Zobacz fragment książki

Katedra św. Jana Chrzciciela
Katedra św. Jana Chrzciciela stanęła na miejscu świątyni pochodzącej z ok. X wieku, a jej budowa
trwała niemal do końca XV wieku. W następnych epokach dodawano elementy renesansowe
i barokowe, takie jak ołtarze czy kaplice (Najświętszego Sakramentu, Elektorska). Do 1922 r.
odbudowano w stylu neogotyckim hełmy zniszczone na skutek pożaru, który nastąpił w 1759 r.
W czasie oblężenia miasta od lutego do maja 1945 r. katedra uległa w ¾ zniszczeniu, a prace nad
przywróceniem jej dawnego wyglądu trwają do dziś.
Kathedrale des hl. Johannes des Täufers
Die Kathedrale des hl. Johannes des Täufers wurde an der Selle der Kirche aus dem 10. Jh.
errichtet, ihr Wiederaufbau dauerte beinahe bis zum Ende des 15. Jhs. In den nächsten Epochen
fügte man die Renesainse- und Barockteile hinzu, wie Altäre oder Kapellen (Elisabethkapelle,
Kürfürstenkapelle). Bis zum Jahr 1922 wurden im neugotischen Stil die Helme wiederaufgebaut,
die infolge 1759 verbrannt wurden. Während der Belagerung der Stadt von Februar bis zum Mai
1945 wurde die Karthedrale zu 3/4 zerstört, die Wiederaufbauarbeiten dauern bis heute.
Cathedral of St. John the Baptist
The Cathedral of St. John the Baptist was built in place of an old temple from ca. 10th century. The
construction lasted nearly to the end of the 15th century. Renaissance and Baroque elements like
altars and chapels (the Chapel of the Sacred Sacrament, the Electoral Chapel) were added later.
The Neo-Gothic pinnacles, destroyed in a fire in 1759, were reconstructed by 1922. The cathedral
was ¾ destroyed during the siege of the town, lasting from February to May, 1945; reconstruction
works aimed at bringing it back to the original form last to this day.
20
Kościół św. Marii Magdaleny
Kościół św. Marii Magdaleny przy ul. Szewskiej (na
wschód od Rynku) istniał już przed najazdem mongolskim. Jego kształt formował się między XIV a XV wiekiem, gdy dobudowywano kolejne elementy. W 1546 r.
w południową ścianę kościoła wmurowano portal
romański z rozebranego opactwa na Ołbinie. Do innych
osobliwości związanych ze świątynią zaliczano mostek
łączący dwie wieże oraz odlany w 1386 r. dzwon Skazańców. Budowla poważnie ucierpiała w 1945 r. Prace
renowacyjne trwają do dziś.
Hl. Maria Magdalena-Kirche
Die Kirche der Hl. Maria Magdalena an der Ecke
Schühbrücke / ul. Szewska (östlich vom Ring) bestand
schon vor dem Mongoleneinfall. Ihre Gestalt bildete sich
zwischen dem 14. und 15. Jh., als man die nächsten
Elemente anbaute. Im Jahr 1546 wurde in die südliche Wand der Kirche das romanische Portal aus der
abgebrochenen Abtei auf dem Elbing eingemauert. Zu
anderen, mit der Kirche verbundenen Sehenswürdigkeiten zählte man die Brücke zwischen zwei Türmen und
die 1386 gegossene Armesünderglocke. Den größten
Schaden erlitt der Bau im Jahr 1945. Die Renovierungsarbeiten dauern bis heute.
Church of St. Mary Magdalene
The Church of St. Mary Magdalene at Szewska Street
(east of the Town Square) had existed before the Mongol
invasion. It attained its final form between the 14th and
the 15th century, as new fragments were added sequentially. A Romanesque portal from a pulled down abbey in
Ołbin was embedded into the southern wall of the church
in 1546. Other singularities of this church included
a bridge, which connected the two towers, and the Bell of
the Convicts, cast in 1386. The building was destroyed in
1945; the renovation continues to this day.
