Farmacja Praktyczna Nr 9
Transkrypt
Farmacja Praktyczna Nr 9
PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja praktyczna POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 9 (57) Wrzesień 2012 Cena: 6,70 zł TEMAT NUMERU co wpływa na wydolność układu immunologicznego małych pacjentów apteki Europy poznaj pracę farmaceutów z zagranicy quiz prawo pracy oceń swoją znajomość przepisów Odporność u dzieci REKLAMA spis treści mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej” upośledzona Jak działa nasz system odpornościowy? Szanowni Państwo! Jak co roku we wrześniu, wraz z pierwszym dzwonkiem, rozpoczyna się nowy rok szkolny, a tym samym sezon wzmożonych zachorowań u dzieci. W tym okresie zapobiegliwi rodzice częściej niż zwykle odwiedzają apteki i zasypują farmaceutów pytaniami o sposoby wzmacniania odporności swych pociech. Wszystko po to, by zawczasu zminimalizować ryzyko wystąpienia u maluchów infekcji ze strony układu oddechowego, które – co dowodzą badania – są najczęstszą kliniczną manifestacją niedoborów odporności. Dlatego przygotowując kolejne wydanie naszego magazynu pokusiliśmy się o stworzenie minikompendium wiedzy w zakresie funkcjonowania układu immunologicznego. Tematowi odporności poświęcamy zatem nasz wrześniowy RAPORT, SONDĘ, jak również artykuł w OPIECE FARMACEUTYCZNEJ, mając nadzieję, że dogłębne analizy naszych ekspertów dostarczą Państwu niezbędnych informacji pomocnych w codziennej praktyce. Wrześniowym wydaniem „Farmacji Praktycznej” inicjujemy również nowy cykl, zatytułowany „Apteki Europy”, w którym farmaceuci z zagranicy będą odpowiadać na Państwa pytania dotyczące ich codziennej pracy. Na początek kraina tulipanów i wiatraków – realia funkcjonowania tamtejszych aptek przybliży Państwu mgr farm. Martin L.A. Favié, dyrektor „Dienstapotheek Westfriesland-Hoorn”. W pierwszym powakacyjnym miesiącu jak co roku wspominamy świętych Kosmę i Damiana, patronów farmaceutycznej braci. Z tej okazji przyjmijcie Państwo najserdeczniejsze życzenia zdrowia, szczęścia i wszelkiej pomyślności, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Aktualności 4 Informacje 8 Ciekawostki / gadżety apteki 10RAport: odporność 12Sonda: cywilizacyjny brak odporności Co zalecają farmaceuci pacjentom chcącym zwiększyć odporność swoich dzieci? Prawo Op ieka farmaceutyczna 14zapytaj eksperta 10 16 osłabienie odporności u dzieci 19 Szczepy drożdży S. boulardii w walce z biegunką 22 zaburzenia pamięci 24 Psychologia: wokół reguły i odstępstwa Rola stereotypów w codziennej pracy farmaceuty. Prowadzenie apteki 26 apteki europy: holandia 28 QUIZ: sprawdź czy znasz prawo pracy 19 Nauka 30 Rozuwastatyna w epizodach 24 Z pierwszym dzwonkiem zaczyna się nowy rok szkolny, a tym samym sezon wzmożonych infekcji Farmacja Praktyczna® Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska-Kucińska, Paulina Pol, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski. sercowo-naczyniowych 33 alergiczny nieżyt nosa Z jego powodu cierpi ponad 600 mln ludzi na świecie. DERMOKOSMETYKI Życie jest piękne 36 t jak trądzik 40 Metamorfozy Z PIROLAM SZAMPON 42 zielnik apteczny 44Wino: sercem i rozumem 46przysmaki Karola Okrasy 48kultura 50krzyżówka Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Adam Świderski farmacja praktyczna 9/2012 3 REKLAMA informacje Dowód zaświadczy o ubezpieczeniu pacjenta Od 2013 r. świadczeniodawcy będą mogli za pomocą internetu poprzez dostęp do Centralnego Wykazu Ubezpieczonych NFZ zweryfikować uprawnienia pacjenta do świadczeń opieki zdrowotnej – czytamy w „Gazecie Wyborczej”. Za przyjęciem noweli ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych głosowało 233 posłów. Przeciw było 40, zaś 171 parlamentarzystów wstrzymało się od głosu. Posłowie odrzucili poprawkę zgłoszoną przez Ruch Palikota, która rozszerzała katalog dokumentów potwierdzających tożsamość pacjenta, który nie ukończył 18. r.ż. Przygotowana przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji nowelizacja przewiduje, że pacjent, aby potwierdzić swoją tożsamość, może okazać dowód osobisty, paszport, prawo jazdy lub legitymację szkolną. Ta ostatnia może być okazana jedynie przez osobę, która nie ukończyła 18 lat. źródło: Wyborcza.pl Po spadkach rynek zaczął notować wzrosty Rynek farmaceutyczny w czerwcu, po słabszych miesiącach, osiągnął nareszcie wzrost wartości sprzedaży względem analogicznego okresu ubiegłego roku – wynika z oceny firmy analitycznej PharmaExpert, którą przytacza „Rynek Zdrowia”. Wartość sprzedaży na aptecznym rynku farmaceutycznym w czerwcu br. wyniosła 2,25 mld zł. Wobec maja br. sprzedaż zwiększyła się o 4,5%, a względem czerwca 2011 r. nastąpił wzrost o 6,1%. W porównaniu do analogicznego okresu ub.r. rynek wzrósł o 128 mln zł. Wzrost zanotowały segmenty sprzedaży odręcznej i leków pełnopłatnych na receptę. Natomiast segment sprzedaży leków refundowanych od początku br. wypada słabiej niż w analogicznych okresach ub. r. Wartość sprzedaży leków refundowanych spadła o 5,7%. Natomiast leki pełnopłatne na receptę zanotowały wzrost sprzedaży aż o 25,0%, a leki dostępne w sprzedaży odręcznej o 11,3%. źródło: Rynekzdrowia.pl Resort szykuje nowelizację prawa farmaceutycznego Wprowadzenie definicji sfałszowanego produktu leczniczego, a także sankcji karnych za pośrednictwo w obrocie lekami bez zezwolenia – przewiduje resortowy projekt noweli prawa farmaceutycznego. Jak donosi serwis Gazetaprawna.pl, obok sfałszowanego produktu leczniczego, projekt noweli definiuje również substancję czynną i substancję pomocniczą, a także inspekcję przeprowadzaną przez inspektorów ds. wytwarzania oraz inspektorów ds. obrotu hurtowego. Nowela przewiduje ponadto nowe zadania dla Głównego Inspektora Farmaceutycznego wynikające z konieczności rejestrowania prowadzenia działalności w zakresie wytwarzania, importu oraz dystrybucji substancji czynnych oraz skutecznego nadzoru w zakresie tej działalności. Projektowana nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne oraz ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wynika z konieczności wdrożenia dyrektywy unijnej m.in. w zakresie wytwarzania, przywozu i dystrybucji hurtowej produktów leczniczych w Unii Europejskiej oraz zapobiegania wprowadzeniu sfałszowanych produktów leczniczych do legalnego łańcucha dystrybucji. źródło: Gazetaprawna.pl 4 farmacja praktyczna 9/2012 www.farmacjapraktyczna.pl już na Twoim tablecie! Pobierz bezpłatnie najnowsze wydanie miesięcznika z lub REKLAMA informacje Twój Świat, Twój Dom, Twoje Serce źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. U dział w tym ostatnim z pewnością mają akcje i pikniki edukacyjne, takie jak np. Światowy Dzień Serca. W tym roku będziemy go obchodzić po raz dziewiąty w Polsce. Centralne obchody odbędą się na Rynku Głównym w Krakowie. Statystyki prowadzone przez Główny Urząd Statystyczny wskazują nieubłaganie – choroby układu krążenia były w 2010 r. przyczyną 46% wszystkich zgonów. Jednak i tak jest to znaczna poprawa w stosunku do lat ubiegłych – na początku tego stulecia stanowiły prawie 48%, podczas gdy w pierwszej połowie lat 90. ok. 52% ogółu zgonów. Kobiety umierają z tego powodu znacznie częściej niż mężczyźni. Profilaktyka przede wszystkim Światowy Dzień Serca organizowany w Polsce przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne ma na celu nie tylko zwiększanie świadomości o zagrożeniach, jakie niosą ze sobą nieleczone choroby układu krążenia, ile edukację (już od najmłodszych lat) i próbę zmiany postaw pacjentów. To bez wątpienia się udaje. Nieoceniona jest w tym obszarze również pomoc farmaceutów, którzy często informują swoich pacjentów o zagrożeniach wynikających z zaniedbywania pierwszych oznak choroby i instruują, do jakiego lekarza należy się zgłosić. Każdego roku ponad 17 mln osób umiera z powodu chorób układu krążenia. Ponad 70 proc. 6 farmacja praktyczna 9/2012 Choroby serca i układu krążenia to wciąż główny sprawca śmierci wśród Polaków. Od kilku lat możemy obserwować jednak poprawę w tym zakresie. Przyczynia się do tego nie tylko postęp w dziedzinie farmakoterapii oraz rozwój technologii, ale również stopniowe zwiększanie świadomości Polaków w temacie czynników ryzyka wywołujących choroby sercowo-naczyniowe. Czy wiesz, że: • w ciągu minuty serce pompuje ok. 6 l krwi, z tego prawie 1 l przepływa do mózgu, • serce przepompowuje dziennie ok. 9 tys. litrów krwi, • 5 gr ze sprzedaży każdego opakowania leku Polocard wspiera kampanię „Krewniacy”, Polocard wspiera Kampanię „Krewniacy”, • serce noworodka w spoczynku bije z częstością 120 uderzeń na minutę, człowieka dorosłego 70 uderzeń na minutę, a zawodowego biegacza nawet tylko 40!, • serce kurczy się w ciągu dnia ok. 100 tys. razy; w ciągu całego życia liczba skurczów przekracza 2,5 mld., • serce mężczyzny waży 300-350 g, kobiety 230-280 g, • pierwszego udanego zabiegu przeszczepienia serca na świecie dokonał zespół chirurga Christiaana Barnarda w 1967 r., w Polsce miał on miejsce 1985 r., a dokonał go w Zabrzu prof. Zbigniew Religa. z tych zgonów zdarza się w domu, w obecności kogoś bliskiego, kto mógłby pomóc. Liczne badania wskazują na niski poziom wiedzy Polaków o przyczynach chorób układu krążenia oraz ich konsekwencjach. Wielu zgonom z tych powodów można byłoby zapobiec dzięki stosowaniu regularnie kwasu acetylosalicylowego, np. zawartego w leku Polocard. Warto zatem po takich wydarzeniach jak Światowy Dzień Serca zaopatrzyć aptekę w zwiększoną ilość leków stosowanych w profilaktyce chorób układu krążenia. Edukacja poprzez rozrywkę Hasłem tegorocznych obchodów jest: „One World, One Home, One Heart” – „Twój Świat, Twój Dom, Twoje Serce”. Podobnie jak w latach ubiegłych w punktach medycznych będzie można bezpłatnie zmierzyć i oznaczyć: wysokość ciśnienia tętniczego, wagę ciała oraz BMI, poziom cukru i cholesterolu we krwi. Co roku w czasie Centralnych Obchodów Światowego Dnia Serca przebadanych zostaje ok. 4000-5000 osób. Dzięki prostym badaniom, takim jak m.in. badanie poziomu glukozy i cholesterolu we krwi czy pomiar ciśnienia tętniczego oraz poradom lekarza kardiologa kilka osób co roku jest zabieranych wprost z festynu do szpitala – mają bowiem wyniki badań zagrażające ich życiu. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl Twoje serce bije nie tylko dla Ciebie Polocard (Acidum acetylsalicylicum). Skład i postać: 1 tabletka dojelitowa zawiera 75 mg lub 150 mg kwasu acetylosalicylowego. Wskazania: Wskazanni Ws niaa: Hamowanie nie agregacjii płytek p krwi krw wi w pro prola prolaktyce aktyce chorób aktyce ch układu ukła kładuu krążenia, krąż k ążenia, które któree grożą grożą żą powstaniem pow wstaniem zakrzepów zaakrzepóów i za zatorów atorów ów za h. Dawkowanie: Dawkowa wan anie:: Najczęściej Naj Najczęśc ajczęściej ie 1-2 1 2 tabletki tableetki tabl etki 75 m mgg llub ubb 1 tab abletkaa 150 m bęę w czasie lub luub poo w naczyniach krwionośnych (zawał serca, niestabilna i stabilna choroba niedokrwienna serca), w prolaktyce innych chorób przebiegających z zakrzepami w naczyniach. tabletka mgg na dobę nasyca cająca 225 - 300 30 mg kwasu kwaassu acetylosalicylowego acetylos osaalicylowe wego raz na na dobę. Tabletki Tabletk tki ki należy rozgryźć, rozggryźć r , aby a uzyskać uzzyskać szybkie szyb ybk bkie wchłanianie. wchłaniaanie. posiłku, popijając niewielką ilością wody. W świeżym zawale serca lub u pacjentów z podejrzeniem świeżego zawału serca: początkowa dawka nasycająca awy nadwrażliwości: aw naadw dwrażliwości ci:: pokrzywka, pokrzywkaa, a nawet wstrząs, w rząs, mogą wst ws mogą wystąpić wyystąpić w ciąguu 3 godzin godzin odd przyjęcia p ję przy jęcia kwasu kw acetylosalicylowego. acetyylosalicyloweg ylo ego. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną, którąkolwiek substancję pomocniczą lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne. Objawy waa żołądka ka i (lub) dwu wunastnicy ooraz raz stanyy zzapalne a ne llub apal uub kkrwawienia rwaw awienia z przew wo pokarm wodu moweggo (mo może wystąpić wystąąpi p krwawien pić nie Astma oskrzelowa, przewlekłe schorzenia układu oddechowego, gorączka sienna lub obrzęk błony śluzowej nosa. Czynna choroba wrzodowa dwunastnicy przewodu pokarmowego (może krwawienie tazje, e, trombocytopenia) trombo bocytopenia) a) oraz jednoczesne jednoc oczesne leczenie lecz cze zenie lekami leka kami przeciwzakrzepowymi przec eciwzakrz rzepowy wym ymi (np. pochodne poch chodnee kumaryny, kuma maryny, heparyna). hepa par aryna). Ciężka Ciężkka z przewodu pokarmowego lub uczynnienie choroby wrzodowej). Zaburzenia krzepnięcia krwi (np. hemolia, choroba von Willebranda, telangiektazje, zieci w wiekuu poniżej 122 lat, l , zwłaszcza lat c w przebiegu przeebiegu bi infe fekcji wirusowych, wirrusow u ych ch, ze względu wz ryzykoo wystąpienia wystą tąpienia zespołu zesp społu Reye’a. Reye’aa. niewydolność wątroby lub nerek, ciężka niewydolność serca, ostatnie 3 miesiące ciąży, niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. U dzieci infekcji na ryzyko ości: Przyjmowanie Przyjmow Prz wanie leku w najmniejszej najmniejsz szej dawce skutecznej sskkutecznej e przez przez najkrótszy n krótsz naj szy okres okrees konieczny do do łagodzenia łaggodzen enia objawów objawóów zmniejsza zmniejszaa Jednocześnie z metotreksatem w dawkach 15 mg/tydzień lub większych ze względu na mielotoksyczność. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: oś ią nerek ośc nere erek (kwas (kw waas acetylosalicylowy acetylosa salicylowy i jego jego e metabolity metabbolity wyd dalają sięę w moczu mocz czu przez prze zeez co zwiększa zwiększ sza sięę ryzyko ryzyk yko wystąpi ien e działań enia ryzyko działań niepożądanych. Zachować ostrożność stosując produkt u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek oraz z przewlekłą niewydolnością wydalają wystąpienia czynnośc cią wątro troby (gdyż zw zwiększa si ię toksyczn ność oś salicy cylanów;; u tych ppacjentów acjenntó tów należy kkontrolować ontroolowaćć czynnośćć wątr w oby). niepożądanych), u pacjentów z młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów i (lub) toczniem rumieniowatym układowym oraz zaburzonąą cz czynnością wątroby się toksyczność salicylanów; wątroby). ia za arówno w cczasie zasi sie jak i po zzabiegu. abiegu. Zach chować ost stro rożnośćć podczas as stosow wania z met m otreksat atem w daw wkach mniej ejsszych niż Kwas acetylosalicylowy odstawić na 5 - 7 dni przed planowanym zabiegiem chirurgicznym, ze względu na ryzyko wydłużonego czasu krwawienia zarówno Zachować ostrożność stosowania metotreksatem dawkach mniejszych ie duż użych dawekk metotreksa satu we wle lew wach do ożylnychh. Jedno oczesne nee stosowaniee z me metotre eksatem w ddawkach awkach 15 mg/tydzień, ze względu na nasilenie toksycznego działania metotreksatu na szpik kostny. Zaleca się odstawienie salicylanów 24 - 48 godzin przedd podaniem dużych metotreksatu wlewach dożylnych. Jednoczesne metotreksatem ia mies esiączkow owego, sstosowania tosowaniaa systemu terapeutyc te czznnego do omaciczn znego, na adciśni nieenia tętnicze ego or raz nie ewydolnośści sserca. erca. większych niż 15 mg/tydzień jest przeciwwskazane. Ostrożnie stosować w przypadku: krwotoków z narządów rodnych, nadmiernego krwawienia miesiączkowego, terapeutycznego domacicznego, nadciśnienia tętniczego oraz niewydolności ia hipog glikemizu zująceggoo, ooraz u chorych raz u chhorych przyjmujących przy zyjmującycch leki przeciw prz rzeciw dnie. dn Podczas Poddczas leczenia leczenia kwasem kwaasem acetylosalicylowym acetyylosalicylow wy nie wym Nie stosować u pacjentów przyjmujących doustne leki przeciwcukrzycowe z grupy sulfonylomocznika, ze względu na ryzyko nasilenia działania hipoglikemizującego, większonne ryzyko ryzykko występowania wyst stępowania objawów objawów niepożądanych niepożądany nych w tej e grupie grupiee pacjen ntów. LLeki eki hamujące ce cyklooksygenazę cykklookssygenazę (syntezę (sy s ezę synt spożywać alkoholu. U pacjentów w podeszłym wieku stosować w mniejszych dawkach i w większych odstępach czasowych, ze względu na zwiększone pacjentów. niu terapii.. Takie dz działanie ie wystąpić może m po po podaniu kw wasu acet etylosaliccyloweggo w da awce 500 m g/do dobę. N ależy zac chować prostaglandyn) mogą powodować zaburzenia płodności u kobiet przez wpływ na owulację. Działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu kwasu acetylosalicylowego dawce mg/dobę. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów stosujących ibuprofen. Kwas acetylosalicylowy należy ze szczególną ostrożnością stosować u pacjentek w I i II trymestrze ciąży i u kobiet karmiących piersią. Działania niepożądane: Niestrawność (zgaga, nudności, wymioty), bóle brzucha, brak łaknienia, rzadko stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit. Choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy bardzo rzadko prowadzące do krwotoków i perforacji. Rzadko przemijające zaburzenia czynności wątroby ze zwiększeniem aktywności aminotransferaz, fosfatazy alkalicznej i stężenia bilirubiny. Może wystąpić ogniskowa martwica komórek wątrobowych, tkliwość i powiększenie wątroby, szczególnie u pacjentów z młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów, układowym toczniem rumieniowatym, gorączką reumatyczną lub chorobą wątroby w wywiadzie. Zawroty głowy i szumy uszne, będące zazwyczaj objawami przedawkowania, zaburzenia słuchu. Zwiększone ryzyko krwawień, wydłużenie czasu krwawienia, czasu protrombinowego, trombocytopenia, krwawienia takie jak: krwotok okołooperacyjny, krwiaki, krwawienie z nosa, krwawienia z dróg moczowo-płciowych, krwawienia dziąseł. Rzadko lub bardzo rzadko poważne krwawienia takie jak: krwotok z przewodu pokarmowego, krwotok mózgowy (szczególnie u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem i (lub) w przypadku równoczesnego podawania leków hamujących krwawienie), które w pojedynczych przypadkach mogą potencjalnie zagrażać życiu. Krwotok może prowadzić do ostrej lub przewlekłej niedokrwistości w wyniku krwotoku i (lub) niedokrwistości z niedoboru żelaza (na przykład w wyniku utajonych mikrokrwawień) z odpowiednimi objawami laboratoryjnymi i klinicznymi, takimi jak: astenia, bladość, hipoperfuzja. Może wystąpić niedokrwistość hemolityczna u pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej oraz leukopenia, agranulocytoza lub eozynopenia. Niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze. Reakcje nadwrażliwości: astma, odczyny skórne, wysypka, pokrzywka, obrzęk, świąd, zaburzenia sercowo-oddechowe. U pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej może wystąpić niedokrwistość hemolityczna oraz leukopenia, agranulocytoza lub eozynopenia, rzadko martwica brodawek nerkowych i śródmiąższowe zapalenie nerek, białkomocz oraz obecność leukocytów i erytrocytów w moczu. Bardzo rzadko ciężkie reakcje włączając wstrząs analaktyczny. Długotrwałe przyjmowanie leków zawierających kwas acetylosalicylowy może być przyczyną bólu głowy, który nasila się podczas przyjmowania kolejnych dawek. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Polocard tabletki dojelitowe 75 mg i 150 mg – odpowiednio R/7280 oraz R/7281 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany bez recepty. POLOC/401/11-2011 REKLAMA ciekawostki / gadżety apteki Smartfony zadbają o nasze zdrowie W niedalekiej przyszłości nasze smartfony będą w stanie powstrzymać nas przed rzuceniem się w objęcia nałogu czy depresją. Wszystko dzięki dwóm niezależnym programom badawczym, które prowadzone są obecnie w USA – donosi serwis Gizmodo.pl. Pierwszy, pod kierownictwem Edwarda Boyera na University of Massachusetts, opracowuje system o nazwie iHeal. Ma on być przeznaczony dla ludzi, którzy w przeszłości mieli problemy z uzależnieniami, bądź cierpią na zespół stresu pourazowego. iHeal ma być bransoletką, która zbiera takie informacje, jak tętno, aktywność elektryczna skóry czy temperatura i przekazuje je do aplikacji zainstalowanej w smartofnie. Ta analizuje sytuację i sprawdza, czy pacjent jest zestresowany, a co za tym idzie, czy może chcieć sięgnąć po rozluźniające używki. Druga aplikacja, opracowywana w Chicago na Northwestern University, nosi nazwę Mobilyze, zaprojektowana została do walki z depresją. Pobiera dane z GPS sprawdzając czy użytkownik nie wychodzi z domu rzadziej niż zazwyczaj, monitoruje też częstotliwość połączeń telefonicznych, e-maili czy smsów. źródło: Gizmodo.pl Co lekarz miał na myśli? ko nk ur s! Zapraszamy wszystkich farmaceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie internetowej naszego magazynu (w zakładce: AKTUALNE KONKURSY) umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszyfrować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do 15 października 2012 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie: www.farmacjapraktyczna.pl 8 farmacja praktyczna 9/2012 E-papierosy pod lupą uczonych Naukowcy z Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu badają wpływ papierosa elektronicznego na zdrowie – donosi dziennik „Rzeczpospolita”. A wszystko po to, by ostatecznie ustalić, czy papierosy elektroniczne są bezpieczne, czy też mogą być groźne dla zdrowia. Dotychczasowe wyniki badań, prowadzone w innych ośrodkach, nie dały bowiem jednoznacznej odpowiedzi w tej kwestii. Aktualne testy od czerwca br. prowadzi zespół pod kierownictwem prof. Andrzeja Sobczaka – szefa Zakładu Szkodliwości Chemicznych i Toksykologii Genetycznej w sosnowieckim instytucie. Pierwsze wyniki pracy uczonych mogą być znane jeszcze we wrześniu. Prof. Sobczak od wielu lat zajmuje się toksykologią dymu tytoniowego. Do zbadania e-papierosów skłoniła go rosnąca popularność tych urządzeń – stoiska z takimi produktami można spotkać niemal w każdym hipermarkecie. Widać je często na ekranach kin i w telewizji. – Pozostaje pytanie, czy tego typu urządzenia nie skłonią młodych ludzi, którzy nie sięgnęli po zwykłego papierosa, do wypróbowania papierosa elektronicznego – zastanawia się prof. Sobczak. źródło: Rp.pl www.farmacjapraktyczna.pl E-papierosy pod lupą uczonych Naukowcy z Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu badają wpływ papierosa elektronicznego na zdrowie – donosi dziennik „Rzeczpospolita”. raport Odporność upośledzona autor: prof. dr hab. Anna Stasiak-Barmuta Kierownik Zakładu Immunologii Klinicznej, Wydział Lekarski Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Najczęstszą kliniczną manifestacją niedoborów odporności w wieku rozwojowym są nawracające infekcje układu oddechowego – w 1998 r. WHO określiła je mianem „zapomnianej pandemii” 10 farmacja praktyczna 9/2012 Niedobory odporności stanowią dużą grupę chorób, w których zdolność ustroju do prawidłowej odpowiedzi immunologicznej zostaje zaburzona na różnych etapach jej rozwoju. Konsekwencją tego typu zaburzeń jest upośledzona odpowiedź organizmu na różne czynniki, manifestująca się niesprawną eliminacją obcych lub niedoborem tolerancji antygenów własnych. U każdej osoby chorującej „zbyt często”, gdzie infekcje trwają dłużej, mają cięższy przebieg, nie ograniczają się do jednego układu czy narządu i powodowane są drobnoustrojami, które w normalnych warunkach nie powodują chorób, należy w diagnostyce brać pod uwagę istnienie upośledzenia odporności. Ze względu na fizjologię dojrzewania i różnicowania układu odpornościowego najwięcej chorób, u podłoża których leży niedobór ilości i funkcji komórek immunokompetentnych, notuje się w wieku rozwojowym, kiedy mechanizmy obronne nie zostały jeszcze w pełni wykształcone i w wieku podeszłym, kiedy mechanizmy obronne zostały już wyczerpane. Znacząco różna dla obu okresów jest specyfika kliniczna obserwowanych niedoborów, gdzie w wieku rozwojowym, oprócz wtórnych, występują pierwotne niedobory odporności. Sytuacje sugerujące istnienie niedoborów odporności u dzieci to: o siem lub więcej zakażeń dróg oddechowych lub uszu w ciągu 1 roku, d wa lub więcej zapaleń zatok w ciągu 1 roku, t rwająca 2 m-ce lub dłużej antybiotykoterapia bez wyraźnej poprawy, d wa lub więcej zapalenia płuc w ciągu 1 roku, b rak przyrostu masy ciała lub wzrostu u dziecka z nawracającymi zakażeniami, p owtarzające się głębokie ropnie skórne lub ropnie narządowe, p rzewlekające się grzybice jamy ustnej lub skóry u dzieci powyżej 1. roku życia, k onieczność długotrwałego stosowania antybiotyków dożylnych dla opanowania zakażenia, d wa lub więcej ciężkich zakażeń, jak: posocznica, zapalenie mózgu, zapalenie kości, zakażenie skóry, w ywiad rodzinny wskazujący na występowanie pierwotnych niedoborów odporności. U osoby dorosłej sytuacjami sugerującymi istnienie niedoborów odporności są: c ztery lub więcej infekcji w ciągu roku wymagających antybiotykoterapii (zapalenie płuc, oskrzeli, zatok, uszu), i nfekcje lub nawracające infekcje wymagające długotrwałego stosowania antybiotyków, d wa lub więcej ciężkich zakażeń bakteryjnych (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie kości, posocznica, zapalenie skóry), d wa lub więcej potwierdzonych radiologicznie zapaleń płuc w ciągu 3 lat, z akażenie z nietypową lokalizacją lub spowodowane nietypowym patogenem, w ywiad rodzinny wskazujący na istnienie pierwotnych niedoborów odporności. www.farmacjapraktyczna.pl raport U dzieci stosujących leki immunostymulacyjne obserwowano zmniejszenie liczby infekcji średnio o 40% Najczęstszą kliniczną manifestacją niedoborów odporności w wieku rozwojowym są nawracające infekcje układu oddechowego. W roku 1998 WHO określiła je mianem „zapomnianej pandemii”. Według danych epidemiologicznych z roku 1998 zakażenia układu oddechowego były przyczyną 19% wszystkich zgonów dzieci poniżej 5. roku życia, i w 8,2% przyczyną inwalidztwa. W roku 2000 z ich powodu zmarło na świecie ok. 17 mln ludzi, w tym ok. 1,9 mln dzieci, z czego 70% w Afryce i Azji Południowo-Wschodniej. Wiele spośród niedoborów odporności można wyleczyć lub zmniejszyć ich negatywne skutki. Dzięki postępowi immunofarmakologii dysponujemy obecnie szeroką gamą preparatów modyfikujących czynność układu odpornościowego. W publikacji przygotowanej przez Cochrane Collaboration pochodzącej z roku 2007 analizowano kliniczne i laboratoryjne efekty działania różnych leków immunostymulacyjnych. Analizę oparto o wyniki uzyskane w 58 badaniach, w których wzięło udział 3819 pacjentów w wieku od 6. miesiąca do 18. roku życia. 38 badań dotyczyło oceny efektów działania produktów bakteryjnych, 3 badania – preparatów ziołowych, 11 badań – immunostymulatorów syntetycznych, w 5 publikacjach oceniano efekty działania hormonów grasicy i w 1 – efekty działania syntetycznego interferonu. W przeprowadzonej metaanalizie u dzieci stosujących leki immunostymulacyjne obserwowano zmniejszenie liczby infekcji średnio o 40%. Terapia immunostymulacyjna ma też swoje ograniczenia. Pierwsze z nich dotyczy wieku pacjentów, gdzie do momentu osiągnięcia przez układ immunologiczny dojrzałości powinno się zachować niezwykłą ostrożność w aplikowaniu leków immunotropowych. Kolejne to zachowanie niezbędnych do regeneracji układu odpornościowego przerw w terapii immunostymulacyjnej – obserwowana w badaniach laboratoryjnych sekwencja zmian w układzie immunologicznym w trakcie tego rodzaju terapii wskazuje na początkowe wyczerpanie „rezerw obwodowych” zasobów komórek immunokompetentnych. Ze względu na imitujący działanie antygenu mechanizm działania leków immunostymulacyjnych nie zalecałabym też ich stosowania w trakcie lub bezpośrednio po infekcji. Efekt immunosupresyjny wywierają też leki immunostymulacyjne stosowane w nadmiarze. Przy wdrażaniu leczenia immunostymulacyjnego niezwykle ważny jest zatem dobór rodzaju immunostymulatora, dawki oraz okresu jego stosowania, tak aby immunostymulacyjnych zamierzeń nie zamienić paradoksalnie w immunsupresyjne skutki! Dlatego też każdy rodzaj leczenia immunotropowego powinien zostać dostosowany do rodzaju istniejącej patologii, wieku pacjenta, a przede wszystkim do sprawności układu immunologicznego. Decyzja o ewentualnym wdrożeniu immunoterapii powinna być każdorazowo poprzedzona oceną sprawności ilościowej i funkcjonalnej układu obronnego, a leczenie monitorowane oceną kliniczną i testami z zakresu diagnostyki immunologicznej. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 9/2012 11 sonda Cywilizacyjny brak odporności wysłuchała: Anna Jakowska Zalecam rodzicom, aby maluchy się wysypiały, spędzały dużo czasu na świeżym powietrzu, miały dietę bogatą w owoce i warzywa mgr farm. Katarzyna Wieczorek-Kopeć farmaceutka z Łodzi 12 farmacja praktyczna 9/2012 Wrzesień to nie tylko początek roku szkolnego, ale również początek jesieni, a co za tym idzie – chłodniejszych dni i zwiększonej liczby zachorowań wśród dzieci. W tym czasie rodzice intensywniej niż zwykle szukają sposobów na wzmocnienie odporności swoich pociech. Zapytaliśmy farmaceutów, co im wówczas doradzają. mgr farm. Jadwiga Pankowska farmaceutka z Brodnicy Okres wakacyjny nie sprzyja kupowaniu preparatów wzmacniających odporność u dzieci. Im bliżej września, tym częściej padają pytania o tego typu produkty. Dzieci to szczególna grupa pacjentów, trzeba ostrożnie dobierać dla nich preparaty lecznicze. Zawsze pytam o wiek dziecka, czy przyjmuje jakieś leki, czy nie jest na coś uczulone. W grupie 0-3 lata proponuję tran i produkty z bakteriami probiotycznymi Lactobacillus rhamnosus GG. Jestem do nich przekonana i z czystym sumieniem je polecam, tym bardziej, że słyszę od rodziców pozytywne opinie na ich temat. Proponuję także preparaty wieloskładnikowe w postaci syropu, zawierające: cynk, witaminę C, rutozyd, selen, bioflawonoidy cytrusowe, ekstrakt z owoców czarnego bzu, kwiatostan lipy. Starszym dzieciom, tj. powyżej 12. r.ż. oprócz tranu polecam produkty na bazie czosnku lub jeżówki purpurowej znanej ze swych właściwości immunomodulujących. Niestety nie zawsze w parze z jakością podąża cena produktu. Większość pacjentów stawia na ilość, nie na jakość. Nie zawsze dają się przekonać do preparatów o potwierdzonej naukowo skuteczności. mgr farm. Katarzyna Kotek farmaceutka z Sopotu Codziennie spotykam rodziców pytających o preparaty na odporność. Jedni troszczą się o odporność dziecka zawczasu, inni dopiero wtedy, kiedy dziecko przejdzie poważniejszą infekcję i leczenie antybiotykami. Często rodzice chcą, aby im coś polecono. Zauważam także coraz więcej osób dobrze zorientowanych w tego typu specyfikach. Znajdują potrzebne informacje w internecie, radzą się pediatry, mają też wypróbowane produkty, po które wracają. Bardzo często na wzmocnienie odporności polecam tran. Oferta jest bardzo bogata: w płynie, w małych kapsułkach, w żelkach, kapsułkach do rozgryzania. Jeśli dziecko smaku tranu nie toleruje, to polecam syropy z witaminą C i aloesem, specyfiki z rutyną, wyciągiem z jeżówki purpurowej oraz ekstraktem z czarnego bzu. Radzę podawanie dzieciom dużej ilości owoców, zimą cytrusów, latem owoców i warzyw krajowych. Sam tran nie uchroni przed chorobą, jeśli dziecko je tylko słodycze, gotowane warzywa i inne przetworzone pokarmy. Ciekawą kwestią są probiotyki. Z roku na rok coraz więcej osób „łapie” grypę żołądkową – dzieci w szkołach i przedszkolach także. Myślę, że systematyczne www.farmacjapraktyczna.pl sonda podawanie probiotyku może uchronić albo przynajmniej złagodzić przebieg tej choroby. Obawiam się, że brak odporności u dzieci może stać się chorobą cywilizacyjną. Stosujemy za dużo antybiotyków i chemii, pojawiają się także coraz to nowsze odmiany wirusów. mgr farm. Magdalena Pruszkowska farmaceutka z Józefowa k/Otwocka Po wakacjach, kiedy małe pociechy udają się do szkoły i przedszkola, obserwuję wzmożone zainteresowanie preparatami na wzmocnienie odporności u dzieci. Obserwuję pewną prawidłowość – jeśli jeden z rodziców jest przeziębiony, zaraz potem choruje dziecko. Mamy znające doskonale swoje dzieci kupują tego typu produkty na zapas, wyprzedzając rozwój choroby. Często proponuję małym pacjentom tran, wyciąg z aloesu, jeżówkę purpurową. Uważam, że są to suplementy sprawdzone i warto je polecać. Nie jestem zwolenniczką nadużywania leków, także w tym przypadku myślę, że należy co jakiś czas pobudzać w organizmie odporność i pomóc mu zwalczyć infekcję. Równie ważne są zdrowy styl życia i odpowiedni sposób odżywiania. Raczej sugeruję rodzicom podawanie dzieciom owoców i warzyw niż syntetycznych specyfików witaminowych. Nie wolno doprowadzać również do nadmiernego przegrzania, jak i wyziębienia małego organizmu. Szczepienia p/grypie, które ostatnimi czasy wzbudzają tyle kontrowersji, uważam za pomocne. Podane w odpowiednim czasie znacznie łagodzą przebieg choroby. mgr farm. Katarzyna Wieczorek-Kopeć farmaceutka z Łodzi Wydaje nam się, że gdy podczas lata wypoczniemy i wygrzejemy się na słońcu, to nadchodząca jesienna plucha nie będzie nam groźna. Warto pamiętać jednak, że komórki układu odpornościowego żyją krótko (niektóre tylko 36 godzin) i trzeba wcześniej pomyśleć o wzmocnieniu układu immunologicznego. Szczególnie mam tu na myśli dzieci uczęszczające do żłobka, przedszkola i szkoły. Polecam moim małym pacjentom probiotyki z Lactobacillus rhamnosus GG, mają one naukowo potwierdzone działanie. Badania dowiodły, że stosowanie probiotyków Lactobacillus u dzieci zdrowych zwiększa ich odporność na infekcje dróg oddechowych, zwłaszcza w okresie jesiennym. Stosowanie bakterii probiotycznych u dzieci prowadzi do pobudzenia układu odpornościowego i aktywacji mechanizmów obronnych organizmu. Oczywiście zalecam rodzicom, aby maluchy dobrze się wysypiały, spędzały dużo czasu na świeżym powietrzu, miały dietę bogatą w owoce i warzywa. mgr farm. Ewa Orzeł farmaceutka z Poraja Zapotrzebowanie na produkty podwyższające odporność u dzieci jest przez cały rok. Jednak w okresie jesienno-zimowym i wczesnowiosen- nym znacznie wzrasta. Wtedy, oprócz preparatów zawierających probiotyki, w aptece znajdziemy bardzo dużą gamę specyfików wzmacniających odporność dziecka. Przede wszystkim polecam te zawierające kwasy Omega-3, sprawdzone przez nasze babcie, same lub wzbogacone witaminami i minerałami, dodatkowo stanowią ważny czynnik rozwoju mózgu. Każdego dnia uczeni odnotowują nowe spostrzeżenia dot. naszego organizmu, jego reakcji na różne specyfiki, jednak nic tak nie uodparnia organizmu, jak przebyta choroba. Wtedy układ odpornościowy dziecka zmuszany jest do wytwarzania przeciwciał, one najskuteczniej bronią maluszka przed kolejnymi infekcjami. Uważam, że w okresie zwiększonej zachorowalności dzieci warto dbać o profilaktykę i zapobiegać chorobom stosując produkty wzmacniające odporność. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 9/2012 13 REKLAMA prawo Zapytaj eksperta opracowała: Lilianna Bartowska-Lewicka Na pytania Czytelników naszego miesięcznika, nadesłane do redakcji za pośrednictwem strony internetowej www.farmacjapraktyczna.pl, odpowiada mgr Izabela Obarska, Naczelnik Wydziału Gospodarki Lekami Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ. Jeżeli danego leku nie ma na stanie, inny może być zaproponowany z pełną odpłatnością, czyli na 100% Co ma zrobić farmaceuta, jeśli na recepcie jest wypisany najtańszy odpowiednik, a apteka nie ma go na stanie i nie jest on dostępny w hurtowniach? Spotykamy się z takimi pytaniami od zaniepokojonych farmaceutów. Niestety jednak, w świetle prawa (Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z dnia 12 maja 2011 r. – Dz.U. Nr 122 poz.696, art. 44 ust. 1 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z dnia 12 maja 2011 r. (Dz.U. Nr 122 poz. 696) możliwe jest tylko jedno rozwiązanie – jeżeli danego leku nie ma na stanie, inny może być zaproponowany z pełną odpłatnością, czyli na 100%. Farmaceuta powinien poinformować pacjenta o możliwości nabycia leku objętego refundacją, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna nie przekracza Podstawa prawna: Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z dnia 12 maja 2011 r. – Dz.U. Nr 122 poz. 696, art. 44 ust. 1 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z dnia 12 maja 2011 r. (Dz.U. Nr 122 Poz. 696) limitu finansowania ze środków publicznych oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie. Według tego zapisu apteka ma obowiązek zapewnić dostępność tego leku. Zdarza się jednak, że lek jest niedostępny w obrocie. Wówczas farmaceuta może jedynie odesłać pacjenta do lekarza z listą dostępnych odpowiedników. @ 14 farmacja praktyczna 9/2012 Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl REKLAMA opieka farmaceutyczna Osłabienie odporności u dzieci autor: dr n. farm. Arleta Matschay Pracownia Farmacji Praktycznej Katedry i Zakładu Technologii Postaci Leku, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego Wydolność układu immunologicznego jest uwarunkowana genetycznie, choć duże znaczenie mają też okres życia człowieka oraz czynniki środowiskowe 16 farmacja praktyczna 9/2012 Początek roku szkolnego inicjuje sezon infekcji bakteryjnych i wirusowych w obrębie układu oddechowego u dzieci, wynikających z osłabienia układu immunologicznego. Jak wzmacniać w tym okresie odporność małych pacjentów, by ograniczyć ryzyko wystąpienia chorób? U kład immunologiczny ma skomplikowany mechanizm działania i ciągle stanowi przedmiot badań naukowych, czego dowodem jest nagroda Nobla w 2011 r. w dziedzinie medycyny. Organizm do walki z potencjalnymi patogenami jest wyposażony w nieswoiste (wrodzone) oraz swoiste (nabyte) mechanizmy odpowiedzi immunologicznej, w których uczestniczą procesy humoralne i komórkowe. Oba mechanizmy są niezależne, jednak ich współdziałanie w zakresie obrony jest skuteczniejsze. W mechanizmie nieswoistym antygen może być unieszkodliwiony przy pierwszym kontakcie, a w przypadku mechanizmu swoistego odpowiedź wymaga wcześniejszego kontaktu, który wywoła wytwarzanie przeciwciał, czyli substancji obronnych. Wydolność układu immunologicznego jest uwarunkowana genetycznie, choć niewątpliwie duże znaczenie mają: okres życia człowieka oraz czynniki środowiskowe. W ciągu kilku ostatnich tygodni ciąży matka poprzez łożysko przekazuje swojemu dziecku „swoje” przeciwciała, które częściowo zabezpieczają je przed infekcjami w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Następnie rozwijająca się odporność u dziecka uzależniona jest od przeciwciał wyprodukowanych w jego organizmie w wyniku szczepień lub po naturalnym zakażeniu i przebytej chorobie. Proces tzw. dojrzewania układu immunologicznego przebiega stopniowo począwszy od etapu niemowlęcego, poprzez okres wczesnego dzieciństwa ok. 3.-4. r.ż., kiedy organizm dziecka nabiera odporności oraz okres powyżej 5. aż do ukończenia 12. r.ż., w którym układ odpornościowy jest w pełni dojrzały w zakresie obrony przed czynnikami patogennymi. Stąd można zauważyć, że dzieci młodsze zdecydowanie intensywniej zapadają na schorzenia infekcyjne o podłożu bakteryjnym lub wirusowym niż np. dzieci szkolne, choć w przypadku dzieci z tzw. pierwotnym niedoborem odporności nie znajduje to odniesienia. Wskazuje się, że u dzieci z prawidłowo wykształcającą się odpornością nie powinno dochodzić częściej niż do 6-8 epizodów infekcji dróg oddechowych w roku. Natomiast dzieci, u których infekcje występują częściej powinny zostać poddane postępowaniu diagnostycznemu z podejrzeniem niedoboru immunologicznego (szczegółowy wywiad lekarski, badanie fizykalne, badania laboratoryjne w zakresie poszczególnych elementów układu immunologicznego), ponieważ wczesne wykrycie takiego stanu chorobowego umożliwi skuteczniejsze leczenie i poprawę rokowania. Zwiększona zapadalność na schorzenia infekcyjne układu oddechowego zarówno u dzieci, jak i dorosłych występuje przede wszystkim od połowy października do połowy stycznia, a następnie na przełomie lutego i marca aż do kwietnia. Sprawnie działający układ immunologiczny zabezpiecza przed zakażeniem i namnażaniem www.farmacjapraktyczna.pl Dbaj o odpornoÊç i prawidłowy rozwój intelektualny Twojego dziecka VITA/043/10-2011 Vitamarin Junior wspomaga: ❯ odpornoÊç organizmu ❯ koordynacj´ ❯ zdolnoÊci uczenia si´ ❯ pami´ç ❯ koncentracj´ Kwasy wspomagajà odpornoÊç oraz sà istotne dla prawidłowego funkcjonowania mózgu i narzàdu wzroku. Mała, łatwa do połkni´cia kapsułka. Smak cytrynowy. Zalecane spo˝ycie kapsułki: 6 kapsułek (2x3 kapsułki) dziennie przez pierwsze 12 tygodni (zalecana porcja wysycajàca), nast´pnie 2 kapsułki dziennie (zalecana porcja podtrzymujàca efekt wysycenia). Zalecane spo˝ycie płyn: 15 ml płynu (3x1 ły˝eczka do herbaty) dziennie przez pierwsze 12 tygodni (zalecana porcja wysycajàca), nast´pnie 5 ml (1 ły˝eczka do herbaty) dziennie (zalecana porcja podtrzymujàca efekt wysycenia). Vitamarin® Junior jest dost´pny na rynku w opakowaniach po 60 i 120 kapsułek oraz 150 ml. opieka farmaceutyczna Dieta dziecka powinna zostać dostosowana do jego wieku i aktywności fizycznej oraz prawidłowo zbilansowana w odpowiednie ilości witamin i składników mineralnych w organizmie chorobotwórczych patogenów. Zatem korzystnie na zachowanie odporności wpływa właściwy styl życia, m.in. prawidłowe odżywianie, odpowiednia pielęgnacja ciała, szczepienia ochronne oraz stosowanie preparatów immunomodulujących, za co w przypadku dzieci odpowiedzialni są rodzice lub prawni opiekunowie. Dieta dziecka powinna zostać dostosowana do jego wieku i aktywności fizycznej oraz prawidłowo zbilansowana w odpowiednie ilości witamin i składników mineralnych w tym: witamin z grupy B (głównie produkty zbożowe), witaminę C i bioflawonoidy (owoce i warzywa), witaminę D (mleko, ryby), kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 – EPA i DHA (ryby) oraz minerały – głównie cynk (produkty zbożowe, mięso, jaja, produkty mleczne). Ponadto odzież dziecka powinna być dostosowana do warunków atmosferycznych. Niekorzystne jest bowiem przechłodzenie, ale też przegrzanie organizmu. Pomimo nie zawsze sprzyjającej aury dziecko powinno korzystać z ruchu na świeżym powietrzu, a pomieszczenia w których przebywa, muszą być regularnie wietrzone. W tym okresie dzieci zainfekowane na czas choroby powinny zostać izolowane od swoich zdrowych rówieśników. Bardzo ważne w zapobieganiu szerzenia infekcji bakteryjnych i wirusowych układu oddechowego 18 farmacja praktyczna 9/2012 jest utrzymywanie należytej higieny rąk oraz okolic górnych dróg oddechowych (w trakcie kasłania czy kichania). Ponadto w okresie dziecięcym pacjenci poddawani są – zgodnie z programem – szczepieniom ochronnym, których celem jest wytworzenie swoistej odporności przeciwko antygenom wirusowym i bakteryjnym. Zgodnie z zaleceniem lekarza w grupie pacjentów pediatrycznych, u których występują nawracające infekcje bakteryjne, mogą zostać zastosowane szczepionki zawierające lizaty bakteryjne najczęściej występujących bakterii chorobotwórczych, w postaci preparatów doustnych (tabletki, kapsułki) lub preparatów donosowych. Na aktywność układu immunologicznego mogą wpłynąć także immunomodulatory egzogenne, m.in. inozypleks, stosowany wyłącznie po konsultacji z lekarzem, ale także roślinne substancje immunostymulujące. Preparaty roślinne oparte o wyciągi z Echinacea purpurea (jeżówka purpurowa) są zalecane w przypadku obniżonej odporności zarówno u dzieci, jak i dorosłych, choć ich skuteczność jest ciągle dyskutowana. Ponadto wyciągi z miąższu aloesu stymulują układ odpornościowy poprzez wzrost produkcji przeciwciał i liczby limfocytów. Zwiększenie odporności organizmu następuje także w wyniku regularnego przyjmowania preparatów zawierających olej rybny z wątroby rekina, który pobudza syntezę przeciwciał oraz leukocytów i działa stymulująco na procesy fagocytozy. W preparatach stymulujących mechanizm obronny organizmu zostały zastosowane także laktoferyna oraz betaglukan. Laktoferyna będąca białkiem naturalnie występującym w mleku (m.in. matek karmiących) wspomaga prawidłowe działanie układu odpornościowego, a betaglukan to polisacharyd występujący m.in. w drożdżach piekarniczych (Saccharomyces cerevisiae) posiada właściwości immunostymulujące. Dodatkowo w preparatach pediatrycznych stosowanych w celu podniesienia odporności znajdują się witaminy z grupy B, witamina C (stymuluje układ immunologiczny, a jej niedobór powoduje zwiększoną podatność organizmu na infekcje) oraz cynk (jego niedobór osłabia odporność komórkową i humoralną, obniża wytwarzanie przeciwciał, zmniejsza proliferację komórek i obniża wytwarzanie cytokin). W niektórych preparatach występują także propolis (kit pszczeli) lub miód, działające pobudzająco na system odpornościowy, znane również z właściwości antybiotycznych, przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. Ze względu na zawartość substancji czynnych preparaty powinny zostać wskazane po szczegółowym wywiadzie z rodzicem dziecka lub opiekunem względem obniżonej odporności dziecka, przeciwwskazań do stosowania niektórych specyfików, odpowiedniej postaci (syrop, tabletki, tabletki do ssania, żelki), odpowiedniego dawkowania i długości kuracji (cykliczność terapii). Pamiętajmy jednak, że odpowiedzialność za zalecenie takich preparatów w aptece najmłodszym pacjentom przypisana jest farmaceutom, dlatego wymaga zawsze wnikliwego podejścia do problemu. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl opieka farmaceutyczna Szczepy drożdży S. boulardii w walce z biegunką Badania dowodzą, że stosowanie szczepu drożdży Saccharomyces boulardii w ostrej biegunce u dzieci skraca czas trwania dolegliwości. Efekt ów zależny jest od dawki i lepszy w przypadku biegunek wirusowych niż bakteryjnych. autor: dr hab. n. med. Piotr Albrecht Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci WUM S 5-30% accharomyces boulardii jest niepatogennym szczepem drożdży wyizolowanym w 1923 r. w Indochinach przez Henri Boularda podczas prowadzonych przez niego badań nad przeciwbiegunkowym działaniem skórek owoców liczi spożywanych przez miejscową ludność[1]. Jako preparat farmaceutyczny występuje w postaci żywych, liofilizowanych komórek, podawanych w postaci proszku lub kapsułek żelatynowych. W odróżnieniu od probiotyków bakteryjnych S. boulardii posiada naturalną oporność na działanie antybiotyków, z wyjątkiem preparatów przeciwgrzybicznych[2]. S. boulardii podawany doustnie jedynie przejściowo kolonizuje przewód pokarmowy człowieka. Stan równowagi mierzony stężeniem w jelicie grubym osiąga się po 2-3 dniach podawania preparatu, zaś po 6-7 dniach od zaprzestania podawania dochodzi do jego pełnej eliminacji z kału. Stosowaniu antybiotyków towarzyszy szereg działań niepożądanych, wśród których biegunka stanowi jeden z istotniejszych problemów. Do rozwoju biegunki poantybio- tykowej może dojść już w kilka godzin od przyjęcia pierwszej dawki dowolnego antybiotyku albo tuż po zakończeniu antybiotykoterapii, niekiedy jednak nawet w 6-8 tygodni po zakończeniu leczenia przeciwbakteryjnego. Częstość występowania biegunki poantybiotykowej szacuje się na 5-30% leczonych, w tym na ok. 20% u chorych poddawanych antybiotykoterapii w szpitalu[3, 4, 5, 6, 7]. Częstość występowania rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego, najcięższej postaci biegunki poantybiotykowej, w warunkach ambulatoryjnych szacuje się na 1-3 przypadków na 100 000 cykli leczenia i 1-10 przypadków na 1000 cykli leczenia w warunkach szpitalnych. średnio u tylu osób leczonych występuje biegunka poantybiotykowa Szereg dobrze przeprowadzonych badań klinicznych oraz podsumowania tych badań z ostatnich lat wskazują na wiodącą rolę i olbrzymią skuteczność S. boulardii w zapobieganiu biegunce poantybiotykowej (60-70% skuteczność[8, 9]) i w leczeniu nawrotów zakażenia wywoływanych przez Clostridium difficile[10, 11], podstawowy patogen odpowiedzialny za biegunkę poantybiotykową (blisko 80% przypadków). farmacja praktyczna 9/2012 19 REKLAMA opieka farmaceutyczna Piśmiennictwo: 1. McFarland LV, Bernasconi P. S. boulardii: a review of an innovative biotherapeutic agent. Microb Ecol Health Dis 1993; 6: 157-71. 2. Altwegg M. La biotherapie dans la diarhee. Der Informierte Arzt 1992; 13. 3. Bartlett JG. Antibiotic-associated diarrhoea. Clin Inf Dis 1992; 15: 573-81. 4. Buts JP, Weber AM, Roy CC et al. Pseudomembranous enterocolitis in childchood. Gastroenterology 1977; 73: 823-7. 5. McFarland LV. Diarrhoea acquired in the hospital w Gianella R.A. ed.: Acute infectious diarrhoea, Philadelphia: Saunders WB 1993: 563-77. 6. Jacobs NF. Biegunki i rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy wywołane przez antybiotyki, MpD 1995; 3: 125-30. 7. Kotowska M, Albrecht P, Józefczuk J i wsp. Częstość występowania biegunki poantybiotykowej u dzieci. Ped. Współczesna Gastrologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka. 2005; 4: 269-73. 8. Szajewska H, Setty M, Mrukowicz J et al. Probiotics in Gastrointestinal Diseases in Children: Hard and Not-So-Hard Evidence of Efficacy. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2006; 42: 454-475. 9. Szajewska H, Skórka A. Saccharomyces boulardii for treating acute gastroenteritis in children: updated meta-analysis of randomized controlled trials. Aliment Pharmacol Ther. 2009;30(9):960-1. 10. Surawicz CM, McFarland LV, Elmer G et al. Treatment of recurrent Clostridium difficile colitis with vancomycin and Saccharomyces boulardii. Am J Gastroenterol 1989; 84: 1285-7. 11. McFarland L, Surawicz CM, Greenberg RN et al. A randomised placebo-controlled trial of Saccharomyces boulardii in combination with standard antibiotics for Clostridium difficile disease. JAMA 1994; 271: 1913-8. 12. Vandenplas Y, Brunser O, Szajewska H. Saccharomyces boulardii in childhood. Eur J Pediatr. 2009; 168(3):253-65. 13. McFarland LV. Meta-analysis of probiotics for the prevention of traveler’s diarrhea. Travel Med Infect Dis. 2007;5(2):97-105. 14. Kirchhelle A, Fruhwein N, Toburen D. Treatment of persistent diarrhea with S. boulardii in returning travelers. Results of a prospective study. Fortschr Med 1996; 20; 114: 136-40 15. McFarland LV, Surawicz CM, Greenberg RN et al. A randomized placebo-controlled trial of Saccharomyces boulardii in combination with standard antibiotics for Clostridium difficile disease. JAMA 1994; 17; 272: 518 16. Muller J, Remus N, Harms KH. Mycoserological study of the treatment of paediatric cystic fibrosis patients with Saccharomyces boulardii (Saccharomyces cerevisiae Hansen CBS 5926). Mycoses 1995; 38: 119-23. 17. Duman DG, Bor S, Ozütemiz O et al. Efficacy and safety of Saccharomyces boulardii in prevention of antibiotic-associated diarrhoea due to Helicobacter pylori eradication. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2005; 17 (12): 1357-61. Stosowaniu antybiotyków towarzyszy szereg działań niepożądanych, wśród których biegunka stanowi jeden z istotniejszych problemów Mechanizm działania S. boulardii wobec patogenów wywołujących biegunkę jest wielokierunkowy. Jednym z ważniejszych mechanizmów jest produkcja proteazy serynowej unieczynniającej toksyny A i B produkowane przez C. difficile oraz ich receptory zlokalizowane w rąbku szczoteczkowym. Dodatkowo S. boulardii wzmacnia odpowiedź odpornościową jelita wobec toksyny A. W oparciu o przeprowadzone dotychczas wiarygodne badania można stwierdzić, że zastosowanie S. boulardii w ostrej biegunce prowadzi do skrócenia czasu jej trwania średnio o ok. 1 dzień[12]. Efekt jest zależny od dawki i lepszy w biegunkach wirusowych niż bakteryjnych oraz lepszy u dzieci niż u dorosłych. S. boulardii jest także skuteczny w zapobieganiu biegunce podróżników, co wykazało szereg badań podsumowanych w jednej z metaanaliz[13]. Bezpieczeństwo stosowania S. boulardii testowano w wielu badaniach klinicznych u ludzi oraz na modelach zwierzęcych, potwierdzając jego dobrą tolerancję i brak działań niepożądanych[14, 15, 16, 17]. @ 20 farmacja praktyczna 9/2012 Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego Twoja pomoc w biegunce! OŚ OW Ć N OŚ OW Ć N Entero Acidolac® przeznaczony jest do postępowania dietetycznego w czasie trwania antybiotykoterapii i biegunki infekcyjnej. Uzupełnienie diety w probiotyki i prebiotyki zaleca się również w podróży ze zmianą strefy klimatycznej. Entero Acidolac® jest produktem zawierającym liofilizowane kultury drożdży szczepu Saccharomyces boulardii oraz prebiotyk – fruktooligosacharydy. Saccharomyces boulardii, zawarte w preparacie Entero Acidolac®, to dobrze przebadany pod względem bezpieczeństwa u niemowląt, dzieci oraz osób dorosłych, szczep drożdży probiotycznych. Entero Acidolac® nie zawiera białka mleka krowiego, glutenu i może być podawany osobom, które nie tolerują tych składników. Saszetki Dawkowanie: W celu uzupełnienia mikroflory jelitowej oraz wspierania pracy układu trawiennego i odporności: Niemowlęta i dzieci do 3. roku życia – 1 saszetka dziennie, po konsultacji z lekarzem. Zawartość saszetki u dzieci poniżej 3. roku życia należy rozpuścić w minimum 100 ml płynu. W przypadku niemowląt karmionych piersią zaleca się rozpuszczenie zawartości saszetki w ściągniętym mleku matki. Dzieci powyżej 3. roku życia i dorośli 1-2 saszetki dziennie. Zawartość saszetki można spożyć bezpośrednio lub po uprzednim wymieszaniu z wodą, jogurtem lub mlekiem. Składniki produktu: liofilizowane kultury drożdży szczepu Saccharomyces boulardii, fruktooligosacharydy (FOS), żelatyna, dwutlenek tytanu – barwnik, dwutlenek krzemu – substancja przeciwzbrylająca. Zawartość Saccharomyces boulardii w jednej saszetce 0,25g. Kapsułki Dawkowanie: W celu uzupełnienia mikroflory jelitowej oraz wspierania pracy układu trawiennego i odporności: Dzieci powyżej 3. roku życia i dorośli: 1-2 kapsułki dziennie. Kapsułkę należy połykać popijając wodą. Składniki: maltodekstryna, fruktooligosacharydy (FOS), liofilizowane kultury drożdży szczepu Saccharomyces boulardii, dwutlenek krzemu – substancja przeciwzbrylająca. Zawartość Saccharomyces boulardii w jednej kapsułce 0,25g. ACI-EN/002/08-2012 REKLAMA opieka farmaceutyczna Zaburzenia pamięci autor: dr n. med. Krzysztof W. Nicpoń specjalista neurolog B ardzo ważne jest więc zdiagnozowanie, czy występujące problemy z pamięcią są normą i etapem starzenia, czy początkiem choroby, w której należy wdrożyć leczenie przyczynowe. Pamięć razem z myśleniem, procesami postrzegania, funkcjami językowymi oraz funkcjami wzrokowo-przestrzennymi wchodzą w skład funkcji poznawczych, które wraz z wiekiem ulegają pogorszeniu. W celu zbadania stopnia zaburzeń funkcji poznawczych szeroko stosowane są różnego rodzaju testy. W praktyce lekarza klinicysty najczęściej używanym testem jest test MMSE, (Mini-Mental State – Krótka Skala Oceny Stanu Umysłowego), który jest prostym testem przesiewowym mającym zastosowanie przede wszystkim w diagnozowaniu zaburzeń otępiennych, łagodnych zaburzeń poznawczych czy zaburzeń nastroju o podłożu organicznym. Składa się on z 30 pytań i zadań pozwalających na ilościową ocenę różnych aspektów funkcjonowania poznawczego, takich jak: orientacja auto- i allopsychiczna, zapamiętywanie, uwaga i liczenie, przypominanie, nazywanie, powtarzanie, rozumienie, czytanie, pisanie i rysowanie. Pomocny jest 22 farmacja praktyczna 9/2012 Kłopoty z pamięcią i koncentracją najczęściej dotyczą osób w wieku starszym, czyli po 65. r.