Tułów (12) - fizjoterapeutom.pl

www.pandm.prv.pl
PUNKTY ANTROPOMETRYCZNE
Głowa (11)
Vertex
V
Glabella
G
Opistocranion
OP
Nasion
Subnasale
N
SN
Stonion
Gnation
Zygion
STO
GN
ZY
Alare
AL.
Frontotemporale
Eurion
FT
EU
najwyżej położony punkt na głowie
w płaszczyźnie frankfurdzkiej
(równolegle do podłoża)
najbardziej wysunięty punkt na
gładziźnie czołowej
najbardziej wysunięty punkt na
potylicy
punkt na szwie nosowo-czołowej
punkt położony w miejscu gdzie
przegroda nosowa przechodzi w
wargę
środek szpary ust zamkniętych
najniższy punkt brody
najbardziej bocznie wysunięty punkt
na łuku jarzmowym
najbardziej bocznie położony punkt
na skrzydełkach nosa
najbardziej zagłębiony dól na skroni
najbardziej bocznie na czaszce
Tułów (12)
PUNKTY NIEPARZYSTE (7)
Suprasternale
Mezosternale
SST
MST
Xiphoidale
XI
Omphylion
Symphysion
Cervicale
OM
SY
C
Thoracospinale
THS
wcięcie szyjne mostka
na wysokości IV żebra, na
trzonie mostka
szczyt wyrostka
mieczykowatego
środek pempka
szczyt spojenia łonowego
szczyt wyrostka kolczystego
VII kręgu szyjnego
wyrostek kolczysty na
wysokości Xiphoidale
PUNKTY PARZYSTE (5)
Thoracolaterale
Acromiali
THN
A
Thelion
Illiocristale
TH
IC
Illiospinale
IS
bocznie na klatce piersiowej
bocznie na wyrostku
barkowym łopatki
środek brodawki sutkowej
najbardziej bocznie na
grzebieniu kości biodrowej
szczyt kolca biodrowego
przedniego górnego
1
www.pandm.prv.pl
Kończyna górna (5)
Radiale
Stylion
R
STY
Dactylion
Metacalpare ulnare
DA (III)
MU
Metacalpare radiale
MR
głowa kości promieniowej
szczyt wyrostka rylcowatego
kości promieniowej
koniec opuszka III palca ręki
szerokość ręki
( głowa II kości śródręcza )
szerokość ręki
( głowa V kości śródręcza )
Kończyna dolna (8)
Trohanterior
TRO
Tibiale
TI
Sphyrion
Acropodion
Pterion
SPH
AP
PTE
Mezotarsale tibiale
Mezotarsale fibulare
Basis
MTT
MTF
B
szczyt krętarza większego
kości udowej
koniec bliższy kości
piszczelowej, przyśrodkowo
w stawie kolanowym
szczyt kostki przyśrodkowej
koniec najdłuższego palca
punkt najbardziej wysunięty
ju tyłowi kości piętowej
głowa I kości śródstopia
głowa V kości śródstopia
punkt styku stopy z podłożem
ANTROPOLOGIA
Antropologia – jest to nauka zajmująca się badaniem pochodzenia człowika oraz jego
rozwojem. Opisuje różnice międzygatunkowe.
Wdł.książki Malinowskiego – J.Czekańskiego
„Antropologia jest nauką zajmującą się badaniem człowieka jako biologiczne podłoże zjawisk
społecznych oraz badaniem biologicznych skutków tych zjawisk.”
Nazwa antropologia pochodzi z języka greckiego i oznacza
-„anthropo” = człowiek -„logos” = nauka
Arystoteles uważał ze antropologia jest nauką badającą właściwości psychiczne człowieka.
Natomiast I.Kant szukał w antropologi rozwiązania na filozoficzne problemy człowieka.
Dopiero w XIX wieku uznano że antropologia zajmuje się historią naturalną człowieka.
Antropologia polska stosuje termin „antropologia” do biologicznych i fizycznych sfer istoty
człowieka.
Antropologia dzieli się na 3 działy :
1. Antropologia populacyjna – zajmuje się badaniem różnic międzygatunkami
2. Antropologia ontogenetyczna – zajmuje się rozwojem człowieka
3. Antropologia filogenetyczna – zajmuje się rozwojem rodowym człowieka
Antropometria – jest to dziedzina pomiarowa , na bazie której badać można różnice między
populacjami. Jest to metoda badawcza używana w antropologi. Zajmuje się gromadzeniem
2
www.pandm.prv.pl
informacji które będą wykorzystane w rozwiązywaniu różnych problemów w licznych
dziedzinach naukowych.
