Historia wielkich problemów zdrowotnych i wyzwania w zdrowiu w

Transkrypt

Historia wielkich problemów
zdrowotnych
Witold Zatoński
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Warszawa, 19 lipca 2014
W. Zatoński, Centrum Onkologii-Instytut, Publikowanie wyłącznie po powołaniu się na źródło!
1
2
Zdrowie najważniejszym prawem
człowieka
3
Human Development Index;
Waga / wartość zdrowia / wskaźnik OECD
4
Wskaźnik Rozwoju Społecznego
ang. Human Development Index (HDI)
 Ocena stopnia rozwoju kraju z uwzględnieniem:
 PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca w USD
liczonego wg parytetu nabywczego waluty (PPP $)
 Ogólnego wskaźnika skolaryzacji brutto dla
wszystkich poziomów nauczania
 Oczekiwanej długości życia
Oczekiwana długość życia jest więc jednym z elementów wskaźnika
rozwoju społecznego według UNDP
5
Dobre zdrowie – najważniejszym
marzeniem Polaków
6
•Źródło: „O Czym marzą Polacy?” Polityka 27 maja 2013
7
Definicje epidemiologiczne
8
Długość życia, prawdopodobieństwo
zgonu, umieralność niemowląt etc.



Oczekiwana długość życia – wskaźnik określający liczbę lat jaką może przeżyć
nowo narodzone dziecko (przy założeniu, że prawdopodobieństwo zgonu w każdym
okresie jego życia będzie równe temu z momentu urodzenia).
Prawdopodobieństwo zgonu – jeden z podstawowych wskaźników z tabeli trwania
życia określający prawdopodobieństwo zgonu osoby w wieku x lat w ciągu roku.
Prawdopodobieństwa zgonów przedstawiają rzeczywistą umieralność jednostek
badanej populacji w ściśle określonym czasie i warunkach społeczno-gospodarczych,
zdrowotnych itp. (innymi słowy, obrazują stabilnie procesy wymierania). W tym
znaczeniu stabilnie, że obrazują umieralność w stosunkowo krótkim okresie (roku,
dwóch lub kilku lat). Obliczanie prawdopodobieństw zgonów na podstawie informacji
z dwu lub kilku lat pozwala eliminować wpływ pewnych przypadkowych odchyleń od
ogólnej tendencji zmian w poziomie umieralności. Prawdopodobieństwo zgonu
oblicza się dla pewnych odpowiednich grup wiekowych, np. wiek produkcyjny 20-64
lat (20q64), okres dojrzewania 15-24 lat (15q24).
Umieralność niemowląt - liczba zgonów niemowląt (dzieci przed ukończeniem 1
roku życia) w ciągu danego przedziału czasu (zwykle roku) przypadająca na 1,000
żywych urodzeń w rozpatrywanym okresie.
9
Definicje c.d.
 Umieralność przed 5 r.ż – Odsetek zgonów dzieci przed ukończeniem 5
roku życia w stosunku do wszystkich zgonów w rozpatrywanym okresie.
 Umieralność przed 65 r.ż. – Odsetek zgonów osób przed ukończeniem 65
roku życia w stosunku do wszystkich zgonów w rozpatrywanym okresie.
 Przedwczesna umieralność – zdefiniowana jako zgony występujące np.
przed 65 rokiem życia. Współczynnik przedwczesnej umieralności określa
liczbę zgonów na 100,000 populacji standaryzowanych na populację
świata/Europy.
10
Definicje c. d.




Statystyka zgonów - baza danych zawierająca dane statystyczne dotyczące
przyczyn zgonów.
Klasyfikacja chorób WHO – Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (ICD International Statistical Classification of Diseases) stworzona przez Światową
Organizację Zdrowia w celu ułatwienia prowadzenia statystyk medycznych
umieralności.
Transformacja epidemiologiczna - zmiana struktury zgonów, z dominujących
chorób zakaźnych na przewlekłe choroby niezakaźne oraz spadek względnego
znaczenia umieralności niemowląt i dzieci.
Pola Lalonda – model uwarunkowań zdrowia; czynniki wpływające na dlogosc zycia i
jakosc zdrowia:
 Czynniki stylu życia – ok. 50%
 Czynniki biologiczno-genetyczne – ok. 20%
 Czynniki środowiskowe / także srodowisko socio-ekomiczne – ok. 20%
 Medycyna kuratywna / system opieki zdrowotnej – 10-20%.
11
Przedwczesnej („niedojrzałej”)
umieralności można zapobiec
12
Co jest możliwe; od 20 do 100 lat
13
Transformacja zdrowia; ery zdrowia
14
Zmiana długości życia od początku nowej ery
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0
500
1000
1500
2000
15
Ery zdrowia na świecie




