Zanim dziecko pójdzie do szkoły

Dojrzałość szkolna, czyli czy dziecko jest już gotowe, by pójś
do szkoły?
Zanim dziecko pójdzie do szkoły, rodzice powinni mieć pewność, że ich pociecha jest
gotowa do podjęcia nauki w klasie pierwszej. Przedszkole ma obowiązek wydać informację o
gotowości szkolnej dziecka. Niezależnie od zawartości tego dokumentu rodzicom potrzebna jest
jednak wiedza na temat tego, co oznacza pojęcie: dojrzałość szkolna.
Dojrzałością szkolną nazywa się taki poziom rozwoju dziecka, który pozwala mu sprostać
obowiązkom szkolnym. Krótko mówiąc, jest to stopień przygotowania fizycznego, społecznego i
psychicznego, który gwarantuje szkolne sukcesy. Nie zawsze jednak te sfery rozwijają się w sposób
harmonijny. Zdarza się, że dzieci o bardzo wysokim poziomie rozwoju intelektualnego nie dają
sobie rady z nowymi obowiązkami, nową organizacją pracy itp. Dzieje się tak, ponieważ mimo
posiadania szerokiego zasobu wiedzy i umiejętności, np. liczenia, czytania, a nawet pisania, nie
osiągnęły jeszcze dojrzałości emocjonalnej.
Dlatego tak ważne jest, aby rodzice zwracali szczególną uwagę na usamodzielnienie dziecka,
budzenie wiary we własne możliwości i na motywację do pracy, a przede wszystkim na pozytywny
stosunek dziecka do obowiązków. Kształtowanie charakteru jest bowiem równie ważne jak
rozwijanie intelektu. Można oczywiście ukierunkować i wesprzeć rozwój swojego dziecka w taki
sposób, by ułatwić mu osiągnięcie dojrzałości lub wyrównać braki, jakie ewentualnie zauważamy.
Kryteria gotowości szkolnej
Oto dziesięć kryteriów oceny gotowości szkolnej dziecka:
1. umiejętność koncentracji, skupiania uwagi,
2. prowadzenia rozmowy "na temat",
3. odpowiadanie na pytania,
4. reagowanie na nakazy i zakazy,
5. rozumienie obowiązujących je norm, a więc i tego, za co jest nagradzane i karane,
6. rozumienie i stosowanie norm społecznych, które są ogólnie akceptowane,
7. używanie zwrotów grzecznościowych,
8. umiejętność dzielenia się,
9. umiejętność ustępowania,
10. udzielenie z własnej woli pomocy osobie, która jej potrzebuje.
Ponadto dziecko powinno rozumieć zakazy i nakazy społeczne – odpowiednie zachowania wobec
innych uczniów, wobec starszych osób, jedzenie picie tylko podczas przerw. Ważne jest również, by
wiedziało, z czym wiąże się nauka szkolna (konieczność siedzenia w ławce, mniej zabawy, inny
rozkład dnia, więcej obowiązków, zadania domowe itd.) oraz godziło się z tą zmianą i akceptowało
nowy stan rzeczy.
Nauczyciel w przedszkolu ma do dyspozycji "Skalę gotowości szkolnej" opracowaną przez
Centrum Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej w Warszawie. Jest to arkusz zawierający
wszystkie podstawowe umiejętności i zakres wiedzy z różnych dziedzin życia, którą powinno
posiadać dziecko, zanim rozpocznie naukę w szkole. Rzetelnie przeprowadzone badania dostarczą
nauczycielowi wiedzy o stopniu gotowości szkolnej dziecka, która jest opisana w dokumencie
wydawanym rodzicom do końca kwietna każdego roku szkolnego.
Dla rodziców wynik diagnozy przedszkolnej jest o tyle ważny, że może podpowiedzieć im, jak
wspierać swe pociechy w ich rozwoju. Rodzic ma prawo spytać nauczyciela o to, jakie umiejętności
i zakres wiedzy dziecko opanowało, jakie pojawiają się trudności i jak sobie z tym radzić.
Obserwacja i ćwiczenia z dzieckiem w domu
Jako rodzice możecie Państwo prowadzić obserwację własnych dzieci w zakresie samodzielnych
umiejętności oraz posiadanej wiedzy o świecie. Musicie jednak pamiętać, by oceniać dziecko
OBIEKTYWNIE i ZGODNIE ZE STANEM FAKTYCZNYM, co jest oczywiście z samego
założenia trudne. Ocena taka pomoże Wam zobaczyć w jakich obszarach dziecko potrzebuje
wsparcia i jakie umiejętności należy rozwijać.
Lista umiejętności 5- i 6-latka:
 jest ciekawy świata, zainteresowany tym, co go otacza: bada przedmioty, pyta o przyczyny
obserwowanych zjawisk, eksperymentuje, chętnie rozwiązuje zagadki, często zadaje pytania;

