nasilone, mimo ich znacznie mniejszej reprezentacji w populacji badanej. Bardzo ważnym
nowym aspektem moich badań jest wykrycie zaburzeń poznawczych, bardziej nasilonych u
dotkniętych chorobami cholestatycznymi kobiet.
Metaboliczna choroba kości pod postacią niskonapięciowych złamań kostnych ma istotny
wpływ zarówno na fizyczną, jak i mentalną stronę jakości życia zależnej od zdrowia u
młodych i w średnim wieku chorych z PSC. Wydaje się natomiast nie mieć takiego wpływu na
jakość życia po przeszczepieniu wątroby, ale częstość
występowania osteoporozy w
analizowanych jednostkach chorobowych wskazuje na konieczność prowadzenia dalszych
badań w tym obszarze, na większych liczebnie grupach badanych.
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych (artystycznych)
Poza publikacjami wchodzącymi w skład osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy
z dn. 14 marca 003 r o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule
naukowym w zakresie sztuki, jestem autorką lub współautorką 30 pełnotekstowych
publikacji oryginalnych, 8 opisów przypadków, 3 rozdziałów w książkach i monografiach
oraz licznych streszczeń zjazdowych, przedstawianych w postaci prac plakatowych lub
doniesień ustnych i prezentowanych na zjazdach krajowych i zagranicznych. Wygłosiłam na
zaproszenie 5 wykładów na tematy związane z chorobami wątroby.
Moje zainteresowania naukowe dotyczą różnych aspektów hepatologii i transplantacji
wątroby. Byłam wykonawcą grantu KBN 2 P05B 053 27, 2004-2007, pt. „Genetyczne aspekty
16
hemochromatozy wrodzonej: badania populacyjne oraz w grupie pacjentów z podejrzeniem
alkoholowej choroby wątroby”.
Hemochromatoza wrodzona jest rzadko rozpoznawanym schorzeniem z uwagi na niską
penetrację genu (HFE) odpowiedzialnego za najczęściej występujący typ schorzenia,
dodatkowo dopiero w 2000r opisano w pełni mechanizmy regulacji wchłaniania żelaza w
organizmie ludzkim. Warto jednak zwrócić uwagę, że w populacjach o pochodzeniu
północno-europejskim mutacje pojedynczych alleli genu HFE występują częściej niż
mukowiscydozy. Przeprowadzone w ramach powyższego projektu badania nad typem 1 (tzw.
klasycznym) wrodzonej hemochromatozy, zostały opublikowane:
1. Raszeja-Wyszomirska J, Kurzawski G, Suchy J, Zawada I, Lubinski J, Milkiewicz P.
Frequency of mutations related to hereditary haemochromatosis in northwestern
Poland. J Appl Genet. 2008;49(1):105-7. doi: 10.1007/BF03195255.
2. Raszeja-Wyszomirska J, Kurzawski G, Zawada I, Suchy J, Lubiński J, Milkiewicz P. HFE
gene mutations in patients with alcoholic liver disease. A prospective study from
northwestern Poland Pol. Arch. Med. Wew.2010 : t. 120, nr 4, s. 127-131
Częstość występowania mutacji genu HFE w populacji polskiej osób zdrowych (n= 1517) oraz
z alkoholową chorobą wątroby nie różniła się istotnie od opisywanej uprzednio dla krajów
Europy Środkowej, co potwierdza hipotezę o północno-południowym rozkładzie mutacji.
Warte uwagi natomiast jest to, że u chorych z alkoholową chorobą wątroby nosiciele mutacji
H63D genu HFE, mieli częściej podwyższony poziom cholesterolu całkowitego oraz
cholesterolu-LDL, co być może, ma udział patogenetyczny w progresji uszkodzenia wątroby.
Analizując patogenetyczny wpływ żelaza na wątrobę napisałam następujące prace
poglądowe na temat wrodzonej hemochromatozy:
17
1. Raszeja-Wyszomirska J, Ławniczak M, Milkiewicz P. Novel aspects of pathogenesis
of hereditary hemochromatosis. Pol Merkur Lekarski. 2008 Jan;24(139):54-8.
2. Raszeja-Wyszomirska
J,
Milkiewicz
P.
