docDane ogólne
download 
Reklamacja Transkrypt
Dane ogólne
Zamierzone uwolnienie GMO Tytuł Zamierzone uwolnienie GMO Opis Wniosek o wydanie decyzji w sprawie zamierzonego uwolnienia GMO Dane ogólne INFORMACJE OGÓLNE O WNIOSKU Numer wniosku 02-03/2004 Status zgłoszenia Wydano decyzję Data zgłoszenia 2004-05-10 Znak decyzji ..................................... Data wydania decyzji 2007-01-08 Data decyzji 2012-01-31 Numer decyzji ..................................... Numer uchwały ..................................... Tytuł zamierzonego uwolnienia Uwolnienie do środowiska roślin transgenicznych ziemniaka w celach eksperymentalnych Title ................................................................................................................................................................................ Cel zamierzonego uwolnienia Celem zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska jest weryfikacja właściwości roślin transgenicznych, uzyskanych na drodze transformacji bakteryjnej eksplantatów liści ziemniaka konstruktami zawierającymi cDNA w orientacji sensowej i antysensowej, kodującymi białko 14-3-3, dekarboksylazy tyrozyny i hydroksylazy tyrozyny i enzymy syntezy flawonoidów np. syntazę chalkonu (CHS), izomerazę chalkonu (CHI), reduktazę dihydroflawonu (DFR), transferazę glukozową (UGT), pozyskanych przez uprawę szklarniową. Potencjalnie przydatne właściwości bulw roślin transgenicznych takich jak modyfikacja zawartości cukrów prostych i skrobi oraz aktywności reduktazy azotanowej, syntazy fosfosacharozowej, poziomu flawonoidów i zawartości katecholamin będą oceniane w ziemniakach pozyskanych z uprawy w środowisku naturalnym. Abstract ................................................................................................................................................................................ Strona 1 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Użytkownik 1.INFORMACJE O UŻYTKWONIKU GMO I OSOBACH ODPOWIEDZIALNYCH ZA PRZYGOTOWANIE I PRZEPROWADZENIE ZAMIERZONEGO UWOLNIENIA 1.1. Nazwa i siedziba lub nazwisko i adres użytkownika GMO Dane osoby prawnej Nazwa użytkownika Uniwersytet Wrocławski,Instytut Biochemii i Biologii Molekularnej Kod pocztowy 51-148 Miejscowość Wrocław Ulica Przybyszewskiego Numer budynku 63 Numer lokalu ..................................... Adres e-mail [email protected] Telefon (71)3756202 Faks (71)3252930 1.2. Imię i nazwisko oraz informacja o kwalifikacjach fachowych osoby (osób) odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska Dane osoby odpowiedzialnej Tytuł naukowy Prof. dr hab. Imię pracownika Jan Nazwisko pracownika Szopa Telefon (71)3756202 Faks (71)3252930 Adres e-mail [email protected] Kwalifikacje zawodowe pracownika Profesor w zakresie biologii molekularnej z wieloletnim doświadczeniem w zakresie kreowania, analizy i uprawy ziemniaków transgenicznych, ścisła, wieloletnia współpraca z Instytutem Maxa-Plancka w Golm, ośrodkiem zajmującym się wyłącznie biologią molekularną roślin. Strona 2 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Uwolnienie 2. INFORMACJE O ZAMIERZONYM UWOLNIENIU GMO DO ŚRODOWISKA a) Tytuł zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska Uwolnienie do środowiska roślin transgenicznych ziemniaka w celach eksperymentalnych Title ................................................................................................................................................................................ b) Cel zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska i krótkie streszczenie Celem zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska jest weryfikacja właściwości roślin transgenicznych, uzyskanych na drodze transformacji bakteryjnej eksplantatów liści ziemniaka konstruktami zawierającymi cDNA w orientacji sensowej i antysensowej, kodującymi białko 14-3-3, dekarboksylazy tyrozyny i hydroksylazy tyrozyny i enzymy syntezy flawonoidów np. syntazę chalkonu (CHS), izomerazę chalkonu (CHI), reduktazę dihydroflawonu (DFR), transferazę glukozową (UGT), pozyskanych przez uprawę szklarniową. Potencjalnie przydatne właściwości bulw roślin transgenicznych takich jak modyfikacja zawartości cukrów prostych i skrobi oraz aktywności reduktazy azotanowej, syntazy fosfosacharozowej, poziomu flawonoidów i zawartości katecholamin będą oceniane w ziemniakach pozyskanych z uprawy w środowisku naturalnym. Abstract ................................................................................................................................................................................ Strona 3 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Biorca 3. INFORMACJE O GMO a) Charakterystyka biorcy; organizmu rodzicielskiego (o ile występuje) 3.1. Nazwa taksonomiczna Solanum tuberosum L. Jeżeli w powyższym słowniku wybrana została wartość "Żadne z powyższych" należy wypełnić pole: ..................................... 