Rak płuca – wyzwania

Rak płuca – wyzwania
Witold Zatoński
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
„Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC – ocena dostępności w Polsce”
Warszawa, 21 marca 2014
Nowotwory – główna przyczyna przedwczesnej umieralności
400
Mężczyźni
400
350
Wsp. std. na 100,000 pop.
Wsp. std. na 100,000 pop.
350
Kobiety
300
250
200
150
300
250
200
150
100
100
50
50
0
1958 1968 1978 1988 1998 2008
Nowotwory
Choroby ukł. krążenia
0
1958 1968 1978 1988 1998 2008
Nowotwory
Choroby ukł. krążenia
Umieralność z powodu nowotworów i chorób ukł. krążenia*, UE15, 0+
* Standaryzowane (na populację świata) współczynniki umieralności na 100,000 pop.
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
1
Umieralność na nowotwory złośliwe w USA, 1930-2009
Kobiety
100
45
90
40
80
35
70
60
Żołądek
Jelito grube
50
Trzustka
Wątroba
Prostata
40
Białaczka
Płuco
30
20
30
Żoładek
25
Jelito grube
Macica
Pierś
20
Trzustka
Jajnik
15
Płuco
10
5
10
0
0
1930
Współczynniki std. na 100,000 pop.
Współczynniki std. na 100,000 pop.
Mężczyźni
1950
1970
1990
2010
1930
1950
1970
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
1990
2010
2
Umieralność na nowotwory złośliwe w USA, 1930-2009
Kobiety
100
100
90
90
80
80
70
60
Żołądek
Jelito grube
50
Trzustka
Wątroba
Prostata
40
Białaczka
Płuco
30
20
Współczynniki std. na 100,000 pop.
Współczynniki std. na 100,000 pop.
Mężczyźni
70
60
Jelito grube
50
Jajnik
20
0
1990
2010
Płuco
30
0
1970
Trzustka
40
10
1950
Macica
Pierś
10
1930
Żoładek
1930
1950
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
1970
1990
2010
3
Sir Richard Doll – rak płuca wyzwaniem XX i XXI wieku
Pod koniec lat 40. w
Wlk. Brytanii rak płuc
stał się jednym z
głównych zabójców
Brytyjczyków. W
niektórych kohortach
urodzeniowych
stanowił 20%
wszystkich zgonów.
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
4
Model palenia a skumulowane ryzyko zgonu z powodu raka płuca przed
ukończeniem 75. roku życia, na podstawie badań z lat 1950 i 1990
Mężczyźni
Kobiety
Skumulowane ryzyko (%)
Model palenia
1950
1990
1950
1990
Nigdy nie palący
~0.4
~0.4
~0.4
~0.4
Byli palacze
2.9
5.5
0.9
2.6
Obecni palacze wyłącznie
fajki i cygar
2.8
8.1
-
-
Obecni palacze papierosów
5.9
15.9
1.0
9.5
< 5 / day
2.8
10.4
0.6
3.4
5 – 14 / day
4.4
12.8
1.0
7.7
15 – 24 / day
5.7
16.7
>= 25 / day
9.8
24.4
Konsumpcja tytoniu (% palaczy)
2.0
10.4
18.5
Source: Peto R. et al. Smoking, smoking cessation, and lung cancer in the UK since 1950: combination of national statistics with
two case-control studies. BMJ 2000;321:323-329
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
5
Palenie i umieralność z powodu
nowotworów płuca w Wielkiej Brytanii
Częstość palenia w grupie wieku 60+,
1950-1998
90%
Umieralność na nowotwory płuca w
grupie wieku 55-74 lat, 1959-2010
450
399
80%
70%
400
66%
350
Zgony / 100,000
60%
50%
40%
30%
20%
21%
300
250
200
150
150
116
103
100
25%
16%
10%
50
0
0%
1950 1960 1970 1980 1990 1998
Mężczyźni
Kobiety
Źródło: Br Med. J, 200; 321-323-9
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010
Mężczyźni
Kobiety
Źródło: Opracowanie własne, std. na pop. świata
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
6
Umieralność na nowotwory złośliwe
płuca w Polsce, 1963-2010
kobiety, 0+
18
70
16
60
50
40
30
20
Wsp. std. na 100,000 pop.