Hemochromatoza
wrodzona.
Med. Dypl. 2014 : vol. 23, nr 2, s. 64-7
3. Raszeja-Wyszomirska J, Milkiewicz P. Iron and the liver - a novel approach to the
old problem. Post. Nauk Med. 2010 : t. 23, nr 1, s. 58-62
Kolejne podejmowane przeze mnie tematy badań naukowych, to niealkoholowa
stłuszczeniowa choroba wątroby (Non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD), która jest coraz
częstszym problem klinicznym w hepatologii, z uwagi na narastające występowanie zespołu
metabolicznego, także w populacji polskiej. Byłam kierownikiem grantu KBN pt. „Rola
wrodzonych mutacji C282Y i H63D oraz zaburzeń gospodarki żelazowej w patogenezie
niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease –
NAFLD)”, N402 099 31/3037, w latach 2006-2010. Opublikowane wyniki badań to:
1. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Barbara Szymanik, Małgorzata Ławniczak, Maciej Kajor,
Alina Chwist, Piotr Milkiewicz, Marek Hartleb. Validation of the BARD scoring system
in Polish patients with nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD). BMC Gastroenterol.
2010 : vol. 10, art. 67, 6 s
2. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Grzegorz Kurzawski, Małgorzata Ławniczak, Joanna
Mieżyńska-Kurtycz, Jan Lubiński. Nonalcoholic fatty liver disease and HFE gene
mutations : a Polish study. World J. Gastroenterol. 2010 : vol. 16, nr 20, s. 2531-2536
3. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Ewa Stachowska, Krzysztof Safranow, Piotr Milkiewicz.
Factors associated with advanced liver fibrosis in patients with non-alcoholic liver
18
disease = Czynniki nasilonego włóknienia wątroby u osób z niealkoholową
stłuszczeniową chorobą wątroby. Prz. Gastroenterol. 2011 : t. 6, nr 4, s. 234-242
4. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Krzysztof Safranow, Agnieszka Szynkowska, Ewa
Stachowska. Secretory phospholipase A2 activity is linked to hypercholesterolemia
and gender in non-alcoholic fatty liver disease individuals = Związek aktywności
zewnątrzwydzielniczej fosfolipazy A2 z hipercholesterololemią oraz płcią u pacjentów
z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby. Prz. Gastroenterol. 2013 : t. 8, nr
3, s. 172-175
W badaniach tych wskazałam na możliwe aspekty patogenetyczne choroby stłuszczeniowej
wątroby oraz przeanalizowałam wybrane czynniki ryzyka progresji włóknienia wątroby.
Mutacja genu HFE nie miała istotnego wpływu na progresję choroby stłuszczeniowej
wątroby, ale wysoki poziom żelaza stanowił czynnik ryzyka nasilonego włóknienia narządu.
Dodatkowo, aktywność zewnątrzwydzielniczej fosfolipazy A2 (sPLA2), jako jeden z głównych
czynników związanych z progresją chorób o tle zapalnym, w NAFLD może wpływać na
stężenie cholesterolu całkowitego w osoczu u mężczyzn i zgodnie z nową teorią
„pojedynczego uderzenia” w patogenezie NAFLD, może spowodować progresję zapalenia
wątroby. Ponadto, oceniłam w populacji polskich chorych z niealkoholową stłuszczeniową
chorobą wątroby, czułość i swoistość prostej skali klinicznej BARD, dla oceny chorych
zagrożonych zaawansowanym włóknieniem narządu, która mogłaby zastąpić inwazyjną
biopsję wątroby.
Jestem także autorką prac podglądowych, dotyczących niealkoholowej stłuszczeniowej
choroby wątroby:
19
1. Joanna
Raszeja-Wyszomirska,
Joanna
Mieżyńska-Kurtycz,
Wojciech
Marlicz,
Małgorzata Ławniczak, Piotr Milkiewicz. Nieinwazyjne markery zaawansowania
niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby = Non invasive markers of nonalcoholic steatohepatitis. Pol. Merkuriusz Lek. 2008 : t. 25, nr 146, s. 166-170
2. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Małgorzata Ławniczak, Wojciech Marlicz, Joanna
Mieżyńska-Kurtycz, Piotr Milkiewicz. Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby
- nowe spojrzenie = Non-alcoholic fatty liver disease - new view. Pol. Merkuriusz Lek.