3.2. Taksonomia Kwiatowe >dwuliścienne (Magnoliopsida)>astrowe (Asteridae)> psiankowce (Solanales)> psiankowate Solanaceae) > ziemniak (Solanum tuberosum L.) 3.3. Inne nazwy (w szczególności: nazwa zwyczajowa, nazwa szczepu, nazwa hodowlana) Ziemniak uprawny, odmiana Desiree 3.4. Cechy fenotypowe i genetyczne Ziemniak jest gatunkiem autotetraploidalnym; charakteryzuje się wysokim stopniem heterozygotyczności. Ziemniaki wyróżniają się spośród innych roślin uprawnych ogólnie znanymi cechami morfologicznymi; odmiana Desiree charakteryzuje się wysoką zawartością antocyjanów w skórce w bulwach, co nadaje im czerwone zabarwienie. Miąższ bulw jest jasnożółty. Jest to odmiana jadalna. Łodyga: gruba, mięsista, do 100 cm wysokości, wykształca rozgałęzione kłącza (stolony) z podziemnymi bulwami bogatymi w skrobię. Łodyga pokryta przylegającymi włoskami. Liście: złożone, nieparzysto- pierzasto- sieczne. Kwiaty: o zrośniętych płatkach i 5 łatkach, średnicy do 3 - 4 cm, barwy białej, różowej, błękitnej lub czerwono - fioletowej. Zebrane w dwuszypułowe, pozornie szczytowe skrętki. Owoce: zielone jagody 3.5. Stopień pokrewieństwa pomiędzy dawcą i biorcą lub między organizmami rodzicielskimi Ten sam rodzaj, inny gatunek 3.6. Opis technik identyfikacji i detekcji Identyfikacja fenotypowa. Identyfikacja odmiany Desiree możliwa przez porównanie obrazu izoenzymów oraz na poziomie DNA przez porównanie sekwencji znanych genów 3.7. Dokładność, powtarzalność i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Techniki są stabilne i bardzo czułe 3.8. Opis geograficznego zasięgu i naturalnego środowiska organizmu wraz z informacją o naturalnych wrogach, ofiarach, pasożytach, konkurentach, symbiontach i gospodarzach Południowa Ameryka, Środkowa Ameryka i Meksyk, w Europie ziemniaki są warzywem i istnieją wyłącznie w ekosystemie rolnym a zatem nie posiadają zdolności pasożytniczych i nie stanowią konkurencji dla roślin dziko rosnących. Do podstawowych wirusów ziemniaka należą – PLRV, PVY, PVM, wirus S. Ziemniaki są zasiedlane przez wiele gatunków mszyc. Wśród grzybów atakujących ziemniaka należy wymienić: Phytophtora infestans (wywołuje zarazę ziemniaka), Alternaria solani (sucha plamistość liści ziemniaka), Rhizoctonia solani (ospowatość). Wśród bakterii atakujących ziemniaka należy wymienić: Erwinia carotovora 3.9. Możliwość przeniesienia informacji genetycznej do innych organizmów. Krzyżowanie z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi Ziemniak jest rośliną rozmnażającą się wegetatywnie. W naszych warunkach klimatycznych nie rozmnaża się generatywnie, ponieważ nasiona ziemniaka nie są w stanie przetrwać zimy. W uprawie ziemniaka występują tzw. samosiewy, przy łagodnych zimach drobne bulwy pozostawione w glebie kiełkują w następnym sezonie. Krzyżowanie z gatunkami dzikimi jest praktycznie niemożliwe. Rozsiewanie pyłków możliwe jest na odległość Strona 4 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO nie większą niż 20 m., przykrycie nasion warstwą gleby większą niż 10 cm uniemożliwia kiełkowanie; czułość bulw na temperatury poniżej 0° C minimalizuje przeniesienie lub wymianę materiału genetycznego. Nie można wykluczyć transferu genów do bakterii glebowych 3.10. Stabilność genetyczna organizmów i czynniki na nią wpływające Odmiany ziemniaka są stabilne i ustalone, ponieważ ziemniaki nie są rozmnażane generatywnie, tylko wegetatywnie 3.11. Cechy patologiczne, ekologiczne i fizjologiczne a) cechy patologiczne, stosownie do istniejących norm dotyczących ochrony zdrowia ludzi lub ochrony środowiska Nie ma ryzyka wpływu na zdrowie ludzkie lub ekosystem rolny. Zawartość glikoalkaloidów w odmianie Desiree (związków o ujemnym wpływie na zdrowie człowieka), wynosi średnio 2mg/g suchej masy b) wymiana pokoleń w naturalnym ekosystemie; płciowe i bezpłciowe cykle reprodukcyjne Od kwietnia do października, rozmnażany przez bulwy c) zdolność do samodzielnego utrzymania się w środowisku, w tym wytwarzanie diaspor między innymi przez nasiona, spory. Specyficzne czynniki wpływające na przeżywalność i rozsiewanie Ziemniak nie występuje w Polsce w naturalnych ekosystemach. Nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie w naszej sferze klimatycznej. Bulwy są bardzo czułe na temperatury poniżej 0° C; nasiona przykryte większą niż 10-cm warstwą gleby nie kiełkują, kiełki wymagają odpowiedniej wilgotności. Nasiona ziemniaka nie przetrzymują zimy w warunkach Polski. Tworzący się z nasienia kiełek jest bardzo wrażliwy na ujemne temperatury d) patogenność: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, wpływ na organizmy nieobjęte celowym