posiada umiejętność klasyfikowania i szeregowania przedmiotów, obrazków itp.: potrafi
grupować przedmioty według różnych kryteriów, wymienia pory roku, związane z nimi zabawy
dzieci i zjawiska przyrody;

potrafi wstawić przedmiot w odpowiednie miejsce w już ułożonym szeregu;

posiada umiejętność słownego porozumiewania się: mówi w sposób zrozumiały dla innych, np.
o swoich potrzebach; używa ze zrozumieniem słów wykraczających poza bezpośrednie
doświadczenie;

potrafi opowiedzieć historyjkę obrazkową, często zadaje pytania;

posiada umiejętność kontaktowania się z rówieśnikami: zwraca uwagę na dzieci, przewiduje ich
zachowania, zaprasza do zabaw i rozmów, pomaga innym spontanicznie lub na prośbę kolegi
czy koleżanki;

jest samodzielny: sam podejmuje próby radzenia sobie z trudnością, wykazuje inicjatywę,
wypróbowuje różne sposoby działania, jest zainteresowany osiągnięciem celu, stara się
dokończyć pracę, okazuje radość z uzyskanego wyniku;

podejmuje uczenie się pod kierunkiem dorosłej osoby: potrafi zapamiętać i wykonać polecenie,
często zadaje pytania;

jest sprawny pod względem ruchowym i manualnym: sprawnie łapie i odrzuca piłkę, buduje z
drobnych klocków, lepi figurki z plasteliny, prawidłowo trzyma ołówek (chwyt, napięcie
mięśni), posługuje się prostymi narzędziami;

interesuje się czytaniem, pisaniem i matematyką, a także książkami dla dzieci; słucha, ogląda i
potrafi skupić uwagę przez odpowiednio długi czas;

umie opowiedzieć obrazkową historyjkę, rozumie sens umownych znaków, używa ze
zrozumieniem słów wykraczających poza bezpośrednie doświadczenie,