Antropometria dzieli się na działy :
1. Kraniometrię – pomiar czaszki
2. Osteometria – pomiar szkieletu
3. Cefalometria – pomiar główy i tkanek miękkich
4. Somatometria – pomiar całego ciała
Antroposkopia – jest to badanie wzrokowe pewnych cech jakościowych.
Tymi cechami mogą być :
- ocena koloru skóry
- ocena koloru oczu – za pomocą skali Schulza
- ocena koloru włosów – za pomocą skali Fischera
Podczas badania używa się różnych wyznaczników – skal z którymi można porównać cechy z
cechami jakościowymi.
Antroposkopia dzieli się na działy :
1. Kranioskopia – pomiar cech jakościowych czaszki
2. Osteoskopia - pomiar cech jakościowych szkieletu
3. Cefaloskopia - pomiar cech jakościowych głowy i tkanek miękkich
4. Somatoskopia - pomiar cech jakościowych ciała
METODY POMIARÓW
-antropometryczne
-antroposkopijne
Przykłady przyżądów używanych w pomiarach
1. antropometr – służy do mierzenia odległości między punktami antropometrycznymi,
głównie używany do pomiarów wysokościowych.
2. cyrkiel liniowy – służy do mierzenia odległości między dwoma punktami
3. cyrkiel kadłubkowy duży – służy do mierzenia odległości między punktami
sferycznymi głównie na tułowiu
4. cyrkiel kadłubkowy mały – służy do mierzenia odległości między punktami
sferycznymi głównie na twarzy
5. taśma antropometryczna – służy do pomiarów linijnych ; głównie obwodów
6. goniometr – służy do mierzenia zakresu ruchów w stawach
7. fałdomierz – służy do oceny grubości tk.tłuszczowej
8. spirometr – służy do badania pojemności życiowej płuc
9. siłomierz – służy do badania siły mięśnia
Proporcje ciała:
Kobiety:
- Dłonie i stopy węższe niż mężczyźni
- krótsze kd i kg
- dłuższe palce w rękach
- najdłuższy jest palec środkowy zaś palec wskazujący jest nieznacznie dłuższy niż palec
serdeczny co pomaga w precyzyjnych czynnościach (kobiety z mocniej zaznaczonym,
dłuższym palcem wskazującym często są to kobiety po mastektomii)
- wąskie barki z bardziej wygiętym obojczykiem obojczykiem kształcie litery S
- szeroka miednica
Mężczyźni:
- Szersze dłonie i stopy, stopy dłuższe
- długie kd i kg
- palce w rękach są krótsze i grubsze
- najdłuższym palcem jest środkowy następnie serdeczny a potem wskazujący
3
www.pandm.prv.pl
- szerokie barki, wydłużony obojczyk
- wąska miednica
I Czynniki endogenne – wewnętrzne:
a) czynniki genetyczne – determinanty rozwoju (zestaw genów)
Zmienności:
- Fenotypowa (wygląd) - można zmienić
- Genotypowa – dziedziczna (rekombinacyjna i mutacyjna – chromosomowa, genowa)
b) czynniki niegenetyczne i paragenetyczne matki – stymulatory rozwoju
- wewnętrzne (dla matki)
- zewnętrzne (dla płodu)
II Czynniki środowiskowe – egzogenne – zewnętrzne
a) czynniki biogeograficzne – modyfikatory naturalne
- Klimat – budowa somatyczna – im zimniejszy klimat tym budowa bardziej zaokrąglona,
im cieplejszy tym sylwetka wydłużona, smuklejsza i niższy poziom przemiany materii.
Klimat również wpływa na tempo rozwoju – im cieplejszy tym szybszy rozwój,
dojrzewanie płciowe jest najszybsze w klimacie śródziemnomorskim.
- Ukształtowanie terenu – na dużych wysokościach jest krępa niska budowa ciała, duża
objętość klatki piersiowej gdyż jest duża pojemność płuc, więcej hemoglobiny,
czerwonych krwinek i mioglobiny, małe wykorzystanie tlenu przy dużych wysiłkach
ADAPTABILNOŚĆ (zjawisko) zdolność przystosowania cechy do środowiska --ADAPTACJA skutek adaptabilności – przystosowanie się cechy do środowiska, jest
trwała- dziedziczenie. ADJUSTACJA – chwilowe, odwracalne przystosowanie się cechy
na zasadzie fizjologicznej np. sportowcy trenujący w górach zwiększają swoje możliwośći
przed zawodami.
- Fauna i flora, pasożyty i bakterie
- Zasoby mineralne i wodne na terenie - mikro i makroelementy
b) czynniki społeczno – ekonomiczne – modyfikatory kulturowe
c) tryb życia (dochody, stopień urbanizacji, poziom kulturalny, tradycje rodzinne)
Ad I
1. Dziedziczenie proste – jedna para genów o tym samym lotus występują w całej populacji,
małe zróżnicowanie w populacji. Cechy ilościowe
2. Allele wielokrotne – na daną cechę w populacji jest kilka par genów np. grupa krwi. Cechy
ilościowe.