Wsp. std. na 100,000 pop.
mężczyźni, 0+
80
14
12
10
8
6
4
10
2
0
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
1960 1970 1980 1990 2000 2010
Żródło: W. Zatoński, COI; Statystyka WHO, standaryzacja w oparciu o standardową pop. świata
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
7
Trendy umieralności na nowotwory złośliwe
płuca w Polsce, mężczyźni, 1963-2010
20-44
65+
45-64
8
250
600
5
4
3
500
200
150
100
Wsp. std. na 100,000 pop.
6
Wsp. std. na 100,000 pop.
Wsp. std. na 100,000 pop.
7
400
300
200
2
50
1
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
100
0
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
1960 1970 1980 1990 2000 2010
Żródło: W. Zatoński, COI; Statystyka WHO, standaryzacja w oparciu o standardową pop. świata
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
8
Częstość palenia vs rak płuca,
Polska, mężczyźni
Odsetek codziennie
palących
20-44
45-64
80
80
80
70
70
70
60
60
60
50
50
50
40
40
40
30
30
30
20
20
20
10
10
10
Zachorowalność na raka
płuca / 100,000
0
1973 1983 1993 2003 2013
9
8
7
6
5
4
3
2
0
1973 1983 1993 2003 2013
250
7,7
500
200
6,2
138,5
2,9
1
0
8
7
6
5
131,9
2
1
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
300
100
0
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
291.7
1960 1970 1980 1990 2000 2010
250
600
200
500
150
386.3
200
50
400
300
4
3
512.2
400
150
100
0
1973 1983 1993 2003 2013
600
207,5
1960 1970 1980 1990 2000 2010
Umieralność na raka
płuca / 100,000
65+
100
200
50
100
0
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
1960 1970 1980 1990 2000 2010
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
9
Umieralność na nowotwory złośliwe w Polsce, kobiety
przed 65 r. ż., 1963-2010
12
Współczynniki std. na 100,000 pop.
10
płuco
8
pierś
jelito grube
6
jajnik
4
szyjka
macicy
trzustka
2
żołądek
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
Współczynniki standaryzowane zostały obliczone w oparciu o standardową populację świata
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
10
Trendy umieralności na nowotwory złośliwe
płuca w Polsce, kobiety, 1963-2010
20-44
65+
45-64
2,5
50
120
45
1
0,5
40
35
30
25
20
15
100
Wsp. std. na 100,000 pop.
1,5
Wsp. std. na 100,000 pop.
Wsp. std. na 100,000 pop.