działaniem GMO. Możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów); zdolność do kolonizacji innych organizmów Ziemniak jest źródłem i wektorem patogenów, które go atakują. Do typowych wirusów atakujących ziemniaki należą: wirus liściozwoju- PLRV, wirus Y- PVY, wirus M- PVM e) oporność na antybiotyki i możliwość wykorzystywania tych antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt i w profilaktyce Markerami selekcyjnymi GMO są kanamycyna i hygromycyna, nie stosowane w profilaktyce i leczeniu ludzi i zwierząt. Średni poziom wrażliwości na kanamycynę wynosi 50 mg/1 f) rola w procesach środowiskowych, produkcja, przemiany metaboliczne, rozkład materii organicznej, inne Produkcja pierwotna 3.12. Charakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Ogólna chcrakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Wektory wewnętrzne nie występują a) sekwencja ................................................................................................................................................................................ b) częstotliwość użytkowania ................................................................................................................................................................................ c) specyficzność Strona 5 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO ................................................................................................................................................................................ d) obecność genów nadających oporność W ziemniakach występują naturalne geny odporności na PVY 3.13. Opis wcześniejszych modyfikacji genetycznych Nie dotyczy Strona 6 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Dawca 3. INFORMACJE O GMO b) Charakterystyka dawcy 3.14. Nazwa taksonomiczna Solanum sogarandinum Jeżeli w powyższym słowniku wybrana została wartość "Żadne z powyższych" należy wypełnić pole: ..................................... 3.15. Taksonomia Kwiatowe >dwuliścienne (Magnoliopsida)>astrowe (Asteridae)> psiankowce (Solanales)> psiankowate (Solanaceae) > 1. Solanum sogarandinum 2. Petunieae > Petunia hybrida 3.16. Inne nazwy (w szczególności: nazw zwyczajowa, nazwa szczepu, nazwa hodowlana) 1. Solanum sogarandinum - (ziemniak dziki, brak nazwy gatunkowej w j. polskim) 2. Petunia hybrida – petunia ogrodowa 3.17. Cechy fenotypowe i genetyczne 1. S. sogarandinum – forma diploidalna, EBN=2, występuje w Ameryce Południowej. Forma wiążąca drobne bulwy, wykazująca wysoką tolerancję na mróz i suszę. Gatunek wrażliwy na większość wirusów atakujących ziemniak, bywa tolerancyjny na PVM, podatny na zarazę ziemniaka, bywa tolerancyjny na bakteriozę pierścieniową. Może wykazywać odporność na mątwiki. Łodyga: o lekko czerwonym zabarwieniu, wykształca kłącza (stolony) z podziemnymi bardzo nielicznymi, małymi bulwami. Liście: złożone, nieparzysto- pierzastosieczne. Kwiaty: o zrośniętych płatkach, średnicy do 3 - 4 cm. Zebrane w dwuszypułowe, pozornie szczytowe skrętki. Owoce: jagody 2. Petunia hybrida- pochodząca z Ameryki Pd., o dużych pachnących barwnych kwiatach i grubych sercowatych, lekko omszonych liściach, uprawiana powszechnie jako ozdobna roślina rabatowa i balkonowa. Kwiaty kielichowate ze zrośniętymi płatkami, w szerokiej gamie barw, pędy i liście pokryte szorstkimi włoskami, wys. 25 do 40 cm. Wirusy ziemniaka (PVY) mogą atakować rośliny z rodzaju Petunia 3.18. Stopień pokrewieństwa pomiędzy dawcą i biorcą lub między organizmami rodzicielskimi Ten sam rodzaj w przypadku Solanum sogarandinum i ta sama rodzina w przypadku Petunia hybrida 3.19. Opis technik identyfikacji i detekcji 1. Identyfikacja na podstawie cech fenotypowych 2. Identyfikacja jest możliwa przez porównanie obrazu izoenzymów w szczególności transferazy glukozowej modyfikującej antocyjany oraz na poziomie DNA porównując sekwencje znanych genów 3.20. Dokładność, powtarzalność i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Techniki są stabilne i bardzo czułe 3.21. Opis geograficznego zasięgu i naturalnego środowiska organizmu wraz z informacją o naturalnych wrogach, pasożytach, konkurentach, symbiontach i gospodarzach 1. Ziemniak pochodzi z Południowej Ameryki, Środkowej Ameryki i Meksyku. Ziemniaki dzikie, podobnie jak ziemniak uprawny, są atakowane przez różne patogeny i szkodniki. S. sogarandinum jest gatunkiem wrażliwym na większość wirusów atakujących ziemniak ( PVY, PLRV, PVX), bywa tolerancyjny na PVM, podatnym na zarazę ziemniaka, bywa tolerancyjny na bakteriozę pierścieniową. Może wykazywać odporność na mątwiki. 