3. Dziedziczenie wielogenowe – nie tylko w jednej populacji u jednego osobnika na daną
ceche występuje wiele genów o różnym lotus – cechy ilościowe, zmienność w populacji.
Krzywa Gaussa – krzywa rozkładu normalnego
Ad II
1. Dziedziczenie niegenetyczne – duża ilość cytoplazmy w kom. Jajowej matki
wyznacza stosunek genów matki w stosunku do genów ojca (np. kształt czaszki,
rozkład pigmentu)
2. Wiek rodziców – jako producentów gamet. Im starsi tym wieksza możliwość
występowania uszkodzeń genetycznych
3. Liczba przebytych ciąż i z której ciąży się pochodzi.
4. Metabolizm matki w czasie ciąży.
Reguły ekologiczne:
4
www.pandm.prv.pl
Reguła Bergmana – im cieplejszy klimat tym większa powierzchnia ciała w stosunku do jego
masy – lepsze parowanie, termoregulacja
Reguła Allena – im cieplejszy klimat tym wszystkie odstające części ciała są dłuższe
Reguła Glogera – im cieplejszy klimat i większe nasłonecznienie tym barwa skóry
ciemniejsza
Reguła Tompsona – związek między szerokością geograficzną, stopniem nawilgocenia
powietrza i szerokością nosa
Włosy:
Rasa żółta – przekrój włosa okrągły, włosy sztywne wychodzące ze skóry pod kątem prostym
Rasa biała – włosy o przekroju owalnym, lekko falują, wychodzą ze skóry pod małym kątem
Rasa czarna – włosy o przekroju nerkowatym, sprężynki, już w skórze są pokręcone
Zjawisko trendu sekularnego – (tendencja przemian) Ciąg długowieczny – ukierunkowane
zmiany pewnych cech trwające przez kilka pokoleń mimo krótkotrwałych fluktuacji. Dotyczą
proporcji ciała – większy stopien leptotyzacji, wysmuklona, poszerzają się barki i zwęża
miednica, spłaszcza się klatka piersiowa, długonożenie.
Zjawisko akceleracji – przyspieszenia, formowanie się cech następuje wcześniej
Zjawisko retardacji/ desakceleracji – opóźnianie kształtowania się pewnych cech.
(Te 2 zjawiska charakteryzuje heterochromia – przesunięcie w czasie)
Antropomotoryka
www.sciaga.pl
Etymologia= antrops(z grec. człowiek) modio (z łac. ruch)
Nauka o ruchach człowieka
Wg Szopy to dziedzina wiedzy, badająca stan i rozwój motoryki człowieka ,prawidłowe jej
powstanie i rozwoj w zależności od rozwoju nauki, kultur.
Podstawowa definicja zrywa z fenomenologicznym ujmowaniem nauk o ruchach człowieka,
które badało” poruszanie się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia całeg ciała,
jego części względem siebie”.
Nowa interpretacja ujmuje zjawisko motoryki holistycznej, w szerokim kontekście wielu
dyscyplin nauk, uznająca że człowiek to kreator działań ruchowych, powinnien znaleźdź
należne mu miejsce.
U podstaw takieg ujmowania problematyce uległy osobowościowe kierunki w psycholologii,
akcentując świadomość i celowość sterowania procesem pamięciowym, poznawczym,
sensorycznym.
Uznano też że w motoryczności człowieka nie można pomijać uwarunkowań energetycznych.
Motoryczność- potencjał,efektywność (różnych form ruchowych).
Współczesna koncepcja antropomotoryki pociąga za sobą konieczność uwzględniania w
charakterze motorycznym biologicznych podstaw efektów ruchowych.
Przedmiotem naukowych rozważ antropomotoryki jest interpretacja ruchu na najwyższym
poziomie jego kompleksowości , z uwzględnieniem takich determinantów ludzkieg działania
jak aspekt biologiczny, psychiczny,fizjologiczny, biomechaniczny, neurologiczny,
chemiczny, fizyczny.
Morfologiczna struktura uwarunkowań motorycznych człowieka
1.Dyscypliną nauk zajmującą się morfologicznym uwarunkowaniem motoryczności
człowieka jest kinantropometria-> zajmuje się relacjami pomiędzy ludzkimi strukturami i
ruchem.
5
www.pandm.prv.pl
2.Istnieją ścisłe zależności pomiędzy wielkością ciała człowieka, a jego możliwościami
motorycznymi.