26
Piwnica Świdnicka
Piwnica Świdnicka znajdująca się w podziemiach
ratusza, wzmiankowana w dokumentach z początku XIV
wieku, była najstarszą piwiarnią we Wrocławiu. Nazwę
zawdzięcza podawanemu tu piwu świdnickiemu. Gości
obowiązywał odpowiedni strój, a sposób zachowania był
określony w regulaminie. Za drobną opłatą można było
nabyć zaświadczenie o pobycie w Piwnicy Świdnickiej
z datą i informacją o ilości wypitego piwa.
Schweidnitzer Keller
Der Schweidnitzer Keller, der sich im Untergeschoß des
Rathauses befindet, und der in den Urkunden aus Anfang des 14. Jhs. erwähnt wird, war die älteste Bierstube
Breslaus. Seinen Namen verdant er dem hier servierten
Schweidnitzer Bier. Die Gäste mußten einen entsprechenden Anzug anhaben, in der Hausordnung war auch
die Verhaltensweise bestimmt. Für eine kleine Gebühr
konnte man eine Bescheinigung aus dem Aufenthalt im
Schweidnitzer Keller mit dem Datum und der Information
über die Menge des getrunkenen Biers bekommen.
Świdnicka Cellar
Świdnicka Cellar in the basement of the Town Hall
was mentioned in documents dating from the early 14th
century, and was the oldest beer cellar in Wrocław. The
name is derived form the town of Świdnica, where the
beer served in the cellar was brewed. The guests had
to be properly dressed, and the code of conduct was
described in a written statute. For a small fee, one could
purchase a certificate of visit to the cellar. The certificates
were dated and contained the amount of beer the visitors
had drunk.
36
Wschodnia pierzeja Rynku
Widok na wschodnią część Rynku i ul. Kuźniczą. Na dole
widokówki widoczny jest pręgierz z 1492 r. usytuowany
na dawnym pl. Sądowym, zniszczony w 1945 r. i zastąpiony 40 lat później repliką przypominającą w ogólnym
zarysie oryginał. Po prawej stronie dom handlowy braci
Barasch, obecnie SDH Feniks.
Ostseite des Ringes
Der Blick auf den östlichen Teil des Ringes und die
Schmiedebrücke/ul. Kuźnicza. Im Hintergrund der Ansichtskarte ist der Pranger aus dem 1492 zu sehen, der
auf dem alten Gerichtsplatz lokalisiert ist, 1945 zerstört
und 40 Jahre später durch eine Replik ersetzt, die in
allgemeinen Umrissen an den Originalpranger errinert.
Rechts das Warenhaus von Brüdern Barasch, heute
SDH Feniks.
Eastern frontage of the Town Square
A view of the eastern frontage of the Town Square and
Kuźnicza Street. In the lower part of the postcard is the
pillory from 1492, situated at the former Court Square.
It was destroyed in 1945, and replaced 40 years later by
a replica. On the right is the Barasch brothers’ department store, currently “Feniks” department store.
42
Nowy Targ
Nowy Targ powstał prawdopodobnie na początku XIII
wieku jako plac targowy, otoczony drewnianą zabudową.
Po najeździe mongolskim, który nastąpił w 1241 r., na
Nowym Targu wybudowano ratusz i kamienice mające
stanowić centrum lokowanego Nowego Miasta. Zabudowa uległa niemal całkowitemu zniszczeniu podczas działań wojennych w 1945 r. Na widokówce przedstawiono
powitanie nowego roku 1901 i jednocześnie XX wieku.
Neumarkt
Der Neumarkt entstand wahrscheinlich Anfang des 13.
Jhs. als von den Holzhäusern umgebener Marktplatz.
Nach dem Mongoleneinfall 1241 wurden auf dem Neumarkt das Rathaus und die Bürgerhäuser errichtet, die
ein Zentrum der angelegten Neuen Stadt bilden sollten.
Die Häuser wurden während der Kriegshandlungen 1945
fast ganz zerstört. Auf der Ansichtskarte wurd der Feier
zum Neuen Jahr 1901 und zugleich zum neuen Jahrhundert dargestellt.
New Market
The New Market (Nowy Targ) was built probably in the
early 13th century as a market square, surrounded by
wooden buildings. After the Mongol invasion of 1241,
a city hall and stone houses were built to make it a centre of the newly formed New Town. The buildings were
almost completely destroyed during the war operations
of 1945. The postcard shows the citizens welcoming the
20th century and the New Year of 1901.