Era zarazy oraz głodu („age of pestilence and famine”).
Długość życia oscylująca pomiędzy 20-40 lat.
Era ustępujących chorób zakaźnych („age of receding
pandemics”). Okres zmniejszającej się umieralności niemowląt
i dzieci oraz chorób zakaźnych dorosłych (m.in. gruźlicy).
Przejście do struktury epidemiologicznej charakteryzującej się
chorobami przewlekłymi niezakaźnymi (m.in. choroby
kardiowaskularne, nowotwory). Średnia długość życia
pomiędzy 40-60 lat.
Era przewlekłych chorób niezakaźnych („age of
degenerative and man-made diseases”). Era chorób
degeneracyjnych i chorób ze zużycia, wynikających z
zachowań człowieka. Długość życia wynosząca 60-80 lat.
Era walki o zdrową starość („age of healthy aging”). Ponad
90% ludności przeżywa ponad 65 lat. Średnia długość życia
sięga powyżej 80 lat.
16
Przemiana epidemiologiczna w Szwecji
i Anglii – ery zdrowia od XVIII do XXI wieku
17
Oczekiwana długość życia przy urodzeniu,
Szwecja, Anglia i Walia, mężczyźni, 1750-2010
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1750
1770
1790
1810
1830
1850
1870
Szwecja
1890
1910
1930
1950
1970
1990
2010
Anglia i Walia
Źródło: Human Mortality Database: http://www.mortality.org/; WHO Mortality Database: http://www.who.int/healthinfo/mortality_data/en/
18
Oczekiwana długość życia przy urodzeniu,
90
Era walki o zdrową starość
80
Era przewlekłych chorób niezakaźnych
70
Era ustępujących chorób zakaźnych
60
Era zarazy i głodu
50
40
30
20
10
0
1750
1770
1790
1810
1830
1850
1870
Szwecja
1890
1910
1930
1950
1970
1990
2010
Anglia i Walia
19
Druga połowa XX wieku – wyrównanie
poziomu zdrowia / życia na świecie
20
Oczekiwana długość życia w wybranych krajach, obie płcie:
wyrównanie poziomu zdrowia w drugiej połowie XX wieku
85
80
Polska
75
Szw ecja
70
Rosja
Lata
65
60
Węgry
Portugalia
55
50
Korea
Południow a
45
Tunezja
40
1940
1950 1960
1970 1980
1990 2000
2010 2020
Źródło: http://www.gapminder.org/data/
21
Transformacja zdrowotna – może być
przerwana, zahamowana, odwrócona
przykład Europy Wschodniej
i Subsaharyjskiej Afryki
22
85
80
Polska
75
Szw ecja
70
Rosja
Lata
65
60
Węgry
85
80
Portugalia
75
55
Rosja
50
Korea
Południow a
Lata
70
65
60
55
50
45
45
40
1940 1960 1980 2000 2020
Tunezja
40
1940
1950 1960
1970 1980
1990 2000
2010 2020
Rosja jest jednym z nielicznych
krajów świata, w którym
oczekiwana długość życia w
ostatnim półwieczu nie wzrosła. Na
początku lat sześćdziesiątych
ubiegłego wieku osiągnęła ona 69
lat, a na koniec pierwszej dekady
XXI wieku wynosiła 67 lat.
Katastrofa zdrowotna rozpoczęła
się w Rosji na początku lat
sześćdziesiątych,
a nie jak się często uważa w
momencie rozpadu Związku
Radzieckiego. Powody pogorszenia
się wskaźników zdrowotnych
dorosłych wynikały z powodów
systemowych a nie z katastrofy
ekonomiczno-społeczno-politycznej
(one je tylko pogłębiły i przedłużyły)
lat dziewięćdziesiątych.
23
85
80
Polska
75
Szw ecja
70
Rosja
Lata
65
70
60
Węgry
60
50
Portugalia
55