Zjawisko to ilustruje wzór na siłe względną-jest to iloraz siły absolutnej do masy ciała.
Siła mm jest proporcjonalna do kwadratu wymiaru liniowego (przekroju przecznego mm)
Ciężar jest proporcjonalny do ciała, do sześcianu jego wymiar liniowy.
3.Wyróżnia się 4 grupy czynnika decydującego o spadku siły względnej u osobników o dużej
masie
a)stosunek tłuszczu do masy ciał- szczupłe LBM jest zawsze wyższe u osób cięższych.
b)uwarunkowania biomechaniczne (charakter dźwigni) i biochemiczne (lepkość tkanek)
powoduje to, że znaczna część siły zostaje zużyta na pokonanie oporów zew. i wew.
c)moc i siła skoczności jest proporcjonalna do kwadratu przekroju poprzecznego mm.
(W świecie zwierzęcym bardziej skoczne są mniejsze zwierzęta)
d)reakcji fizjologicznych (szybkośc utraty ciepła, zaopatrywanie tkanek w tlen w dużym
stopniu koreluje z kwadratem przekroju poprzecznego mm.
4.Do określenia typu budowy ciał służy wskaźnik Roherastosunek ciężaru ciała(g) do sześcianu jego wysokości(cm) x 100.
Znaczenie poziomu odtłuszczenia ciała dla sprawności motorycznej.
1).Do oceny zawartości tk.tłuszczowej w ustroju stosuje się 3 algorytmy:
a)LBM-masa ciała szczupłego, wiąże się z nim wskaź. Rovera przy pomocy którego szacuje
się aktywność tkankową ,czy mięśniową.
Potrzebne jest to aby wyliczyć wiek metrykalny.
LBM =Y-wsp RxX
Y -masa ciała(kg),wspR-wsp. regres dla określonego wieku,X-suma 3 fałdów skórnotłuszczowych,
Wiek morfologiczny =>w kalendarzu,w LBM z tabeli,w wzrost= suma , wiek podzielony
przez trzy(śred arytmet) daje w.morfologiczny.
b)BMI-wskaźnik mas ciał BMI=msa(kg) dzielone prze kwadrat wzrostu(m2) x100% w
normalnym odniesieniu do BMI: 10-40% poniżej normy występuje duża patologiczna
anoreksja, powyżej otyłoś, normy te określają granice patologiczne.
Im większy wskaźnik BMI tym większe ryzyko zachorowania na choroby, różne schorzenia.
Uważa się że BMI obniża sprawność ukł. krążenia i oddychania, zmniejsza wydolność
fizyczną oraz inne parametry fizjologiczne.
c)wsk Rohera -mas(g) x100 dzielone przez wzrost(cm3).
Z punktu widzenia sportu jest najważniejszy.
d)Pomiar składu ciała w oparciu o analizator impealiacyjny tk.ciała.
Urządzenie wykorzystuje program komputerowy porównuje wartość rezystencj Rx i wartość
reaktancji Xc wyznaczonej w procentowej wartości tk.aktywnej.
2)Wyróżnia się 2 grupy przyczyny nadmiernej ilości tk tłuszczowej
a)wewgenetyczna,hormonalna,nerwowa
b)zewilość spożywania pokarmów,brak aktywności sportowej.
3)Z badań wynika że otyłość dodatnia koreluje z siłą statyczną, w inny parametrach
sprawności motorycznej przeważa u dzieci o szczupłej budowie ciała. Parametr który nie
różnicuje grup to gibkość.
4)Spadek tk.tłuszczowej poniżej 10% jest niekorzystnym zjawiskiem. Tłusz dostarcza
znacznej ilości energii, jest materiałem biorącym udział w syntezie hormonów,witamin, i
innych biologicznie czynnych związków. Jest istotnym czynnikiem metabolizmu tlenowego i
beztlenowego.
6
www.pandm.prv.pl
Z masą tłuszczów negatywnie koreluje zdolność wytrzymałościowa ,co potwierdza
współzależność VO2max z proporcją tk.aktyw.
Sprawa motoryczna, a poziom rozwoju somatyczności.
1) Silne powiązanie niezależne od płci posiada poziom siły statycznej z wielkością LBM
komponentu ciała najlepiej wyrażającego masę mm. Związek zaznacza się u chłopców w
okresie pokwitu.
Mniejszy korelat dotyczy związku wysokości i masy ciał.
2) W zakresie energretycznym typu beztlenowego (test skok w dal z miejsca) ,okazało się że
najlepsze rezultaty były w udziale osobników wysokich o relatywnie dużym udziale LBM,
wysocy o typie leptosomatycznym odnotowywali rezultaty słabsze.
