Ł. Wojtasik: Pedofilia i pornografia w internecie – zagrożenia dla dzieci

Ł. Wojtasik: Pedofilia i pornografia w internecie – zagrożenia dla dzieci

Łukasz Wojtasik
Fundacja „Dzieci Niczyje”
Pedofilia i pornografia w Internecie
– zagrożenia dla dzieci
W miarę wzrostu popularności Internetu na świecie, poważną kwestią społeczną staje
się zapewnienie bezpieczeństwa jego najmłodszym użytkownikom. W dużej mierze wiąże
się to z zagrożeniami związanymi z działalnością w sieci środowisk pedofilskich. Niniejszy
artykuł prezentuje wyniki pierwszych w Polsce badań związanych z niebezpiecznymi zachowaniami dzieci w Internecie i ich doświadczeniami związanymi z szeroko rozumianym
wykorzystywaniem seksualnym. Wyniki badań pokazują, że polskie dzieci nie przestrzegają
podstawowych zasad bezpieczeństwa – bardzo często udostępniają obcym dane personalne i spotykają się z nieznajomymi w rzeczywistym świecie. Niechciane rozmowy na tematy związane z seksem i niechciana ekspozycja zdjęć pornograficznych również okazały
się powszechnym doświadczeniem badanych.
Wstęp
W przeciągu ostatniej dekady Internet
stał się bardzo popularnym medium. Według
dostępnych statystyk w 2003 r. korzystało
z niego ponad 600 mln osób, a zgodnie
z przewidywaniami w 2004 r. liczba jego
użytkowników przekroczy 1 mld (Global Internet Statistics 2002).
Internet daje niemalże nieograniczony
dostęp do informacji z dowolnej dziedziny wiedzy. Umożliwia komunikację, edukację i rozrywkę, a katalog usług świadczonych za pośrednictwem Internetu ciągle rozrasta się. Niestety, rozwojowi sieci
towarzyszy rozwój przestępczości internetowej, zwanej cyberprzestępczością (cybercrime). Sprzyja temu specyfika Internetu – duży poziom anonimowości, słabe
mechanizmy kontroli.
Spośród szerokiego spektrum przestępstw internetowych za najbardziej niebezpieczne uznać należy przestępstwa przeciwko dzieciom. Zagrożenia tego typu wią-
żą się z liczną obecnością w sieci środowisk
pedofilskich. Internet daje im możliwość
komunikowania się między sobą, publikowania i wymiany pornografii dziecięcej
i – co najbardziej niepokojące – komunikowania się z potencjalnymi ofiarami.
Praktyka krajów, które dostrzegły problem pedofilii w Internecie pokazuje, iż nie
jest to zjawisko marginalne1. Dla ochrony
najmłodszych z jednej strony powołuje się
specjalne jednostki policji, uruchamia mechanizmy kontroli zasobów Internetu, z drugiej prowadzi się programy edukacyjne
dotyczące bezpiecznego używania Internetu przez dzieci.
W Polsce liczbę użytkowników Internetu
szacuje się na ponad 10 mln. Wiele osób
deklaruje przyłączenie do sieci w najbliższym czasie (INTERBUS 2003)2. Jednak
zarówno w Polsce, jak i w innych krajach
regionu w dalszym ciągu świadomość zagrożeń związanych z użytkowaniem Internetu
1 Na przykład w efekcie działań jednostki FBI „Innocent Images”, powołanej w celu wyłapywania pedofilów
uwodzących dzieci za pośrednictwem Internetu, w latach 1995–2002 w USA podjęto blisko 5700 śledztw,
w wyniku których aresztowano ponad 3000 osób (FBI 2002).
2 Dane na podstawie badań przeprowadzonych przez TNS OBOP w 2003 r.
1
Wojtasik / Pedofilia i pornografia w Internecie – zagrożenia dla dzieci
przez pedofilów i stan wiedzy na ten temat są znikome, a co za tym idzie – inicjatywy związane z przeciwdziałaniem temu
zjawisku praktycznie nie występują.
Prezentowane niżej badania zrealizowane zostały w ramach przygotowań
Fundacji Dzieci Niczyje do planowanej na
początek 2004 roku kampanii społecznej
Dziecko w sieci, która będzie miała na celu
edukację dzieci i rodziców w zakresie
bezpiecznego korzystania z Internetu
przez najmłodszych.
Zarówno badania, jak i działania edukacyjne związane z Internetem planowane są
przez Fundację w przekonaniu, że przy
odpowiednim poziomie wiedzy na temat
zagrożeń związanych Internetem i stosowaniu zasad bezpieczeństwa Internet może
być dla dzieci narzędziem rozrywki i niezmiernie pożytecznym źródłem wiedzy.