ż., ale nie tylko. Coraz częściej osoby młode, aktywne zawodowo, wykonujące pracę umysłową, próbując pogodzić pracę z codziennymi obowiązkami, mogą być narażone na wystąpienie zaburzeń pamięci. tu również tzw. test zegara i liczne testy neuropsychologiczne. Pacjenci z zaburzeniami pamięci w pierwszej kolejności po zauważeniu niepokojących objawów, takich jak zapominanie terminów spotkań, nazwisk, numerów telefonów, listy zakupów, czy gubienie przedmiotów, udają się po pomoc do farmaceuty, prosząc o ziołowe preparaty „na pamięć”. Pomimo tego, że od wieków wiadomo, że chociażby wyciąg z miłorzębu japońskiego ma wpływ na poprawę procesu zapamiętywania, to warto poinformować pacjenta o istnieniu preparatów (na receptę), które mogą skuteczniej zapobiegać pogłębianiu się zaburzeń pamięci. W trosce o zdrowie i komfort życia pacjenta należy zachęcić go do wizyty u specjalisty, który nie tylko wykluczy możliwe groźne przyczyny wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych, ale także oceni ich poziom i zaawansowanie oraz przepisze receptę na skuteczny lek. Niewątpliwie lekiem najchętniej przepisywanym na receptę z powodu zaburzeń poznawczych jest piracetam – pochodna kwasu gamma aminomasłowego, lek nootropowy, który poprzez usprawnienie syntezy neuroprze- kaźników, poprawia metabolizm neuronów ośrodkowego układu nerwowego, wpływając na usprawnienie zapamiętywania, przypominania i koncentracji uwagi oraz poprawę sprawności psychofizycznej. Leczenie farmakologiczne w tym przypadku to terapia długotrwała, dlatego należy uprzedzić pacjenta o konieczności długotrwałego i regularnego stosowania leku w celu osiągnięcia efektu terapeutycznego. Najbardziej zadowalający efekt osiąga się przy połączeniu leczenia farmakologicznego z treningiem pamięci w postaci ćwiczeń aktywizujących, rozwiązywania krzyżówek i quizów, umiarkowanej aktywności fizycznej oraz aktywności w grupach społecznych. Farmaceuta w swojej pracy na co dzień spotyka się z tematem zaburzeń pamięci. Należy pamiętać, że temat ten nie powinien być ignorowany i traktowany jako „naturalna kolej rzeczy z racji wieku”, a raczej jako stan, który należy wspomóc farmakologicznie skutecznymi lekami, poprawiając komfort życia pacjenta i jego rodziny. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl Rozwiązanie na zapominanie O ofertę handlową zapytaj Przedstawiciela firmy Polpharma. Memotropil (Piracetamum). Skład i postać: Jedna tabletka powlekana zawiera odpowiednio 800 mg lub 1200 mg piracetamu. Wskazania: Leczenie zaburzeń procesów poznawczych w zespołach otępiennych (z wyjątkiem choroby Alzheimera), leczenie zaburzeń dyslektycznych u dzieci równocześnie z terapią logopedyczną, leczenie mioklonii pochodzenia korowego oraz zawrotów głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego. Dawkowanie i sposób podawania: Zaburzenia procesów poznawczych: przez pierwsze tygodnie leczenie należy rozpocząć od dawki 4,8 g na dobę, zmniejszając ją następnie do 2,4 g na dobę w 2 lub 3 dawkach podzielonych. Dawkę należy zmniejszać o 1,2 g na dobę. Zaburzenia dyslektyczne u dzieci w wieku od 8 do 13 lat równocześnie z terapią logopedyczną: 3,2 g na dobę w 2 dawkach podzielonych. Mioklonie pochodzenia korowego: początkowo 7,2 g na dobę w 3 dawkach podzielonych. W razie potrzeby dawkę zwiększa się co 3–4 dni o 4,8 g leku na dobę aż do dawki maksymalnej 24 g na dobę. Dawkę dobową podaje się w 2 lub 3 dawkach podzielonych. W leczeniu skojarzonym z innymi lekami antymioklonicznymi dawki innych leków powinny być utrzymywane w zalecanych dawkach terapeutycznych. Jeżeli uzyska się poprawę kliniczną i jest to możliwe – dawki innych leków powinny być zmniejszone. U osób z mioklonią może niekiedy dojść do ewolucji objawów, w związku z czym co 6 miesięcy należy podejmować próbę zmniejszenia dawki lub odstawienia leku. Dawkę piracetamu należy zmniejszać o 1,2 g co dwa dni, by zapobiec nagłemu nawrotowi choroby. Zawroty głowy: 2,4 g na dobę w 3 dawkach podzielonych (800 mg 3 x na dobę), przez 8 tygodni. Dawkowanie w niewydolności nerek: klirens kreatyniny 40–60 ml/min (stężenie kreatyniny w surowicy 1,25–1,7 mg/100 ml) – ½ stosowanej dawki; klirens kreatyniny 20–40 ml/min (stężenie kreatyniny w surowicy 1,7–3 mg/100 ml) – ¼ stosowanej dawki; klirens kreatyniny poniżej 20 ml/min (stężenie kreatyniny w surowicy powyżej 3 mg/100 ml) – produkt jest przeciwwskazany Zaleca się modyfikację dawkowania u pacjentów w podeszłym wieku z zaburzeniami czynności nerek, zgodnie z powyższymi zaleceniami dla pacjentów z niewydolnością nerek. U pacjentów w podeszłym wieku, leczonych długotrwale piracetamem, niezbędne jest regularne oznaczanie klirensu kreatyniny i ewentualna modyfikacja dawki. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na piracetam, na inne pochodne pirolidonu lub na inny składnik preparatu. Schyłkowa niewydolność nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 20 ml/min). Krwawienie śródmózgowe, pląsawica Huntingtona. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Ostrożnie stosować u pacjentów: z niewydolnością nerek, z zaburzeniami hemostazy, poddawanych poważnym zabiegom chirurgicznym oraz z ciężkimi krwotokami. U pacjentów w podeszłym wieku, z powodu dłuższego okresu półtrwania, należy zmodyfikować dawkowanie. Nie należy nagle przerywać leczenia u pacjentów z mioklonią – zwiększone ryzyko napadów padaczkowych. Tabletki 800 mg i 1200 mg zawierają glikol propylenowy, który może powodować objawy jak po spożyciu alkoholu, tabletki 1200 mg zawierają żółcień pomarańczową, która może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Zgłaszane w trakcie badań klinicznych. Często: hiperkinezja, zwiększenie masy ciała, nerwowość. Niezbyt często: senność, depresja, astenia. Zgłaszane po wprowadzeniu piracetamu do obrotu: zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, bóle w nadbrzuszu, reakcje anafilaktoidalne, nadwrażliwość, ataksja, zaburzenia równowagi, nasilenie padaczki, ból głowy, bezsenność, senność, pobudzenie, lęk, splątanie, omamy, obrzęk naczynioruchowy, zapalenie skóry, świąd, pokrzywka. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: dla tabletek powlekanych 800 i 1200 mg odpowiednio nr: 8736 i 8737, wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00, fax +48 22 364 61 02, www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. ChPL: 2011.04.20. MEM/246/07-2012 psychologia Wokół reguły i odstępstwa autor: dr Tomasz Skalski socjolog, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej i Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, trener zarządzania i technik menedżerskich Uświadomienie sobie stereotypu pozwala uelastycznić reakcje i wcześniej poddawać w wątpliwość ograniczające założenia 24 farmacja praktyczna 9/2012 Czym są stereotypy? Jak powstają, działają i czemu służą? Jaka wreszcie jest ich rola oraz znaczenie w codziennej pracy farmaceuty? G dyby istniała kompletna „instrukcja obsługi” człowieka, zapewne w 99 procentach byłaby poświęcona obsłudze naszego mózgu. W prezencie od Opatrzności (bądź ewolucji) dostaliśmy narząd, którego możliwości przekroczyły oczekiwania właściciela. Z jednej strony jest to organ imponująco złożony, niesłychanie elastyczny i adaptacyjny, z drugiej – tajemniczy i… sprawiający najwięcej kłopotów. Przykładem takiej dwuznacznej pracy mózgu (i umysłu, jako procesu, który poprzez mózg się uzewnętrznia) są stereotypy. Żeby zrozumieć, jak powstają i działają, musimy nieco bliżej poznać „ekonomię” naszego postrzegania świata. Między uproszczeniem a rutyną Pojęcie to oznaczało pierwotnie rodzaj form drukarskich, a od wydania książki W. Lippmana „Opinia publiczna” (1922) odnosi się też do pewnego sposobu interpretacji danych. Ilekroć posługujemy się w ocenie zjawisk niepełnymi, tendencyjnymi i odpornymi na zmiany obrazami umysłowymi, stosujemy właśnie stereotyp. To on pozwala już po kilku sekundach „wiedzieć”, do jakiej kategorii zalicza się pacjent lub współpracownik: uczciwy czy niebezpieczny, uciążliwy czy komunikatywny, naprawdę chory czy hipochondryk-panikarz? Mózg otrzymał jakiś sygnał (zawarty w wyglądzie, w słowach albo gestach tej osoby), a następnie na jego podstawie przyporządkował go do kategorii – na ogół bez udziału świadomości! Tego rodzaju automatyczne uproszczenia wprowadzają do działania rutynę, a ta z kolei zwiększa niebezpieczeństwo przeoczenia ważnego szczegółu, który może zdecydować o zdrowiu lub życiu pacjenta. Jak powstają stereotypy? Na początek przypomnijmy dwa podstawowe fakty. Po pierwsze: rzeczywistość poznajemy poprzez „neuronowe reprezentacje” – poznawanie świata polega na tworzeniu mentalnych obrazów w sieci neuronowej. Po drugie: proces ten jest nie tyle zapisem, co interpretacją danych. Często wyobrażamy sobie działanie pamięci na podobieństwo kamery – jako rejestrowanie zdarzeń. Gdybyśmy jednak mieli zapamiętać każde zjedzone jabłko, każde napotkane drzewo czy psa, ogromna ilość danych szybko stałaby się bezużyteczna! Choć synaptyczne połączenia między komórkami w mózgu zmieniają się z każdym aktem uczenia się, mózg jest tak skonstruowany, by większość wrażeń szybko przeminęła, a szczegóły uległy zatarciu. W zamian mamy inny, znacznie wydajniejszy sposób gromadzenia doświadczeń. Zamiast zapamiętywać poszczególne jabłka czy drzewa, „chwytamy” poznawczo i wyraźnie zapamiętujemy ogólne cechy odróżniające obiekty od innych. Gdyby do apteki wszedł ktoś wyglądający, powiedzmy, jak Elvis Presley – zapamiętalibyśmy go na długo i to ze szczegółami. A gdy wchodzi człowiek zupełnie „zwyczajny”… www.farmacjapraktyczna.pl psychologia Cóż, nasz hipokamp (tzw. „wykrywacz nowości” w mózgu) raczej się nie napracuje, zapamiętamy może mężczyznę lub kobietę, blondynkę lub brunetkę. Gdyby ktoś nie wierzył, niech spróbuje opisać szczegóły ubioru lub fryzury trzech pierwszych pacjentów z poprzedniego dnia… Po co nam stereotypy? Do niedawna sądzono, że o ile logiczne kategoryzowanie obiektów jest racjonalne i świadczy o inteligencji, o tyle stereotypy w stosunkach międzyludzkich są wyrazem postawy irracjonalnej i prowadzą do uprzedzeń. Dokładniejsze badania pokazują jednak, że stereotypy, poza kilkoma ważnymi wyjątkami, wcale nie muszą być błędne: większość z nich znajduje potwierdzenie w danych statystycznych! Okazuje się, że podstawowym źródłem stereotypów nie są nasze emocje i obawy, ale ich użyteczność. Służą one szybkiej orientacji w złożonym i zmiennym otoczeniu. Zamiast każdorazowo od podstaw budować wyobrażenie sytuacji, podciągamy ją pod znaną regułę, a dopiero potem (ewentualnie) śledzimy, czy i pod jakim względem jest wyjątkowa, tj. odstaje od reguły. W ten sposób mózg wprowadza w życie zasadę prostoty i oszczędności poznawczej. Sprawia ona, że nawet, gdy obserwujemy wyraźne odstępstwo, nie porzucamy stereotypu, ale raczej tworzymy „subkategorię” osób lub sytuacji wyłączonych z (wciąż aktywnego!) stereotypu. W ten sposób możemy „zjeść ciastko i (nadal) mieć ciastko”[1]. Rozumujemy wówczas np. tak: „Kobiety są słabymi kierowcami; wprawdzie są wyjątki, np. moja siostra Iwona, jednak nie zmienia to faktu, że…”. Zyskujemy w ten sposób coś jeszcze: dysponując kontrprzykładem dla naszej reguły, zabezpieczamy się przed opinią człowieka uprzedzonego! Poznawcza oszczędność Jeśli teraz weźmiemy pod uwagę główną linię stereotypizacji grup (ocena swój – obcy, na ogół powiązana z oceną pozytywny – negatywny) oraz wspomnianą trwałość stereotypów – ujawni się niebezpieczna strona tej poznawczej oszczędności. Zagrożenie nr 1 to zniekształcenie polegające na niedocenianiu różnic. Gdy już dysponuję stereotypem, powiedz- Posiłkując się stereotypem nasz mózg wprowadza w życie zasadę prostoty i oszczędności poznawczej my drażliwego pacjenta, to gdy już stereotyp się uaktywni, natychmiast spadnie moja wrażliwość na zachowania, które mogłyby podsuwać inną interpretację (np. „To moje słowa Go zdenerwowały”). Co ciekawe, nawet jeśli to prawda, zapewne nigdy się o tym nie dowiem, bo sprowokowany pacjent naprawdę będzie reagował newralgicznie… I tak dochodzimy do niebezpieczeństwa nr 2, które jest odmianą mechanizmu samospełniającego się proroctwa, znaną też jako „efekt Pigmaliona”. Dobrze ilustruje je eksperyment psychologiczny sprzed kilkudziesięciu lat[2]. W jednej z amerykańskich szkół zrobiono test, który ma określić poziom „rozkwitu intelektualnego” dzieci. Nauczyciele otrzymali nazwiska dzieci, które miały w przyszłości zdystansować rówieśników (stereotypowe oczekiwanie). W istocie dzieci dobrano zupełnie losowo, ale o tym wiedzieli tylko badacze! Mija osiem miesięcy nauki, następuje kolejny test i okazuje się, że… dzieci z grupy eksperymentalnej mają zdecydowanie lepsze wyniki! Oto rzeczywistość dostosowała się do stereotypowych przekonań. W jaki sposób? Głównie poprzez czworakie zmiany w zachowaniu nauczycieli: 1. bardziej przyjazne zachowania (klimat); 2. więcej dokładnych informacji (feedback); 3. więcej czasu i uwagi nauczyciela (wejście) oraz 4. więcej okazji do ujawniania swojej wiedzy i umiejętności (wyjście). Kryje się tutaj podpowiedź, jak poprawić jakość kontaktu z pacjentem w aptece! Zadbaj o klimat, o informację zwrotną, skoncentruj uwagę na pacjencie oraz stwórz mu okazję do swobodnej wypowiedzi! Podsumowanie Główną metodą pracy nad niebezpieczną stroną stereotypowych przekonań jest oczywiście praktykowanie samoświadomości. Uświadomienie sobie stereotypu sprawia, że mamy „pod kontrolą” oparte na nim wnioskowania. Pozwala uelastycznić reakcje i wcześniej poddawać w wątpliwość ograniczające założenia. Czyż to właśnie nie jest najwspanialsza strona pracy ludzkiego mózgu? Warto pamiętać: tak w nauce jak i w życiu – zdolność do rewizji własnych założeń pozostaje najwspanialszym i być może najważniejszym elementem naszego rozwoju. Przypisy: 1. T. D. Nelson, Psychologia uprzedzeń, GWP, Gdańsk 2003, s. 70. 2. Zob. R. Rosenthal, Oczekiwania interpersonalne. Skutki przyjętej przez badacza hipotezy, [w:] Społeczny kontekst badań psychologicznych i pedagogicznych. Wybór tekstów, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 1991. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 9/2012 25 prowadzenie apteki Apteki Europy: Holandia Na pytania Czytelników „Farmacji Praktycznej” dotyczące realiów pracy farmaceutów w Holandii i funkcjonowania tamtejszych aptek odpowiada mgr farm. Martin L.A. Favié. Podobno holenderscy farmaceuci dobrze znają interakcje poszczególnych preparatów i niejasności konsultują z lekarzami? Holenderscy farmaceuci oceniają nie tylko czy konkretne leki lub suplementy diety mogą być stosowane równolegle (interakcje), ale również czy stosowanie tych produktów jest bezpieczne dla danego pacjenta (przeciwwskazania, nadwrażliwość na składniki leku). Obecnie mają taki sam status jak lekarze (obie grupy podlegają pod WGBO – prawo o opiece zdrowotnej). Jeśli farmaceuta uzna, że wydanie leku jest niezasadne, nie realizuje recepty informując o tym wystawiającego ją lekarza, który rozmawia z farmaceutą jak równy z równym. W moim miejscu pracy obawiano się konsultować z lekarzem pojawiających się w trakcie realizacji recept interakcji. Pacjenci także nie reagowali dobrze w tej sytuacji, niepokojąc się czy są dobrze leczeni. Jak działa ten system w Holandii? W Holandii korzystamy z systemów komputerowych, które wychwytują interakcje, przeciwwskazania, dawkowanie. Apteki ściśle współpracują z lekarzami POZ i często korzystają ze wspólnego systemu komputerowego. Lekarze ze względu na inny zakres kompetencji nie zawsze mogą jednak odpowiednio ocenić podpowiedzi systemu. Jeśli z danym wskazaniem spotka się farmaceuta, ocenia zasadność zaleceń lekarza i kontaktuje się z nim. Pacjenci zazwyczaj to rozumieją i doceniają. Lokalni lekarze 26 farmacja praktyczna 9/2012 POZ ściśle współpracują z lokalnymi farmaceutami (posiłkując się systemem komputerowym), by ustalić lek pierwszego wyboru lub wydawać pacjentom leki na różne choroby. Konsultacja taka określana jest mianem FTO (konsultacja farmakologiczno-terapeutyczna). W Polsce jest coraz mniej małych, prywatnych aptek. Czy w Holandii także królują duże sieci? Zarówno liczba aptek w Holandii, jak i proporcje pomiędzy aptekami niezależnymi i tymi zrzeszonymi w sieciach od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie – mamy około 2000 aptek, z czego 1/3 należy do sieci. Apteki niezależne mają zasadniczo lepsze wyniki finansowe niż sieciówki. Po zniesieniu rabatów i obniżeniu marży aptecznej w 2012 r. wiele aptek znalazło się w trudnej sytuacji finansowej – zwłaszcza małe placówki. Ubezpieczyciele nie mają nic przeciwko zmniejszeniu liczby aptek w głównych ośrodkach miejskich – uważają, że i tak jest ich za dużo. W holenderskich aptekach dostępna jest sprzedaż marihuany. Czy inne używki też są dostępne w aptekach? Marihuana wydawana jest wyłącznie z przepisu lekarza i na podstawie konkretnych wskazań ustalonych przez rząd (np. ból, stwardnienie rozsiane, nerwobóle, mdłości, obniżone łaknienie, utrata wagi i osłabienie w chorobach nowotworowych oraz AIDS). Marihuana może zostać nabyta wyłącznie od Ministerstwa Zdrowia i jest refundowana przez wszystkich ubezpieczycieli. Pacjent płaci około 40 euro za 5 gram. Bez recepty żadne stymulanty czy opiaty nie są dostępne. Czy pacjenci traktują zawód farmaceuty jako misyjny, doradczy, a farmaceutę cenią za jego wysokie kwalifikacje i wiedzę medyczną? Holenderscy pacjenci i obywatele postrzegają farmaceutów oraz techników farmaceutycznych jako świetnie wykwalifikowanych pracowników opieki zdrowotnej. Cieszą