3) Zdolność wytrzymałości (bieg na 100m) negatywnie koreluje z masa tłuszczową co
potwierdza współzależność VO2max z proporcją tk.aktywn w składzie ciała.Nieznacznie
dodatnie tendencje zaobserwowano w korelacji ze wzrostem.
4) Widoczne są zwiazki gibkości (głęboki skłon w przód) ze wzrostem i poziomem tk.
tłuszczowej. Znaczące korelacje dotyczą związków LBM a więc krępą budową ciała co łączy
się z aktywnością ruchową badanych uczniów.
5) Odmiennie prezentuje się zależność między cecham somatycznymi , a testami
koordynacyjno- ruchowymi (szybki ruch,czas reakcji koordynacja wzrok-ruchowa ,
równowaga) .Wniosek cechy morfologi nie wpływają na KZM w rozwoju osobniczym.
Sprawa motoryczności jako funkcji zaawansowanej rozwojem.
Wiek morfologiczny znacząco różnicuje się w poszczególnych rocznikach kalendarzowych.
Wiek morfologiczny w kształtceniu efektów motorycznych zaznacza sie wyraźnie w
energetyce typu beztlenowego wiec w różnych parametrach siłowych i jest charakterystyczna
dla populacji chłopców. Czynnik ten ma mało znaczące korelacje z energtyką typu tlenowego
i gibkością jako właściwością aparatu ruchowego.
Dane te dotyczą progresów rozwoju zdolności motorycznych, wynikających z badań że wśród
czołowych zawodników są zawodnicy później dojrzewajacy, może to oznaczać że dłuższy
okres dojrzewania biologicznego sprzyja w pełni rozwoj całego spektrum zdolności
motorycznych.
Gibkość -właściwość aparatu ruchu.
gibkość-właściwość aparatu ruchu do wykonywania ruchów z dużą amplitudą.
Zwiększony zakres ruchów szczególnie równowaga gibkościowa i gibkościowo-siłowa mm
antagonistycznych sprzyja płynności i dynamice ruchów w sportach .
Ćw.gibkości obniżają tarcie śródmięśniowe, zwiększają szybkość skracania się mm.
Znaczenie gibkości
a)wysoki jej poziom sprzyja rozwojowi techniki i sprawności specjalnej w zespołowych grach
sportowych w sytuacji niekonwencjonalnej.
b)duża elastyczność ścięgien i mm, opóźnia proces zmęczenia w dyscyplinie wytrzymałosiłowej,wytrzym-szybkościowej odsuwając w czasie zaburzenia koordynacyjne
c)ćw gibkości w końcowej części treningu sprzyja obniżeniu napięcia mięsńiowego,
dotlenieniu komórek, mm przyśpieszając procesy restytucyjne
d)podkreśla sie wzajemną relację pomiędzy napięciem psychicznym i mm, sugeruje
relaksacyjne, tonizujące i przyśpieszające procesy odnowy działania p ćw gibkościowych
e)wiele wad i zmian posturalnych wymagających interwenci fizjoterapeuty jest efektem braku
odpowiedniej gibkości określonych grup mm,ich dysproporcji i asymetrii rozwojowych.
Wyróżniamy gibkość:
a)czynną-umiejętność uzyskiwania znacznych amplitud ruchów w dowolych stawach przy
pomocy aktywności grup mm.
b)bierną-działanie sił zew. np.przyrządów,współpartnera, stosuje się 2 rodzaje pomiarów
gibkości:miara kątowa,liniowa.
7
www.pandm.prv.pl
Metody kształtowania gibkości
1)M.dynamiczna-stosuje się krótkotrwałym bodźcem rozciągając , powtarzana od kilku do
kilkunast x na daną cz.ciała. Określony zakres ruchu osiąga się dzięki sile grawitacyjnej.
Współcześnie ten rodzaj ćwiczeń jest rzadko stosowany w sporcie wyczynowym ze względu
na ograniczoną efektywność oraz urazowość. Krótkotrwałym dynamicznym bodźcom
rozciągającym towarzyszy odruch neurofizjologiczny polegający na: włókna czuciowe
przekazują impuls do neuronu ruchowego powodując skurcz rozciąganego m.
2)M.statycznna-lepsza efektywnie, ponieważ niewywołuje odruchu na rozciąganie.