2008 : t. 24, nr 144, s. 568-571
3. Joanna Raszeja-Wyszomirska. Insulin resistance - a key to non-alcoholic fatty liver
disease = Insulinooporność - klucz do niealkoholowej stłuszczeniowej choroby
wątroby. Gastroenterol. Pol. 2009 : t. 16, nr 1, s. 57-60
Od 2002r zajmuję się chorymi kwalifikowanymi do leczenia zabiegiem przeszczepienia
wątroby, a także prowadzeniem ich długoterminowym. Do moich najważniejszych
zainteresowań naukowych należą różne aspekty transplantologii wątroby - zajmują mnie
problemy okołooperacyjne biorców, w tym ryzyko zgonu i powikłań nerkowych, jak również
powikłania w okresie odległym od zabiegu. Szczególną uwagę poświęciłam jakości życia
biorców wątroby. Jestem autorką lub współautorką następujących prac, dotyczących tego
zagadnienia:
1. Michał Wasilewicz, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Ewa Wunsch, Maciej Wójcicki, Piotr
Milkiewicz. Modified Charlson Comorbidity Index in predicting early mortality after
liver transplantation. Transplant. Proc. 2009 : vol. 41, nr 8, s. 3117-3118
2. Mariola Post, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Konrad Jarosz, Jerzy Lubikowski, Michał
Wasilewicz,
Marta
Mydłowska,
Piotr
Milkiewicz,
Maciej
Wójcicki.
20
Immunosuppression with low-dose daclizumab in liver transplant recipients with
impaired kidney function : a single-center experience. Transplant. Proc. 2009 : vol.
41, nr 8, s. 3107-3109
3. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Michał P. Wasilewicz, Ewa Wunsch, Barbara Szymanik,
Konrad Jarosz, Maciej Wójcicki, Piotr Milkiewicz. Assessment of a modified ChildPugh-Turcotte score to predict early mortality after liver transplantation. Transplant.
Proc. 2009 : vol. 41, nr 8, s. 3114-3116
4. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Michał Wasilewicz, Marta Mydłowska-Kordaczuk,
Joanna Mieżyńska-Kurtycz, Ewa Wunsch, Maciej Wójcicki. Post-liver transplant
hepatitis B prophylaxis with intramuscular HBIG and lamivudine - report of 4 cases =
Profilaktyka nawrotu wirusowego zapalenia wątroby typu B po zabiegu
przeszczepienia wątroby przy użyciu domięśniowej postaci immunoglobuliny HBIG i
lamiwudyny. Gastroenterol. Pol. 2011 : t. 18, nr 4, s. 170-173
5. Katarzyna Kotarska, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Ewa Wunsch, Tomasz Chmurowicz,
Agnieszka Kempińska-Podhorodecka, Maciej Wójcicki, Piotr Milkiewicz. Relationship
between pretransplantation liver status and health-related quality of life after
grafting: a single-center prospective study. Transplant. Proc. 2014 : vol. 46, nr 8, s.
2770-2773.
6. Katarzyna Kotarska, Ewa Wunsch, Agnieszka Kempińska-Podhorodecka, Joanna
Raszeja-Wyszomirska, Dimitrios P. Bogdanos, Maciej Wójcicki, Piotr Milkiewicz.
