Wpływ diety oraz innych zachowań prozdrowotnych na zwalczenie

GEOSYGNAŁ Nr 3 / 2005
por. lek. Dariusz ZAJĄC
WPŁYW DIETY ORAZ INNYCH ZACHOWAŃ PROZDROWOTNYCH NA ZWALCZENIE
LUB OGRANICZENIE NIEKTÓRYCH CHORÓB
Na wstępie niniejszego artykułu należy powiedzieć, iż materiały w nim zawarte
mają jedynie charakter informacyjny.
WYBÓR NALEŻY DO KAŻDEGO Z NAS!
Jednym z podstawowych czynników ograniczających stan zdrowia – znacznie
go pogarszając – jest podwyższony poziom cholesterolu we krwi.
HIPERCHOLESTEROLEMIA – czyli podwyższony poziom cholesterolu, sprzyja
w znacznym stopniu przyspieszeniu procesów miażdżycowych, które to wiążą się
z możliwymi uszkodzeniami różnych ważnych narządów, m.in. serca, mózgu, nerek,
a także kończyn dolnych. Nadmiar cholesterolu odkładany jest początkowo w skórze,
gdy ten „magazyn” ulegnie wypełnieniu odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych
– gł. tętnic – tworzy się wówczas tzw. blaszka miażdżycowa. Twór ten zbudowany
m.in. z cholesterolu ogranicza przepływ w naczyniach. Całkowite zamknięcie światła
naczynia powoduje początkowo niedokrwienie narządu, potem jego martwicę,
aby ostatecznie spowodować jego całkowitą dysfunkcję.
Wpływ na poziom cholesterolu mają m.in.:
1) dieta,
2) czynniki dziedziczne,
3) nadwaga,
4) styl życia,
5) wiek i płeć,
6) alkohol,
7) stres,
8) niektóre choroby.
Ad 1) Spożywanie zbyt dużej ilości pożywienia w stosunku do potrzeb powoduje
wzrost ilości szkodliwych tłuszczów we krwi, a to nasila miażdżycę.
Ad 2) Skłonność do HIPERLIPIDEMII (podwyższone stężenie cholesterolu
i trójglicerydów) może być cechą dziedziczną przekazaną przez rodziców. Nazywana jest HIPERLIPIDEMIĄ WRODZONĄ stanowiącą bardzo ciężką chorobę.
Ad 3) Nadwaga powoduje wzrost poziomów cholesterolu zw. popularnie „ZŁYM
CHOLESTEROLEM”, co stanowi cholesterol LDL, VDLL oraz trójglicerydów
i obniżenie „DOBREGO CHOLESTEROLU” tzw. cholesterolu HDL, który
stanowi jakby ochronę przed miażdżycą.
Ad 4) Styl życia – brak ruchu i niewłaściwa dieta, to główne i zasadnicze narażenie
na niszczenie własnego zdrowia. Brak aktywności fizycznej wpływa
na zwiększenie wszelkich frakcji cholesterolu niekorzystnych dla organizmu
165
GEOSYGNAŁ Nr 3 / 2005
ludzkiego. Ponadto udowodniono korzystny wpływ w tzw. ROZTRENOWANIU SERCA i całego układu krążenia.
Ad 5) Im bardziej zaawansowany wiek, tym częściej obserwuje się podwyższone
poziomy lipidów. Jeżeli brać pod uwagę płeć, to na ogół bardziej podwyższone
poziomy lipidów mają mężczyźni, zwłaszcza PALACZE PAPIEROSÓW.
Ad 6) Na ogół powoduje wzrost poziomu lipidów, dodatkowo powodować może
uszkodzenie wątroby oraz podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi.
Ad 7) Podobne działanie (jak alkoholu) wykazuje przewlekły stres.
Ad 8) Niektóre choroby (niedoczynność tarczycy, cukrzyca) również mogą przyspieszać UOGÓLNIONĄ MIAŻDŻYCĘ (poprzez wzrost poziomu lipidów).
Wobec powyższego do każdego potencjalnego pacjenta należy wybór sposobu
zapobiegania chorobom.
Są czynniki ryzyka, których nie jesteśmy w stanie zmienić, ale dlaczego ryzykować bardziej poprzez inne przyczyny, które mogą przyśpieszać m.in. udar mózgu,
zawał serca.
Największą uwagę zwrócić należy na aktywność fizyczną oraz dietę. Poniżej
przedstawiono tzw. MODEL DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ.
DIETA ŚRODZIEMNOMORSKA
Dieta śródziemnomorska zmniejsza stężenie cholesterolu w surowicy, obniża
ciśnienie tętnicze krwi i zmniejsza ryzyko zawału serca. Należy ją stosować zarówno
w profilaktyce pierwotnej jak i wtórnej.