Polegająca na powolnym, stopniowym zwiększaniu zakresu ruchu z wytrzymaniem pozycji
końcowej od kilk do kilkunast sekund. Towarzyszy temu rozkurcz czyli odwrócony odruch na
rozciąganie. Mechaniz neurofizjologicz jest następujący: receptorem jest narząd ścięgnisty
Golgiego, położony wśród wiązek ścięgna posiada szybko przewodzące włókna czuciowe
typu Ib. Pobudzanie ich doprowadza do powstania postsynaptycznych potencjałów
hamujących w neuronach ruchowych. Pozwal to na pełne kontrolowanie zakresu ruchu,
wspomaga koncentracje, może służyć łączeniu ćw gibkościowych z treningiem mentalnym
(odruchy inhibicyjne obniżają napięcie rozciągając grupy mm)
3)M.PNF-określa proprioceptywne torowanie nerwowo-mięśniowe, polegające na
wzajemnych kinestatycznych napięciach mm agonistycznych i antagonistycznych. Celem jest
wywołanie odruchów inhibicyjnych, które pozwalają na zmiejszenie napięcia mm.
4)HR hold relax-po zajęciu pozycji przy współudziale ,partner napina izometryczny mm
dwugłowy uda przez 10s po czym zwiększa zakres ruch wytrzymuje 10s.Czynność ta stanowi
jedno pełne powtórzenie po której następuje 20-30s przerwy na rozluźnienie, procedure
powtarzamy 3-4x.
5)AC-agonist-contract-stosuje przykł jw. Rozciągnięciu podlegają grupy mm
antagonistycznych (m.dwugłowowy) natomiast grupa agonistyczna(m.czworogłowy uda)
poddana jest napięciu izometrycznemu.
Wykorzystuje się tu zjawisko wzajemnych unerwień zwrotnych. Skurcz mm agonistycznych
wywołuje hamowanie postsynaptyczne neuronu ruchowego mm.antagonistycznych, dzięki
czemu dochodzi do obniżenia napięcia. Czas trwania poszczególnych faz jw.
6)HR-Ac-to kombinacja dwóch omówinych metod, należy pamiętać że intensywne napięcia
powinny wahać się w granicy od 70-90%
Wytrzymałoś a wydolność.
Wydolność- współczesne określenie to --> pełny zakres wysiłkowy, jest pojęciem
nadrzędnym,
Wytrzymałość-to zdolność motoryczna, stanowi niezbędny element każdej aktywności
ruchowej. Pozwal na wykonywanie wysiłku fiz. w różnych warunkach środowiskowych i
klimatycznych oraz w stanach napięć psychicznych człowieka, współdecyduje o wartości
bilogicznej człowieka. Biologicznym podłożem wytrzymał jest wydolność.
Wydolność-to zdolność do wykonywania wysiłku przy rozwinięciu najbardziej
ekonomicznych i efektywnych reakcji ustroju.
Wydolność określa potencjał ustroju, wytrzymałość charakteryzuje stopień jego
wykorzystania (w związk z innymi zdolnościami motorycznymi, umiejętnościami
technicznymi,predyspozycjami psychicznymi) fizjologicznym podłożem wydolności są:
-metaboliczne zabezpieczenie pracy fizycznej,
-zdolność transportu tlenu i substanci energetycznych,
-zdolność usuwania produktów przemiany materii,
-termoregulacyjna wydolność organizmu,
-funkcja nerwowa mięśni,
-gospodarka wodno-elektrolitowa
zatem wytrzymałość jest pojęciem szerszym od wydolności.
8
www.pandm.prv.pl
Wytrzymałość jest uważana za zdolność średnio uwarunkowaną genetycznie , a dziedziczność
jej składowych jest różna. Wytrzymałość i wydolność uważane są za pojęcia imanentnie
związane z podłożem pracy długotrwałej. Wydolność w przedłużonym sprincie
uwarunkowana jes pojemnością glikolityczną tolerancją kwasów mlekowych.
MMA-metoda oceny siły, wytrzymałości siłowej
Jest miarą sił badanych, jest wielkością obciążeń (ciężar sztangi) z jakim ćwiczący jest w
stanie wykonać jedno ćwiczenie (1-RM)
Moc jest produktem pracy= sił(kg) x droga(m) podzielone przez czas.
Wytrzymałość siłowa jest to max.liczba powtórzeń z ciężarem 75%(1-RM) np. dla
zawodników o 1-RM=100kg będzie to ciężar o masie 75kg
Moc generowana- przez mm szkieletowe człowiek jest efektem siły mm (Po) i szybkości
skracania m(Vmax)
Siła izometryczna-zależ od ilości sakramerów ułożonych równolegle do siebie tzn do
przekroju poprzecznego mm.
Wielkość max. siły izometrycznej to 80N/cm2 przekrój poprzecz m.
Włókna typu IIa IIb osiągają znacznie wyższe wartości siły izometrycznej od włókien typ I.
Szybkość skracania mięśni- (Vmax) wykazuje silne zróżnicowanie we włóknach IIb w
efekcie one osiągają 10 krotnie większą moc od włókien typu I.