2
10
80
60
40
20
5
0
0
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
1960 1970 1980 1990 2000 2010
1960 1970 1980 1990 2000 2010
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
11
Częstość palenia vs. rak płuca
zachorowalność i umieralność, Polska, kobiety
20-44 lata
45
45-64 lata
42
40
29
30
35
30
28
25
25
20
23
20
10
10
8
21
7
6
15
15
4
10
10
5
2
0
0
0
3.5
19
74
19
19
82
85
-1
19 98
90 8
1 9 19 9
95 4
-1
20 99
00 9
2 0 20 0
05 4
-2
00
8
19
74
19
19
82
85
-1
19 98
90 8
1 9 19 9
95 4
-1
20 99
00 9
2 0 20 0
05 4
-2
00
8
1
19 98
85 2
-1
19 98
90 8
-1
19 99
95 4
-1
20 99
00 9
-2
20 00
05 4
-2
00
8
5
19
74
palących
Odsetek codziennie
65+ lat
12
35
50
100
3.0
45
90
40
80
35
70
30
60
25
50
20
40
77.7
77.9
2.5
15
30
32.5
2,5
45
1,5
90
35
80
30
70
25
60
15
10
0,5
0
1960
1970
1980
1990
2000
2010
1980
1970
100
40
20
1
1950
2010
2000
1990
0
1980
10
0
1970
5
1960
20
1950
2010
2000
1990
1980
1970
1960
1950
0
10
1960
16.1
0.5
2010
1.1
1
2000
3.5
1.5
1990
2
2
płuca / 100,000
Umieralność na raka
Zachorowalność na raka
płuca / 100,000
141.2
3
50
40
30
20
5
10
0
0
1960 1970 1980 1990 2000 2010
1960 1970 1980 1990 2000 2010
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
12
Nowotwory złośliwe płuca: współczynniki umieralności vs
bezwzględne liczby zgonów, Polska, kobiety, 0+, 1963-2010
25
7,000
24
6K
6,000
20
20
5K
Liczby bezwzględne
Wsp. std. na 100,000 pop.
5,000
14
15
10
4,000
3K
3,000
2,000
5
1,000
0
1960
1970
1980
1990
2000
2010
0
1960
1970
1980
1990
2000
2010
Współczynniki standaryzowane zostały obliczone w oparciu o standardową populację Europy
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
13
Umieralność na nowotwory złośliwe płuca, Polska i Węgry,
1965-2008, w grupie wieku 20-44 lata
14
12
7
Kobiety
Mężczyźni
6
5
deaths zgony
zgony / 100,000
10
8
6
4
3
4
2
2
1
0
0
1960
1960
1970
1980
Polska
1990
Węgry
2000
2010
14
1970
1980
Polska
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
1990
2000
2010
Węgry
14
Umieralność na nowotwory złośliwe płuca, Polska vs
UE15 w latach, 1965-2008, w grupie wieku 20-44
mężczyźni
kobiety
2,5
8
7
6
Polska
5
4
3
2
UE15
współczynniki umieralności
współczynniki umieralności
2,0
Polska
1,5
1,0
UE15
0,5
1
0
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010
0,0
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
15
Zmiana trendu spożycia papierosów w Polsce
3000
 W latach 80. obserwowano w
Polsce najwyższą na świecie
konsumpcję papierosów.
Liczba papierosów wypalanych/osoba/rok
2500
 Na początku lat 80. konsumpcja
papierosów została zahamowana
najpierw z powodu kryzysu
ekonomicznego a następnie w
latach dziewięćdziesiątych na
skutek interwencji zdrowotnej
zaczęła spadać.
2000
1500
 Spożycie papierosów spadło o 1/3
1000
z 2741 sztuk w 1979 do 1821
sztuk w 2010 roku.
500
Spożycie papierosów na osobę,
Polska, 1923-2010
Ustawa antytytoniowa, 9 XI, 1995
0
1920
1935
1950
1965
1980
1995
2010
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
16
Program kontroli raka płuca w Polsce musi zawierać
kilka podstawowych elementów.
 Badania naukowe – podstawowe, epidemiologiczne, diagnostyczne,





kliniczne etc.
Prewencja pierwotna / programy zmniejszające ekspozycję populacji Polski
na czynniki rakotwórcze prowadzące do raka płuca (m.in. budowanie
świadomości o rakotwórczym / pneumorakotwórczym działaniu dymu
papierosowego, pogłębianie klimatu braku tolerancji wobec palenia, zmiany
postaw wobec palenia m.in. programów leczenia zespołu uzależnienia od
papierosów / tytoniu ect.
Wczesna diagnostyka
Zespoły specjalizujące się w kontroli raka płuca (lung cancer unit)?
Monitorowanie, nadzór lekarski, psychologiczny po fazie aktywnego
leczenia.
Inne
W. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut – Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
17