46
Pocztówka upamiętniająca
odsłonięcie pomnika Wilhelma I
Widokówka upamiętniająca odsłonięcie pomnika Wilhelma I
(króla Prus od 1861 r., cesarza w latach 1871–1888) przy ul.
Świdnickiej. Symbolika militarna nawiązuje do zakończonych
zwycięstwem Prus konfliktów zbrojnych z Danią, Austrią
i Francją, które poprzedziły zjednoczenie Niemiec pod egidą
Prus w 1871 r.
Ansichtskarte aus der Enthüllung
des Denkmals von Wilhelm I
Die Ansichtskarte aus der Enthüllung des Denkmals von
Wilhelm I (dem preußischen König seit 1861, dem Kaiser
in den Jahren 1871–1888) in der Schweidnitzerstraße. Die
militärische Symbolik knüpft an die von Preußen siegreich
beendeten Kiregshandlungen mit Dänemark, Österreich und
Frankreich, die vor der Vereinigung Deutschlands unter der
preußischen Führung 1871 stattgefunden haben.
A postcard commemorating the unveiling
of the memorial statue of Wilhelm I
A postcard commemorating the unveiling of the memorial
statue of Wilhelm I (Prussian king from 1761, Emperor in
1871–1888) at Świdnicka Street. The military symbolism
refers to Prussian victories over Denmark, Austria and
France, which preceded the unification of Germany under
Prussian protectorate.
51
Wzgórze Partyzantów
Wzgórze Partyzantów (dawniej Liebichhöhe) to ulubione
miejsce wypoczynku wrocławian. Usytuowane jest na
pozostałościach XVI-wiecznego Bastionu Sakwowego.
Wzgórze Liebichów było częścią promenady wytyczonej
w XIX wieku po likwidacji umocnień miejskich. Dzięki
funduszom właścicieli cukrowni – braci A. i G. Liebichów
– w latach 1866–1867 zbudowano tu według projektu
K. Schmidta kompleks budynków w stylu klasycystycznym, mieszczących m.in. restaurację, kolumnadę,
a także wieżę widokową, zniszczoną w czasie walk
w 1945 r.
Liebichshöhe
Die Liebichshöhe ist ein beliebter Erholungsplatz der
Breslauer Einwohner, auf den Restbeständen der Taschenbastions gelegen. Die Liebichshöhe war ein Teil
der Promenade, die nach der Beseitigung der Stadtsbefestigungen im 19. Jh abgesteckt wurde. Dank den
Mitteln der Eigentümer von Zuckerfabrik – der Brüder
A. und G. Liebich wurde hier in den Jahren 1866–1867
nach einem Emtwurf von K. Schmidt ein Gebäudeanlage im klassizistischen Stil erbaut, in dem sich u.a. ein
Restaurant, Säulengang, aber auch der während der
Kriegshandlungen zerstörte Aussichtsturm befanden.
Partisans’ Hill
The Partisans’ Hill (formerly Liebichhöhe), Wrocławians
favorite relaxation place is situated on the remains of
Sakwowy Bastion (“The Pouch Bastion”) from the 16th
century. After demolition of city fortifications, the hill
became a part of a promenade, marked out in the 19th
century. Brothers A. and G. Liebich, sugar mill owners,
funded a complex of Classicist buildings, designed by K.
Schmidt and built in 1866–1867, The complex included
a restaurant, a colonnade and a scenic tower, destroyed
in the war operations of 1945.
55
Dom korporacji studenckiej Borussia
Dom korporacji studenckiej Borussia przy ul. Nowej (dawniej Neue
Gasse). Korporacjami nazywano organizacje studenckie propagujące szczytne ideały. Były one zarazem kółkami samokształceniowymi
i klubami towarzyskimi. Do jednych z najstarszych we Wrocławiu
tego typu organizacji należała Borussia, zlikwidowana wraz z innymi
korporacjami przez władze hitlerowskie w roku 1935. Budynek
zaprojektował znany wrocławski architekt Karl Klimm.
Haus der Studentencorps Borussia
Das Haus der Studentencorps Borussia in der Neuegasse /
ul. Nowa. Als Corps wurden die Studentenorganisationen genannt,
die erhabene Ideen propagierten. Sie funktionierten zugleich als
Selbstunterrichts- und Gesellschaftskreise. Zu den ältesten Organisationen dieser Art in Breslau gehörte Borussia, die auch mit
anderen Corps durch die Nazionalsozialisten 1935 aufgelöst wurde.