Trening siłowy wywołuje zmiany ilościowe niż jakościowe. Wzrost liczb sarkomerów
wywołuje wzrost długości mięśnia i przyrost V max. W wyniku treningu siłowego nie
następuje transformacja włókien typ I we włóknach typu IIb. Trening sprinterski nieznacznie
zwiększa możliwość produkcji ATP.
Diagnostyka wysiłk długieg czasu-test Astrand
Metodologiczne uwarunkowanie diagnostyki sprawności fizycznej.
Diagnostyka w większości dyscyplin sportowych wiąże się z oceną;
Całościowej struktury potencjału (włączając motywacje,proces psychiczny,wymiary
osobowości i temperamentu, możliwości motoryczne)
Struktury zdolności motorycznej ,współzależności między nimi,ustalenia okresów
sensytywnych rozwoju tych zdolności na różnych etapach ontogenezy.
Struktury tylko jednej z grup zdolności np. KZM.
4 grupy komponentów (predyspozycji) np. sensomotorycznych, intelektualnych, wnoszących
optymalny zasób informacji o wyniku sportowym w danej dyscyplinie sportowej.
Struktury zdolności koordynacyjnych wykazują pewne zróżnicowania międzypłóciowe.
W większości stosowanych testów wykazano, że uwydatniajają one zadawalającą trafność.
Ani wiek, ani zróżnicowane umiejetności ruchowe nie zaburzają naturalnie wrodzonych
powiązań między poszczególnymi predyspozycjam. Dostrzec można też istotne
koordynacyjne zdolności dla praktyk WF i spotru.
Ich rola rośnie w miarę wzrastających wymagań postepów cywilizacyjnych.
Rodzaje,pojecia,zasady i fazy uczenia się motorycznego.
*aspekt poznawczy= akcentuje znaczenie przyrostu indywidualnej wiedzy,uczenie
nastawione jest na proces mentalności.
*uczenie afektywne= emocje,uczucia, podkreślają rolę postawy zrozumienia ,znaczenia i
wartości.
*psychomotoryczne uczenie= jest skoncentrowane na samym rozwoju i poprawie
motorycznych umiejętności.
Rodzaje uczenia motorycznego
a)u.kierunkowe -imanentna cecha tego proces jest relacja nauczający-uczący się.
b)u.mimowolne przez nasladownictwo- wzorowane na stylu ruchowych zachowań innych
osób, głównie bohaterów widowisk sportowych.
9
www.pandm.prv.pl
c)metoda prób i błędów- rozbudza wyobraźnię motoryczną i kreatywność własnych
rozwiązań,dotyczących jej przybliżeń i poprawki, porażki i sukces.
Zasad i fazy uczeni się ruchu.
Swoistym celem fizycznego kształcenia jest wywołanie zmian w zachowan ruchowym
człowiek.
Wg Meinela efekty nauczania motoryczneg polegaj na zdobywaniu,doskonaleniu,utrwalaniu
i stosowaniu noweg ruchu.Oprócz techniki ruchu uczeniu motorycznemu podlegają zdolności
motoryczne: siła, wytrzymałoś,szybkoś,KZM. Kształtowanie tych właściwości określa się
mianem treningu. W procesie treningu stosuje się metody ciągłe,przerywane a w ich obrębie:
jednostajne, zmienne, interwałowe,powtórzeniowe. W nauczaniu ruchów charakterystycznym
są metody:
-analityczne,
-syntetyczne,
-mieszane.
Optymalizacja procesu nauczania wiąże się z aplikacją ogólnodydaktycznych zasad
indywidualizacji, systematyczności,stopniowania trudności, poglądów, świadomości,
trwałości efektów. Wg psychologicznych teorii nauczania i uczenia się Skinnera zachowania
wzmacniane zostają wyuczone, zachowania niewzmacniane ulegają wygaszeniu, a
zachowania karane zostają stłumione.
3 podstawowe fazy uczenia i nauczania ruchu:
1.F.koordynacji ogólnej- zaczyna się od kształtowania wyobrażenia ruchu, a kończy na
opanowaniu go w grubych zarysach. Kluczowy tu jest pokaz,a niżeli instrukcje
słowne.Preferowa metoda tu jest m.syntetyczna.
2.F.koordynacji precyzyjnej- polega na poprawianiu, doskonaleniu i różnicowaniu ruchu,aż
do osiągnięcia pożądanej jego formy.Stosuje się metody syntetyczno-analityczne (mieszane).
Znaczenia nabierają metody informacyjne natychmiastowe,przekaz werbalny, środowisko
audiowizualne.
3.F.stabilizacji i adaptacji-opanowanie czynności staje się nawykiem, który może wchodzić
w skład różnych przejawów zachowania motoryczneg.