2. Petunia pochodzi z Ameryki Pd., występuje tam ok. 30 gatunków tego rodzaju. Szereg wirusów ziemniaka atakuje rośliny z rodzaju Petunia, zwłaszcza PVY Strona 7 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO 3.22. Możliwość przeniesienia informacji genetycznej do innych organizmów Krzyżowanie z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi 1. Ziemniak jest rośliną rozmnażającą się wegetatywnie. W naszych warunkach klimatycznych nie rozmnaża się generatywnie, ponieważ nasiona ziemniaka nie są w stanie przetrwać zimy. Rozmnażanie z nasion jest jedynie stosowane przez hodowlę. Wysiew nasion odbywa się w warunkach szklarniowych. Solanum sogarandinum jako diploidalny ziemniak o EBN =2, może się krzyżować z gatunkami Solanum, posiadającymi EBN = 2 w warunkach Ameryki Pd, gdzie występuje, lub w ramach krzyżowań prowadzonych w pracach hodowlanych. 2. Petunia hybryda może się krzyżować z innymi gatunkami rodzaju Petunia 3.23. Stabilność genetyczna organizmów i czynniki na nią wpływające Odmiany ziemniaka są stabilne i ustalone, ponieważ ziemniaki nie są rozmnażane generatywnie, tylko wegetatywnie. Petunia hybryda jest rośliną ozdobną, o ustalonych cechach morfologicznych 3.24. Cechy epidemiologiczne (patologiczne i fizjologiczne oraz ekologiczne) a) cechy patologiczne, stosownie do istniejących norm dotyczących ochrony zdrowia ludzi lub ochrony środowiska Nie ma ryzyka wpływu na zdrowie ludzkie lub ekosystem rolny b) Wymiana pokoleń w naturalnym ekosystemie; płciowe i bezpłciowe cykle reprodukcyjne 1. Od kwietnia do października, reprodukcja przez bulwy. 2. Petunia jest rozmnażana z nasion. Roślina ozdobna sadzona z rozsady na klombach, w skrzynkach balkonowych etc. c) zdolność do samodzielnego utrzymania się w środowisku, w tym wytwarzanie diaspor między innymi przez nasiona, spory. Specyficzne czynniki wpływające na przeżywalność i rozsiewanie 1. Dawca nie jest uprawiany przez wnioskodawcę. 2. Petunia nie występuje w naturalnych ekosystemach w Polsce d) patogenność: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, wpływ na organizmy nieobjęte celowym oddziaływaniem GMO; możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów); zdolność do kolonizacji innych organizmów Ziemniak jest źródłem i wektorem patogenów, które go atakują. Petunia może być źródłem patogenów, które ją atakują, zwłaszcza wirusów ( PVY) e) oporność na antybiotyki i możliwość wykorzystywania tych antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt i w profilaktyce Markerami selekcyjnymi GMO są kanamycyna i hygromycyna nie stosowane w profilaktyce i leczeniu ludzi i zwierząt. Średni poziom wrażliwości na kanamycynę wynosi 50 mg/1 f) rola w procesach środowiskowych, produkcja, przemiany metaboliczne, rozkład materii organicznej, inne Produkcja pierwotna 3.25. Charakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Charaktetystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Wektory wewnętrzne nie występują a) sekwencja ................................................................................................................................................................................ b) częstość mobilizacji Strona 8 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO ................................................................................................................................................................................ c) specyficzność ................................................................................................................................................................................ d) obecność genów nadających oporność ................................................................................................................................................................................ 3.26. Opis wcześniejszych modyfikacji genetycznych ................................................................................................................................................................................ Strona 9 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Wektor 3. INFORMACJE O GMO c) Charakterystyka wektora 3.27. Właściwości i źródło wektora Tkankowonieswoisty BinAR otrzymany z Instytutu Maxa-Plancka w Golm k. Berlina 3.28. Sekwencja transpozonów, wektorów i innych niekodujących odcinków genetycznych, użytych do konstrukcji GMO i zrobienia wektorów wprowadzających oraz pozwalających na ich funkcjonowanie w GMO W otoczeniu 24-nukleotydowych fragmentów T-regionu Ti plazmidu znajduje się CaMV 35S promotor, sekwencja polilinkera i OCS terminator. Wektor zawiera marker selekcyjny. W polilinker wbudowany jest cDNA kodujący odpowiednie białko (sekwencje zdeponowane w bazie danych EMBL GenBank) w orientacji sensowej lub antysensowej 3.29. Częstość mobilizacji wbudowanego wektora lub zdolność przenoszenia i metody określenia tych procesów Najczęściej używany wektor, wbudowanie do genomu