ABC o Złotowie - Stowarzyszenie Przyjazna Edukacja

Z
Z
³
o
t
ó
w
Z
Z
³
o
t
ó
w
Z
Z
³
o
t
ó
w
³otów to miasto powiatowe le¿¹ce na pó³nocy województwa
wielkopolskiego, na WysoczyŸnie Krajeñskiej, w sercu historycznej Krajny, której granice wyznaczaj¹ rzeki: na po³udniu
Noteæ, na zachodzie Gwda, na pó³nocy Dobrzynka i Kamionka oraz
na wschodzie Brda.
³otów (früher Flatow) ist eine Kreisstadt, die im Norden der
Woiewodschaft Wielkopolska, in der Wysoczyzna Krajeñska
im Herzen der historischen Krajna liegt, derer Grenzen die
Flüsse Noteæ (Netze) im Süden, Gwda (Küddow) im Westen, Dobrzynka
(Dobrinka) und Kamionka im Norden, Brda (Brache) im Osten bilden.
³otów is a district town, situated on the north outskirts of the
province of Wielkopolska, on the Krajna Upland, in the mid
dle of the historical region - Krajna which boundaries are
marked out by the rivers: Noteæ in the south, Gwda in the west, Dobrzynka and Kamionka in the north and Brda in the east.
Z£OTÓW W LICZBACH
ludnoœæ: ok. 19 000 mieszkañców
przyrost naturalny: ok. 3‰ (50 osób rocznie)
powierzchnia: 11,58 km2, w tym 40% stanowi¹ tereny zielone i wody
powierzchnia zieleni przypadaj¹ca na 1 mieszkañca - 170 m2
ulice - 139
miejsca adresowe - 6200
numer kierunkowy - 067
tablice rejestracyjne: PZL
kod pocztowy: 77-400
Z³otów le¿y w odleg³oœci: 35 km od Pi³y, 120 km od Poznania, 80 km
od Bydgoszczy, 110 km od Koszalina
Z³otów to: siedziba w³adz Powiatu Z³otowskiego, gmina miejska, siedziba s¹du rejonowego, siedziba Zwi¹zku Gmin Krajny.
Z³otów in Zahlen:
Einwohnerzahl: ca. 19 000
Geburtenzuwachs: ca. 3‰ (50 Kinder jährlich)
Gesamtfläche: 11,58 Km2, fast 40% davon sind Grünanlagen und
Gewässer
170 M2 - Fläche der Grünanlagen pro Einwohner
139 Strassen.
6200 Adressen
Vorwahl 067
Kennzeichen PZL
Postzahl 77-400
Z³otów liegt in Entfernung: 35 Km von Pi³a, 120 Km von Poznañ, 80 Km
von Bydgoszcz, 110 Km von Koszalin.
Z³otów ist der Sitz: des Landkreises, der Stadtgemeinde, des Kreisgerichts, des Gemeindevereins „Krajna”
Z³otów in numbers…
Population: about 19 000
Population growth: about 50 persons a year
Total surface: 1158 ha, out of which green areas and water constitute
nearly 40% (216,80 and 113 ha respectively)
170 km2 - green areas per 1 inhabitant
there are 139 streets in Z³otów
6 200 adresses
067 – area code
license plate: PZL
postal code: 77-400
Z³otów lies: 35 km away from Pi³a, 120 km away from Poznañ, 80 km
away from Bydgoszcz, 110 km away from Koszalin
Z³otów is: a district and commune seat, a local court, seat
the Union of Communes of Krajna.
Sehenswürdigkeiten, Geschichte der Stadt
Ein paar Fakten aus der Vergangenheit: Z³otów wurde das erste Mal
1370, schon als Stadt, erwähnt. Während des schwedischen Krieges haben die schwedischen Truppen die Stadt und die Burg auf der Insel auf
dem Stadtsee zerstört. Die Stadt gehörte den Familien £abyski, Koœcielecki, Potulicki, Grudziñski, Dzia³yñski, Hohenzollern. 1772, nach der ersten Teilung Polens, befand sich Z³otów in den Grenzen des preußischen
Staates. Im Laufe der Jahrhunderte lebten hier Polen, Deutsche und Juden. Die Einwohner waren Vertreter dreier Religionen: katholischer, evangelischer und jüdischer. Besonders wichtig waren die Zeiten zwischen
den Kriegen – damals kämpften die polnischen Einwohner um die Erhaltung des nationalen Selbstbewusstseins. In die Grenzen des polnischen
Staates ist Z³otów 1945 zurückgekehrt. Die Stadt stand viele Male in Brand,
darum ist nicht viel von der alten, aus dem 19. Jahrhundert stammenden,
Bebauung übrig geblieben. Das erhaltene alte System der Strassen und
Plätze ist sehr wertvoll und steht unter konservatorischem Schutz.