Factors affecting health-related quality of life and physical activity after liver
transplantation for autoimmune and nonautoimmune liver diseases : a prospective,
single-center study. J. Immunol. Res. 2014, art. 738297
21
7. Katarzyna Kotarska, Ewa Wunsch, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Agnieszka
Kempińska-Podhorodecka, Maciej Wójcicki, Piotr Milkiewicz. Leisure time physical
activity and health-related behaviours after liver transplantation: a prospective
single-centre study. Prz. Gastroenterol. 2015 : vol. 10, nr 2, s. 100-104
8. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Michał Wasilewicz, Agata Andrzejewska, Krzysztof
Dudek, Wojciech Figiel, Elżbieta Urasińska, Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska, Piotr
Milkiewicz, Marek Krawczyk. Orthotopic liver transplantation (OLTx) in non-cirrhotic
portal hypertension secondary to ADAMTS13 deficiency. Prz. Gastroenterol. 2015
DOI: 10.5114/pg.2015.52468
9. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Michał P. Wasilewicz, Monika Szydłowska-Jakimiuk,
Ireneusz Grzelak, Wojciech Figiel, Wojciech Sachs, Grzegorz Niewiński, Beata Gierej,
Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska, Marek Krawczyk. A rare but life-threatening
complication in liver transplant recipients. Prz. Gastroenterol. 2015 DOI:
10.5114/pg.2015.52562
10. Krawczyk M, Grąt M, Grąt K, Wronka K, Krasnodębski M, Stypułkowski J, Masior Ł,
Hołówko W, Ligocka J, Nyckowski P, Wróblewski T, Paluszkiewicz R, Patkowski W,
Zieniewicz K, Pączek L, Milkiewicz P, Ołdakowska-Jedynak U, Najnigier B, Dudek K,
Remiszewski P, Grzelak I, Kornasiewicz O, Kotulski M, Smoter P, Grodzicki M, Korba
M, Kalinowski P, Skalski M, Zając K, Stankiewicz R, Przybysz M, Cieślak B, Nazarewski
Ł, Nowosad M, Kobryń K, Wasilewicz M, Raszeja-Wyszomirska J, Piwowarska J,
Giercuszkiewicz D, Sańko-Resmer J, Rejowski S, Szydłowska-Jakimiuk M, Górnicka B,
Wróblewska-Ziarkiewicz B, Mazurkiewicz M, Niewiński G, Pawlak J, Pacho R.
22
Evolution Of The Results Of 1500 Liver Transplantations Performed In The
Department Of General, Transplant And Liver Surgery Medical University Of Warsaw.
Pol Przegl Chir. 2015 May;87(5):221-30. doi: 10.1515/pjs-2015-0046.
11. Kotarska K
Wunsch E, Raszeja-Wyszomirska J, Kempińska-Podhorodecka A,
Wójcicki M, Milkiewicz P. Female Sex But Not Original Indication Affects Physical
Activity After Liver Transplant: A Prospective, Single Center Study. Exp Clin
Transplant. 2015 Jun;13(3):243-6.
W badaniach poświęconych jakości życia (HRQoL) biorców wątroby na podstawie
własnych doświadczeń ustalono, że etiologia choroby i wydolność wątroby przed
przeszczepieniem wątroby, oceniana skalami Child-Pugh i MELD, nie mają istotnego wpływu
na HRQoL po zabiegu, ale mają na to wpływ płeć żeńska, a także cukrzyca, ale tylko w
krótkim okresie po operacji oraz to, czy biorcy pozostawali bezrobotni. Pacjenci po zabiegu
nie są jednak aktywni fizycznie, a przyrost masy ciała i wyższe BMI biorców wpływa
negatywnie na ich aspekty mentalne jakości życia.