Das Gebäude wurde vom bekannten Breslauer Architekten Karl
Klimm entworfen.
Borussia fraternity house
The house of Borussia fraternity at Nowa Street (formerly Neue Gasse). Fraternities were student organizations, advertising lofty ideals
and, at the same time, being self-education circles as well as society
clubs. One of the oldest organizations of this type in Wrocław was
Borussia, closed down along with other fraternities by Nazi authorities in 1935. The building was designed by a renowned Wrocławian
architect, Karl Klimm.
56
Most Grunwaldzki
Dynamicznie rozwijająca się dziewiętnastowieczna
komunikacja miejska wymagała budowy nowych przepraw rzecznych. W latach 1902–1905 powstały projekty
trzech architektów: Plüddemanna, Weyraucha i Mayera,
zrealizowane ostatecznie w 1910 r. Konstrukcja mostu
Grunwaldzkiego (dawniej Kaiserbrücke) była drugą pod
względem wielkości przeprawą wiszącą w Niemczech.
Po II wojnie światowej z mostu usunięto cesarskie
korony i inne symbole niemieckie. Po prawej stronie,
w tle, widoczny jest nieistniejący dziś protestancki
kościół; obecnie jest to rejon pl. Grunwaldzkiego.
Kaiserbrücke / Freiheitsbrücke
Der sich dynamisch entwickelnde Stadtsverkehr erforderte den Bau der neuen Flußbrücken. In den Jahren
1902–1905 entstanden die Entwürfe von drei Architekten: Plüdemann, Weyrauch und Mayer, die endgültig
1910 realisiert wurden. Die Konstruktion der Kaiserbrükke war die zweitgrößte Brücke in Deutschland. Nach dem
2. Weltkrieg wurden aus der Brücke die Kaiserkronen
und andere deutsche Symbole beseitigt. Rechts im
Hintergrund ist der heute nicht existierende evangelische
Kirche zu sehen; heute ist das das Gebiet vom pl. Grunwaldzki / Kaiserstraße.
Grunwaldzki Bridge
The city transportation, rapidly developing in the 19th
century, required construction of new bridges. Three new
architectural projects by Plüddemann, Weyrauch i Mayer
were created in 1902–1905 and realized in 1910. Grunwaldzki Bridge (formerly Kaiserbrücke) was the second
biggest suspension bridge in Germany. After the World
War II, imperial crowns and other German symbols were
removed from the bridge. On the right, in the background,
is a Protestant church, not preserved to this day, standing
in the vicinity of today’s Grunwaldzki Square.
59
Nadbrzeże Odry
Fragment nadbrzeża wraz z cumującymi tu statkami
świadczy o wykorzystywaniu Odry przez Niemców do
transportu oraz wycieczek turystycznych. Na drugim
planie widoczna jest Wyspa Piasek wraz z kościołem
Najświętszej Marii Panny i zabudowaniami klasztoru
Kanoników Regularnych. Od 1810 r. mury klasztorne
mieściły m.in. bibliotekę oraz Królewskie Muzeum Sztuki
i Starożytności, a od 1862 r. – Muzeum Archeologiczne.
Ufergelände der Oder
Das Fragment der Ufergelände mit den hier verholenden
Schiffen zeugt davon, daß die Oder zu deutschen Zeiten
als für den Transport und turistische Ausflüge genutzt
wurde. Im Hintergrund ist die Sandinsel mit der Kirche
St. Maria auf dem Sande und Gebäudeanlagen der
Regulierten Chroherrenstift (Augustiner-Chorherren) zu
sehen. In den Mauern des Klosters befanden sich seit
1810 u.a. die Bibliothek und das Königliche Museum für
Kunst und Altertum, und seit 1862 – das Archeologische
Museum.
Embankments of the river Odra
A stretch of the embankment and the moored ships
indicate German exploitation of the river Odra in transport and tourism. In the back is the Sand Island (Wyspa
Piasek) with the Church of Holy Virgin Mary and the
buildings of the monastery of Canons Regular. A library
and the Royal Museum of Art and Ancient Artifacts were
established within the monastery walls in 1810, and the
Archaeological Museum in 1862.