determinuje fragment sekwencji T-regionu, detekcja przez Southern blot. Stabilność wektora jest sprawdzana przed każdą agroinfekcja przy użyciu enzymów restrykcyjnych. Fragment plazmidu Ti przenoszony jest do komórki roślinnej i stabilnie integruje w genom. Zawarte w tym fragmencie geny ulegają ekspresji w komórce roślinnej. Integrujący fragment nazwano TDNA. Analiza genetyczna wykazała, że dwa regiony plazmidu Ti są niezbędne do powstania guza: T-DNA i region vir (virulence). DNA przenoszone jest do komórki roślinnej z pomocą białek kodowanych przez geny znajdujące się w regionie vir, a następnie integruje w genom roślinny 3.30. Informacje o tym, w jakim stopniu wektor jest ograniczony do DNA wymaganego do spełnienia planowanych funkcji Gwarantem jest przeżywalność Agrobacterium tumefaciens transformowanych wektorem na antybiotyku selekcyjnym. Tylko fragment plazmidu Ti (T-DNA) przenoszony jest do komórki roślinnej i stabilnie integruje w genom Strona 10 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO GMO 3. INFORMACJE O GMO d) Charakterystyka GMO 3.31. Informacje związane z modyfikacjami genetycznymi a) metody modyfikacji Agroinfekcja. Technologia sensu- antysensu b) metody konstrukcji i wprowadzenia insertu bądź insertów do biorcy lub usunięcia sekwencji Inkubacja zranionych eksplantów liścia hodowlą komórek Agrobacterium tumefaciens uprzednio transformowanych wektorem zawierającym insert będący przedmiotem zainteresowania w orientacji sensowej lub antysensowej c) opis insertu i/ lub konstrukcji wektora Insert stanowią cDNA np. kodujące różne izoformy ziemniaczanego białka 14-3-3 lub UGT w orientacji sensowej lub antysensowej. Promotory niespecyficzne (35S) bądź specyficzne dla bulw: B33 terminator: OCS; marker selekcyjny: nptII d) metody użyte do selekcji Przy użyciu primerów na obecność genu fosfotransferazy neomecyny (nptII) e) czystość insertu - obecność sekwencji o nieznanych funkcjach Insert zawiera wyłącznie sekwencje wymagane dla spełnienia zadanej funkcji. Analiza GMO w RT PCR, Sothern, Northern i Western blot f) sekwencja, lokalizacja i funkcja wprowadzonych/ usuniętych/ zmienionych fragmentów DNA, ze szczególnym odniesieniem do jakiejkolwiek znanej szkodliwej sekwencji Genomowy DNA, miejsce wbudowania nieznane i obecnie niemożliwe do identyfikacji. Żadna z wprowadzanych sekwencji nie posiada jakiegokolwiek odniesienia do sekwencji szkodliwych g) umiejscowienie insertu w komórce (chromosomy, mitochondria, chloroplasty, cytoplazma) i metody identyfikacji umiejscowienia insertu W chromosomie, identyfikacja przez izolację genomowego jądrowego DNA i reakcję PCR h) wielkość usuniętego fragmentu i jego funkcje Nie jest usuwany żaden fragment DNA 3.32. Informacje o uzyskanym GMO Informacje o uzyskanym GMO Wielokrotne kwitnienie podczas okresu wegetacji, skrócenie okresu wegetacji, zmiana w parametrze stosunku cukrów rozpuszczalnych do skrobi, większa świeża masa bulw, większa świeża masa pojedynczej bulwy a) opis zmienionych cech genetycznych i fenotypowych GMO Wegetatywnie rozmnażane indywidualne GMO były testowane trzykrotnie w uprawie szklarniowej, nie zaobserwowano zmian w fenotypie i zintegrowanym z genomem wprowadzonym DNA b) struktura i liczba kopii każdego wektora lub dodanego kwasu nukleinowego w GMO Strona 11 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Agroinfekcja prowadzi do uzyskania transformantów zawierających pojedynczą kopię wprowadzanego genu c) stabilność genetyczna i fenotypowa Stabilne genetycznie i fenotypowo d) charakterystyka i poziom ekspresji nowego materiału genetycznego; metody i czułość pomiaru; części organizmu, gdzie występuje ekspresja (np. korzeń) Poziom optymalny, zapewniający zmiany fenotypu roślin oraz zmianę wrażliwości na stres abiotyczny. Metodą pomiaru ekspresji będzie PCR, Northern i Western blot. Ekspresja białka analizowana w liściach i bulwach e) funkcja nowego białka Efektem transformacji powinno być zwiększenie lub zmniejszenie ekspresji odpowiedniego produktu, co w efekcie ma prowadzić do zwiększenia odporności roślin na niekorzystne warunki środowiskowe f) techniki identyfikacji i detekcji wprowadzonej sekwencji, wektorów i białka oraz metabolitów będących produktami wprowadzonego genu Ogólnie przyjęta technika PCR (polymerase chain reaction), Northern i Western blot oraz analiza metabolitów w GC-MS g) czułość, wiarygodność (w rozumieniu ilościowym) i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Najczulsze z możliwych i ogólnie przyjęte. Reakcję PCR na obecność genu npt II przeprowadzana według programu: denaturacja wstępna 94°C przez 3 minuty, następnie 25 cykli reakcyjnych ( 94°C przez 45 sekund, łączenie starterów z matrycą w temperaturze 67°C przez 45 sekund, elongacja 72 °C przez 1 minutę) oraz końcowa