Analizując specyficzne problemy biorców przeszczepu wątroby, jestem współautorką
następujących prac przeglądowych w zakresie transplantologii wątroby:
1. Katarzyna Kotarska, Joanna Raszeja-Wyszomirska. The assessment of the quality of
life and physical activity in patients after liver transplantation - the review of the
literature = Ocena jakości życia i aktywności ruchowej pacjentów po zabiegu
przeszczepienia wątroby. Gastroenterol. Pol. 2011 : t. 18, nr 2, s. 84-8
23
2. Katarzyna Kotarska, , Joanna Raszeja–Wyszomirska. Post-transplant Metabolic
Syndrome (PTMS) after Liver Transplantation – Review of the Literature. CEJSSM
2015
Interesuję się również powikłaniami naczyniowymi w marskości wątroby. Są to
powikłania stosunkowo często obecne u chorych z zaawansowaną niewydolnością wątroby,
wpływające zarówno na możliwości techniczne wykonania zabiegu przeszczepienia wątroby,
jak i na rokowanie chorych. Opisałam ponadto rzadkie powikłania zakrzepicy w dorzeczu
wrotnym i brałam udział w prospektywnym badaniu, oceniającym przydatność badania
endosonograficznego (EUS) w populacji chorych, kwalifikowanych do przeszczepienia
wątroby. EUS precyzyjnie ocena nasilenie nadciśnienia wrotnego u biorców wątroby,
wykrywając „głębokie”, potencjalnie zagrażające krwawieniem żylaki przełyku, które nie są
wykrywane zwykłym badaniem gastroduodenoskopowym, u istotnego odsetka chorych. W
tym obszarze byłam autorką lub współautorką następujących prac:
1. Joanna
Raszeja-Wyszomirska,
Joanna
Mieżyńska-Kurtycz,
Wojciech
Marlicz,
Małgorzata Ławniczak, Maciej Wójcicki. Primary Budd-Chiari syndrome - a single
center experience. Hepatogastroenterology 2012 : vol. 59, nr 118, s. 1879-1882
2. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Michał P. Wasilewicz. Acute primary Budd-Chiari
syndrome complicated with severe portal vein thrombosis - serious complication of
delayed diagnosis and treatment = Ostry zespół Budda- Chiariego powikłany
masywną zakrzepicą żyły wrotnej - poważne powikłanie spóźnionej diagnostyki i
leczenia. Gastroenterol. Pol. 2011 : t. 18, nr 2, s. 91-9
3. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Joanna Mieżyńska-Kurtycz, Michał P. Wasilewicz, Anna
Wiechowska-Kozłowska, Piotr Milkiewicz. Krwotok z żylaków przełyku jako pierwszy
24
objaw kliniczny biliopatii wrotnej - opis przypadku = Portal biliopathy presenting itself
as a massive vericeal bleeding - case report. Pol. Merkuriusz Lek. 2010 : t. 28, nr 167,
s. 398-400
4. Anna Wiechowska-Kozłowska, Andrzej Białek, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Teresa
Starzyńska, Piotr Milkiewicz. Ligation of oesophageal varices may increase formation
of "deep" gastric collaterals. Hepatogastroenterology 2010 : vol. 57, nr 98, s. 262-267
5. Małgorzata Ławniczak, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Wojciech Marlicz, Andrzej
Białek, Anna Wiechowska-Kozłowska, Jerzy Lubikowski, Maciej Wójcicki, Teresa
Starzyńska. Nawracające krwawienia z żylaków przełyku u chorej z zakrzepicą żyły
wrotnej i śledzionowej w przebiegu złożonej trombofilii = Recurrent vericeal bleeding
in a patient with portal and splenic vein thrombosis secondary to complex
thrombophilia. Pol. Merkuriusz Lek. 2008 : t. 25, nr 145, s. 150-15
6. Anna Wiechowska-Kozłowska, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Michał P. Wasilewicz,
Andrzej Białek, Ewa Wunsch, Maciej Wójcicki, Piotr Milkiewicz. Upper gastrointestinal
endosonography in patients evaluated for liver transplantation. Transplant. Proc.
2009 : vol. 41, nr 8, s. 3082-3084
Zagadnienie zakrzepicy żył wątrobowych poruszyłam w pracy poglądowej pt. Diagnosis and
management of the Budd-Chiari syndrome. = Diagnostyka i leczenie zespołu Budda i
Chiariego. Gastroenterol. Pol. 2010 : t. 17, nr 4, s. 317-32
Do kolejnych tematów podejmowanych przeze mnie badań należą także:
1. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Krzysztof Safranow, Małgorzata Milkiewicz, Piotr
Milkiewicz, Agnieszka Szynkowska, Ewa Stachowska. Lipidic last breath of life in
25
patients with alcoholic liver disease. Prostaglandins Other Lipid Mediat. 2012 : vol.
99, nr 1-2, s. 51-56
2. Agnieszka Kempińska-Podhorodecka, Ewa Wunsch, Tomasz Jarowicz, Joanna RaszejaWyszomirska, Beata Łoniewska, Mariusz Kaczmarczyk, Małgorzata Milkiewicz, Piotr
Milkiewicz. Vitamin D receptor polymorphisms predispose to primary biliary cirrhosis
and severity of the disease in Polish population. Gastroenterol. Res. Pract. 2012 : vol.