60
Pomnik Zwycięstwa
Pomnik Zwycięstwa (dawniej Siegessäule) odsłonięty w roku 1874, a zniszczony w czasie oblężenia
Wrocławia w 1945 r., był usytuowany w okolicy Wzgórza Polskiego, przy nadodrzańskiej promenadzie.
Monument symbolizował zwycięstwo oręża pruskiego w wojnie z Danią (1864), Austrią (1866) i Francją (1870–1871). Dzieło to nawiązywało do berlińskiego pomnika upamiętniającego zwycięską wojnę
z Francją w latach 1813–1815.
Siegessäule
Die Siegessäule wurde 1874 enthüllt und während der Stadtbelagerung 1945 zerstört, gelegen war es
in der Nähe der Holteihöhe, bei der Oderpromenade. Das Denkmals symbolisierte den Sieg der preußischen Truppen im Krieg mit Denämark (1864), Österreich (1866) und Frankreich (1870–1871). Dieses
Werk knüpfte an das berliner Denkmal zum Gedenken des siegreichen Krieges mit Frankreich in den
Jahren 1813–1815.
The Victory Monument
The Victory Monument (formerly Siegessäule), unveiled in 1874 and destroyed during the siege of 1945,
was located in the vicinity of the Polish Hill, at the promenade along the river Odra. The monument symbolized the Prussian victories over Denmark (1864), Austria (1866) and France (1870–1871). Its shape
referred to the Berlin memorial of the victorious war over France in 1813–1815.
65
Dworzec Kolejowy
Dworzec Kolejowy, zwany niegdyś Centralnym lub Górnośląskim, a obecnie Głównym, wraz z panoramą południowej części miasta. Za dworcem w latach 1911–1914
wybudowano gmach Dyrekcji Kolei Królewskich, dziś
Dolnośląskiej Dyrekcji Okręgowej PKP. Po prawej stronie
widoczny niezachowany do dziś protestancki kościół
Imienia Zbawiciela przy ul. Borowskiej.
Eisenbahnhof
Der Eisenbahnhof, einst Zentralbahnhof oder Oberschlesischer Bahnhof, heute der Hauptbahnhof genannt, mit
der Panorama des südlichen Teils der Stadt. Hinter dem
Bahnhof wurde in den Jahren 1911–1914 ein Gebäude
der Direktion der Königlichen Eisenbahn, heute der Niederschlesischen Bezirksdirektion PKP errichtet. Rechts
ist die bis heute nicht erhaltene evangelische St. Salvator-Kirche in der Borauher Str. / ul. Borowska zu sehen.
Railway Station
The Railway Station, also called the Central Station, the
Upper Silesian Station, and currently the Main Station,
and the panorama of the southern part of the town.
A building of the Headquarters of the Royal Railways,
currently of the Lower Silesian Regional Headquarters of
the Polish State Railways (PKP) was built in the back of
the station in 1911–1914. On the right is the Protestant
Church of the Name of Our Saviour at Borowska Street
(not preserved to this day).
66
Część północna placu T. Kościuszki
Pomnik według projektu K. G. Langhansa ku czci gen.
Friedricha Bogislava von Tauentziena (1710–1791)
wybudowano nad jego grobem w roku 1795. Generał
von Tauentzien był dowódcą garnizonu wrocławskiego,
broniącego miasta przed oblegającymi go wojskami
austriackimi podczas wojny siedmioletniej (1756–1763).
Funkcję tę pełnił jeszcze wiele lat po zawarciu pokoju.
Jesienią 1945 r. pomnik wraz z grobowcem został zniszczony w ramach usuwania niemieckich pamiątek.
Der nördliche Teil des Tauentzienplatzes
Das Denkmal nach einem Entwurf von K. G. Langhans
zur Ehre vom Gen. Friedrich Bogislav von Tauentzien
(1710–1791) wurde über seinem Grab 1795 erbaut.
Gen. von Tauentzen war der Befehlshaber der Breslauer
Garnison, die die Stadt vor den belagernden österreichischen Truppen währen des siebenjährigen Krieges
(1756–1673) verteidigte. Diese Funktion erfüllte er durch
viele Jahre nach dem Friedensabschluß. Im Herbst 1945
wurde die Gruft zusammen mit diesem und anderen
deutschen Denkmälern zerstört.