elongacja 72 °C przez 5 minut h) zmiany współczynnika rozmnożenia, zdolności do rozsiewania i przeżywalności GMO w porównaniu do organizmu biorcy Nie występują poza ekosystemem rolniczym, w przypadku zarejestrowania jakichkolwiek zmian negatywnych eksperyment będzie przerwany poprzez traktowanie herbicydami. Modyfikacja nie zmienia cech umożliwiających większe rozprzestrzenienie się ziemniaka w środowisku 3.33. Opis wcześniejszych uwolnień GMO Wcześniejsza uprawa roślin transgenicznych potwierdziła dane uzyskane z badań roślin uprawianych w szklarni. Wielokrotne kwitnienie podczas okresu wegetacji, skrócenie okresu wegetacji, zmiana w parametrze stosunku cukrów rozpuszczalnych do skrobi, większa świeża masa bulw, większa świeża masa pojedynczej bulwy. 3.34. Ustalenia zdrowotne Ustalenia zdrowotne Nie wydaje się, aby wprowadzone zmiany w roślinie miały jakikolwiek negatywny wpływ na organizm ludzki a) efekty toksyczne lub alergiczne GMO lub produktów ich metabolizmu Brak b) produkty stwarzające zagrożenie Brak c) porównanie GMO z dawcą, biorcą lub organizmem rodzicielskim (o ile występuje), w odniesieniu do patogenności Strona 12 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Niezmieniona d) zdolność do kolonizacji Niezmieniona e) patogenność organizmu dla ludzi, którzy są immunokompetentni (o sprawnym układzie odpornościowym) Nie dotyczy f) wywołane dolegliwości i mechanizm patogenności, włączając inwazyjność i złośliwość (zjadliwość) choroby Nie dotyczy g) zaraźliwość (zakaźność) Brak h) dawka infekcyjna Nie dotyczy i) zakres gospodarzy i możliwość ich zmiany Niezmieniona j) możliwość przeżycia poza organizmem gospodarza Nie dotyczy k) obecność wektorów lub możliwość rozprzestrzeniania się Brak możliwości samodzielnego przenoszenia się l) stabilność biologiczna Stabilne genetycznie m) formy oporne na antybiotyki Oporne na kanamycynę lub hygromycynę, antybiotyki nie stosowane w leczeniu ludzi i zwierząt. Niewielka wrażliwości roślin transgenicznych na wyżej wymienione antybiotyki n) możliwość leczenia Nie dotyczy Strona 13 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Warunki uwolenienia 4. Informacje dotyczące warunków zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska a) Informacje o zamierzonym uwolnieniu do środowiska 4.1. Opis proponowanych zamierzonych uwolnień do środowiska, zawierający zamierzone i przewidywane skutki Ziemniaki transgeniczne ze zmienionym stosunkiem cukrów prostych do skrobi w bulwach oraz ze skróconym o około dwa tygodnie okresem wegetacji. 50 bloków po 20 roślin w jednym bloku 4.2. Dane dotyczące zamierzonego uwolnienia do środowiska a) termin zamierzonego uwolnienia początek ..................................... koniec ..................................... czas uwolnienia W zależności od temperatury gleby, ale najczęściej od I połowy kwietnia do połowy września b) charakter zamierzonego uwolnienia (jednorazowe, wielokrotne, czasowe) Wprowadzenie do środowiska jeden raz w roku przez trzy kolejne lata 4.3. Przygotowanie miejsca i jego charakterystyka W sposób standardowy, szczegółowy opis w zał.2. Teren ogrodzony, przygotowany standardowo do wysadzenia bulw 4.4. Metody używane do uwolnienia do środowiska Wysadzenie bulw 4.5. Planowana ilość uwolnionego do środowiska GMO 1000 bulw 4.6. Zmiany siedliska (typ i metoda uprawy, nawadnianie lub inne działania i ich znaczenie) Wiosną glebę bronuje się, po czym w zależności od wyników analizy gleby stosuje się nawożenie. Docelowo stosujemy następujące nawożenie: 90 kg N/ha; 90 kg P,O,5/ha; 135 K,O/ha. Przygotujemy poletka dwurzędowe o wymiarach 1.25 m x 12.5 m i powierzchni 15.7 m2. W każdym rzędzie wysadzimy 38 roślin w odległości 0.3 m. W trakcie wzrostu ziemniaków stosujemy mechaniczne usuwanie chwastów, wspomagane chemicznie (preparat Targa) z częstością, co najmniej raz w miesiącu. Jeśli zachodzi potrzeba stonkę usuwamy mechanicznie i chemicznie preparatem Decis. Zbioru roślin dokonujemy ręcznie po około 4.5 miesiąca wzrostu (I –II dekada września) 4.7. Sposoby ochrony pracowników w czasie zamierzonego uwalniania GMO do środowiska Nie występuje żadne zagrożenie 4.8. Traktowanie terenu po zakończeniu uwolnienia do środowiska GMO (typ i metoda uprawy, nawadnianie lub inne działania i ich znaczenie) Typowe zabiegi agrotechniczne, przygotowanie pola do obsiania przedplonem i obserwacja, usunięcie mechaniczne chwastów 4.9. Przewidywane techniki eliminacji lub inaktywacji GMO po zakończeniu eksperymentu Strona 14 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Podczas eksperymentu i po jego zakończeniu teren będzie kontrolowany, co najmniej raz w tygodniu. Inaktywacja GMO przez mechaniczne usuwanie. Nadziemne zielone części po wysuszeniu będą spalone, bulwy przetransportowane do zarejestrowanego laboratorium do badań lub po rozdrobnieniu będą kompostowane 4.10. Informacje i wyniki dotyczące wcześniejszego wprowadzenia do środowiska GMO, zwłaszcza w różnych skalach i różnych ekosystemach Wykonane wcześniejsze uwolnienia miały miejsce na polach doświadczalnych AR, nigdy nie zaobserwowano niekontrolowanego rozprzestrzeniania się GMO lub innych niekorzystnych zmian w otoczeniu Strona 15 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Środowisko 5. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA, DO KTÓREGO MA NASTĄPIĆ ZAMIERZONE UWOLNIENIE GMO 5.1. Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna Wrocław obr. Karłowice dz. Nr 26, AM-13, teren należy do Uniwersytetu Wrocławskiego Województwo 5.2. Wielkość terenu 400 m2 5.3. Fizyczne lub biologiczne pokrewieństwo uwalnianego organizmu z ludźmi lub innymi ważnymi organizmami (gatunki pokrewne dzikie i użytkowe) Nie ma żadnego pokrewieństwa 5.4. Sąsiedztwo ważnych biotopów lub obszarów chronionych Pole doświadczalne jest w otoczeniu trawników 5.5. Odległość od najbliższego obszaru chronionego wody pitnej i obiektów wyróżniających się cennymi walorami przyrodniczymi Brak w promieniu 1 km ujęć wody pitnej lub innych ważnych i chronionych obiektów przyrodniczych 5.6. Charakterystyka klimatyczna regionu Standardowy 5.7. Charakterystyka geograficzna, geologiczna i gleboznawcza Gleba piaszczysta słabo gliniasta podścielona piaskiem luźnym, klasa IVa 5.8. Flora i fauna, włączając rośliny uprawne, żywy inwentarz i gatunki wędrowne Nie wyróżnia się spośród innych obszarów okolic Wrocławia. Nie występują tu gatunki charakterystyczne dla środowiska nieprzekształconego. Brak w pobliżu naturalnych ekosystemów i agrobiocenozy 5.9. Opis ekosystemów będących i niebędących celem wprowadzenia, na których może wystąpić efekt Standardowy 5.10. Porównanie naturalnego środowiska organizmu biorcy z proponowanym terenem uwolnienia do środowiska Środowisko identyczne 5.11. Informacja o planowanych zmianach zagospodarowania terenu i planach rozwoju regionu, które mogą mieć wpływ na środowiskowe oddziaływanie zamierzonego uwolnienia Nie są przewidywane żadne zmiany 5.12. Liczebność społeczności lokalnej w zależności od obszaru zamierzonego uwolnienia Około 200 mieszkańców 5.13. Główne kierunki działalności gospodarczej społeczności lokalnej, korzystającej z naturalnych zasobów obszaru Strona 16 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Działalność pozarolnicza Strona 17 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Oddziaływanie 6. Informacje o oddziaływaniach między GMO a środowiskiem a) Charakterystyka oddziaływań środowiska na przeżycie, rozmnażanie i rozpowszechnianie GMO 6.1. Cechy biologiczne mające wpływ na przetrwanie, rozmnażanie i rozprzestrzenianie Modyfikacja nie zmienia cech umożliwiających większe rozprzestrzenienie się ziemniaka w środowisku 6.2. Cechy biologiczne mające wpływ na przetrwanie, rozmnażanie i rozprzestrzenianie Przeżywalność ziemniaków poza ekosystemem rolnym nigdy nie była obserwowana 6.3. Wrażliwość na specyficzne warunki Temperatura (wrażliwość GMO jest identyczna z organizmami rodzicielskimi), herbicydy (wrażliwość GMO na preparat basta jest identyczna z formą rodzicielską). Wzrost i rozwój GMO odbywa się w temperaturach średnich wieloletnich typowych dla ziemniaka uprawnego b) Oddziaływanie ze środowiskiem 6.4. Przewidziane środowisko GMO Ekosystem rolny 6.5. Wyniki badań nad zachowaniem i charakterystyką GMO w kontrolowanych warunkach wzrostu, takich jak laboratoryjnie odtworzone ekosystemy, komory wzrostu, cieplarnie i inne Kilkuletnie badania ziemniaków transgenicznych w warunkach szklarniowych dają gwarancję braku jakiegokolwiek negatywnego ich wpływu na otoczenie. Nie ma istotnych zmian fenotypowych pomiędzy liniami transgenicznymi a niemodyfikanymi. Brak danych dotyczących istotnych zmian odporności pomiędzy liniami transgenicznymi a niemodyfikanymi 6.6. Zdolność przenoszenia materiału genetycznego a) z GMO do organizmów występujących w ekosystemie Dyspersji pyłku zapobiega się przez zachowanie odległości, co najmniej 20 m. od najbliższej uprawy, nie można wykluczyć transferu genów do bakterii glebowych b) z organizmów występujących w ekosystemie do GMO Brak danych 6.7. Prawdopodobieństwo selekcji, po uwolnieniu do środowiska, prowadzące do nieoczekiwanej ekspresji niepożądanych cech w GMO Mało prawdopodobne, rośliny były weryfikowane przez ich wielokrotną (trzyletnią) uprawę w warunkach szklarniowych, gdyby jednak zaobserwowano niepożądane cechy to inaktywacja GMO herbicydami jest możliwa w każdym czasie 6.8. Stosowane środki dla zabezpieczenia i sprawdzenia stabilności genetycznej; opis mechanizmów genetycznych, które mogą zapobiegać lub minimalizować rozprzestrzenianie