układa układanki, puzzle,

dzieli zdanie na wyrazy (potrafi np. wyklaskać odpowiednią ich liczbę),

dzieli wyraz na sylaby i łączy sylaby w wyraz, zna i stosuje liczebniki porządkowe, dodaje i
odejmuje "konkretne" przedmioty czy liczmany.
Ćwiczenia rodziców z dzieckiem w domu powinny obejmować wszelkie aspekty działalności i
rozwoju dziecka przydatne w okresie nauki szkolnej. Wszystkie muszą być prowadzone
systematycznie, a jednocześnie posiadać przede wszystkim formę zabawy. Należy uwzględnić w
nich możliwości dziecka i pamiętać, by nie narzucać mu zbyt dużej dyscypliny, bo możemy
osiągnąć efekt odwrotny do zamierzonego, czyli zrazić je do szkoły. Wykorzystujmy okazje, które
zdarzają się w czasie codziennych zajęć i działalności dziecka w domu. Uczmy je niejako "przy
okazji". Dla przykładu robiąc porządki określamy położenie przedmiotów: na półce, pod stołem, po
prawej, lewej stronie itp. Ważne jednak, by nie oczekiwać zbyt szybkich rezultatów i
natychmiastowych postępów.
Istotne jest również urozmaicanie działalności dziecka i stawianie mu zadań różnorodnych, które
podniosą atrakcyjność nauki i zachęcą do starań. Nagradzajmy postępy i nie krytykujmy braków
czy porażek – działamy po to, by dziecko czegoś nauczyć i wydobyć z niego potencjał, jakim
dysponuje w sposób naturalny. Zaangażujmy dziadków i rodzeństwo – wspólna zabawa,
skierowana na doskonalenie umiejętności i wzbogacanie wiedzy dziecka, przyniesie najlepsze
efekty.
Propozycja dla rodziców – "Test domowy gotowości szkolnej"
Umiejętności
Skupia się na wykonywanej czynności.
posiada
Uważnie słucha.
Dostrzega, rozpoznaje
dochodzące z otoczenia.
i
rozróżnia
dźwięki
Próbuje wyjaśnić obserwowane zjawiska.
Przewiduje zachowania innych dzieci.
Podejmuje próby samooceny, dużo mówi o sobie.
Zna pory roku i związane z nimi zjawiska.
Zna poszczególne dni tygodnia.
Rysuje
po
śladzie,
wypełnia
kontury,
przerysowuje
szlaczki
i
proste
figury
geometryczne, rysuje szlaczki literopodobne.
Prawidłowo spostrzega, dostrzega różnice i
podobieństwa na obrazkach.
Dzieli zdanie na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby i
łączy sylaby w wyraz.
Prawidłowo trzyma kredkę, ołówek, nożyczki.
Układa i opowiada historyjki obrazkowe.
Opowiada historyjki pełnymi zdaniami.
Zapamiętuje krótkie teksty (wiersze, piosenki).
Potrafi umieścić nowy obiekt w już ułożonym
szeregu, zna i stosuje liczebniki porządkowe.
Rozróżnia stronę lewą i prawą.
Określa położenie przedmiotów względem siebie.
Potrafi ciąć nożyczkami według wytyczonej linii
prostej i krzywej.
Rysując postać ludzką, nie omija szczegółów i
zachowuje proporcje.
nie posiada
Potrafi samo zawiązać sznurowadła i zapiąć
guziki.
Kończy rozpoczętą pracę.
Oceniajmy obiektywnie
Aby uznać, że dziecko osiągnęło dojrzałość szkolną, musimy pamiętać, by przy interpretacji
wyników testu:
 oceniać umiejętności dziecka i jego wiedzę OBIEKTYWNIE – albo dziecko coś potrafi,
albo nie potrafi, i nie dyskutujemy z faktami;

nie stosować "magicznego myślenia" – zanim pójdzie do szkoły, nauczy się tego;

oceniać sposób wykonania zadania, inaczej mówiąc – stopień samodzielności, im bardziej
samodzielnie, tym lepiej;

zwracać uwagę na czas wykonania zadania, liczbę pomyłek lub ewentualnych podpowiedzi
z zewnątrz;

oceniać nie tylko wymierne efekty pracy w postaci rysunku, ale także stosunek dziecka do
zadania (czy wykonuje je chętnie, jak dużo czasu musi na to poświęcić, po jakim czasie się
nudzi i nie skupia już na zadaniu; czy na niepowodzenie reaguje płaczem, czy podejmuje
kolejną próbę);

odpowiedzieć sobie na pytania: czy zakres wiedzy, jaką prezentuje dziecko, jest tylko na
poziomie podstawowym, czy dziecko potrafi rozszerzyć zagadnienie lub czy interesuje się
nim, czy potrafi poprawnie opowiedzieć o tym, co robi, i zna cel swojej pracy, i czy potrafi
ją doprowadzić do końca (dotyczy to każdej umiejętności, jaką powinno opanować
dziecko).