Metoda i cele badań
Badania adresowane były do dzieci
wieku od 12 do 17 lat. Przeprowadzone
zostały online. Formularz ankiety dostępny
był w Internecie za pośrednictwem wybranych serwisów WWW dla dzieci i młodzieży przez pięć miesięcy – od grudnia
2002 r. do kwietnia 2003 r.3. W tym czasie
w badaniu udział wzięło 8991 dzieci (1180
chłopców – 13% i 7763 dziewcząt – 87%)4.
Blisko 92% respondentów zadeklarowało, iż korzysta z Internetu codziennie lub
co najmniej kilka razy w tygodniu.
Główne zagadnienia, które złożyły się
na treść badań to:
1. Ryzykowne zachowania dzieci w Internecie.
2. Doświadczenia niechcianych rozmów
i propozycji seksualnych.
3. Niechciana ekspozycja zdjęć pornograficznych.
Badania sfinansowane zostały przez
Regionalne Biuro UNICEF w Genewie.
Wyniki badań
Jednym z głównych problemów związanych z obecnością pedofilów w Internecie jest ich łatwy dostęp do potencjalnych
ofiar za pośrednictwem serwisów komunikacyjnych, jak czaty czy komunikatory
(IM). Z badań wynika, że korzysta z nich
bardzo duży odsetek respondentów.
Komunikatory zajęły drugą pozycję
w rankingu najczęściej używanych serwisów. Korzysta z nich ponad 81% dzieci.
Czaty również cieszą się dużą popularnością (54,7%). Część dzieci (8%) dzieci
korzysta również z IRC (Internet Realy
Chat). Łącznie serwisy komunikacyjne
dominują nad pozostałymi rodzajami ser-
wisów internetowych. Korzysta z nich
ponad 92% dzieci!
Ryzykowne zachowania dzieci Internecie
Duża popularność serwisów komunikacyjnych w zastawieniu z wiedzą na temat
sposobów pozyskiwania ofiar przez pedofilów wymaga od dzieci znajomości podstawowych zasad bezpieczeństwa. Dzieci nie
powinny w kontaktach z nieznajomymi
przesyłać danych personalnych i innych
informacji pozwalających na zlokalizowanie
i kontakt z dzieckiem poza Interentem oraz
nie powinny się spotykać z obcymi w rzeczywistym świecie.
3 Realizację badań wsparły serwisy: BRAVO (www. bravo. pl), Centrum Edukacji Obywatelskiej (www.ceo.org.pl),
DZIECI BEST (www.dzieci.best.pl), INTERIA (www.interia.pl).
4 Z doświadczeń administratorów internetowych serwisów dziecięcych wynika, że dziewczynki dużo częściej
uczestniczą w quizach, ankietach itp. Ponadto istotna przewaga dziewcząt wśród respondentów wynika z faktu,
iż duża ich część pozyskana została za pośrednictwem serwisu BRAVO, adresowanego głównie do nastolatek.
2
Wojtasik / Pedofilia i pornografia w Internecie – zagrożenia dla dzieci
Wykres 1. Z jakich serwisów internetowych korzystasz?
Wykres 2. „Czy słyszałeś/aś o niebezpieczeństwach związanych z podawaniem adresu, nr telefonu,
umawiania się z obcymi itp.?”
Z badań wynika, że zdecydowana większość dzieci (81,3%) słyszała o zagrożeniach
związanych z niestosowaniem powyższych
zasad. Nie oznacza to jednak, niestety, rozsądnego zachowania w kontaktach z nieznajomymi.
Okazało się, że korzystając z Internetu
dzieci bardzo często podają obcym prywatne informacje na swój temat. W ciągu
ostatniego roku:
– 87% dzieci podało obcemu swój adres
e-mail (81% wielokrotnie),
– 64% dzieci podało obcemu swój numer
telefonu (43% wielokrotnie),
– 42% dzieci podało obcemu adres zamieszkania (19% wielokrotnie),
– 44% dzieci przesłało obcemu swoje
zdjęcie (34% wielokrotnie),
W toku badań okazało się również, że
podczas rozmów za pośrednictwem In3
Wojtasik / Pedofilia i pornografia w Internecie – zagrożenia dla dzieci
ternetu dzieci bardzo często otrzymują propozycje spotkania w rzeczywistym świecie
i często z nich korzystają. W ciągu ostatniego roku ponad trzy czwarte respondentów (75,3%) otrzymało propozycję spotkania twarzą w twarz, a jedna czwarta
poszła na takie spotkanie z osobą poznaną w Internecie!
Przyjęcie propozycji spotkania poza Internetem niesie ze sobą potencjalnie duże ryzyko kontaktu z pedofilem, gdyż proces uwodzenia dzieci przez dorosłych za pośrednictwem sieci zazwyczaj zmierza do zaaranżowania spotkania w rzeczywistym świecie.
