pobierz załącznik

SEPLENIENIE
Seplenienie dotyczy nieprawidłowej wymowy głosek z szeregów syczącego (s, z, c, dz), szumiącego (sz, ż, cz, dż) oraz
ciszącego (ś, ź, ć, dź).
Zaczynamy od ćwiczeń artykulacyjnych
Często przyczyną wadliwej wymowy jest niezdolność do wytwarzania rowka w linii środkowej języka, co powoduje, że
powietrze wydostaje się z jamy ustnej szerokim strumieniem. Ćwiczenia w wytworzeniu rowka:
dmuchanie przez rurkę i do rurki, nauka gwizdania
Ćwiczenia języka, warg:
kląskanie językiem – czubkiem
wypychanie językiem policzków
układanie języka w kształt szpilki, rurki, łyżeczki
oblizywanie warg przy szeroko otwartych ustach
unoszenie języka na przemian do górnych i dolnych zębów
tworzenie ze złączonych warg na przemian uśmiechu i dzióbka
szybkie i wolne powtarzanie tttttttt.
Gdy dziecko ma trudność w uniesieniu czubka języka do dziąseł stosuje się ćwiczenia uelastyczniające wędzidełko i
pionizujące język:
oblizywanie językiem podniebienia, górnych zębów, warg
„ostrzenie” czubka języka o górne siekacze
masowanie czubkiem języka dziąseł
Gdy dziecko ma problemy z szerokim ułożeniem języka na podniebieniu:
żucie brzegów języka włożonych między zęby trzonowe
unoszenia i opuszczania przedniej i środkowej części języka, podczas gdy jego brzegi ujęte są między zęby trzon owe
zakładanie szerokiego języka na górną wargę.
Sposoby wywołania prawidłowej głoski
(s)
Długa wymowa t lub f, aż powstanie szczelina i uśmiechnięcie się podczas mówienia.
Mówienie ch i zamknięcie buzi.
Przedłużenie wymowy głoski c.
Zapora języka przy pomocy patyczka – przy wymowie międzyzębowej dziecka patyczek poziomo; przy wymowie bocznej
patyczek wzdłuż języka.
Supełek z nitki umieszczony na wewnętrznej stronie dolnych siekaczy, dziecko czubkiem języka przytrzymuje supełek i
dmucha.
(z)
Głośne wymawianie s pozwala uzyskać z.
Inne sposoby to długo mówić głoskę d, aż powstanie szczelina, uśmiechnąć się podczas mówienia, czubek języka skierować
do dolnych zębów.
Zrobić supełek na nitce i umieścić między zębami, supełkiem na wewnętrznej stronie dolnych siekaczy; dziecko językiem
przytrzymuje supełek i dmucha.
(c)
Głoska t wymawiana mocno, przeciągle i z dentalizacją.
Ciche wymawianie dz.
Zabawa w naśladowanie cykad – ccccc.
(ʒ)
Głośne wymawianie c pozwala uzyskać dz.
Szybkie wymawianie d i z: d, z, d, z, dz, dz, dz.
(Š)
Przedłużenie głoski cz pozwala uzyskać sz.
Ciche wymawianie głoski ż pozwala uzyskać głoskę sz.
W czasie artykulacji głoski s podnosimy czubek języka do górnych dziąseł.
(ž)
Zaczynamy od zabaw dźwiękonaśladowczych: młynek do kawy, ruszający pojazd ż, ż, ż, ży; następnie pokazujemy obrazek
pokazujący młynek do kawy i zachęcamy dziecko, aby naśladowało dźwięki, jakie wydaje młynek.
Ćwiczenia słuchowe różnicujące głoskę ż i sz (jeśli ż jest wymawiane bezdźwięcznie, zachęcamy dziecko do wymawiania sz
w połączeniu z samogłoskami – lizak logopedyczny).
Wymawianie sz-ż-y i pochylanie głowy do przodu – pobudza to struny głosowe.
(č)
Szybkie wymawianie głoski t i łączenie jej z głoską sz – tsz, tsz, tsz ... .
Wymawianie t dziąsłowego z zaokrąglonymi ustami.
(ǯ)
W trakcie wymawiania głoski d dziąsłowego, dziecko wykonuje ustami ruchy rozciągania ust w szerokim uśmiechu i
ściąganie w tzw. ryjek, aż do momentu osiągnięcia głoski dż.
Wymawiając głoskę d język „wchodzi po drabinie” (po podniebieniu twardym), aż powstanie głoska dż.
(ś)
Można pomóc mechanicznie, cofając, np. palcem lekko język w głąb jamy ustnej.
Powtarzanie titititititi.
Wydłużenie głoski ć pozwala uzyskać ś.
W trakcie wymawiania szeptem przedłużonego chi lub j, dziecko powoli zamyka usta i cofa kąciki warg aż uzyska ś.
Naśladowanie wiatru śśśśśśś.
(ź)
Można pomóc mechanicznie, cofając, np. palcem lekko język w głąb jamy ustnej.
Głośne wymawianie głoski ś doprowadza do artykulacji ź.
(ć)
Szybkie wymawianie t, z nieco podwyższonym językiem i przez dodanie ś.
Wymawianie dź szeptem.
W czasie wymawiania ti, cofamy czubek języka za dolne zęby i dziąsła.
Zabawy z udziałem głoski ć, np. cccicho – palec przy ustach.
(ʒ)
Wymawiane mocne ń z zaciśniętym nosem.
Wymawianie ć z jednoczesnym uruchomieniem wiązadeł głosowych.