Doskonalenie się skuteczności i precyzji ruchu, a znaczenie nabiera cel działania ruchoweg.
Po zakończeniu tej fazy następuje wzbogacenie umiejętności, a wiec proces uczenia trwa
nadal.
Dymorfizm płciowy a sprawność fizyczna.
1.Cykliczne obciążenia treningowe powiny być zsynchronizowane z cyklicznym
funkcjonowaniem organizmu kobiety
2.Gwarancja prawidłoweg rozwoju funkcjonalnego (zdolności motoryczne) jest
wykorzystywan jako potencjał ruchowy w okresie przedpokwitaniowym.
Wiek ten stwarza optymalne warunki biologiczne i psychologicze.
3.Intensywny trening u dziewcząt powoduje wzrost stężenia hormonów i beta-endorfiny,
melatoniny, prolaktyny, która opóźnia proces dojrzewania płciowego, sprzyja to rozwojowi
potencjału ruchoweg, głównie rozwoju wytrzymałości i KZM. Zjawikso to ogranicza
nadmierny przyrost tk.tłuszczowej.
4.W treningu sportowym powinna występować duża liczba ćwiczeń koordynacyjnych,
technicznych , szybkościowych, nie należy zaniedbywać treningu siłowego z niskim
obciążeniem (40-50% max). Liczba powtórzń od 12-20 korzystnie wpływa na adaptację
wysiłkową stawów i wiązadeł.
5.Kształtowanie wytrzymałości w wieku 12-16 powinno opierać się o pracę tlenową z
intensywnością 60-80% max. W niektórych dyscyplinach etap ten występuje znacznie
wcześniej. Rewelacyjne rezultaty u młodych pływaków potwierdzają efektywność wczesnego
kształtowania wytrzymałości.
10
www.pandm.prv.pl
6.Gibkość jako właściwy aparat ruchu u kobiet rozwija się w wiekszym tempie niż u
mężczyzn.Uzyskana plastyczność i elastyczność można wykorzystać w modyfikacji techniki
sportowej w tzw.kobiecych sportach.
7.Siła kończyn górnych wynosi 54% wartości notowanych u mężczyzn, a kończyn dolnych
odpowiednio 72%. U kobiet na bodźce siłowe reagują lepiej kończyn dolne. Zaleca się
obciążenie na poziomie 70-80 % co wiąże się ze skłonnościami kobiet do urazów stawów
kolanowych.
8.Trening siłowy wywołuj u kobie stosunkow niewielkie przyrosty masy mięśniowej, czego
przeczyną jest niski poziom androgenów. Metodycznie korzystniejsze jest u kobiet nasycenie
treningu (na bazie pracy tlenowej) wysiłkam io charakterz beztlenowym.
Morfostrukturanyl aspekt dymorfizmu.
1.Pod wpływem estrogenów żeńskich u dziewcząt kończy się proces wzrastania 2-3 lata
wcześniej co daje mężczyznom większe wymiar ciał o 8-10%.
2.Znamienna dla kobiet jest silnie zaznaczona lordoz lędźwiow-krzyżowa, także kąt
pochylenia miednicy oraz koślawość stawów kolanowego i łokciowego.
3.Serc kobiet stanowi 80% wielkości serca mężczyzny. Jego pojemność w przypadku kobiet
nietrenujących =600cm3, a u mężczyzn=770cm3.
4.Pojemność płuc jest u kobiet niższa o 10% co nie ogranicza ich możliwośxi wysiłkowych.
5.Przeciętna dorosła kobieta posiad 20-25% tk.tłuszczowej, M-12-15%.
Około 10-12% tłuszczu w org. kobiety związane jest z funkcją rozrodczą.
6.Najniższa wartość tk.tłuszcz 10-13% u kobiet obserwuje się w biegu i skokach LA ,
kulturystyce i siedmioboju. Wysokie jej wartości wystepują u pływaczek 25%.
U mężczyzn trenujących dyscypliny wytrzymałościowe wartość tk.tłuszczowej waha się w
granicy 3-10%, u kobie spadek poniżej 12% może zaburzyć cykl menstruacyjn.
7.Różnice w składzie włókien mięśniowych są bardzie ewidentne miedzy sportowcami
uprawiającymi dyscypliny wytrzymałościowe i szybkościowe. W populacji nietrenujących K
i M posiadają oni ok. 52% włókie typu ST.
8.Istotne różnice obserwujemy w obrębie parametrów hematologicznych.Kobiety posiadają
niższą koncentrację hemoglobin,hematokrytu,wiekszą ilość gęstych lipoprotein HDL oraz
wyższy poziom estrogenów, a niższy androgenów.
Bibliografia :
www.sciaga.pl - Antropologia
11