Ryzykowne zachowania podczas kontaktów z obcymi w Internecie w nie dużym
stopniu różnicowane są przez płeć użytkowników Internetu. Analiza odpowiedzi wykazuje jedynie istotną różnicę w zakresie
otrzymywania propozycji spotkania poza
Internetem. Dziewczęta (80,8%) otrzymują
je częściej niż chłopcy (61,8%). Jednak same
spotkania poza Internetem – podobnie jak
inne ryzykowne zachowania w podobnym
stopniu – właściwe są dziewczętom (26,9%),
jak i chłopcom (24,9%).
W toku rozmów z nieznajomymi prowadzonych online w Internecie dzieci często
są obiektem zainteresowania o charakterze
seksualnym. Aż 58% respondentów w ciągu
ostatniego roku wciąganych było wbrew
swojej woli w rozmowy o charakterze seksualnym. Towarzyszyły temu często: przesyłanie zdjęć pornograficznych (14%),
agresja (32%), prośba o przesłanie zdjęcia
(66%), propozycja spotkania (69%).
Częściej do rozmów na tematy związane
z seksem namawiane są dziewczęta (61,2%).
Chłopcy zgłaszają takie przypadki znacznie
rzadziej (35%).
Wykres 3. Niebezpieczne zachowania dzieci w Internecie w relacjach z obcymi
Wykres 4. Spotkania poza Internetem. „Czy w ciągu ostatniego roku ktoś obcy
chciał się z tobą umówić poza Internetem?”
4
Wojtasik / Pedofilia i pornografia w Internecie – zagrożenia dla dzieci
Trudno oczywiście stwierdzić, jaki odsetek rozmów tego typu aranżowany jest
przez dorosłych. Jednak duża skala zjawiska oraz towarzyszące mu zachowania, jak
agresja czy przesyłanie materiałów pornograficznych, napawają niepokojem. Ponadto bez względu na wiek „rozmówcy” i jego
intencje badania wykazały, że wyżej opisane sytuacje często powodują u dzieci lęk
(przerażenie). Deklaruje je 17% chłopców
i blisko 31% dziewcząt.
Niechciana ekspozycja
materiałów pornograficznych
Poza zagrożeniami potencjalnie związanymi z obecnością w sieci pedofilii, Internet niesie ze sobą zagrożenia dla najmłodszych związane z bardzo licznie występującymi w nim materiałami pornograficznymi. Występują one przede wszyst-
kim na komercyjnych stronach WWW
adresowanych do dorosłych użytkowników Internetu, jednak praktyczny brak
ograniczeń w dostępie do wielu z nich
oraz nachalna promocja sprawia, że dzieci często narażone są na mimowolną ekspozycję pornografii.
Badania pokazały, iż w ciągu ostatniego roku 80% dzieci natrafiło w Internecie
wbrew swojej woli na materiały o charakterze pornograficznym, a duża część
respondentów zgłasza, iż nie były to jednorazowe incydenty (kilka razy – 36%,
wiele razy – 29%).
41,8% dzieci otrzymywało w ciągu
ostatniego roku w wiadomościach e-mail
linki do stron pornograficznych. Blisko
połowa z nich (49%) skorzystała z otrzymanego adresu (29% – wielokrotnie).
Wnioski z badań
Dzieci korzystające w Polsce z Internetu bardzo często zaniedbują podstawowe
środki bezpieczeństwa, przez co w dużym stopniu narażone są na niebezpieczeństwa związane z obecnością w sieci
środowisk pedofilskich. Szczególnie niepokojąca jest skłonność do podawania
adresu domowego i przyjmowania propozycji spotkań poza Internetem.
Częste przypadki nakłaniania dzieci
do rozmów dotyczących seksu wskazują
na łatwość kontaktu z dziećmi w sieci
i stanowią o skali potencjalnych zagrożeń. Masowa wręcz dostępność do materiałów pornograficznych może mieć częstokroć zły wpływ na rozwój dziecka
i świadczy niewątpliwie o braku odpowiedniej kontroli tego typu zasobów internetowych.
Analiza badań nasuwa następujące postulaty:
· Konieczne są działania edukacyjne
skierowane do dzieci mówiące o zagrożeniach i zasadach bezpiecznego
korzystania z Internetu.
· Działaniami edukacyjnymi dotyczącymi zasad bezpieczeństwa i kontroli poczynań dzieci w Internecie objęci powinni zostać również rodzice
i pracownicy placówek oświatowych.
· Powinny zostać podjęte kroki na
rzecz ograniczenia dostępności materiałów pornograficznych dla najmłodszych użytkowników sieci
(oprogramowanie filtrujące, kontrola zasobów Internetu).
Literatura
FBI (2002), Operation Candyman, FBI National Press Office, March Washington CD.
Global Internet Statistic (2002), Global Reach 2002 www. glreach. com
INTERBUS (2003), TNS OBOP, www.tns-global.pl
5