40
Korea
Południow a
30
Lata
50
South
Africa
20
10
Tunezja
40
1940
1950 1960
0
19
50
-1
95
5
19
60
-1
96
5
19
70
-1
97
5
19
80
-1
98
5
19
90
-1
99
5
20
00
-2
00
5
45
1970 1980
1990 2000
2010 2020
24
Transformacja zdrowotna w Polsce –
późniejszy początek, przesunięta w czasie
25
Oczekiwana długość życia przy urodzeniu, Polska
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1910
1930
1950
1970
1990
2010
Źródło: Human Mortality Database: http://www.mortality.org/; WHO Mortality Database: http://www.who.int/healthinfo/mortality_data/en/; GUS
26
Sekwencja transformacji zdrowotnej –
oczekiwana długość życia
Szwecja
1870 ~ 45 lat
1920 ~ 59 lat
1950 ~ 71 lat
2010 ~ 81 lat
Anglia i
Walia
1870 ~ 47 lat
1920 ~ 56 lat
1950 ~ 69 lat
2010 ~ 80 lat
Polska
-
1927 ~ 46 lat
1950 ~ 58 lat
2010 ~ M-72
K-80 lat
27
umieralność niemowląt
Szwecja
1870 ~ 150
1950 ~ 20
2010 < 5
Anglia i Walia
1900 ~ 150
1950 ~ 20
2010 < 5
Polska
1927 ~ 150
1950 ~ 110
2010 < 5
28
odsetek zgonów dzieci przed 5 r.ż.
Szwecja
1870 ~ 40%
1950 ~ 5%
2010 ~ 1%
Anglia i Walia
1900 ~ 40%
1950 ~ 5%
2010 ~ 1%
Polska
1930 ~ 40%
1950 ~ 33%
2010 ~ 1%
29
umieralność okołoporodowa kobiet
Szwecja
1900 ~ 230
1950 ~ 60
2010 ~ 5
Anglia i Walia
1900 ~ 475
1950 ~ 90
2010 < 10
Polska
1920 > 100
1950 ~ 100
2010 < 10
30
Oczekiwana długość życia przy urodzeniu, Polska,
Szwecja, Anglia i Walia, obie płcie, 1750-2010
90
80
70
60
50
40
30
20
50 lat
10
80 lat
0
1750
1770
1790
1810
1830
1850
Szwecja
1870
1890
Anglia i Walia
1910
1930
1950
1970
1990
2010
Polska
31
Transformacja zdrowia dzieci
32
Umieralność niemowląt, Polska, Szwecja,
Anglia i Walia, obie płcie, 1750-2010
300
250
200
150
100
50
50 lat
70 lat
0
1750
1770
1790
1810
1830
1850
Szwecja
1870
1890
Anglia i Walia
1910
1930
1950
1970
1990
2010
Polska
33
Odsetek zgonów przed 5. rokiem życia, Polska, Szwecja,
Anglia i Walia, obie płcie, 1750-2010
55%
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
50 lat
5%
70 lat
0%
1750
1770
1790
1810
1830
1850
Szwecja
1870
1890
Anglia i Walia
1910
1930
1950
1970
1990
2010
Polska
34
Transformacja zdrowia dorosłych –
przerwanie transformacji zdrowotnej
dorosłych w Polsce w latach 1965-1990
35
1600
900
51,5
1400
800
51
1200
600
1000
500
800
400
600
300
400
200
200
100
0
1950
0
1960
1970
0-19
1980
20-64
1990
50,5
50
49,5
Lata
700
Umieralność ogółem, 20-64 lat; wsp. std. na 100,000 pop.
Umieralność ogółem, 0-19 lat; wsp. std. na 100,000 pop.
Umieralność ogółem i oczekiwana długość życia 20+
w Polsce, mężczyźni, 1950-1990
49
48,5
48
47,5
47
46,5
1950
1960
1970
1980
1990
Oczekiwana długość życia w wieku 20 lat (trend)
36
Oczekiwana długość życia w wieku 15 lat, Polska,
70
65
60
55
50
45
40
35
30
50 lat
25
80 lat
20
1750
1770
1790
1810
1830
1850
Szwecja
1870
1890
Anglia i Walia
1910
1930
1950
1970
1990
2010
Polska
37
Transformacja zdrowia mężczyzn / kobiet
38
Prawdopodobieństwo zgonu przed 65 r.ż., 2010*
Mężczyźni
Kobiety
6,4
6,7
7,1
7,5
7,8