Northern part of Kościuszko Square
The memorial statue of General Friedrich Bogislav von
Tauentzien (1710–1791) was built in 1795, according to
a project by K. G. Langhans. General von Tauentzien
was the officer in command of the Wrocław garrison,
defending the town from the Austrian army, which
besieged it during the Seven Years War of 1756–1763.
He served the same post many years after the war. The
memorial statue and the tomb were destroyed in 1945
as part of deliberate eradication of all reminders of the
German rule.
74
Wieża ciśnień przy ulicy Wiśniowej
Wieżę ciśnień przy ul. Wiśniowej, zaprojektowaną przez Karla Klimma, oddano do użytku w roku 1904.
Położona w południowej części miasta, nieopodal ul. Powstańców Śląskich, pełniła również funkcję
wieży widokowej, wznoszącej się na wysokość 44 metrów. Z jej tarasu rozciągał się widok na położony
30 kilometrów na południe masyw góry Ślęży.
Wassertum in der Kirschallee
Der Wasserturm in der Kirschallee, nach einem Entwurf von Karl Klimm, wurde 1904 eröffnet. Im
südlichen Teil der Stadt, in der Nähe von Kaiser-Wilhelm-Straße gelegen erfüllte er auch eine Funktion
des Aussichtsturmes, der auf die Höhe von 44 Meter hochragt. Aus seiner Terasse erstreckt sich der
Aussicht auf das 20 km südlich gelegene Massiv vom Zobtenberg.
Watertower at Wiśniowa Street
The watertower at Wiśniowa Street, designed by Karl Klimm, was opened in 1904. Located in the southern part of the town, near Powstańców Śląskich Street, it was also a scenic tower, 44 meters high.
A magnificent view of Ślęża Mountain, located 30 kilometers south of the town, stretched from the tower
terrace.
79
Ogród Zoologiczny
Wejście do Ogrodu Zoologicznego, który został uroczyście otwarty 10 lipca 1865 r. Oprócz pomieszczeń
i wybiegów dla zwierząt mieścił on restaurację i salę
koncertową, a ścieżki spacerowe były oświetlane latarniami gazowymi, a potem elektrycznymi. W 1921 r. Ogród
Zoologiczny został zlikwidowany na skutek klęski wojennej
i kryzysu powojennego, jednak sześć lat później wznowił
działalność. Kolejną przerwę w jego funkcjonowaniu
w latach 1945–1948 spowodowała druga wojna
światowa.
Zoologischer Garten
Der Eingang zum Zoologischen Garten, der am 10. Juli
1865 feierlich eröffnet wurde. Neben den Räumen und
Ausläufen für die Tiere gab es dort ein Restaurant und
eine Konzertsaal, die Spazierwege waren mit Gaslaternen, später Elektrolaternen beleuchtet. 1921 wurde der
Zoologischer Garten infolge der Kriegsniederlage und
Kriese der Nachkriegszeit geschloßen, seine Tätigkeit
nahm er sechs Jahre später wiederauf. Seine Tätigkeit
wurde durch den 2. Weltkrieg unterbrochen.
The Zoo
The entrance to the Wrocław Zoo, ceremoniously inaugurated on July 10th, 1865. Besides the animal buildings,
cages and runs, the Zoo included a restaurant and
a concert hall; the alleys were illuminated by gas lanterns, later replaced by electric lamps. The Zoo was
closed in 1921 due to the German defeat in the World
War I and the after-war crisis, and reopened 6 years
after that. Operation of the Zoo was interrupted again in
1945–1948, due to the World War II devastations.
87
Szwajcarka
Tak zwana Szwajcarka była początkowo niewielką gospodą, która stanęła w parku Szczytnickim w roku 1844.
W czasie swej stuletniej historii była dwukrotnie rozbudowywana. Nie zachowała się do dnia dzisiejszego.
Schweizerei
S.g. Schweizerei war ein 1844 im Scheitniger Park erbautes Wirtshaus. In seiner einhundertjährigen Geschichte
war es zweimal ausgebaut. Bis heute ist es nicht erhalten
geblieben.
“The Swiss” Restaurant
The so-called “Szwajcarka” (“The Swiss”) was initially
a small restaurant, built in Szczytnicki Park in 1844. It
was expanded two times in its history of one hundred
years, but was not preserved to this day.
102