Monuments and the history of the town
A few facts from the past: The first reference to Z³otów which already was a town, comes from the year 1370. During the Swedish Deluge
the Swedish troops destroyed the town and the castle built on the island on lake Miejskie („Town Lake”). The town belonged to wealthy
families: Koœcielecki , £abyski, Grudziñski, Dzia³yñski, Hohenzollern.
In the year 1772, after the First Partition of Poland, Z³otów became a
part of Prussia. Throughout ages Poles, Germans and Jews lived here
peacefully together. The inhabitants of Z³otów represented 3 denominations: Catholicism, Protestantism and Judaism.
One of the most important periods in the history of the town was the
interwar period, when the polish people had to fight for the survival of
their national identity. 1945 Z³otów finally returned to Poland. The town
was many times on fire, that’s why buildings older than those from the
19th century can hardly be found. What remained is the old, characteristic system of streets and squares, now subject to heritage protection.
Worth seeing:
- The Ascension of St Mary’s the Virgin church, built in Baroque style
from the 2nd half of the 17th century,
- a protestant church (now catholic) dedicated to St. Stanis³aw Kostka
built 1829 – 1830 designed by the Prussian architect C. F. Schinkla
- a neo-Ghotic catholic church dedicated to St Rochus, built in 1904,
- the Dzia³yñski Palace from the 2nd of the 18th century
- the Museum of Z³otów situated in a tenement house from the 1st half
of the 18th century
- the Piast Ko³odziej Monument in Aleja Piasta (Piast Alley)
- stone collections on the Evangelical and Jewish graveyards,
- the contour of the Jewish synagogue (destroyed 1938),
- the roundabout near the town-hall – every day at noon the posture of
a stag rotates and produces a nuptial roar accompanied by a hunting
„Echo-fanfare” and a signal „For a deer”.
ZABYTKI I HISTORIA MIASTA
Garœæ faktów z przesz³oœci: Pierwsza wzmianka o Z³otowie, który by³
ju¿ wtedy miastem, pochodzi z 1370 r. Podczas „potopu szwedzkiego”
oddzia³y szwedzkie zniszczy³y miasto oraz zbudowany na wyspie na
Jeziorze Miejskim zamek obronny. W przesz³oœci miasto nale¿a³o do mo¿nych rodzin Koœcieleckich, £abyskich, Grudziñskich, Dzia³yñskich, Hohenzollernów. W 1772 r. - po pierwszym rozbiorze Polski - Z³otów znalaz³ siê w granicach pañstwa pruskiego. Przez wieki ¿yli tu Polacy, Niemcy
i ¯ydzi. Mieszkañcy reprezentowali trzy religie: katolick¹, protestanck¹
i judaistyczn¹.
Szczególnym okresem by³ czas miêdzywojenny – okres walki ludnoœci
polskiej o zachowanie to¿samoœci narodowej. W granice pañstwa polskiego Z³otów wróci³ w 1945 r. Miasto wielokrotnie p³onê³o, dlatego jest
niewiele œladów zabudowy starszej ni¿ XIX-wieczna. Zachowa³ siê natomiast dawny, objêty obecnie ochron¹ konserwatorsk¹, uk³ad urbanistyczny starego miasta.
WARTO ZOBACZYÆ:
- barokowy koœció³ Wniebowziêcia Najœwiêtszej Marii Panny z II po³owy XVII w.,
- koœció³ poewangelicki œw. Stanis³awa Kostki zbudowany w 1829 –
1830 wg projektu pruskiego architekta C. F. Schinkla,
- neogotycki koœció³ œw. Rocha zbudowany w 1904 r.
- pa³ac Dzia³yñskich z II po³owy XVIII w.,
- Muzeum Ziemi Z³otowskiej mieszcz¹ce siê w kamienicy mieszczañskiej pochodz¹cej z I po³owy XVIII w.,
- pomnik Piasta Ko³odzieja przy alei Piasta,
- lapidaria na cmentarzach ewangelickim i ¿ydowskim,
- zarys zniszczonej w 1938 r. synagogi na Placu Paderewskiego,
- rondo przy Urzêdzie Miejskim – codziennie o godz. 12.00 jeleñ - rzeŸba herbu miasta - wykonuje jeden obrót wokó³ w³asnej osi, przy akompaniamencie hejna³u miejskiego, sygna³ów myœliwskich i porykiwañ
godowych.
ŒRODOWISKO PRZYRODNICZE
Miasto le¿y miêdzy piêcioma jeziorami: Miejskim, Zaleskim, Burmistrzowskim, Proboszczowskim i Baba. Przez miasto przep³ywa rzeka
G³omia – dop³yw Gwdy. Wody zajmuj¹ powierzchniê 113 ha,
Zieleñ w mieœcie obejmuje powierzchniê ponad 216 ha. Z tego zieleñ urz¹dzona – parki, skwery - to ponad 100 ha.