2012, art. ID 408723
3. Wojciech Marlicz, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Małgorzata Ławniczak, Piotr
Milkiewicz. Zaburzenia mikroflory jelitowej w marskości wątroby - potencjalne
implikacje kliniczne i terapeutyczne = Intestinal microflora imbalance in liver cirrhosis
- potential clinical and therapeutic implications. Gastroenterol. Pol. 2008 : t. 15, nr 3,
s. 195-19
4. Joanna Raszeja-Wyszomirska, Michał P. Wasilewicz, Katarzyna Zasada-Cedro, Monika
Golanowska, Anna Wiechowska-Kozłowska. Łagodne lite guzy wątroby - aktualny stan
wiedzy = Benign solid tumors of the liver - review of current knowledge. Pol.
Merkuriusz Lek. 2009 : t. 27, nr 157, s. 62-67
5. Małgorzata Ławniczak, Joanna Raszeja-Wyszomirska, Teresa Starzyńska. Choroba
Wilsona = Wilson's disease. Pol. Merkuriusz Lek. 2010 : t. 29, nr 170, s. 125-127
Ponadto byłam wykonawcą w grantach:
1. Ocena wpływu probiotyków na syntezę związków endogennych indukujących
zaburzenia hemodynamiczne w marskości wątroby. KBN, N402 100 31/3038, w latach
2006-2010,
26
2. Nutrigenomika jako narzędzie służące do opracowania strategii żywienia osób z
niealkoholowym stłuszczeniem wątroby, NCN, Nr N404 150539, w latach 20102012.
W oparciu o prowadzone w ramach tego ostatniego badania naukowe, opublikowane zostały
następujące prace, w których jestem współautorką:
1. Ewa Stachowska, Dominika Maciejewska, Piotr Ossowski, Arleta Drozd, Karina
Ryterska, Marcin Banaszczak, Małgorzata Milkiewicz, Joanna Raszeja-Wyszomirska,
M. Ślebioda, Piotr Milkiewicz, Henryk Jeleń. Apolipoprotein E4 allele is associated
with substantial changes in the plasma lipids and hyaluronic acid content in patients
with nonalcoholic fatty liver disease. J. Physiol. Pharmacol. 2013 : vol. 64, nr 6, s. 711717
2. Dominika Maciejewska, Arleta Drozd, Piotr Ossowski, Karina Ryterska, Dominika
Jamioł-Milc,
Marcin
Banaszczak,
Joanna
Raszeja-Wyszomirska,
Małgorzata
Kaczorowska, Anna Sabinicz, Ewa Stachowska. Fatty acid changes help to better
understand regression of nonalcoholic fatty liver disease. World J. Gastroenterol.
2015 : vol. 21, nr 1, s. 301-310
3. Maciejewska D, Ossowski P, Drozd A, Ryterska K, Jamioł-Milc D, Banaszczak M,
Kaczorowska M, Sabinicz A, Raszeja-Wyszomirska J, Stachowska E. Metabolites of
arachidonic acid and linoleic acid in early stages of non-alcoholic fatty liver disease - a
pilot study. Prostaglandins Other Lipid Mediat. 2015 Sep 23. pii: S10988823(15)30010-1. doi: 10.1016/j.prostaglandins.2015.09.003. [Epub ahead of print]
27
Biorę również udział w Pracach Polskiej Grupy Roboczej Sekcji Hepatologicznej Polskiego
Towarzystwa Gastroenterologicznego, zajmując się przygotowywaniem następujących
wytycznych:
1. Marek Hartleb, Habior Andrzej, Cichoż-Lach Halina, Wosiewicz Piotr, Mach Tomasz,
Milkiewicz Piotr, Gutkowski Krzysztof, Gabriel Andrzej, Górnicka Bogna, WaleckaZielecka Bożena, Wiercińska-Drapało Alicja, Socha Piotr, Ferenc Małgorzata,
Grzymisławski Marian, Kukla Michał, Musialik Joanna, Krawczyk Marcin, CiećkoMichalska Irena, Raszeja-Wyszomirska Joanna, Przystupa Andrzej, Jarosławski Jakub,
Bobiński Tomasz, Wasilewicz Michał. Znaczenie biopsji wątroby w praktyce klinicznej:
rekomendacje Sekcji Hepatologicznej Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii.