się oni dobrą reputacją. Jaki jest stosunek ilości leków na receptę i leków OTC w aptekach? W Holandii apteki sprzedają produkty bez recepty, ale jedynie 3-5% obrotu pochodzi ze sprzedaży OTC i kosmetyków dostępnych tylko w aptekach. W Holandii jest około 4 tys. specjalnych drogerii (często sieciowych) sprzedających wyłącznie produkty OTC, podczas gdy w innych krajach produkty te dostępne są jedynie w aptekach. Stosunkowo mało aptek w Holandii (jedna na 8000 pacjentów) specjalizuje się niemal wyłącznie w lekach na receptę. Czy w Holandii są apteki samoobsługowe? W Holandii nie ma aptek samoobsługowych. Pojawiły się eksperymentalne, w których leki wydaje automat, a jego praca monitorowana jest zdalnie przez farmaceutę lub sprzedawcę. Recepta jest czytana i przetwarzana przez robota, który następnie wybiera www.farmacjapraktyczna.pl prowadzenie apteki Martin L.A. Favié Magister farmacji, od 2007 r. dyrektor „Dienstapotheek Westfriesland-Hoorn”. W latach 1979-2012 współwłaściciel sieci aptek „Kring Apotheek West Friesland”. Od 2010 do 2012 r. sprawował funkcję dyrektora VvAA – holenderskiej organizacji zrzeszającej konsultantów ds. zarządzania opieką zdrowotną. W swojej karierze był członkiem zarządu i prezesem wielu holenderskich organizacji farmaceutycznych. W kwietniu 2012 r. Dekretem Królewskim otrzymał tytuł szlachecki Ridder in de Orde van Oranje -Nassau. opakowanie leku, znakuje je, drukuje informację i wydaje pacjentowi. Niektóre apteki wyposażone są też w system specjalnych skrytek, z których pacjent może odebrać wcześniej zamówiony lek 24 godziny na dobę. Receptę należy przynieść osobiście lub poprosić lekarza prowadzącego o przesłanie jej bezpośrednio do apteki. Mamy też ogólnokrajowe apteki internetowe, które przesyłają pacjentowi leki za pośrednictwem poczty. Gdyby technik farmacji – Polak – chciał zatrudnić się w aptece w Holandii – jakie są wymagania względem jego przygotowania zawodowego? Niestety trudno mi odpowiedzieć na to pytanie. W Holandii technicy farmaceutyczni to certyfikowani pracownicy aptek. Ministerstwo Zdrowia ocenia czy kwalifikacje pracowników służby ochrony zdrowia z innych państw spełniają holenderskie wymagania. Z krajami UE, w tym z Polską, mamy podpisane umowy. Warunkiem wstępnym jest dobra znajomość języka niderlandzkiego. Czy apteki prowadzą sprzedaż internetową? Przez internet realizowane są np. recepty odnawialne, na pigułki antykoncepcyjne i insulinę. Jest to również platforma pytań i odpowiedzi oraz przekazywania informacji o zmianie danych osobowych. Niektóre apteki dysponują systemem cyfrowej kartoteki pacjenta, zawierającej dane o lekach i leczeniu, które pacjent może skonsultować w dowolnym punkcie świata. Jak wygląda produkcja leków recepturowych? Leki te wytwarza się głównie za pośrednictwem dużych aptek, które mogą zagwarantować lepszą jakość i nadzór. Coraz więcej aptek rezygnuje jednak z tej usługi. Przy produkcji małych ilości zbyt kosztowne jest przechowywanie składników. Również wymogi co do jakości stają się coraz surowsze i pojawia się konieczność przeprowadzania badań laboratoryjnych. Jeśli apteka przygotowuje leki recepturowe, musi zgłosić to inspektoratowi. W Polsce głośny stał się temat klauzuli sumienia, kiedy grupa farmaceutów domagała się prawa do odmawiania sprzedaży środków, które są niezgodne z ich sumieniem i światopoglądem. Czy podobne kwestie są poruszane w Holandii? Wiemy, że w Holandii dozwolona jest eutanazja. W Holandii każdy ma prawo nie popierać eutanazji ze względów religijnych i przekonań osobistych. Procedury decydowania o eutanazji i jej wykonywaniu są w Holandii bardzo szczegółowo opisane. Lekarz musi uprzednio skonsultować się z innym lekarzem, który odbył specjalne przeszkolenie w tym zakresie, a następnie uzgodnić z farmaceutą najbardziej optymalną procedurę. Eutanazję zawsze należy zaraportować do Departamentu Sprawiedliwości. Ilu pacjentów przypada na jedną aptekę w Holandii i czy jest to regulowane prawnie? Średnia liczba pacjentów na aptekę to 8 tys. Nie ma żadnych regulacji, rynek jest w 100% wolny. Farmaceuci mogą być też właścicielami więcej niż jednej apteki. Zasada jest tylko jedna – każdy farmaceuta objęty jest odpowiedzialnością osobistą i znajduje się w rejestrze inspektoratu farmaceutycznego. Więcej informacji na www.sfk.nl. z danymi z 2010 r. Jaka jest struktura i kompetencje pracowników w aptece? Jest kierownik apteki, główny farmaceuta, który ukończył 6-letnie studia uniwersyteckie. W aptece pracują też farmaceuci (mgr farmacji) oraz technicy farmaceutyczni (3-letnie szkolenie zawodowe). Są oni upoważnieni do samodzielnego wydawania leków pacjentom. W aptece zatrudnieni są również nie w pełni wykwalifikowani pracownicy, do których obowiązków należy przetwarzanie zamówień, sprzątanie lub dostarczanie leków. Osoby te nie mogą na własną odpowiedzialność wydawać leków. Ile godzin dziennie pracują farmaceuci w Holandii? Ile osób przeciętnie pracuje w jednej aptece? Apteki otwarte są zwykle 9 godzin na dobę. Pracuje w nich przeważnie 1-2 farmaceutów, 8 techników farmaceutycznych oraz 3 innych pracowników. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 9/2012 27 prowadzenie apteki Sprawdź czy znasz prawo pracy autor: mgr farm. Maciej Karbowiak prezes firmy doradztwa „New Concept”, specjalista w zakresie zarządzania i trade marketingu na rynku farmaceutycznym Zmiany, jakie zaszły na rynku farmaceutycznym, szczególnie pod wpływem wcielanych w życie ustaw i zarządzeń, spowodowały, że funkcjonowanie farmaceuty bez znajomości poszczególnych praw i kodeksów stało się praktycznie niemożliwe. Sprawdźmy zatem stan naszej wiedzy z zakresu prawa pracy. J Nasza znajomość obowiązujących przepisów wystawiana jest zwykle na próbę dopiero wtedy, gdy dopadają nas problemy 28 farmacja praktyczna 9/2012 akie są konsekwencje nieznajomości obowiązujących przepisów, łatwo sobie wyobrazić. Warto przy tym pamiętać, że nieznajomość prawa nie zwalnia nas od odpowiedzialności i obowiązku jego przestrzegania i podlegania jego rygorom. Praca farmaceuty, zarówno pracownika jak i pracodawcy, jest szczególnie podporządkowana regulacjom prawnym, gdyż obok praw i obowiązków wynikających z kodeksu karnego, kodeksu cywilnego, prawa pracy czy tzw. kodeksu handlowego (dokładnie spółek handlowych), podlegamy dodatkowo naszym „wewnętrznym” regulacjom, choćby tym, wynikającym z prawa farmaceutycznego i tzw. ustaw okołofarmaceutycznych. Nasza znajomość obowiązujących przepisów wystawiana jest zwykle na próbę dopiero wtedy, gdy dopadają nas problemy. Bywa, że bezradnie rozkładamy wówczas ręce, stając w obliczu zawiłości prawa. Zachęcam więc Państwa, byście zawczasu przetestowali swoją wiedzę – na początek z zakresu prawa pracy. Do niedawna branża farmaceutyczna, a szczególnie apteczna, była synonimem spokojnego i stabilnego zatrudnienia dla farmaceutów. Liczba miejsc pracy przewyższała liczbę potencjalnych pracowników chętnych do jej podjęcia. Płace utrzymywały się na dobrym i stabilnym poziomie, zaś kwestie związane z łamaniem praw pracowniczych rzadko trafiały do sądów czy Państwowej Inspekcji Pracy. Zauważyłem jednak, że od 2008 r. rynek pracy pod tym względem zaczął się dynamicznie zmieniać, PIP i sądy pracy odnotowały znaczący wzrost skarg farmaceutów na pracodawców. Najczęstszymi zarzutami są nierespektowanie praw pracowniczych, praca w nadgodzinach i niekorzystne dla pracownika zmiany warunków zatrudnienia. Do najczęściej sygnalizowanych przez farmaceutów zatrudnionych w aptekach problemów należą: z miana warunków umowy (obniżanie wynagrodzenia, rozliczanie godzin i nadgodzin pracy, wprowadzanie równoważnego systemu godzin pracy, wprowadzanie odpowiedzialności finansowej, wprowadzanie do umów zakazu pracy poza firmą macierzystą i umów lojalnościowych), w ypowiedzenie umowy o pracę (stosowanie zasady „kija i marchewki”, tj. albo przyjmujemy „narzucone” zmiany w umowach, albo rozwiązujemy umowę o pracę za porozumieniem stron bez zachowania obowiązujących terminów bądź poprzez zwolnienie dyscyplinarne, za rzekome ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych – decyzję zwykle trzeba podjąć tu i teraz), z wolnienie pracownika z powodów ekonomicznych/redukcji etatów, p owrót z urlopu macierzyńskiego/wychowawczego, przedłużające się L4, www.farmacjapraktyczna.pl prowadzenie apteki n iepodporządkowanie się zaleceniom pracodawcy, niezgodnym z obowiązującym ustawodawstwem, tzw. farmaceutycznym, k ary pieniężne. Życzeniem każdego pracownika jest posiadanie stabilnej i satysfakcjonującej pracy. W tym dążeniu do ideału zapominamy jednak (tak pracodawcy, jak i pracownicy), że aby ową stabilizację i satysfakcję osiągnąć, niezbędna jest znajomość obowiązujących przepisów. Proponuję więc Państwu rozwiązanie poniższego miniquizu testującego stan wiedzy z zakresu obowiązującego prawa pracy. Przy każdym pytaniu mają Państwo możliwość zaznaczenia jednej z trzech odpowiedzi: A, B lub C. 1. Czy pracodawca ma prawo „zawrócić” swojego pracownika z urlopu? A. Nie. B. Tak. C. Tak, ale tylko w uzasadnionych przypadkach, przy czym pracodawca ponosi koszty takiego działania i musi zwrócić pracownikowi wydatki poniesione na wyjazd urlopowy w takim zakresie, w jakim pozostają one w bezpośrednim związku z odwołaniem. 2. Czy pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę zawartą na czas nieokreślony bez podania przyczyn? A. Tak. B. Tak, pod warunkiem, że dojdzie do tzw. „porozumienia stron”. C. Nie, pracodawca jest zobligowany do podania przyczyny rozwiązania umowy o pracę. 3. Czy pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia? A. Tak, może to zrobić. B. Tak, ale tylko w sytuacji, gdy firma postawiona jest w stan likwidacji/upadłości/przyczyn losowych pozapracowniczych, w zamian za odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia. C. Nie, chyba że zawrze z pracownikiem „porozumienie stron”. 4. Na czym polega system równoważnego czasu pracy? A. Na 40-godzinnym tygodniu pracy. B. Na 8-godzinnej, dobowej normie czasu pracy, wykonywanej przez 5 dni w tygodniu. C. Na możliwości zmiany (wydłużenia/skrócenia) dobowej normy czasu pracy, np. z 8 do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym jednego miesiąca, bez przekraczania norm godzinowych zgodnych z kodeksem pracy. Wyniki: Podlicz swoje punkty, podstawiając za litery wartości liczbowe: A – 1 pkt, B – 2 pkt, C – 3 pkt Jeżeli uzyskałaś/eś wynik poniżej 12 punktów: Nie jest dobrze, masz sporo do nadrobienia. Jeżeli jesteś pracodawcą, to albo szybko nadrób braki, albo znajdź… dobrego prawnika. Pamiętaj, wszystko przed Tobą, teraz już wiesz, na co zwrócić szczególną uwagę. 5. Jaki dokument określa zasady świadczenia pracy przez pracownika? A. Regulamin zakładu pracy. B. Umowa o pracę. C. Kodeks pracy i wymienione Jeżeli uzyskałaś/eś wynik 13-19 punktów: Widać, że starasz się, ale jeszcze sporo pracy przed Tobą. Do tej pory nie miałaś/eś potrzeby zagłębiania się w tajniki prawa pracy. w nim przepisy. 6. Czy zatrudnionemu kierownikowi apteki należą się godziny nadliczbowe? A. Nie należą się, bo kierownik ma Jeżeli uzyskałaś/eś wynik 20-24 punkty: Jest dobrze, wiesz co w trawie piszczy, pogłębiasz swoją wiedzę, ale czeka Cię jeszcze trochę pracy. Musisz zwrócić baczniejszą uwagę na prawne aspekty dotyczące Twojej pracy. Oby nie było to spowodowane sytuacjami „podbramkowymi” w Twojej aptece! nienormowany czas pracy. B. Należą się, ale tylko za pracę w niedzielę i dni ustawowo wolne od pracy. C. Należą się, na zasadach ogólnych wynikających z przekroczenia zasadniczego czasu pracy. 7. Czy pracodawca musi wypłacić pracownikom świadczenie urlopowe? A. Nie musi, zależy to od jego do- brej woli. B. To zależy od regulaminu zakładowego, jaki powinien znajdować się w każdej aptece. C. W zależności od wielkości przedsiębiorstwa, pracodawca zobowiązany jest do wypłaty ekwiwalentu lub utworzenia funduszu świadczeń socjalnych. 8. Czy pracodawca może odmówić pracownikowi urlopu na żądanie? A. Zawsze może odmówić, bez poda- nia przyczyn odmowy. B. Może odmówić jeden raz, ze względu na ważny interes przedsiębiorstwa. C. Nie może odmówić, gdyż jest zobowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż czterech dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. 9. Co to jest mobbing? A. Tradycyjna forma Jeżeli uzyskałaś/eś wynik powyżej 25 punktów: GRATULACJE!!! Tak trzymaj! Wiesz, co jest ważne i dobre dla Ciebie i Twojej apteki. Powodzenia! w niektórych strukturach przedsiębiorstw. C. Naganne działania/zachowania dotyczące lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu go lub zastraszaniu, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika (…). 10. Kogo musi zawiadomić kierownik apteki, kiedy idzie na 2-tygodniowy urlop? A. Nikogo. B. Pracodawcę. C. Pracodawcę i jeżeli urlop przypa- da na czas przekazania zestawienia refundacyjnego do NFZ, należy upoważnić mgr farmacji do podpisania zestawienia i dołączyć je do dokumentów, przekazywanych do NFZ. @ „współpracy” praktykowana w naszej aptece. B. Forma działań praktykowana Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 9/2012 29 REKLAMA nauka Rozuwastatyna w epizodach sercowo-naczyniowych autorzy: lek. med. Marta Nowakowska, dr n. med. Łukasz Chrzanowski Katedra Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Działanie lecznicze rozuwastatyny można zaobserwować już po pierwszym tygodniu stosowania leku 30 farmacja praktyczna 9/2012 Choroba sercowo-naczyniowa stanowi główną przyczynę przedwczesnej śmiertelności oraz inwalidztwa w populacji europejskiej. W większości przypadków spowodowana jest przez miażdżycę oraz zakrzepicę ścian tętnic. Najistotniejsze manifestacje choroby sercowo-naczyniowej stanowią choroba wieńcowa, udar niedokrwienny mózgu oraz choroby tętnic obwodowych. M iażdżyca jest przewlekłym procesem zapalnym przebiegającym w świetle naczynia, który w konsekwencji doprowadza do tworzenia nacieków zapalnych, gromadzenia lipidów i włóknienia. Istnieje wiele czynników wpływających w istotny sposób na rozwój choroby sercowo-naczyniowej. Z czynników modyfikowalnych możemy wymienić: palenie tytoniu, nieprawidłową dietę, małą ilość aktywności fizycznej, podwyższone ciśnienie tętnicze, dyslipidemię, cukrzycę typu 2. Do czynników, które nie podlegają zmianie, należą m.in. wiek i płeć[1]. W praktyce klinicznej należy u danego pacjenta określić ryzyko wystąpienia epizodu sercowo-naczyniowego. Pomocne są w tym celu różne tablice, m.in. SCORE, Framingham, ASSIGN. Chorzy po przebytym zdarzeniu klinicznym, np. ostrym zespole wieńcowym, z cukrzycą typu 2, przewlekłą niewydolnością nerek, są od razu włączani do grupy o najwyższym ryzyku sercowo-naczyniowym. Działania te pomagają również określić stopień intensywności terapii, którą należy podjąć u danego chorego[1]. Statyny to grupa leków, których głównym mechanizmem działania jest hamowanie aktywności reduktazy 3-hydroksyl-3metylo-glutarylokoenzymu A (HMG-CoS), w wyniku czego dochodzi do spadku syntezy cholesterolu w wątrobie. W hepatocytach wzrasta liczba receptorów LDL oraz wychwyt cząsteczek LDL z krwi, co w konsekwencji doprowadza do spadku stężenia całkowitego cholesterolu i cholesterolu LDL w osoczu. Ponadto zmniejsza się także stężenie lipoprotein o bardzo małej gęstości (VLDL) i trójglicerydów (TG) oraz zwiększa stężenie lipoprotein o dużej gęstości (HDL). Wykazano inne korzystne działania tej grupy leków, tj: poprawę funkcji śródbłonka, działanie przeciwzakrzepowe i profibrynolityczne, zmniejszenie stresu oksydacyjnego oraz procesu zapalnego w ścianie naczyń[1]. Obecnie mamy dostępnych 7 statyn: I generacja naturalne (lowastatyna, prawastatyna), I I generacja tzw. półsyntetyczne (simwastatyna), I II generacja syntetyczne (fluwastatyna, atorwastatyna, pitawastatyna, rozuwastatyna). www.farmacjapraktyczna.pl nauka Piśmiennictwo: 1. Reiner Z. i Catapano A., De Backer G. ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias European Heart Journal,2011; 32: 1769–1818 2. Bullano M., Wertz D., Yang G. Effect of rosuvastatin compared with other statins on lipid levels and National Cholesterol Education Program goal attainment for low-density lipoprotein cholesterol in a usual care setting.Pharmacotherapy, 2006: Apr; 26 (4): 469-78. 3. Ridker P., MacFadyen J., Libby P. Relation of baseline high-sensitivity C-reactive protein level to cardiovascular outcomes with rosuvastatin in the Justification for Use of statins in Prevention: an Intervention Trial Evaluating Rosuvastatin (JUPITER) Am J Cardiol. 2010 Jul 15; 106 (2): 204-9. Epub 2010 Jun 10. 4. Sardella G., Conti G., Donahue M. Rosuvastatin pre-treatment in patients undergoing elective PCI to reduce the incidence of myocardial periprocedural necrosis. The ROMA trial Catheter Cardiovasc Interv. 