10 Zasad Zdrowego Żywienia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
166
Dbaj o różnorodność spożywanych produktów.
Strzeż się nadwagi i otyłości.
Codziennie jedz co najmniej 5 porcji produktów zbożowych.
Codziennie spożywaj co najmniej 2 szklanki mleka (1 szklankę można zastąpić
serem).
Mięso spożywaj z umiarem, 1 raz dziennie. Często zastępuj je rybą lub nasionami strączkowymi.
Codziennie jedz 4 porcje warzyw i 3 owoców.
Ograniczaj spożycie tłuszczów.
Unikaj cukru i słodyczy.
Ograniczaj spożycie soli.
Unikaj alkoholu.
GEOSYGNAŁ Nr 3 / 2005
DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA - WYBÓR PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH
ZALECANE
OGRANICZONE
PRZECIWSKAZANE
2
Pieczywo razowe,
owsianka, ryż, makaron, płatki kukurydziane, musli, kasze
gruboziarniste.
3
4
Rogaliki francuskie
(croissant).
Warzywa świeże
i mrożone. Fasola,
groch, soja, soczewica, kukurydza. Ziemniaki. Owoce konserwowe (niesłodzone).
Soki owocowe i warzywne.
Ziemniaki lub frytki
smażone na świeżym
oleju rzepakowym
lub oliwie z oliwek.
Frytki, ziemniaki,
warzywa przygotowane
na
niewłaściwym tłuszczu. Warzywa solone
i konserwowe. Chipsy.
Mleko, jogurt, kefir
(odtłuszczone). Chude sery i twarogi.
Białko jajek.
Mleko, jogurt, kefir
(półtłuste). Dwa całe
jaja na tydzień.
Pełne mleko. Śmietana. Mleko skondensowane. Zabielacze do kawy. Sery
pełnotłuste. Jogurt i
kefir pełnotłusty.
Ryby (z rusztu, gotowane, wędzone).
Ryby i owoce Unikać skóry. Można
spożywać oleje rybne
morza
w kapsułkach.
Ryby smażone
na właściwym oleju.
Małże, homary.
Ryby smażone
na niewłaściwym
tłuszczu. Krewetki.
Kalmary. Ikra.
Indyki, kurczaki
(usunąć skórę
z drobiu). Cielęcina.
Króliki. Dziczyzna.
Chuda wołowina.
Jagnięcina. Szynka.
Bekon. Kiełbasa drobiowa.
Mieso z widocznym
tłuszczem. Kaczki.
Gęsi. Kiełbasy. Salami. Pasztety.
1
Produkty
zbożowe
Warzywa,
owoce, nasiona roślin
strączkowych
Nabiał
Mięso
Zupy
Zupy warzywne.
Chude wywary mięsne.
Zupy zaprawiane
śmietaną i innymi
tłuszczami.
167
GEOSYGNAŁ Nr 3 / 2005
1
2
Tłuszcze
Sosy
Desery
Pieprz. Musztarda.
Zioła. Przyprawy
korzenne.
Sorbety, galaretki,
bezy, budynie
na mleku chudym,
sałatki owocowe.
Orzechy włoskie
i migdały. Kawa filtrowana
lub rozpuszczalna.
Herbata.
3
4
Wybierać olej rzepa- Masło. Smalec. Słokowy lub oliwę z
nina. Tłuszcz spod
oliwek. Dopuszcza się pieczeni. Margaryny
olej słonecznikowy,
twarde.
kukurydziany, sojowy. Margaryny miękkie.
Sosy sałatkowe niskotłuszczowe (np. na bazie
chudego jogurtu).
Sól. Majonezy. Sosy
i kremy sałatkowe.
Sosy do mięsa i ryb
zawierające tłuszcz.
Ciasta i ciasteczka
Lody. Kremy, budyprzygotowane
nie na pełnym mlena tłuszczach nienaku, sosy
syconych. Marcepana śmietanie
ny, chałwa, nugat.
lub maśle. Torty.
Orzechy laskowe,
Przemysłowe wyroziemne, pistacjowe, by cukiernicze. Czebrazylijskie. Alkohol. kolada. Toffi. KarNiskotłuszczowe
melki. Orzechy konapoje czekoladowe.
kosowe i solone.
Kawa gotowana
i po turecku.
Literatura: „ »Polpharma« - Ludzie pomagają ludziom”;
Opracowanie: prof. dr hab. Wiktor B. SZOSTAK
prof. dr hab. Med. Barbara CYBULSKA
(Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie).
168