Klimat - nale¿y do typu klimatu pojeziernego o charakterze przejœciowym. Najzimniejszym miesi¹cem jest luty - ze œredni¹ temperatur¹ 2,4oC, zaœ najcieplejszym lipiec - ze œredni¹ temperatur¹ 17,4oC.
Œrednia roczna suma opadów wynosi oko³o 628 mm.
Do osobliwoœci przyrodniczych nale¿¹:
- park podworski po³o¿ony przy ul. Jastrowskiej o powierzchni 2,8
ha. Park figuruje na mapach Z³otowa z 1810 roku w prawie niezmienionych granicach i do dziœ zachowa³ siê w dobrym stanie.
- „Zwierzyniec” - las o za³o¿eniach parkowych, przylegaj¹cy do Jeziora Miejskiego w Z³otowie - zajmuje prawie 80 ha. Punktem centralnym lasu jest polana, z której wybiega osiem regularnych dró¿ek parkowych. Elementy parku zaprojektowa³ w XIX wieku Peter
Joseph Lenne, s³ynny architekt krajobrazu pochodzenia francuskiego, twórca m. in. berliñskiego Tiergarten. W „Zwierzyñcu” znajduj¹ siê dwa dêby – pomniki przyrody, z tego jeden ma ponad 5 m
w obwodzie.
W mieœcie warto zobaczyæ tak¿e:
- parki: Miejski przy alei Piasta, im. A. Mickiewicza przy alei A. Mickiewicza i Europejski na osiedlu „Za rzek¹”,
- skupisko 18 pomnikowych dêbów znajduj¹ce siê na Górze ¯ydowskiej,
- najbli¿szy rezerwat przyrody - „Czarci Staw” 2 km na pó³nocny –
wschód od granicy miasta.
SPORT, KULTURA, ROZRYWKA
W Z³otowie mo¿na odwiedziæ:
- Miejsk¹ Bibliotekê Publicznê - ul. Grochowskiego 17,
- Muzeum Ziemi Z³otowskiej - ul. Wojska Polskiego 2a,
- korty tenisowe – ul. Mickiewicza 18, ul. Norwida 4A,
- Oœrodek Edukacji Przyrodniczo-Leœnej i Ekologicznej „Zwierzyniec” Nadleœnictwo Z³otów, Aleja J. P. Lenne 1,
- kryt¹ p³ywalniê „Laguna” - ul. Norwida 4A.
Imprezy cykliczne:
- Z³otowskie Spotkania Teatralne - w kwietniu,
- EEM – pierwszy weekend lipca,
- Leœny Rajd Rowerowy – pierwsza sobota wrzeœnia,
- Miko³ajki Miejskie – pocz¹tek grudnia.
KONTAKT:
Urz¹d Miejski w Z³otowie, al. Piasta 1, tel. 067 263 26 40,
www.zlotow.eu
Sehenswert:
- die Barockkirche Sankte Mariä-Himmelfahrt aus der 2. Hälfte des 17.
Jahrhunderts
- die katholische (früher evangelische) Kirche unter dem Namen des
heiligen Stanis³aw Kostka, 1829 – 1830 nach dem Entwurf von dem
preußischen Architekt C. F. Schinkel gebaut
- die neogotische Kirche unter dem Namen des heiligen Rochus, die
1904 gebaut wurde
- das Dzia³yñski-Schloss aus der 2. Hälfte des 18. Jahrhunderts
- das Museum Ziemi Z³otowskiej, das sich in einem der ältesten
Wohnhäuser - dem Bürgerhaus aus der II. Hälfte des 18. Jahrhunderts befindet
- Piast-Ko³odziej-Denkmal
- die Gedenksteine auf den zerstörten evangelischen und jüdischen
Friedhöfen
- der Abriss der 1938 vernichteten Synagoge auf dem heutigen Paderewski-Platz
- die Kreisverkehrsinsel mit dem Hirschdenkmal bei dem Rathaus. Die
in der Mitte stehende Figur dreht sich um 12 Uhr Mittag einmal um die
eigene Achse. Gleichzeitig erklingen die Fanfare, des Hirsches Brüllen
und Jagdsignale.
Die Natur
Die Stadt liegt zwischen fünf Seen: Miejskie, Zaleskie, Burmistrzowskie, Proboszczowskie, Baba. Durch Z³otów fließt G³omia – ein Zufluss
von Gwda. Die Gewässer bilden eine Fläche von 113 Hektar.
Die Grünanlagen in der Stadt bilden eine Gesamtfläche von über 216
Hektar, Parks – fast 100 Hektar.