Chirurgia po Dyplomie 2014.
2. Andrzej Habior, Marek Hartleb, Piotr Milkiewicz, Krzysztof Gutkowski, Halina CichożLach, Tomasz Mach, Irena Ciećko-Michalska, Małgorzata Ferenc, Tomasz Bobiński,
Joanna Raszeja-Wyszomirska, Andrzej Prystupa, Włodzimierz Zych, Ewa Wunsch,
Michał Wasilewicz i pozostali członkowie Sekcji Hepatologicznej PTG-E Rekomendacje
Sekcji
Hepatologicznej
Polskiego
Towarzystwa
Gastroenterologii
dotyczące
cholestatycznych chorób wątroby – adaptacja wytycznych europejskich. Postępy
Nauk Medycznych s2/2013, s. 5-34, i Gastroenterol. Prakt. 2013 : t. 5, wyd. spec., s. 337
3. Rozpoznawanie
i leczenie raka wątrobowokomórkowego; rekomendacje Sekcji
Hepatologicznej Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (przygotowywane do
druku).
28
Napisałam następujące rozdziały w podręcznikach:
1. Andrzej Dąbrowski. Wielka Interna – Gastroenterologia część I;
Wydanie 1, Warszawa, Medical Tribune Polska, 2010. ISBN
9788360135990. Niealkoholowa stłuszczeniowa chroba wątroby , str.
521-527
2. Marek Krawczyk. Rak wątrobowokomórkowy. Wydanie 1, Warszawa,
PZWL,
2015,
ISBN
978-83-200-4975-6.
Staging
w
raku
wątrobowokomórkowym, str. 49-52.
3. Magdalena Durik, Lech Cierpka. Transplantologia kliniczna. Wskazania
do leczenia zabiegiem przeszczepieniem wątroby. (w druku)
Na zaproszenie redakcji pełniłam funkcję recenzenta w następujących czasopismach:
•
Przegląd Gastroenterologiczny
•
Clinics and Research in Hepatology and Gastroenterology
•
Acta Biochimica Polonica.
Recenzowałam ponadto Grant NCN Nr 156609, Panel NZ6, pt.: „Ekspresja metaloproteinaz i
ich inhibitorów w surowicy i leukocytach dzieci z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym (NTP)
i niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby (NAFLD)”, dr Joanna Beata Trojanek,
Instytut "Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka".
Za
swoje
osiągnięcia
naukowe
otrzymałam
kilkukrotnie
nagrodę
Rektora
Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie oraz nagrodę Rektora Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego. Otrzymałam ponadto dwukrotnie nagrodę Rektora Pomorskiego
29
Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie za osiągnięcia w zakresie dydaktyki. W ramach tej
działalności prowadzę zajęcia z hepatologii dla studentów kierunku lekarskiego I Wydziału
Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a także dla studentów English
Division. Opiekuję się ponadto Studenckim Kołem Naukowym przy Klinice Hepatologii WUM,
czego wynikiem są nagrody/wyróżnienia na kongresach studenckich za następujące prace:
•
Tacrolimus-associated central pontine myelinolysis after liver transplantation
•
Jakość życia żywych dawców wątroby- Quality of life of living liver donors
•
Veno-Occlusive Disease of the Liver After Liver Transplantation: case report.
Ponadto biorę udział w organizacji i prowadzeniu „Szkoły Hepatologii – Kurs NaukowoSzkoleniowy: Niewydolność wątroby”, Edycja pierwsza.
Analiza Bibliometryczna (skrót)
Przed doktoratem
Po doktoracie
IF MNISW/KBN IC
Oryginalne pełnotekstowe
naukowe
Opisy przypadków
prace
IF
MNISW/KBN
IC
53.416
599
111.09
74
51.36
-
-
-
-
-
-
Prace poglądowe
-
-
-
0.077
103
79.94
Razem
0
0
0
53.493
776
242.39
Łącznie:
IF = 53.493
MNiSW/KBN = 776
IC = 242.39
30
Liczba cytowari =67
Indeks Hirscha
=$
\wtumWal
KMl,,Q,tu
31