Im więcej pozytywnych odpowiedzi uzyskamy, tym poziom rozwoju i przygotowania
dziecka do szkoły jest lepszy. Oczywiście efekty, jakie widzimy i oceniamy, musi dziecko
osiągać jak najbardziej samodzielnie i bez dodatkowych wskazówek czy pomocy z naszej
strony.
Jeśli widzicie państwo, że dziecko jeszcze nie z wszystkim dobrze sobie radzi, to jest jeszcze trochę
czasu, by wzmocnić jego umiejętności.
Jak pomóc dziecku? Czego należy je nauczyć przed pójściem do szkoły?
1. Wyrabiania samodzielności – chodzi nie tylko o kształtowanie umiejętności związanych z
samoobsługą (ubieranie się, mycie, czesanie, dbałość o estetyczny wygląd zewnętrzny), lecz
także o wdrażanie do samodzielnego wykonywania powierzonych zadań. Dzieci wyręczane
przez rodziców ciągle coś gubią i nie potrafią się zorganizować. Dziecko samodzielne na
ogół dba o własne rzeczy, nie gubi ich i nie rozrzuca.
2. Kształtowanie wytrwałości i systematyczności - należy zwracać uwagę na to, aby
rozpoczęta budowla z klocków lub rysunek został zakończony. Systematyczność dziecka
można kształtować przez przydzielanie mu drobnych obowiązków, które trzeba wykonywać
stałe, np. sprzątanie zabawek, podlewanie roślin itp.
3. Wzbogacanie wiedzy o świecie, doświadczeń życiowych dziecka, pobudzanie do działania,
rozwijanie spostrzegawczości i myślenia. Należy wzbogacać zasób słownictwa i pojęć
przedszkolaka, odpowiadać na wszystkie zadawane pytania, w których przejawia się
myślenie i ciekawość poznawcza dziecka.
4. Uczenie
prawidłowej wymowy. Częste rozmowy podczas codziennych czynności,
opisywanie togo co właśnie robicie, zadawanie pytań. Stosowanie się do zaleceń logopedy,
jeśli dziecko jest objęte terapią.
5. Rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej. Przy oglądaniu obrazków, poznawaniu liter,
zwracamy uwagę dziecka na kształty, które różnicują litery. Utrwalamy położenie
poszczególnych przedmiotów (wyżej, niżej, na prawo, na lewo), organizujemy zabawy,
polegające na układaniu całości z kilku elementów.
6. Rozwijanie spostrzegawczości słuchowej – uczymy dziecko podziału wyrazów na głoski i
sylaby, czytamy bajki i opowiadania. Rozwijanie zainteresowań książką – czytanie dziecku
bajek, pozwala odróżnić dobro od zła, wpływa na tworzenie się systemu wartości.
Wielokrotne czytanie pozwala na pamięciowe opanowanie treści, na wspólne przeżywanie
radości i smutków, rozwija koncentrację uwagi.
7. Nauka liczenia – dobrze przygotowane do nauki szkolnej dziecko przelicza do 20-tu, oraz
dodaje i odejmuje w zakresie 10-ciu. Aby rozwijać te umiejętności dostarczamy dziecku
różnych przedmiotów do przeliczania.
8. Usprawnianie ręki dziecka – dziecko musi dużo rysować, malować, sklejać, wycinać, lepić z
plasteliny, wydzierać itp. Ręka nie usprawniona szybko się meczy i boli, nie pozwala na
ładne pisanie i rysowanie. Należy ją usprawniać wykonując ćwiczenia manualne i
grafomotoryczne.
9. Wpajanie zasad kulturalnego zachowania się, kształtowanie postawy życzliwości w
stosunku do innych kolegów, uczenie dziecka, aby używało zwrotów grzecznościowych.
10. Przyzwyczajanie dziecka do stałego rozkładu dnia (zaplanowane godziny snu, posiłków i
zabawy)
11. Kształtowanie pozytywnej motywacji dziecka do nauki. Należy traktować pójście do szkoły,
jako coś naturalnego. Pamiętać o cechach indywidualnych dziecka, jego właściwościach
rozwojowych, potrzebach i predyspozycjach. Nie straszyć, lecz opowiadać o swoich
przyjemnych wspomnieniach ze szkoły.
Życzę Państwu, by te czynności stały się codziennym nawykiem, który będzie sprawiał Wam radość
i dawał satysfakcję. Uważność i czas poświęcony przez rodziców jest dla dziecka zapewnieniem o
ich miłości i trosce, zaspokojeniem podstawowej i najważniejszej potrzeby. Dzieci kochane, są
pewniejsze siebie i lepiej radzą sobie z niepowodzeniami, nawet jeśli nie wszystko dobrze im
wychodzi, a przed nimi długa i ciężka droga co najmniej 12 lat nauki w szkole. Bądźcie proszę ich
przewodnikami i towarzyszami tej drogi, a na pewno daleko zajdą.
Izabela Kopiec-Białas
psycholog
Na podstawie tekstów Beaty Grzelczak z portalu psychologia.net.pl oraz Małgorzaty
Broniszewskiej z portalu mojprzedszkolak.com.pl