Rozwój biologiczny oceniamy na podstawie fenotypowych

Rozwój biologiczny oceniamy na podstawie fenotypowych charakterystyk danego osobnika,
które są determinowane genetycznie w sposób ilościowy.
Genotyp nie określa jednoznacznie fenotypowego wyglądu osobnika, lecz wyznacza zakres
tzw. normy reakcji.
NORMA REAKCJI jest to zdeterminowany genetycznie zakres reakcji fenotypowych
danego genotypu, uzewnętrzniający się w postaci różnych fenotypów w wyniku
współdziałania genotypu z czynnikami konkretnego środowiska.
Suma poszczególnych norm reakcji w populacji określa zakres normy adaptacyjnej.
NORMA ADAPTACYJNA jest to mniej lub bardziej trwały kompleks dostosowanej do
środowiska zmienności genetycznej w obrębie populacji.
Normalny rozwój osobnika jest to taki przebieg ontogenezy, jako można obserwować u
dzieci
i młodzieży:
u których nie stwierdza się objawów chorobowych
które nie przechodziły ostatnio ciężkich chorób zaburzających rozwój
wychowujących się w dobrych warunkach
i w prawidłowych rodzinach
które były urodzone ze zdrowych rodziców,
w czasie ich optymalnej zdolności rozrodczej.
Rozwój osobnika w każdym momencie procesu ontogenezy jest funkcją czynników
genetycznych, środowiskowych i czasu, jaki upłynął od poczęcia do czasu badania.
Statystyczna norma populacyjna jest to taki przedział zmienności, do którego należy
większość osobników ze względu na określoną cechę rozwojową.
W zależności od charakteru badań stosujemy:
NORMY POPULACYJNE – normy regionalne i środowiskowe (tworzone
dla różnych regionów kraju i różnych środowisk, np. miasto, wieś)
NORMY GRUPOWE – uwzględniające cechy rodziców (pozwalają na
dokładniejsze oceny przebiegu rozwoju)
NORMY DOCELOWE – opracowywane na wyselekcjonowanej populacji
wielkomiejskiej o najwyższym poziomie warunków społeczno-ekonomicznych
(służą do oceny rozwoju z punktu widzenia wartości najwyższych, które mogą
być osiągnięte w przyszłości)
WIEK OSOBNIKA
WIEK KALENDARZOWY – chronologiczny, metrykalny – jest to czas
mierzony liczbą lat, miesięcy i dni, jaki upłynął od momentu urodzenia do
chwili badania
WIEK ROZWOJOWY – jest to miara dojrzałości biologicznej osobnika
stosowana dla określenia , czy dziecko jest rozwojowo (biologicznie) młodsze
lub starsze, niżby to wynikało z jego wieku kalendarzowego.
Wiek rozwojowy ocenia się podając czas, w którym wystąpiło zjawisko przyjęte jako
kryterium oceny wieku rozwojowego.
Wyznaczniki rozwoju:
wiek szkieletowy
wiek drugorzędnych cech płciowych
wiek zębowy
wiek morfologiczny
Wiek szkieletowy
Odzwierciedla stopień zaawansowania rozwoju układu kostnego.
Ocena oparta jest o analizę stopnia wysycenia kości solami wapnia i
pojawienie się centrów (punktów) kostnienia, na podstawie zdjęć
radiologicznych kości ręki i nadgarstka.
Ze względu na ochronę radiologiczną przed szkodliwym działaniem
promieniowania rentgenowskiego, masowe stosowanie tej metody jest
zakazane.
Wiek drugorzędowych cech płciowych
Ocena polega na opisie faz rozwojowych drugorzędowych cech płciowych
oraz dat wystąpienia pierwszej menstruacji (u dziewcząt) i polucji (u
chłopców).
Wiek zębowy
Ocena opiera się na badaniu zaawansowania procesów dentycji – wyrzynanie
się zębów.
Wyrzynanie się zębów jest ściśle związane z rozwojem morfologicznym.
Kryterium wieku zębowego można stosować od 6 miesiąca do 15 roku życia.
Wiek morfologiczny
Najpowszechniej stosowane kryterium oceny wieku rozwojowego.
Ocena oparta jest przede wszystkim na podstawowych cechach
morfologicznych – wysokości, masie ciała, obwodzie klatki piersiowej.
Ocena polega na porównaniu wartości określonych cech dziecka ze
standardami dla danej populacji.
Metody oceny wieku rozwojowego, morfologicznego
porównanie odpowiednich cech dziecka ze średnimi arytmetycznymi dla danej
populacji
metoda siatek centylowych
graficzna metoda oceny wieku rozwojowego
i proporcji wagowo-wzrostowych
metoda morfologiczna
Porównanie odpowiednich cech dziecka ze średnimi arytmetycznymi dla danej populacji
pozwala okreslić wiek rozwojowy dziecka i ustalić, jak dane dziecko odbiega od normy,
w kierunku przyspieszenia bądź opóźnienia rozwoju.
Metoda siatek centylowych
Centyl (Cp) jest to taka wartość cechy, której nie przekracza p% osobników, przy założeniu,
że cecha ma w populacji rozkład normalny
Wartości centylowe wyznaczamy oddzielnie dla każdej grupy wieku i płci.
Graficzna metoda oceny wieku rozwojowego i proporcji wagowo-wzrostowych pozwala na
stwierdzenie, czy rozwój przebiega we właściwym tempie, oraz czy jest harmonijny.
Metoda morfologiczna pozwala na ocenę harmonijności budowy i ocenę stanu rozwoju
licznych cech somatycznych łącznie.
Gdy niektóre cechy dziecka są niezgodne z morfogramem, możemy wnioskować, że rozwój
dziecka nie jest harmonijny i jego proporcje nie są prawidłowe.