Pobierz artykuł

Niesteroidowe leki przeciwzapalne –
działanie, skutki uboczne,
zastosowanie
Przełom w dziedzinie farmacji nadszedł wraz z odkryciem kwasu
salicylowego. Był to pierwszy krok do powstania nowych środków
przeciwbólowych z rodziny niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).
Salicynę zawartą w korze wierzby w kwas salicylowy przekształcił na początku XIX
wieku Raffaele Priria. Niedługo później firma Bayer wypuściła na rynek kultową Aspirynę,
czyli kwas acetylosalicylowy. Przyjrzyjmy się z bliska tej grupie medykamentów – ich
właściwościom, skutkom ubocznym i perspektywom jakie niosą ze sobą nieustanne
badania nad ulepszaniem leków z grupy NLPZ.
Mechanizm działania NLPZ
NLPZ to bardzo zróżnicowana grupa leków, zarówno pod względem budowy jak i
właściwości. Różna jest siła działania przeciwbólowego, przeciwzapalnego i
przeciwgorączkowego. I tak na przykład: diklofenak działa przeciwzapalnie i
przeciwbólowo, ale nie przeciwgorączkowo, z kolei aspiryna wykazuje umiarkowaną
intensywność w każdym z tych aspektów. Wspólną cechą medykamentów jest
natomiast mechanizm działania. W skrócie: kwas arachidonowy uwalniany z błon
komórkowych w toku przemian z udziałem tzw. cyklooksygenaz (COX) zostaje
przekształcony do prostaglandyn, które mają wpływ na powstanie procesu zapalnego i
wrażania bólowego. Jeśli by przerwać ten łańcuch reakcji, stan zapalny ustąpi – w tym
właśnie tkwi sedno sprawy. NLPZ hamują działanie COX i tym samym nie dopuszczają
do powstania prostaglandyn. Żadne leczenie nie jest jednak pozbawione ryzyka,
chociażby minimalnego.
Skutki uboczne leczenia NLPZ
Każda ulotka dołączona do dowolnego farmaceutyku zatrważa ciągnącą się w
nieskończoność listą skutków ubocznych. Nawet jeśli ryzyko jest bardzo niewielkie
uwzględniać należy wszystkie odnotowane dotychczas dolegliwości wywołane zażyciem
produktu. W rzeczywistości nie można obawiać się ich na wyrost. Tak też jest z
niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Najczęstsze niepożądane działania to
nadżerki błony śluzowej żołądka, owrzodzenia, czasem nawet perforacje – dotyczy to
zaledwie 1–4% pacjentów w ciągu roku, w większości osób po 65 roku życia
stosujących je przewlekle. Zdarzają się także martwicze zapalenia brodawek nerkowych
i upośledzenie ich funkcji. U osób z grupy podwyższonego ryzyka istnieje możliwość
wystąpienia astmy aspirynowej. Bardzo rzadko występującym powikłaniem może być
zespół Stevena-Johnsona, czyli ostra martwica naskórka i błon śluzowych. Tak dotkliwe
konsekwencje stają się udziałem nikłego odsetka zażywających leki z tej grupy, dlatego
też z powodzeniem wciąż stosuje się je w leczeniu i zapobieganiu wielu dolegliwościom.
Leczenie z zastosowaniem NLPZ
Świadczy o tym chociażby fakt, iż w Polsce w roku 2004 sprzedano ok. 34 mln
opakowań NLPZ. Przede wszystkim znajdują one zastosowanie w leczeniu bólu. Jak się
okazało, świetne efekty daje połączenie wyżej wymienionych z opioidami, co pozwala
zmniejszyć dawkę, a tym samym zniwelować część skutków ubocznych związanych z
ich zażywaniem (senność, zaparcia, zawroty głowy). Ponadto przyniosły ulgę w
cierpieniu wielu reumatykom. Reumatoidalne zapalenie stawów, gorączka reumatyczna,
sztywniejące zapalenie stawów kręgosłupa – we wszystkich tych schorzeniach ból i
zapalenie niweluje się przy udziale m.in. ibuprofenu, diklofenaku czy naproksenu. Co
ciekawe, u osób cierpiących z powodu reumatyzmu i leczonych NLPZ stwierdzono
znacznie niższą zapadalność na nowotwory układu pokarmowego. Obecnie trwają
badania nad wpływem leków z tej grupy na prewencję i leczenie nowotworów. Nie
można pominąć także roli kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) w profilaktyce zawałów
serca i mózgu u osób z grupy ryzyka (ze względu na właściwości antyagregacyjne,
czyli zapobiegające tworzeniu się zatorów w naczyniach).
Większość omówionych w artykule skutków ubocznych dotyczy przewlekłego
zażywania leków przeciwbólowych tego rodzaju. Okazjonalne, podyktowane aktualną
potrzebą zażycie aspiryny, ibuprofenu czy któregokolwiek farmaceutyku z grupy NLPZ
nie grozi powikłaniami (za wyjątkiem występowania uczulenia). Dopiero 10 g
jednorazowo zażytej aspiryny może spowodować zakwaszenie krwi i tym samym
stworzyć ryzyko zgonu (to ok. 30 tabletek). Faktem jest, iż każda kuracja
farmakologiczna niesie ze sobą pewne ryzyko. Zawsze trzeba rozważyć, czy jest ono
współmierne do oczekiwanych korzyści. Z racji powszechnej dostępności
niejednokrotnie dochodzi do nadużywania leków przeciwbólowych. Nie ma wątpliwości,
że bywają wybawieniem, ale kiedy stają się integralną częścią życia warto zająć się
szukaniem przyczyny takiego stanu.
Literatura:
dr Jarosław Woroń, Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii UJ CM w
Krakowie; Racjonalne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych
w terapii bólu, WWW.mp.pl [online]
Lisowska Barbara, Rell-Bakalarska Maria, Rutkowska-Sak Lidia; Niesteroidowe leki
przeciwzapalne – blaski i cienie; „Reumatologia” 2006; 44, 2: 106-111;
Międzyborski Ryszard; Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im.
Ludwika Hirszwelda w Warszawie; Kierunki poszukiwań i zastosowanie
niesteroidowych leków przeciwzapalnych; „Postępy Higieny i Medycyny
Doswiadczalnej” [online], 2004; 58: 438-448;
Author: Paulina Hetwer
Link do artykułu: http://bonavita.pl/niesteroidowe-leki-przeciwzapalne-mechanizmdzialania-skutki-uboczne-zastosowanie