Das Klima gehört zu dem Typ Übergangsklima. Der kälteste Monat ist
Februar, mit durchschnittlicher Temperatur von 2,40C/Grad Celsius, der
wärmste dagegen, Juli, mit einer Temperatur von 17,40C, durchschnittliche Niederschläge betragen 628 MM.
Zu den Seltenheiten der Umwelt gehören:
- die Parkanlage an der Jastrowska-Strasse mit einer Fläche von 2,8
Hektar,
- der Tiergarten – eine Wald- und Parkanlage an dem Stadtsee umfasst
eine Fläche von 80 Hektar. In dem Zentrum der Anlage befindet sich
eine Lichtung, „Achtsterne” genannt, aus der acht reguläre Wege ausgehen. Die Umgebung des Tiergartens hat im 19. Jahrhundert Joseph
Peter Lenne’, der berühmte Gärtner und Landschaftsarchitekt französischer Herkunft, entworfen. Im Tiergarten befinden sich zwei Eichen –
Naturdenkmäler, eine davon hat den Umfang von über 5 M.
Sehenswert sind auch:
- Der Stadt -, Europa – und Mickiewicz-Park,
- Eine Gruppe von 18 Eichen auf dem Judenberg,
- Das Naturschutzgebiet „Czarci Staw“ 2 Km nord-östlich von der Stadtgrenze.
Sport, Kultur, Zeitvertreib
In Z³otów kann man auch besichtigen:
- Die Städtische Öffentliche Bibliothek, Grochowski-Strasse17
- Das Z³otower Heimatmuseum, Wojska Polskiego-Strasse 2a
- Tenisplätze – Mickiewicz-Strasse 18, Norwida-Strasse 4A,
- Die Bildungsanstalt für Naturkunde und Umweltschutz, bei dem Oberforstamt Z³otów, Joseph-Peter-Lenne’-Allee
- Die Schwimmhalle „Laguna“ Norwida-Strasse 4A.
Alljährliche Veranstaltungen:
- Z³otower Theatertreffen – im April,
- Euro Eco Meeting – im Juni,
- Wald –Rad-Tour – im September,
- Der Nikolaustag – im Dezember
Kontakt: Urz¹d Miejski Z³otowie, Piast-Allee 1, Tel. 067 263 26 40,
www.zlotow.eu
Environment
The town is situated among 5 lakes: Zaleskie (total surface 149 ha),
Miejskie (47,7 ha), Baba (18,5 ha), Burmistrzowskie (7,7 ha) and Proboszczowskie (4,1 ha). Through Z³otów flows the river G³omia – one of the
tributaries of the river Gwda. The total surface of the waters: 113 ha.
The total surface of green areas: 216 ha. Among this: parks, squares –
over 100 ha.
Climate – Z³otów belongs to a lakeland climate type with a transitional
character. The coldest month is February, with the average temperature –
2,4ºC, and the hottest is July, with the average temperature 17,4ºC, the
annual average sum of precipitations: about 628 mm.
To natural peculiarities belong:
- the palace garden situated in the Jastrowska street (total surface: 2,8
ha). This garden remained unchanged and up to this day was preserved in good condition,
- the forest called „Zwierzyniec” (also acting as a park), adjacent to the lake
Miejskie in Z³otów with its total surface of 80 ha. The central place in the
forest is a glade from which lead eight regular lanes. The park itself was
designed in the 19th century by Peter Joseph Lenne, a famous landscape
architect of French origin, the creator of the Tiergarten in Berlin. In „Zwierzyniec” there are also two nature monuments - common oaks with 576
and 408 cm in circumference.
Worth seeing:
- Parks: The Town Park in Piast Alley, Adam Mickiewicz Park and a
park called Europejski („European Park”),
- 18 oaks classified as nature monuments which grow on the so called
Jewish Mountain,
- the nearest nature reserve - „Czarci Staw” situated 2 km on the northeast from the town border.
Sport, culture, entertainment
In Z³otów you can visit:
- The Town Library, ul Grochowskiego 17,
- The Museum of Z³otów, ul. Wojska Polskiego 2a,
- tennis courts – ul. Mickiewicza 18, ul. Norwida 4A,
- The Centre for Natural, Forest and Ecological Education of the Forestry
Office in Z³otów „Zwierzyniec”, Aleja J. P. Lenne 1,
- Indoor pool „Laguna”), ul. Norwida 4A.
Annual events:
- Theatrical Meetings in April
- EEM – the first weekend in July
- Forest bike race – the first Saturday in September
- St Nicholas Day – at the beginning of December
contact:
Urz¹d Miejski w Z³otowie, al. Piasta 1, tel. 067 263 26 40,
www.zlotow.eu
t³umaczenia: Ma³gorzata Cho³odowska i Sylwia Jackowska