2012 Apr 19. doi: 10.1002/ccd.24403 Chorzy po przebytym zdarzeniu klinicznym, np. ostrym zespole wieńcowym, z cukrzycą typu 2, przewlekłą niewydolnością nerek, są od razu włączani do grupy o najwyższym ryzyku sercowo-naczyniowym Należy pamiętać, że pomimo tego, iż są to substancje o wspólnym mechanizmie działania, różnią się jednak właściwościami fizykochemicznymi, które wpływają w istotny sposób na ich biodostępność, farmakokinetykę, a także działanie hipolipemiczne. Tak duża ilość nowych statyn wynika z faktu ciągłego dążenia do syntezy substancji posiadającej najsilniejsze działanie, przy jednocześnie najmniejszej ilości działań niepożądanych. Zwiększenie selektywności wobec hepatocytów udało się osiągnąć w nowej statynie – rozuwastatynie, dzięki zmniejszeniu lipofilności na rzecz hydrofilności cząsteczki. Dzięki tej modyfikacji rozuwastatyna charakteryzuje się znacznie większym powinowactwem do komórek wątroby od simwastatyny. Działanie lecznicze rozuwastatyny można zaobserwować już po pierwszym tygodniu stosowania leku. Natomiast pełny efekt leczniczy widoczny jest po 4 tygodniach. Nowa statyna skuteczna jest w hipercholesterolemii wraz z towarzyszącą hipertriglicerydemią (bądź bez niej). Na efekt leczenia nie mają wpływu: płeć, rasa, współistnienie chorób dodatkowych tj. cukrzycy typu 2, czy hipercholesterolemii rodzinnej[2]. Rozuwastatyna najsilniej obniża frakcję LDL cholesterolu, 32 farmacja praktyczna 9/2012 dając tym samym szansę osiągnięcia zalecanych w wytycznych wartości lipidogramu. Kolejną zaletą rozuwastatyny jest hydrofilność, która z jednej strony zwiększa jej powinowactwo do komórki wątrobowej, z drugiej zaś strony zmniejsza ryzyko działań niepożądanych związanych z potencjalnym ryzykiem miopatii. Ponadto substancja ta w niewielkim tylko zakresie metabolizowana jest przez wątrobę, dzięki czemu możemy uniknąć wielu kłopotliwych interakcji. rozuwastatyny (w większości badań 40 mg) przed zabiegiem koronaroplastyki poprawiało rokowanie w grupie chorych z ostrymi zespołami wieńcowymi. Efekt ten wynika najprawdopodobniej z przeciwzapalnego działania tej statyny[4]. W badaniu JUPITER, w którym u pacjentów w ramach prewencji pierwotnej, tzn. bez rozpoznanej choroby sercowo-naczyniowej, ale z już stwierdzanymi czynnikami ryzyka, zastosowano rozuwastatynę w dawce 20 mg na dobę lub placebo, pacjenci otrzymujący substancję aktywną mieli niższy LDL (o 50%), triglicerydy (o 17%) oraz o 37% niższe hsCRP w porównaniu z wartościami wyjściowymi. Mniejsza też była częstość występowania zdarzeń sercowo-naczyniowych w grupie rozuwastatyny[3]. Bezpośrednie wskazania do zastosowania rozuwastatyny stanowią: pierwotna hipercholesterolemia u dorosłych lub mieszana dyslipidemia w połączeniu z dietą, kiedy zalecenia poza farmakologiczne okazały się niewystarczające, w określonych warunkach rodzinna homozygotyczna hipercholesterolemia, a także chorzy z wysokim ryzykiem zdarzeń sercowo-naczyniowych, w ramach profilaktyki pierwotnej, w celu ich zapobiegania[1]. Rozuwastatyna wyróżnia się więc na tle innych statyn siłą działania hipolipemizującego, mniejszą ilością interakcji z innymi substancjami medycznymi[2]. @ Najnowsze wyniki badań wskazują, że podanie wysokiej dawki Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl nauka Alergiczny nieżyt nosa Na alergiczny nieżyt nosa (ANN) cierpi ponad 600 mln ludzi na świecie. Epidemia ta narasta od 100 lat zwielokrotniając populację chorych ponad 30 razy. Jest to najczęstsza grupa schorzeń nieinfekcyjnych o przewlekłym charakterze w okresie rozwojowym. W naszych badaniach ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicznych) jakąkolwiek postać chorób alergicznych stwierdzono u prawie 40% Polaków, alergiczny nieżyt nosa (ANN) deklarowało 14% na wsi i średnio 22% w miastach. ANN jest chorobą towarzyszącą astmie i odwrotnie: 70% chorych z astmą deklaruje objawy ANN. Alergolodzy ciągle nie uzyskali jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o przyczyny rozwoju alergii. Wiele badań wskazuje na rolę schemizowanego i zanieczyszczonego środowiska. W innych publikacjach udowadnia się, iż zasadniczym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój alergii jest nadmiar higieny w pierwszych latach życia dzieci. Jednoznacznie stwierdzono, iż więcej alergii jest w mieście niż na wsi oraz w rodzinach jednodzietnych. Alergia rzadziej rozwija się, gdy w sypialni jest więcej kultur bakterii. Te obserwacje były przyczyną badania przeprowadzonego przez studentów Wydziału Nauki o Zdrowiu WUM, próbującego wyjaśnić na grupie ponad 1500 dzieci czy istnieje związek między narastającym stosowaniem antybiotyków a różnymi postaciami alergii, w tym ANN. Wynik był jednoznaczny: późna diagnostyka chorób alergicznych i zbyt częste podawanie antybiotyków dzieciom sprawia, że mamy pandemię tych chorób. Alergiczny nieżyt nosa jest chorobą, u podłoża której leży wywołane przez immunoglobulinę E (IgE) zapalenie błony śluzowej nosa po kontakcie z alergenem. Do typowych objawów choroby zalicza się: wyciek z nosa, niedrożność nosa, kichanie oraz świąd nosa. Podstawowy podział ANN wyróżnia okresowy nieżyt nosa (objawy występują przez mniej niż 4 dni w tygodniu bądź krócej niż 4 tygodnie) oraz przewlekły nieżyty nosa (objawy występują dłużej niż 4 dni w tygodniu i utrzymują się ponad 4 tygodnie). Najczęściej w Polsce uczulają roztocze kurzu domowego (prawie 25% populacji), następnie trawy, drzewa i kot. ANN przewlekły częściej niż okresowy prowadzi do astmy. Poza charakterystycznym wywiadem wskazującym na występowanie objawów ANN w kontakcie z uczulającym alergenem należy w celu postawienia ostatecznego rozpoznania wykonać punktowe testy skórne z alergenami, a w przypadku braku jednoznacznego ich wyniku wykonać donosową próbę prowokacyjną lub oznaczyć w surowicy krwi swoiste przeciwciała IgE. Postępowanie lecznicze obejmuje w pierwszej kolejności unikanie alergenu, a w przypadku wystąpienia objawów – leki anemizujące błonę śluzową, miejscowe i ogólne preparaty przeciwhistaminowe, antyleukotrienowe, antycholinergiki, glikokortykosteroidy miejscowe i ogólne oraz swoistą immunoterapię. Możliwe jest również blokowanie reakcji autor: prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński Warszawski Uniwersytet Medyczny, alergolog, laryngolog, specjalista zdrowia publicznego Późna diagnostyka chorób alergicznych i zbyt częste podawanie antybiotyków dzieciom sprawia, że mamy pandemię tych chorób farmacja praktyczna 9/2012 33 REKLAMA nauka U dzieci i dorosłych spośród preparatów doustnych rekomenduje się leki antyleukotrienowe, szczególnie gdy występuje astma oskrzelowa alergicznej przez podanie preparatów antyIgE, choć nie są one jeszcze powszechnie dostępne ze względu na wysoką cenę. Każdy z wymienionych środków leczniczych ma swoje miejsce w schematach terapeutycznych. Część z nich jedynie usuwa objawy, bez wpływu na mechanizm zapalenia alergicznego: sympatykomimetyki obkurczają błonę śluzową nosa, a leki antycholinergiczne powodują ustąpienie surowiczego wysięku. Mechanizm działania pozostałych jest związany ze szlakiem reakcji alergicznej. Bardzo dobre są doustne leki przeciwhistaminowe z powodu szybkiego efektu leczniczego i wysokiej skuteczności w usuwaniu kataru, świądu nosa, kichania i zapalenia spojówek. Dzisiaj rekomenduje się stosowanie tylko nowej generacji preparatów z tej grupy. Należą do nich przede wszystkim feksofenadyna i desloratadyna. Są nowoczesne, prawie pozbawione działań niepożą- 34 farmacja praktyczna 9/2012 danych, przede wszystkim senności – najtrudniejszego do zaakceptowania przez chorych objawu niepożądanego starej generacji leków przeciwhistaminowych. U dzieci i dorosłych spośród preparatów doustnych rekomenduje się leki antyleukotrienowe, szczególnie, gdy występuje astma oskrzelowa. Najpopularniejszy jest montelukast. Mamy dowody, że połączenie leków przeciwhistaminowych i antyleukotrienowych lepiej kontroluje objawy alergii nosa. Z kolei połączenie montelukastu w ANN i astmie z lekami glikokortykosteroidowymi daje szanse na obniżenie dawki tych drugich, z uwagi na synergistyczne działanie obu grup tych preparatów. Jednak przewlekły nieżyt nosa charakteryzujący się eozynofilowymi naciekami w błonie śluzowej nosa, lepiej reaguje na donosowe glikokortykosteroidy. Leki antyleukotrienowe w połączeniu z preparatami przeciwhistaminowymi znalazły zastosowanie także w farmakoprofilaktyce ANN oraz w ANN współistniejącym z astmą. Na obecnym etapie nie mają wskazań do stosowania solo w ANN. Ostatnią istotną metodą leczenia jest odczulanie, czyli swoista immunoterapia. Podawanie wzrastających dawek alergenu osobie uczulonej prowadzi do zmiany odpowiedzi immunologicznej. Długoterminowe stosowanie odczulania likwiduje objawy alergii, w tym astmy oskrzelowej, a także zapobiega jej powstawaniu i rozwijaniu się nowych uczuleń. Z tego powodu tę technikę leczniczą można by dzisiaj uznać za profilaktykę drugorzędową alergii wziewnej. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl dermokosmetyki T jak trądzik autor: dr n. biol. Renata Dębowska Szef Centrum Naukowo-Badawczego Dr Irena Eris 80% osób w wieku 15-17 lat zmaga się z trądzikiem 36 farmacja praktyczna 9/2012 Problem skóry tłustej i trądzikowej dotyczy nie tylko nastolatków – coraz częściej spotykany jest również u dorosłych – występuje częściej u kobiet, zwykle ok. 30. r.ż. Niezależnie od wieku pacjenta i stopnia nasilenia niedoskonałości podstawą w leczeniu jest właściwa i kompleksowa pielęgnacja cery. W tym celu powstała bogata, składająca się aż z 11 preparatów, linia Pharmaceris T. N asilający się problem z trądzikiem przysparza wielu osobom kłopotu. Zależy im, aby jak najszybciej zlikwidować niedoskonałości i nie doprowadzić do pogorszenia stanu skóry. Nieoceniona jest wtedy rola i pomoc farmaceuty, który doradzi odpowiedni dobór kosmetyków oraz właściwą pielęgnację. Pogrubiony, błyszczący naskórek o nierównej powierzchni, poszerzone pory i zaskórniki, reakcje zapalne, wykwity grudkowe, krosty, ropne torbiele i cysty – to częste objawy trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris). Trądzik to schorzenie skóry, związane ze wzmożoną produkcją sebum, nadmiernym rogowaceniem ujść mieszków włosowych, najczęściej diagnozowane u pacjentów między 11. a 30. r.ż. Ponad 80% osób w wieku 15-17 lat zmaga się z trądzikiem. Zmiany w 95% są umiejscowione na twarzy i w górnych okolicach tułowia. Schorzenie może przybierać różne formy i mieć indywidualny przebieg. Zaawansowany trądzik może znacząco wpływać na samopoczucie i komfort życia pacjentów. Nasilone zmiany trądzikowe często są przyczyną wstydu, lęku, niskiej samooceny, mogą prowadzić do rozwoju depresji, dlatego ważne jest podjęcie odpowiedniego leczenia już przy pierwszych jego objawach. Mechanizm powstawania trądziku Bezpośrednią przyczyną trądziku jest nadmierne wydzielanie sebum, czego efektem jest zablokowanie gruczołów włosowo-łojowych. W rezultacie powstają zaskórniki, następnie problem nasila się wskutek namnażania bakterii Propionbacterium Acnes. Bakterie występują w mieszkach włosowych, a przy wzmożonym łojotoku i w warunkach beztlenowych nadmiernie się kolonizują, uwalniają drażniące metabolity oraz powodują stan zapalny. Ważnym czynnikiem w genezie powstawania trądziku jest też nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych, co prowadzi do zaczopowania ujść gruczołów. Ze względu na stopień nasilenia niedoskonałości można wyróżnić dwa rodzaje zmian: reakcje występujące w formie niezapalnej – mikrozaskórniki, które otwierają się uwalniając zgromadzone sebum. W wyniku kontaktu z powietrzem składniki sebum utleniają się tworząc zaskórniki z czarnym zakończeniem; reakcje występujące w formie zapalnej – to efekt działania bakterii Propionbacterium Acnes (zaczerwieniony wyprysk z białym zakończeniem). www.farmacjapraktyczna.pl dermokosmetyki Co wywołuje trądzik? Jest kilka czynników sprzyjających powstawaniu zmian trądzikowych w skórze, takich jak: zmiany hormonalne – przede wszystkim dihydroksytestosteron (DHT), który powstaje z testosteronu pod wpływem enzymu 5-alfa-reduktazy i odpowiada za wydzielanie sebum przez gruczoły łojowe; długotrwały stres i zmęczenie; zanieczyszczenia środowiska – doskonała pożywka dla bakterii (trądzik dotyka głównie mieszkańców terenów zurbanizowanych); nieprawidłowa dieta – może nasilać produkcję łoju i powodować zaburzenia keratynizacji naskórka w ujściach mieszków włosowych. Zwłaszcza niekorzystna jest dieta o wysokim indeksie glikemicznym (słodycze i potrawy z białej mąki); stosowanie nieodpowiednich kosmetyków (komedogennych), czyli zatykających ujścia mieszków włosowych oraz agresywnych preparatów na bazie alkoholu, które zbyt mocno wysuszają skórę. Trądzik zależny jest także od zmian klimatycznych. W okresie wiosennym i letnim u 60% osób z niedoskonałościami jest zauważalna pozorna poprawa. Zwykle jednak wczesną jesienią dochodzi do nagłego pogorszenia kondycji skóry. Słońce tylko doraźnie łagodzi objawy trądziku, ale go nie leczy. A po okresie przesuszenia gruczoły łojowe zaczynają produkować sebum ze wzmożoną siłą! Trądzik dorosłych Dotyka tylko kilka procent osób, głównie kobiet pomiędzy 30. a 40. r.ż. Występuje najczęściej w dolnej części twarzy (żuchwa, okolice ust, broda, szyja) przyjmując postać trwale utrzymujących się zmian zapalnych (grudki, krostki, guzki, nacieki, cysty). Leczenie trądziku dorosłych jest czasochłonne, trwa miesiące, a nawet lata. Często zostają po nim blizny i przebarwienia. Podstawą w leczeniu jest stosowanie odpowiednich środków pielęgnacyjnych oraz terapia doustna. Wyciskanie? Nie! Nadal wiele osób traktuje wyciskanie jako sposób na „oczyszczenie” skóry. To błąd, który powoduje: wzmożoną produkcję łoju po pierwszym wrażeniu „opróżnienia” gruczołu; rozniesienie bakterii trądzikowych po twarzy, a w efekcie powstanie stanów zapalnych w innym miejscu; trwałe uszkodzenie naskórka i trudne do usunięcia ślady. Innym często podejmowanym błędem jest nadmierne wysuszanie skóry zbyt agresywnymi kosmetykami oczyszczającymi oraz brak odpowiedniego oczyszczania skóry. Jak pielęgnować skórę tłustą i trądzikową? Pielęgnacja skóry trądzikowej powinna być kompleksowa i obejmować kilka etapów. W przypadku łojotoku i pojedynczych, okresowo pojawiających się zmian zwykle wystarcza rozsądnie zaplanowane stosowanie kosmetyków. A przy utrzymujących się, nasilonych zmianach wskazana jest wizyta u dermatologa celem włączenia leczenia farmakologicznego. Najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie specjalistycznych dermokosmetyków z jednej linii – np. Pharmaceris T. Ich odpowiednio opracowane formuły idealnie się uzupełniają przynosząc szybsze i skuteczniejsze efekty. Produkty posiadają pozytywną opinię dermatologów, która jest nie tylko gwarancją skuteczności działania kosmetyków w walce z trądzikiem, ale też bezpieczeństwa ich stosowania i łagodności dla skóry. Oczyszczanie Skóra powinna być regularnie oczyszczana przy pomocy delikatnych środków myjących oraz preparatów wzbogaconych o substancje o działaniu hamującym rozwój mikroorganizmów. Nie zaleca się mycia twarzy płynami z alkoholem, gdyż podrażniają i nadmiernie wysuszają skórę, a ponadto mogą wchodzić w „interakcje” ze stosowanymi miejscowo preparatami leczniczymi zaburzając ich działanie. Oczyszczanie skóry trądzikowej należy przeprowadzać codziennie stosując delikatne preparaty myjące, które jednocześnie odświeżają i przywracają skórze prawidłowe pH. Pharmaceris T do oczyszczania twarzy proponuje: PURI-SEBOSTATIC Pianka głęboko oczyszczająca do twarzy – delikatna, idealna dla podrażnionej skóry, skutecznie usuwa makijaż. Normalizuje wydzielanie łoju i reguluje florę bakteryjną zapobiegając powstawaniu zmian trądzikowych i zaskórników. Zawiera łopian, tamaryndę i witaminę H. PURI-SEBOGEL Antybakteryjny żel myjący T do twarzy – bogaty w składniki antybakteryjne, delikatnie oczyszcza skórę twarzy, nawilża ją i matowi. Dodatkowo złuszcza martwe komórki naskórka, hamuje reakcje zapalne i poprawia miękkość skóry. Zawiera kwas migdałowy, wosk z mango, cynk, łopian, salicylan sodu. PURI-SEBOTONIQUE Tonik normalizujący do twarzy – dzięki zawartości tamarydyny łagodzi zmiany trądzikowe. Skutecznie oczyszcza skórę oraz normalizuje wydzielanie łoju i odświeża skórę. SEBO-MICELLAR PŁYN MICELARNY T do delikatnego oczyszczania i demakijażu twarzy – delikatnie i skutecznie usuwa zanieczyszczenia skóry twarzy i makijaż bez konieczności użycia wody. Zawiera działający antybakteryjnie i przeciwłojotokowo kompleks (wyciąg z łopianu, biotyny, farmacja praktyczna 9/2012 37 REKLAMA dermokosmetyki soli cynku i kwasu migdałowego) oraz substancje aktywne hamujące rozwój trądziku i nawilżające skórę (olej jojoba, glukonian cynku). BODY-SEBOSTATIC Antybakteryjny żel do mycia ciała – jedyny dostępny na rynku preparat przeznaczony do ciała ze skórą trądzikową. Zawiera wyciąg z drzewa herbacianego o działaniu przeciwzapalnym i antybakteryjnym oraz salicylan sodu, dzięki któremu zmniejsza tendencję do tworzenia się zaskórników na skórze całego ciała. Zawarty w preparacie wosk z mango działa łagodząco i lekko natłuszcza skórę. Złuszczanie To bardzo ważny etap w pielęgnacji cery trądzikowej. Złuszczanie martwego naskórka bez konieczności tarcia gwarantuje właściwe oczyszczanie skóry. Pharmaceris T proponuje dwa produkty z kwasem migdałowym, które mają działanie złuszczające i antybakteryjne. Są to: SEBO-ALMOND PEEL 5% Krem peelingujący – I stopień złuszczania na noc – delikatnie złuszcza mar- twy naskórek, likwidując istniejące zmiany trądzikowe i ograniczając powstawanie nowych. Zawartość soku z cytryny wygładza, zmiękcza, wybiela i dezynfekuje skórę. Rekomendowany w szczególności dla osób z wrażliwą i suchą skórą z tendencją do powstawania stanów zapalnych. SEBO-ALMOND PEEL 10% Krem peelingujący – II stopień złuszczania na noc – intensywnie złuszcza i rege- neruje naskórek, poprawiając stan skóry trądzikowej z już istniejącymi zmianami i ze skłonnością do łojotoku. Rozjaśnia przebarwienia po- 38 farmacja praktyczna 9/2012 wierzchniowe i zapalne oraz zmniejsza oznaki starzenia się skóry. Proteiny ze słodkich migdałów wygładzają naskórek, a skóra staje się świeża i wypoczęta. Polecany do pielęgnacji skóry normalnej, mieszanej oraz tłustej. Codzienna pielęgnacja Nowoczesne kremy przeciwtrądzikowe łączą intensywne działanie antybakteryjne i przeciwzapalne z właściwościami matowienia, nawilżania i łagodzenia podrażnień wywołanych przez trądzik. Na półce w łazience warto mieć kilka preparatów o różnych właściwościach i stosować je w zależności od potrzeb. W ciągu dnia wskazane jest matowienie, łagodzenie i nawilżanie skóry, natomiast na noc warto sięgnąć po produkty o wzmożonym działaniu przeciwzapalnym i antybakteryjnym. W linii Pharmaceris T pacjenci znajdą aż 4 preparaty spełniające wszystkie wymagania skóry problematycznej: OCTOPIROX® Kojący krem do twarzy – polecany do pielęgnacji skóry zaczerwienionej, łojotokowej, ze skłonnością do nadmiernego łuszczenia się (szczególnie wokół skrzydełek nosa, między brwiami, na czole i w okolicy ust) oraz dla osób prowadzących kurację leczniczą z powodu łojotokowego zapalenia skóry. Krem wykazuje działanie kojące, nawilżające i natłuszczające. Ogranicza nadmierne rogowacenie skóry, przywraca równowagę mikroflory naskórka oraz zmniejsza podrażnienia. SEBOSTATIC DZIEŃ Krem SEBOMATT MOISTATIC Krem intensywnie nawilżający na dzień i na noc – polecany do pielęgnacji skóry wysuszonej i trądzikowej wymagającej nawilżenia oraz w trakcie i po zakończeniu farmakoterapii. Krem przynosi długotrwałe nawilżenie, chroniąc skórę przed zamykaniem ujść gruczołów, jednocześnie przyspiesza regenerację skóry. Ekstrakt z błękitnej algi łagodzi podrażnienia i stany zapalne, a specjalny biomimetyczny kompleks wspomaga naturalną funkcję obronną skóry, przywracając jej zdrowy wygląd. SEBOSTATIC MATT Intensywnie matujący krem do twarzy SPF 10 – działa przeciwtrądzikowo oraz skutecznie normalizuje wydzielanie sebum. Preparat gwarantuje skórze długotrwałe matowienie oraz ochronę przed szkodliwym promieniowaniem UVA/UVB, dzięki zastosowaniu filtrów ochronnych SPF 10. Połączenie Glucamu® i kolagenu roślinnego pozostawia skórę nawilżoną i gładką. Łatwy wybór Warunkiem powodzenia w leczeniu trądziku jest odpowiedni dobór, systematyczność i cierpliwość w stosowaniu preparatów pielęgnacyjnych w trakcie farmakoterapii oraz po jej zakończeniu. Rola farmaceuty jest tutaj naprawdę znacząca, zwłaszcza, że w pierwszym, łagodnym etapie trądziku wiele osób kieruje się po poradę właśnie do apteki. Ekspercka wiedza farmaceuty ułatwi pacjentom wybór produktów, tak aby efekty ich stosowania były jak najlepsze i najbardziej skuteczne. @ przeciwtrądzikowy matująconormalizujący SPF 20 na dzień – preparat łączy w sobie trzy funkcje: normalizuje wydzielanie sebum, matuje oraz chroni skórę przed szkodliwym promieniowaniem UVA i UVB, dzięki zastosowaniu filtrów ochronnych SPF 20. Dzięki połączeniu kompleksu wyciągu z łopianu, biotyny i jonów cynku z mikrogąbeczkami redukuje wydzielanie łoju, łagodząc stany zapalne i delikatnie złuszczając zrogowaciałe komórki naskórka. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl dermokosmetyki farmacja praktyczna 9/2012 39 Ekscytująca przygoda Metamorfozy z Pirolam szampon już za nami! W połowie lipca br. w hotelu Ossa laureatki kwietniowego konkursu przeszły kompleksową metamorfozę pod okiem stylisty fryzur, wizażysty oraz fotografa. W kolejnych numerach przedstawimy wszystkie Panie farmaceutki, które zaprosiliśmy na niezapomniany weekend relaksu i piękna. Jako pierwszą prezentujemy metamorfozę pani Doroty Łuszcz-Szopy z Krakowa. Sergiusz Osmański – wizażysta Aby wydobyć piękną zieleń tęczówki pani Doroty, zastosowaliśmy makijaż w tonacji ciepłej. W makijażu oka dominuje morela w połączeniu z ciepłymi brązami. Użyliśmy też brązowej kredki i eyelinera, stawiając hipnotyzujące spojrzenie w centralnym punkcie stylizacji. Na kości policzkowe nałożyliśmy bronzer i odrobinę morelowego różu. Usta podkreśliliśmy delikatną warstwą morelowej pomadki. Tomasz Burkacki – stylista fryzur U Pani Doroty postawiłem na cięcie w linii prostej. Jedna mocno zaznaczona linia w połączeniu z ciepłym kolorem włosów była najlepszym rozwiązaniem. Pani Dorota przed metamorfozą Modny makija¿ Modny makija¿ KONKURS! KONKURS! Metamorfozy Metamorfozy z z Wrażenia Pani Doroty PIR/086/02-2011 PIR/086/02-2011 Wrażenia z Metamorfoz? Dla mnie są i będą ogromnie pozytywne, wręcz magiczne, przepełnione radością Nowaczułam fryzurasię i emocjami! Otoczona sympatycznymi ludźmi, (pod okiem fryzjera gwiazd Sesja zdjêciowa – Tomasza Burkackiego) Nowa fryzura jak w najlepszym domowym towarzystwie. Fachowcy, (pod okiem fryzjera gwiazd Sesja zdjêciowa – Tomasza Burkackiego) niezwykle profesjonalni, uczynili ze mnie i wszystkich Pań piękniejsze, pewne siebie kobiety, emanujące promienną radością i świetnym humorem. Dzięki Metamorfozom wiem, jak mam podkreślać makijażem i strojem swoją urodę, aleRelaksuj¹ce w SPA równie ważne są dlapobyt mnie wspaniałe Wygraj w SPA! wspomnienia z tychzabiegi Relaksuj¹ce dni, przeżytychWygraj szybko,pobyt intensywnie, kolorowo. Poznałam zabiegi w SPA w SPA! Spośród nades³anych zg³oszeñ wy³onimy 5 pañ, tam też niezwykle przyjazne, cudowne osoby, zarówno Panie które wezm¹ udzia³ w niezapomnianej Spośród nades³anych zg³oszeñ wy³onimy 5 pañ, Przeżyłam Laureatki, jak też cały naszych Przemian. metamorfozie wZespół SPA, w hotelu Ossa. które wezm¹ udzia³ w niezapomnianej z Wami wielką przygodę – jedyną w swoim rodzaju – szalenie metamorfozie w SPA, w hotelu Ossa. ekscytującą. Dziękuję Wam wszystkim! 11PH010_kupon_konkursowy_148x105_v4.indd 1 11-02-24 14:01 11PH010_kupon_konkursowy_148x105_v4.indd 1 11-02-24 14:01 Ekipa Metamorfoz: Tomasz Burkacki fryzjer www.hairmaster.pl Sergiusz Osmański wizażysta Piotr Furman zdjęcia www.piotrfurman.com zielnik apteczny Nagietek – zioło miesiąca autor: prof. Iwona Wawer Wydział Farmaceutyczny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego N agietek lekarski (Calendula officinalis) z rodziny astrowatych pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Jest lubiany ze względu na intensywnie pomarańczowe kwiaty, które otwierają się rano, a zamykają wieczorem. Mówiono, że nagietek „liczy dni”, stąd łacińska nazwa związana z kalendarzem (calendula). Nagietek lekarski, który używany jest do produkcji leków i kosmetyków, pochodzi z kontrolowanych plantacji. Surowcem farmaceutycznym są kwiaty i koszyczki kwiatowe. Polska Farmakopea dopuszcza do obrotu tylko kwiaty języczkowate o pomarańczowej barwie. Głównymi składnikami czynnymi są saponiny triterpenowe (3-10%) i flawonoidy 42 farmacja praktyczna 9/2012 Lecznicze właściwości nagietka były znane już w starożytności. We współczesnej medycynie nagietek słynie z właściwości antyoksydacyjnych i stosowany jest najczęściej w uszkodzeniach skóry (przyspiesza gojenie się ran) oraz w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. (0,3-1,5%). Saponiny triterpenowe to kalendulozydy A-F, pochodne kwasu oleanolowego. Flawonoidy to głównie pochodne izoramnetyny i kwercetyny. W surowcu są też alkohole triterpenowe i ich estry, fitosterole (beta-sitosterol, kampesterol), karotenoidy (do 3%, w tym likopen), kumaryny (skopoletyna, umbeliferon, eskuletyna), olejek eteryczny (0,02%) oraz polisacharydy. Nagietek do stosowania zewnętrznego Mało kto wie, że flawonoidy i inne związki polifenolowe zawarte w nagietku mają silne właściwości antyoksydacyjne i wymiatają wolne rodniki. Taka aktywność jest istotna dla zmniejszania skutków uszkodzenia skóry poddanej działaniu promieniowania jonizującego czy UV. Preparaty z nagietkiem wspomagają gojenie uszkodzonej skóry u pacjentów po radioterapii. Krem z olejkiem z kwiatów nagietka może być używany do ochrony skóry przed słońcem, sugeruje to jego „sun protecting factor” SPF=14,8 zmierzony spektrofotometrycznie w 2012 r. Dodatkowo oparzeniom i uszkodzeniom skóry często towarzyszy stan zapalny. Preparaty z nagietkiem mają jednocześnie działanie przeciwzapalne. Glikozydy izoramnetyny izolowane z kwiatów nagietka hamują aktywność prozapalnego enzymu lipooksygenazy, przeciwzapalnie działają też glikozydy kwercetyny, a także alkohole triterpenowe. Dlatego też nagietek stosowany jest głównie do użytku zewnętrznego: w przypadku trudno gojących się ran, oparzeń, odmrożeń, wykwitów skórnych, liszajów, także na stłuczenia oraz po ukąszeniach owadów. Poza tym napar z kwiatów może być stosowany do płukania gardła i jamy ustnej. Ze względu na właściwości przeciwzapalne i bakteriobójcze nagietek jest również składnikiem kropli do oczu stosowanych w stanach zapalnych spojówek, a także przy podrażnieniach i przemęczeniu oczu. Kwiat nagietka razem z rumiankiem, korą dębu czy szałwią wchodzi w skład mieszanek ziołowych polecanych na dolegliwości kobiece www.farmacjapraktyczna.pl (np. Vagosan). Napar z ww. ziół ma działanie dezynfekujące oraz przeciwzapalne i służy do irygacji, przemywania i odkażania. Takie mieszanki można stosować w stanach zapalnych sromu i pochwy czy też przy upławach. Nagietek do stosowania wewnętrznego Napar z nagietka jest zalecany przy nieżytach żołądka i jelit, w chorobie wrzodowej, w chorobach pęcherzyka żółciowego, a także po przebytym zapaleniu wątroby. Napar pobudza wydzielanie soku żołądkowego, działa żółciopędnie. Ma łagodne działanie uspokajające i rozkurczowe, jest polecany przy bólach menstruacyjnych oraz w dolegliwościach okresu przekwitania. Dawkowanie Napar: Do przygotowania naparu trzeba 1-2 łyżki suszonych kwiatów nagietka zalać 1 szklanką wrzącej wody i trzymać pod przykryciem przez 15 minut. Pijemy 3 razy dziennie po 1/3 szklanki. Odwar: Łyżkę suszonych kwiatów nagietka zalewamy szklanką wody i gotujemy 3-5 minut. Odwar odcedzamy i pijemy 3 razy dziennie. Do kąpieli i nasiadówek trzeba przygotować większą ilość ziół: na 10 l wody napar z 50 g suszonego surowca. @ NAGIETEK FIX z Zielnika Aptecznego Zioła do zaparzania, w saszetkach. Wskazania: Tradycyjny roślinny produkt leczniczy przeznaczony do objawowego leczenia: – łagodnych stanów zapalnych skóry (takich jak oparzenia słoneczne) oraz jako środek wspomagający w leczeniu niewielkich zranień skóry – łagodnych stanów zapalnych jamy ustnej lub gardła. Skład: 1 saszetka zawiera 1,0 g koszyczka nagietka (Calendulae anthodium). Dawkowanie i sposób podawania: 1-2 saszetki nagietka zalać 3/4 szklanki (150 ml) wrzącej wody, pozostawić pod przykryciem przez ok. 5 minut, ostudzić i przecedzić. Dorośli i dzieci powyżej 12 lat: ciepły napar stosować 2-4 razy dziennie do płukania gardła lub jamy ustnej. Dorośli i dzieci powyżej 6 lat: świeżo przygotowany przestudzony napar stosować na skórę w postaci opatrunków. Opatrunki nasączone naparem należy usunąć po 30-60 minutach. Przeciwwskazania: Uczulenie na nagietek lub inne rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae = Compositae). Działania niepożądane: Może wystąpić skórna reakcja nadwrażliwości na nagietek. Nie jest znana częstość występowania. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Nie podawać na skórę dzieciom poniżej 6 lat, natomiast na śluzówkę jamy ustnej dzieciom poniżej 12 lat, ze względu na brak danych odnośnie stosowania w tych grupach wiekowych. W przypadku podawania na skórę, jeśli pojawią się objawy zakażenia skóry, należy skonsultować się z lekarzem. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: R/1969, wydane przez MZ. Produkt leczniczy wydawany bez recepty. Dostępny tylko w aptekach. Podmiot odpowiedzialny: Herbapol–Lublin S.A. ul. Diamentowa 25, 20-471 Lublin Dodatkowych informacji o produkcie udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, www.polpharma.pl Tel.: +48 22 364 61 00, faks: +48 22 364 61 02 Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl Tradycyjny produkt leczniczy roślinny z określonymi wskazaniami wynikającymi wyłącznie z długotrwałego stosowania. ZIEL/400/08/2012 zielnik apteczny życie jest piękne Fot. Darek Golik/FORUM Tomasz Prange-Barczyński Krytyk winiarski i dziennikarz, współzałożyciel i redaktor naczelny „Magazynu WINO”, dwumiesięcznika poświęconego kulturze wina ukazującego się od 2002 r. Od lat prowadzi w Radiu PIN cotygodniową audycję winiarską. Jest autorem podręcznika dla winiarskich profesjonalistów „Zawód: Sommelier”. Sędziuje w konkursach winiarskich, m.in w „Vinitaly” w Weronie, „Best of Riesling” w Niemczech, „Vinagora” w Budapeszcie, czy „Vini da Pesce” w Jesi. Na codzień prowadzi kursy wiedzy o winie i komentowane degustacje. Sercem i rozumem Nawiedzana przez tysiące turystów Dalmacja jest jednym z najciekawszych regionów winiarskich basenu Morza Śródziemnego. Decydują o tym warunki uprawy winorośli i różnorodność lokalnych, nieznanych gdzie indziej odmian. C horwaci to bardzo dumny naród. Do dumy tej mają wiele powodów i bez wątpienia jednym z nich jest wino. Kiedy jednak przy którejś z wizyt w Sławonii usłyszałem od winiarza deklarację: „Pokażcie mi chablis lepsze od mojego chardonnay, a natychmiast wyskoczę oknem!”, uśmiechnąłem się pod nosem, bo tę historię słyszałem już na Bałkanach wiele razy. Chardonnay było bardzo dobre, choć znam wiele lepszych chablis; poza tym siedzieliśmy na pierwszym piętrze, więc winiarzowi pewnie nic by się nie stało. Wolałem jednak nie ryzykować i pokiwałem z uznaniem głową nad kieliszkiem. Na szczęście chardonnay nie jest szczepem, którym Chorwaci muszą się chwalić na świecie, poza tym niekoniecznie muszą w ogóle z kimkolwiek się porównywać. Człowiek jako element terroir Dalmacja to tylko jeden z kilku winiarskich regionów Chorwacji, ale obok Istrii i Sławonii bez wątpienia najważniejszy – dziesiątki wysp i imponujące wybrzeże. Wszędzie tu niemal, jeśli to tylko możliwe, robi się wino, a każdy mały podregion ma swoją specjalność. Korčula słynie z pošipu, Hvar z bogdanušy, Vis z vugavy, półwysep Pelješac z plavaca maliego… Każda wyspa to osobne 44 farmacja praktyczna 9/2012 siedlisko, z właściwą sobie specyfiką klimatu i topografii. Na Hvarze pogoda jest bardzo stabilna – nieco dalej na północ, na półwyspie Pag, potrafi zmienić się cztery razy dziennie, a w ciągu doby może tu wiać i mistral, i Jugo, i bura. Mówi się często, że nieodrodnym elementem tego – jak mawiają Francuzi – terroir jest też człowiek, bo to on interpretuje wszelkie cechy naturalne siedliska, w którym uprawia się konkretną odmianę winorośli. Nie znam drugiego takiego miejsca na świecie, jak Chorwacja, gdzie twierdzenie to byłoby bardziej prawdziwe. Przez lata wydawało mi się, że największym przekleństwem chorwackiego winiarstwa jest dewiza „za sebe a prijatelje”, czyli „dla siebie i przyjaciół”. Frazę dostrzegłem kiedyś w chorwackim domu na niewielkiej kolumnie destylacyjnej opieczętowanej przez skarbówkę takimi właśnie słowy, jednak potem zawołanie „dla siebie i przyjaciół” słyszałem wielokrotnie w kontekście produkowanych w tym kraju win. Win, oczywiście, najlepszych, najbardziej udanych – te gorsze wypiją turyści. Przed laty, w Starim Gradzie na Hvarze, wziąłem udział w niecodziennej degustacji, w czasie której męczyłem podniebienie serią dziwacznych, niesmacznych win. Gospo- darz przygotował na szczęście zagryzkę w postaci sardynek i pršutu (chorwacka odmiana prosciutto) i choć zazwyczaj w czasie degustacji nie zakąszam, tego akurat popołudnia przegryzałem obficie jego wina. Wreszcie winiarz oświadczył, że na koniec da nam spróbować dwóch win, które robi wyłącznie „za sebe a prijatelje” i które nie trafiają do sprzedaży. Jednocześnie do winiarni wkroczyli dwaj przyjaciele gospodarza, bez słowa podsuwając mu pod nos puste kieliszki. Dwa plavace, którymi uraczył nas winiarz z Hvaru, były boskie, przede wszystkim jednak w niczym nie przypominały sikaczy, które musieliśmy degustować wcześniej. Hamulce puściły – wychwalając oba wina zaczęliśmy go przekonywać, by zapomniał o produkcji innego świństwa, a skupił się wyłącznie na plavacu. „Ale to wino tylko dla rodziny i przyjaciół!” – żachnął się wyspiarz. Turyści stanowią podstawę egzystencji większości mieszkańców Dalmacji, a że chcą często dużo, ale tanio – łatwo produkować dla nich wina niskiej jakości. Na szczęście coraz więcej chorwackich winiarzy traci ochotę na schlebianie niskim gustom. Wróciłem na Hvar w ostatnie wakacje, osiem lat po opisanej wcześniej wizycie. Pierwsze kroki skierowałem do Andro Tomicia, który www.farmacjapraktyczna.pl życie jest piękne Warto odwiedzić: • Korula: Krajanić, Bire, Cebalo, Toreta • Pelješac: Kiridzija, Bura, Mrgudi, Korta Katarina, Grgi, Madirazza • Hvar: Dubokovi-Barbi, PlenkovićZlatan Otok, Tomi, Cari, PZ Svire od kilku lat produkuje wysokiej jakości wina – od najtańszych, codziennych, po te godne długiego starzenia w piwnicy. U Tomicia nie ma mowy o kompromisie – cała gama win pracuje na renomę nazwiska enologa. Takich ludzi jest w całej Dalmacji (i Chorwacji) coraz więcej. Tomić żałuje tylko jednego – na przełomie XIX i XX w., zanim europejskie winnice zaatakowała niszczycielska mszyca filoksera, na Hvarze było blisko 6000 ha winnic, dziś tylko 300. Osiem z nich należy do Andro, a większość upraw zajmuje plavac mali. Z ziemi dalmackiej do Kalifornii Plavac mali, wizytówka winiarskiej Dalmacji, ze swoim śliwkowym posmakiem, obfitym ciałem i miękką fakturą spodoba się miłośnikom kalifornijskiego zinfandela i włoskiego primitivo z Apulii. Nic dziwnego, wszystkie trzy odmiany są blisko spokrewnione i uznawane za winiarskich braci. Przez wiele dekad Amerykanie byli przekonani, że popularny w Słonecznym Stanie „zin” to autochtoniczna odmiana winorośli – aż jeden z amerykańskich krytyków spróbował w Italii primitivo, które smakowało niemal dokładnie tak samo. Gdy wkrótce okazało się, że także dalmacki plavac ma niemal identyczne aromaty, ukuto tezę, zgodnie z którą chorwacka odmiana miała przekroczyć Adriatyk, dotrzeć do Apulii i dalej do Stanów Zjednoczonych. Prawdziwa historia tej wędrówki była jednak zgoła inna. Jeszcze w XIX w. pewien ogrodnik ze Wschodniego Wybrzeża zamówił sadzonki winorośli z cesarskiej szkółki w Wiedniu, gdzie uprawiano wszystkie odmiany rosnące w winnicach państwa Habsburgów, a więc w tamtym czasie, także te z Dalmacji. Jaką oryginalnie sadzonkę zapakowano, tego nie wie nikt. Jasne jest natomiast, że zamieniono metryczkę przyklejając chorwackiej winorośli prawdopodobnie list przewozowy białej odmiany zierfandler z Thermenregion W Sławonii usłyszałem od winiarza deklarację: „Pokażcie mi chablis lepsze od mojego chardonnay, a natychmiast wyskoczę oknem!”