Dzieci nie lubią siedzieć przy stole i tylko powtarzać słowa i wyrażenia dlatego atrakcyjniejszym dla nich sposobem
ćwiczenia są między innymi gry np. Alexander: „Zgadywanka”, „Drabina”, „Sowa gra w słowa”, „Loteryjka obrazkowa”.
Innym sposobem na utrwalanie wymowy jest praca z obrazkami i innymi kolorowymi zadaniami. Np. książeczki z serii
„Szkoła poprawnej wymowy” (ciszki, syczki, szumki, mix). Ćwiczenia są ułożone według kolejności wywoływania głosek
oraz ze stopniowaniem trudności. Zadania dotyczą wymowy ale dodatkowo ćwiczą też motorykę małą, dużą, postrzeganie
wzrokowe, słuch fonematyczny, koncentrację. Każdy zestaw ćwiczeń zawiera dyplom dla dziecka gotowy do wypisania.
Dla starszych dzieci (umiejących czytać i pisać) ciekawe ćwiczenia znajdziemy w serii zeszytów „Logopedia”.
Dobrymi pomocami wspomagającymi jest „Od obrazka do słowa” oraz klocki z alfabetem. Klocki służą do układania słów i
wyrażeń przez starsze dzieci ale też do pokazywania graficznego zapisu wywoływanych głosek dla młodszych
podopiecznych. Układają z nich wieże albo odwzorowują zadane kształty.
ROTACYZM
Przy terapii rotacyzmu bardzo ważne jest usprawnienie języka i warg.
Przykładowy zestaw ćwiczeń narządów artykulacyjnych przygotowujących do wywołania głoski r.
Ćwiczenia języka
nagryzanie brzegów języka zębami – masowanie i rozciąganie języka
wsunięcie przedniej części języka między zęby i delikatne żucie go – masaż języka
przeciskanie języka przez jak najbardziej zbliżone do siebie zęby
wysuwanie szerokiego języka z ust – „pokazywanie łopaty”
odklejanie językiem z podniebienia chrupek kukurydzianych
klaskanie czubkiem języka o podniebienie twarde, od najwolniejszych uderzeń do najszybszych - „jedzie konik”
odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią do podniebienia - mlaskanie
zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady, kropli miodu
naśladowanie lub ssanie prawdziwego cukierka czubkiem języka
przytrzymywanie paska papieru wargami, a następnie zdmuchiwanie go z ust
szybkie wypowiadanie głoski l
szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie ly z językiem uderzającym o górną wargę
wielokrotne, energiczne wybrzmiewanie
- te, te, te
- ty, ty, ty
- de, de, de
- dy, dy dy
naśladowanie różnych odgłosów:
- rybki – plum
- indyka – gul
- bociana – kle
- mycia – chlapu
- jazdy konnej – patataj
śpiewanie różnych melodii na sylabach:
- la, la, la
- lo, lo, lo
- le, le, le
- lu, lu, lu
- ly, ly, ly
coraz szybsze wypowiadanie zbitki sylabowej lalolule
szybkie kilkukrotne powtarzanie:
- nalapatada
- nolopotodo
- nelepetede
- nuluputudu
- nylypytydy
coraz szybsze i wielokrotne wypowiadanie zbitki bd
powtarzanie stopniowo przyspieszając:
- bda , bdo, bde, bdu, bdy
- pta, pto, pte, ptu, pty
- bda – pta
- bdo – pto
- bde – pte
- bdu – ptu
- bdy – pty
wielokrotne szybkie powtarzanie:
- tedamwa
- tat tedat
- ente dente
- lelum polelum
- ble
- tle, tlo, tlu
unoszenie czubka języka do podniebienia podczas szerokiego otwierania jamy ustnej i szybkie, wielokrotne
wymawianie przytępionych głosek t, d oraz zbitek spółgłoskowych td, tdn i zbitek sylabowych:
- teda – teda
- tede – tede
- tedo – tedo
- tedu – tedu
- tedy – tedy
unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego, wymawianie przedłużonego d z równoczesnymi energicznymi,
poziomymi ruchami palcem po wewnętrznej powierzchni języka lub wędzidełku podjęzyczkowym
uniesienie języka do wałka dziąsłowego i mocne dmuchnięcie na czubek języka, do pojawienia się tr
mocne akcentowanie t podczas wybrzmiewania tll, tll, trl szeptem, a potem głośno
powtarzanie szeptem, a potem głośno:
- la, la , la trla
- lo, lo, lo trlo
- lu, lu, lu trlu
- le, le, le, trle
- ly, ly, ly, trly
- li, li, li, trli
wypowiadanie szeptem i głośno trla, trlo, trle, trlu, trly
naśladowanie głosów, zaczynając od szeptu:
- śpiewu ptaków – tri li li
- gry na trąbce – tra ta ta, tru tu tu, tre te te
- warczenia psa – wrr
- odlotu ptaków – fru, fru
- ćwierkania wróbli ćwir, ćwir
- zatrzymywania konia – pr, pr
- odgłosu świnki – chrum, chrum
- chrapania – chr, chr
- dzwoniącego dzwonka- dryń, dryń
- chrupania – chrup, chrup
- zapalania światła – pstryk
- łamania gałęzi – trach
częste, ale krótkie żucie gumy (do utraty smaku)
Ćwiczenia warg
naśladowanie odgłosów z otoczenia:
- gdy zmarzniemy – brr, brr
- ruszającego motocykla – brum, brum
- parskania konia – prr, prr
energiczne poruszanie warg bokiem palca
parskanie wargami z językiem wysuniętym między mini
pionowe ruchy palcami po wargach naśladujące grę na gitarze lub harfie.