Włochy
Grecja
Szw ecja
12,1
12,3
Francja
Luksem burg
Finlandia
8,3
8,4
Irlandia
Niem cy
8,6
8,9
9,3
Holandia
Wlk. Bryt.
Belgia
Czechy
Dania
9,5
10,0
10,3
11,2
Estonia
Słow acja
11,6
11,6
12,6
Polska
UE10
Bułgaria
Litw a
Rum unia
14,0
14,1
14,3
14,9
15,0
20,0
15
11,6
Włochy
Holandia
Słow enia
Austria
8,2
8,3
20
Szw ecja
Portugalia
UE15
8,1
8,2
8,2
25
Hiszpania
10
5
0
Luksem burg
Irlandia
12,9
13,3
Hiszpania
Wlk. Bryt.
UE15
14,3
14,3
14,9
15,5
Grecja
Niem cy
15,7
15,9
Austria
Dania
Belgia
Francja
16,0
16,4
17,3
Portugalia
Finlandia
17,7
18,0
Słow enia
Czechy
18,4
21,6
Słow acja
Polska
27,1
27,5
UE10
Bułgaria
Estonia
28,7
30,3
30,4
31,4
Rum unia
Węgry
Węgry
Łotw a
Łotw a
Litw a
Rosja
Rosja
32,1
35,7
38,0
47,9
0
10
%
20
30
40
50
60
%
* 2009: Belgia, Francja
39
Prawdopodobieństwo zgonu przed 65 r.ż. (%)
Europejski Region WHO, 2008*
Mężczyźni
Kobiety
Hiszpania
Cypr
Grecja
Włochy
Islandia
Szw ajcaria
Luksem burg
Malta
Szw ecja
Izrael
Austria
Portugalia
Norw egia
CG1
Francja
San Marino
Finlandia
Słow enia
Niem cy
Irlandia
Holandia
Belgia
Wlk. Brytania
Albania
Czechy
Chorw acja
Dania
Polska
Słow acja
Estonia
CG2
Arm enia
Gruzja
Bułgaria
Macedonia
Serbia
Rum unia
Azerbejdżan
Węgry
Łotw a
Bośnia i Her.
Litw a
Białoruś
Tadżykistan
Ukraina
Mołdaw ia
CG3
Kirgistan
Uzbekistan
Rosja
Kazahstan
Turkm enistan
6,8
1991: Bośnia i Hercegowina;
7,0
1998: Turkmenistan; 2003:
7,1
7,1
Macedonia; 2004: Albania; 2005:
7,1
Belgia, San Marino, Tadżykistan,
7,5
Uzbekistan;
7,8
7,9
2006: Dania, Niemcy, Rosja;
7,9
2007: Azerbejdżan, Białoruś,
8,0
Włochy; 2009: Gruzja
8,1
8,2
8,2
8,4
8,5
8,6
8,7
8,7
8,9
9,1
9,3
9,8
9,8
10,3
10,6
10,6
11,0
12,5
12,7
13,4
13,4
13,6
14,2
14,3
14,6
14,9
15,0
15,5
15,6
16,0
16,3
16,8
17,6
20,1
21,3
22,0
22,0
22,1
22,2
23,0
23,0
26,7
30
25
20
15
10
5
0
9,9
10,3
12,2
12,6
13,1
13,1
13,2
13,3
13,6
14,1
14,1
15,0
15,1
15,4
15,6
15,8
15,9
16,6
17,5
17,7
17,8
18,2
18,7
19,0
19,8
22,5
24,8
25,7
27,5
27,7
28,2
28,4
29,3
29,6
29,9
30,7
31,6
32,0
32,1
33,7
33,8
35,5
39,6
41,1
41,7
42,3
43,5
45,3
48,0
50,1
50,5
54,1
San Marino
Islandia
Szw ecja
Szw ajcaria
Holandia
Norw egia
Włochy
Cypr
Izrael
Luksem burg
Irlandia
Malta
Wlk. Brytania
Hiszpania
CG1
Austria
Grecja
Niem cy
Belgia
Dania
Francja
Portugalia
Albania
Finlandia
Słow enia
Czechy
Chorw acja
Macedonia
Azerbejdżan
Serbia
Tadżykistan
Arm enia
Gruzja
Polska
CG2
Słow acja
Bułgaria
Bośnia i Her.
Rum unia
Uzbekistan
Węgry
Estonia
Łotw a
Kirgistan
Mołdaw ia
Litw a
Turkm enista
Białoruś
Kazahstan
CG3
Ukraina
Rosja
0
10
20
30
40
50
60
40
Zmniejszenie przedwczesnej
umieralności o połowę
41
Age is not barrier to ambition
42

Historia wielkich problemów zdrowotnych i wyzwania w zdrowiu w

Transkrypt

Podobne dokumenty

Nierówności w zdrowiu spowodowane paleniem tytoniu

Ograniczenie skutków zdrowotnych palenia – najważniejszym

Rak płuca – wyzwania

Ogłoszenie o zawarciu umowy z firmą Canberra Packard Sp z o o

Umieralność

Nota edytorska