. Uśmiechnąłem się pod nosem, bo tę historię słyszałem już na Bałkanach wiele razy spod Wiednia. A że Amerykanie na zierfandlerze połamali sobie język, wyszedł z tego ostatecznie zinfandel. Badania DNA wykazujące bezsprzecznie dalmackie korzenie zina zasponsorował niejaki Mike Grgich, szanowany winiarz z Napa Valley, który po II wojnie światowej opuścił swą ojczyznę… Chorwację. Na popularności zina plavac tylko skorzystał. Winiarze nowej generacji potrafią zrobić zeń wina fantastycznie bogate, soczyste i krągłe. Te najlepsze są bez wątpienia symbolem nowej winiarskiej Chorwacji. do butelek z Konzumu, czy powszechnych w kurortach rozlewni win (warto mieć ze sobą pustą dwulitrową flaszkę po jakimś napoju) nasze doznania ograniczą się do (niekiedy nawet przyjemnego) szumu w głowie. Warto jednak zadać sobie trud i w miejscach takich jak Hvar, Korčula czy półwysep Pelješac ruszyć bezpośrednio do winiarzy. Czeka nas ciekawa degustacja i pogawędka (doceniony dalmacki winiarz nieba przychyli), wizyta w piwnicy i możliwość zakupu naprawdę znakomitych win, które smakować będą nie tylko w czasie wakacji, ale także po powrocie do Polski. @ W podróży Chorwacja i Chorwaci to kraj, w którym zobaczymy i poczujemy dokładnie tyle, ile będziemy chcieli. Jeśli w czasie wakacyjnej kanikuły ograniczymy się Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 9/2012 45 fot. Krzysztof Jarczewski/Forum Karol Okrasa Znany kucharz, gospodarz programu telewizyjnego „Smaki czasu z Karolem Okrasą”, szef restauracji „Platter by Karol Okrasa” w Warszawie, która w ubiegłym roku została dwukrotnie wyróżniona – w kategorii najlepsza restauracja hotelowa, w konkursie POLAND 100 BEST Restaurants oraz w przewodniku Michelin. W listopadzie ub.r. wyróżniony odznaką honorową BENE MERITO przez Ministra Spraw Zagranicznych, za propagowanie kuchni polskiej w kraju i za granicą. Przysmaki Karola Okrasy Drodzy Farmaceuci! Pochodzi z Azji Środkowej. Wysoką wartość odżywczą i dietetyczną zawdzięcza bogactwu substancji czynnych – olejkom lotnym, pektynom, witaminom, sulfinowi etylu, (odpowiedzialnemu za łzawienie oczu podczas jej krojenia) oraz flawonoidom. Cebula dymka – bo o niej mowa – wykazuje właściwości bakteriobójcze i moczopędne. Pomaga obniżać ciśnienie tętnicze krwi, poprawia przemianę materii i ma działanie wykrztuśne. W kuchni miewa przeróżne zastosowanie – jej łagodny smak stanowi wyśmienity składnik sosów, zup jak również sałatek. Pappardelle z gęsią, kurkami i suszonym pomidorem Składniki (na 4 porcje): 300 g makaronu pappardelle, 1 uduszone gęsie udo, 300 g świeżych kurek, 500 ml słodkiej śmietanki, 2 ząbki czosnku, 1 cebula dymka, 2 pomidory, 50 g suszonych pomidorów, 3 łyżki startego parmezanu, 2 gałązki świeżego majeranku, sól, pieprz biały mielony. Przygotowanie (ok. 45 minut): Makaron gotuj we wrzącej osolonej wodzie ok. 6-8 minut. Udo z gęsi obierz, oddzielając mięso od kości. Mięso dokładnie pokrój w cienkie paski. Kurki opłucz w osolonej wodzie, zmieniając ją co najmniej trzy razy. Obsmaż je na patelni na złoty kolor. Czosnek pokrój w plastry, cebulę posiekaj, pomidory suszone pokrój w paski. Świeże pomidory pokrój na ćwiartki, wytnij gniazda nasienne, a miąższ pokrój w drobną kostkę 1/1 cm. Cebulę, mięso z gęsi i czosnek dodaj do przesmażonych kurek. Zalej słodką śmietanką i chwilę podgotuj. Dodaj suszone pomidory i gałązki majeranku. Gotuj ok. 4 minut na wolnym ogniu. Dopraw do smaku solą i i pieprzem. Dodaj do sosu ugotowany makaron i świeże pomidory. Na koniec posyp startym parmezanem. www.farmacjapraktyczna.pl fot. własność: Philipiak S.A./ wykonanie: Błękitne Studio kuchnia farmaceutyczna mega hit! Barszcz z kurek z pulpetami drobiowymi Składniki: 1 kg kurek, 3 l rosołu drobiowego, 2 marchewki, 2 pietruszki, 2 cebule dymki, pieprz, oliwa, 200 ml słodkiej śmietanki 22%, 1 łyżka posiekanego świeżego majeranku; pulpety drobiowe: 1 kg drobiowego mielonego mięsa, 0,3 kg ugotowanej kaszy jęczmiennej, 2 łyżki posiekanej natki pietruszki, 1 ząbek czosnku, sól, pieprz ziołowy, 1 jajko. Przygotowanie (ok. 1 godz.): Kurki opłucz i pokrój na mniejsze kawałki. Obsmaż na oliwie z cebulką, ale bez koloru. Warzywa zetrzyj na grubej tarce i dodaj do kurek. Zalej rosołem i gotuj aż będą miękkie. Dopraw śmietanką i odrobiną soli. Dodaj majeranek i zagotuj. Mięso drobiowe wymieszaj z kaszą i natką pietruszki. Dodaj posiekany czosnek i jajko. Dokładnie wymieszaj i dopraw solą i pieprzem ziołowym. Formuj małe pulpety i gotuj ok. 5 minut w rosole. Podawaj zupę z pulpetami. Dorsz w jabłkach z cebulą z sosem musztardowym Składniki: 2 jabłka, 50 g sałaty rukoli, 2 łyżki miodu, 1 łyżka musztardy, 2 cytryny, 1 kg filetu z dorsza, 1 cebula dymka, 1 ząbek czosnku, 1 łyżka posiekanej świeżej kolendry, sól, pieprz, olej. Przygotowanie (ok. 45 minut): Sos do ryby: do wysokiego naczynia wrzucamy posiekaną rukolę, dodajemy sok z połowy cytryny, płaską łyżkę musztardy, tyle samo miodu, sól i pieprz do smaku. Całość miksujemy na gładką masę, dolewając partiami olej. Gdy sos ma gęstą i aksamitną konsystencję, odkładamy go do lodówki. Ryba: Wycinamy z filetu ości i układamy go na blasze pokrytej pergaminem i przygotowujemy marynatę. Do naczynia wkładamy pokrojone w drobne plasterki jabłko, posiekaną cebulę, posiekaną świeżą kolendrę, ząbek czosnku, dodajemy sok z cytryny, trochę miodu i olej. Całość mieszamy i nakładamy na rybę. Ryba może wędrować do piekarnika nagrzanego do 180-190 st. C na 10-12 minut. Podajemy z sosem. farmacja praktyczna 9/2012 47 kultura Druga namiętność Swoją najnowszą komedią z doborową obsadą David Frankel udowadnia, że o namiętność z pewnością lepiej zadbać późno niż później. „Dwoje do poprawki” to pełna wdzięku komedia romantyczna z bohaterami, którzy dawno przekroczyli już wiek, w którym romantyczne uniesienia są chlebem powszednim. Historia Kay (Meryl Streep) i Arnolda (Tommy Lee Jones) przeczy jednak stereotypom, a znakomici aktorzy natychmiast podbijają serca zarówno starszej, jak i młodszej widowni. Nic dziwnego, oboje są zdobywcami Oscarów, a i tym razem otrzymali kapitalną okazję, by w doskonale napisanych dialogach i błyskotliwie skonstruowanych scenach w pełni objawić swój talent. Arnold postanawia dla świętego spokoju ulec namowom żony i wziąć udział w terapii małżeńskiej. Wziąwszy pod uwagę, że będzie ona prowadzona pod okiem czołowego komika Hollywood, Steve’a Carella, można się spodziewać dosłownie wszystkiego! „Dwoje do poprawki”, reż. David Frankel, wyst.: Meryl Streep, Steve Carell, Tommy Lee Jones, Jean Smart, Susan Misner, Marin Ireland, Lee Cunningham i inni. Dystrybucja: Forum Film Poland. Premiera: 14.09.2012 r. dvd mega hit! Przypadek Marlowe’a Adaptacja powieści Raymonda Chandlera ze znakomitą rolą niezapomnianego Jerzego Dobrowolskiego. Charakterystyczny dla głównego bohatera zdystansowany i żartobliwy ton narracji został przez twórców znakomicie zestawiony z dramatyzmem wydarzeń. Panna Hunt, dziewczyna pracująca dla właściciela kasyna, nawiązuje romans z młodym mężczyzną, który ma odziedziczyć ogromny spadek po matce, pod warunkiem, że się ożeni. Ojciec chłopaka wynajmuje prywatnych detektywów, aby odsunęli dziewczynę od syna. Jeden z detektywów zostaje zabity przez ludzi właściciela kasyna i odtąd detektyw Philips Marlowe zmuszony jest działać sam. Złota Setka Teatru Telewizji: „Kłopoty to moja specjalność”, reż. Marek Piwowski. Obsada: Jerzy Dobrowolski, Barbara Brylska, Zbigniew Buczkowski, Janusz Bylczyński, Edward Dziewoński, Marek Frąckowiak, Alfred Freudenheim, Leszek Herdegen, Jan Himilsbach. Dystrybutor: Telewizja Polska S.A. Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CHANDLER, mają szansę otrzymać płytę ze spektaklem w prezencie. 48 farmacja praktyczna 9/2012 www.farmacjapraktyczna.pl Kurs na plażę! Poznajcie odmienioną Grażynę Łobaszewską, która celebruje każdy dzień, bierze się ze światem i swoją wrodzoną melancholią za barki i… „zaprasza na plażę”. Wielka dama polskiej piosenki przypomina nową płytą, dlaczego uważa się ją za jeden z najważniejszych głosów polskiej muzyki rozrywkowej. „Przepływamy”, Grażyna Łobaszewska, Sony Music Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: PRZEPŁYWAMY, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. Choroba i życie Czasem śmieszne, czasem trudne rozmowy o zdrowiu i życiu – tak można podsumować opowieści zawarte w zbiorze Justyny Tomskiej. Wybitni artyści mówią o dzieciństwie, pracy i zdarzeniach, które ukształtowały ich los, w tym o chorobach, które dotknęły ich samych lub bliskich. „Okiem pacjenta”, Justyna Tomska, Medycyna Praktyczna Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: PACJENT, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. Piękno i pasja Lisa Gerrard i Brendan Perry znowu razem! Fani Dead Can Dance czekali na ten moment aż 16 lat, ale cierpliwość została wynagrodzona. Krążek pokazuje, że zespół jest jak wino i płynący czas nie ma żadnego wpływu na formę muzyków. Na płycie – jak zawsze – mnóstwo piękna, mocy i pasji. „Anastasis”, Dead Can Dance, Mystic Production Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: ANASTASIS, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. Rozwiązanie konkursów z nr 6 (55): Płyta DVD z filmem „Rzeź” (hasło RZEŹ): Aneta Zdebelak • Płyta Imany (hasło IMANY): Joanna Krzysztoforska • Płyta „Smoth Jazz & The City” (hasło SMOOTH): Anna Głąb • Książka „Polisa śmierci” (hasło POLISA): Karolina Karska • Książka „Początki” (hasło POCZĄTKI): Ewelina Gołembiewska. Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl Zabierz dziecko w miasto! REKLAMA kultura Chcesz wiedzieć, dokąd warto wybrać się z młodszym, a gdzie ze starszym dzieckiem? Które kawiarnie mają kącik dla maluchów? Gdzie w weekend odbywa się impreza plenerowa dla najmłodszych? Wejdź na: www.gogaga.pl BEST SELLER! Wyprawa szlakiem farmacji Wspaniały, bogato ilustrowany kolorowymi fotografiami farmaceutyczny przewodnik po Polsce to pięknie wydany album nie tylko dla pasjonatów aptekarstwa. Przewodnik prowadzi czytelnika przez niezwykłe miejsca związane z farmacją, aptekarstwem i zielarstwem. Opisuje znane obiekty i odkrywa te, o których wiedzą tylko nieliczni. Przybliża świat starych aptek, zabytków i muzeów, dzięki którym można poczuć ducha farmacji, a także ulec jej czarowi. Wśród polecanych miejsc są wspaniałe herbaria, ogrody ziół i roślin leczniczych, gospodarstwa agroturystyczne specjalizujące się w uprawie ziół, zakwitające wiosną i latem plantacje tymianku i lawendy. Książka jest także cennym i pożytecznym drogowskazem do miejsc nietuzinkowych i magicznych, jak ozdobiona pachnącymi ziołami i XIX-wiecznymi sztychami z motywami ziół nastrojowa restauracja „Zielnik cafe”. Przewodnik „Farmaceutycznym szlakiem” wskaże drogę do podlaskich, małopolskich i podkarpackich cerkwi pod wezwaniem św. Kosmy i Damiana – patronów aptekarzy. Zaprowadzi do Kamienicy Aptekarzowskiej i Pigułczyńskiej, kapliczki farmaceutów, na Górę Aptekarki i jurajską trasę wspinaczkową, gdzie znajduje się Skała Apteka. „Farmaceutycznym szlakiem. Przewodnik po Polsce”, Wydawnictwo Farmedia Sp. z o.o. Osoby, które za pośrednictwem strony internetowej www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: PRZEWODNIK, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. farmacja praktyczna 9/2012 49 REKLAMA krzyżówka Rozwiązaniem krzyżówki z nr 6 (55) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: ZAMIERANIE NERWU WZROKOWEGO. Komplet serwetek firmy Almi Decor otrzymują: Anna Depka-Prądzyńska, Zofia Tulibacka, Joanna Rakszewska, Sabina Biernacka, Zofia Bonisławska, Jolanta Piątkowska, Artur Kowalczyk, Anna Woźniak, Kazimierz Cięciak i Małgorzata Wiercioch. Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie: 1 2 3 18 4 19 20 5 6 21 7 22 8 23 24 9 25 10 26 11 27 12 28 29 13 30 14 31 Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać jeden z 5 zestawów kosmetyków firmy Pharmaceris ufundowanych przez Polpharmę. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 15 października 2012 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected] Imię i nazwisko: ....................................................................................................................................................................... Dokładny adres: ....................................................................................................................................................................... e-mail: ....................................................................................................................................................................... Informujemy, że podane dane osobowe przetwarzane będą przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., z siedzibą w Warszawie przy ul. Bobrowieckiej 6, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.) w celu organizacji konkursu oraz w celu informowania o produktach i usługach spółek należących do Grupy Polpharma. Każda osoba ma prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Podanie danych jest dobrowolne. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. w określonych powyżej celach. Wyrażam zgodę na otrzymywanie informacji handlowych drogą elektroniczną. 15 16 17 32 Dermokosmetyki dla skóry trądzikowej SKUTECZNE DERMOKOSMETYKI DO CODZIENNEJ PIELĘGNACJI SKÓRY TRĄDZIKOWEJ Data: ........................................... Podpis: ..................................... Telefon: ...................................... 50 farmacja praktyczna 9/2012 www.farmacjapraktyczna.pl 150mg x 60 tabl. 3 x WIĘKSZY NA MIESIĄC TERAPII* Lek pełnopłatn y. Korzystny k o szt miesięczn ej terapii!** Polfenon (Propafenonum). Skład i postać: Tabletki powlekane, 1 tabletka powlekana zawiera 150 mg lub 300 mg propafenonu chlorowodorku. Wskazania: Objawowe tachyarytmie nadkomorowe: częstoskurcz węzłowy, częstoskurcz nadkomorowy u pacjentów z zespołem Wolfa-Parkinsona-White’a (WPW), napadowe migotanie przedsionków, zagrażająca życiu, ciężka, objawowa tachyarytmia komorowa. Dawkowanie i sposób podawania: Lek należy podawać po posiłku, popijając niewielką ilością płynu, dawkę należy ustalać indywidualnie. Należy podawać najmniejszą skuteczną dawkę leku. Początkowo, u pacjentów o masie ciała ok. 70 kg, stosuje się 150 mg 3 razy na dobę. W przypadku nieskuteczności dawkę dobową można zwiększyć, nie częściej niż co 3 - 4 dni, do dawki 300 mg 2, a nawet 3 razy na dobę, pod warunkiem ścisłej kontroli kardiologicznej. Bezpieczeństwo leku w dawce powyżej 900 mg na dobę nie zostało ustalone. U pacjentów o masie ciała mniejszej niż 70 kg, dawki leku powinny być mniejsze. Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania leku u dzieci poniżej 18 lat nie zostało określone. Lek, ze względu na jego moc, nie powinien być stosowany u dzieci. Leczenie tachyarytmii komorowych powinno przebiegać w warunkach szpitalnych. U pacjentów w podeszłym wieku oraz u pacjentów z istotnymi zaburzeniami czynności lewej komory (frakcja wyrzutowa <35%) lub z uszkodzeniem mięśnia sercowego leczenie należy rozpocząć od małych dawek leku. Należy zachować ostrożność w przypadku, gdy wymagane jest zwiększenie dawki, którego można dokonać po 5 do 8 dniach leczenia. U pacjentów z niewydolnością wątroby i/lub zaburzeniami czynności nerek konieczna jest ostrożność oraz odpowiednie dobieranie dawki leku. Dawka leku powinna być dostosowana do możliwości eliminacji leku z organizmu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Poważne choroby serca takie jak: niewyrównana zastoinowa niewydolność serca, wstrząs kardiogenny, z wyłączeniem wstrząsu wywoływanego niemiarowością, ciężka objawowa bradykardia. Zaburzenia czynności węzła zatokowego, zaburzenia przewodzenia przedsionkowego, blok przedsionkowo-komorowy II° lub wyższego stopnia, blok odnóg pęczka Hisa lub blok dystalny u pacjentów bez rozrusznika. Ciężkie niedociśnienia tętnicze. Objawy zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej. Ciężka obturacyjna choroba płuc. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Podczas leczenia należy systematycznie wykonywać badanie EKG oraz kontrolować ciśnienie krwi. Należy zachować ostrożność u pacjentów: z niewydolnością wątroby i nerek; u pacjentów z rozrusznikiem (leczenie propafenonem może wpływać na próg stymulacji i czułość wszczepionego stymulatora serca; należy sprawdzić działanie stymulatora i w razie potrzeby ponownie go zaprogramować); u pacjentów ze znacznym uszkodzeniem mięśnia sercowego (ryzyko ciężkich działań niepożądanych). Istnieje możliwość przejścia napadowego migotania przedsionków w trzepotanie przedsionków z towarzyszącym blokiem przewodzenia w stosunku 2:1 lub 1:1. Propafenon może nasilać objawy myasthenia gravis. Produkt zawiera laktozę i dlatego nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (typu Lapp) lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. Działania niepożądane: Zwiększone stężenie glukozy we krwi, hyponatremia, zwiększona aktywność enzymów wątrobowych, arytmia, dusznica bolesna, tachykardia komorowa, kołatanie serca, blok przedsionkowo-komorowy I°, bradykardia, migotanie przedsionków, migotanie komór, opóźnienie przewodnictwa śródkomorowego, trzepotanie przedsionków, rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe, zatrzymanie akcji serca, tachykardia nadkomorowa, blok zatokowo-przedsionkowy, blok przedsionkowo-komorowy II° i III°, blok odnogi pęczka Hisa, nasilenie niewydolności serca, agranulocytoza, niedokrwistość, granulocytopenia, małopłytkowość, plamica, leukopenia, zaburzenia smaku, ból głowy, astenia, omdlenie, ataksja, bezsenność, drżenie, senność, zaburzenia mowy, zaburzenia węchu, parestezje, zawroty głowy, niewyraźne widzenie, podrażnienie oczu, szum w uszach, duszność, nudności i wymioty, zaparcia, niestrawność, biegunka, suchość w jamie ustnej, ból żołądka, wzdęcia, zapalenie żołądka, odruchy wymiotne, uczucie gorzkiego smaku, zaburzenia czynności nerek, zespół nerczycowy, obte pocenie się, uogólniony rumień skóry, utrata włosów, pokrzywka, świąd, skurcze mięśniowe, osłabienie mięśniowe, zespół tocznia, utrata apetytu, obrzęk, niedociśnienie, ortostatyczne spadki ciśnienia krwi, napadowe zaczerwienienie twarzy, zmęczenie, ból w klatce piersiowej, reakcje alergiczne, wysypka, świąd, toczeń rumieniowaty, cholestaza, objawy uszkodzenia komórek wątrobowych, zapalenie wątroby, żółtaczka, impotencja, zmniejszenie liczby plemników, niepokój, koszmary nocne, depresja, dezorientacja, utrata pamięci, odrętwienie, psychozy maniakalne. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu dla dawek 150 mg i 300 mg odpowiednio nr R/0341 i R/0342 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. Cena urzędowa detaliczna leku dla dawki 150 mg opak. 20 tabl. wynosi 7,70 PLN. Kwota dopłaty dla pacjenta wynosi 3,98 PLN. Cena urzędowa detaliczna leku dla dawki 300 mg opak. 20 tabl.; wynosi 13,84 PLN. Kwota dopłaty dla pacjenta wynosi 3,20 PLN. CHPL z dnia 16-09-2008 r. * W porównaniu do opakowania 20 tabl. Na podstawie danych IMS MEDICAL DATABASE 2011/JUL-2011/DEC ** W porównaniu do 3 opakowań x 20 tabl. odpowiednika niepodlegającego refundacji. Sugerowana cena detaliczna Polfenon 150 mg x 60 tabl. wynosi 24,34 PLN. POLFE/020/07-2012