się materiału genetycznego; metody sprawdzania stabilności genetycznej Metody weryfikujące stabilność genetyczną. Southern i Northern blot używa się rutynowo do analizy genomowego DNA oraz RNA. Bulwy są termowrażliwe, pyłki rozprzestrzeniają się na odległość nie większą niż 20 m., nasiona przykryte cienką warstwą gleby nie kiełkują 6.9. Szlaki biologicznego rozprzestrzeniania, znane lub potencjalne sposoby rozsiewania, włączając wdychanie, przyjmowanie pokarmu, przenikanie przez glebę lub skórę, inne Strona 18 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Nie przewiduje się oddziaływania z czynnikami rozsiewającymi Modyfikacja nie zmienia cech umożliwiających większe rozprzestrzenienie się ziemniaka w środowisku 6.10. Opis ekosystemów, do których GMO mógłby |być przeniesiony Ekosystem rolny, poza którym nie stwierdzono przeżywania ziemniaków c) Potencjalny wpływ na środowisko 6.11. Możliwość nadmiernego rozmnażania w środowisku Nie ma takiej możliwości 6.12. Konkurencyjność GMO w stosunku do niezmodyfikowanych biorców lub organizmów rodzicielskich Stosowane jest rozmnażanie wegetatywne przez bulwy i nie zachodzi możliwość konkurencji pomiędzy GMO i organizmem macierzystym 6.13. Identyfikacja i opis organizmów objętych celowym oddziaływaniem GMO Nie ma celowego oddziaływania na inne organizmy. Bulwy nie będą spożywane po zakończeniu doświadczenia 6.14. Przewidywany mechanizm i rezultaty oddziaływania między GMO a organizmem objętym celowym oddziaływaniem GMO Nie ma takiego oddziaływania 6.15. Identyfikacja i opis innych organizmów, na które mogą wpływać niezamierzone oddziaływania Brak takich oddziaływań 6.16. Prawdopodobieństwo zmian biologicznych oddziaływań lub zmiany gospodarza Nie przewiduje się takich oddziaływań 6.17. Znane lub przewidywane wpływy na organizmy nieobjęte celowym oddziaływaniem GMO w środowisku, zmiany konkurencyjności w stosunku do ofiar, gospodarzy, symbiontów, wrogów, pasożytów i patogenów Nie są oczekiwane wymienione efekty 6.18. Możliwy wpływ na środowisko, wynikający z wzajemnego oddziaływania GMO i organizmów nieobjętych celowym oddziaływaniem GMO Nie przewiduje się 6.19. Możliwe pozytywne i negatywne cechy u innych krzyżujących się gatunków, które mogą ujawniać się na skutek przeniesienia genów z GMO Nie są przewidywane 6.20. Znany lub przewidywany udział w procesach biogeochemicznych Nie przewiduje się 6.21. Inne potencjalnie możliwe interakcje i zależności ze środowiskiem biotycznym i abiotycznym Nie wydaje się, aby istniało Strona 19 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Pracownicy 7. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO PRACOWNIKÓW 7.1. Imię i nazwisko oraz informacje o kwalifikacjach fachowych osoby odpowiedzialnej za działanie polegające na zamierzonym uwolnieniu GMO Dane pracownika Tytuł Dr Imię Anna Nazwisko Kulma Telefon ..................................... Faks ..................................... Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe Adiunkci Instytutu Biochemii i Biol. Mol. z wieloletnim doświadczeniem w tworzeniu i analizie roślin transgenicznych i po stażach w zagranicznych ośrodkach (Anglia, Niemcy) zajmujących się GMO Tytuł Dr Imię Magdalena Nazwisko Żuk Telefon ..................................... Faks ..................................... Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe Adiunkci Instytutu Biochemii i Biol. Mol. z wieloletnim doświadczeniem w tworzeniu i analizie roślin transgenicznych i po stażach w zagranicznych ośrodkach (Anglia, Niemcy) zajmujących się GMO 7.2. Liczba osób zatrudnionych przy realizacji projektu (lista imienna) 7 osób i w tym - Doktoranci: Katarzyna Lorenc-Kukuła, Kamil Kostyń, Tadeusz Czuj, Anna AksamitStachurska, Alina Korobczak. Specjaliści: mgr Barbara Dudek, mgr Ryszard Szmidziński 7.3. Wykształcenie i doświadczenie pracowników (w tym odbyte szkolenia) Odbyte szkolenia oznaczania organizmów transgenicznych technikami PCR, Nothern, Southern i Western blot Strona 20 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Tryb kontroli 8. INFORMACJE DOTYCZĄCE TRYBU KONTRLOLI I MONITOROWANIA PROCESU UWALNIANIA GMO DO ŚRODOWISKA a) Informacje o technice monitorowania 8.1. Metody monitorowania GMO i efektów uwolnienia do środowiska Metody biologii molekularnej (technikami Southern i PCR) 8.2. Specyficzność, czułość i wiarygodność technik monitorowania Southern blot, PCR. Metody najczulsze z możliwych 8.3. Techniki detekcji materiału genetycznego przenoszonego do innych organizmów Transfer genów może być monitorowany przez odporność na antybiotyki oraz technikami Southern i PCR 8.4. Czas trwania i częstotliwość monitorowania W okresie wegetacji od kwietnia do września, wtedy, gdy zachodzi podejrzenie odmienności wzrostu, infekcji patogenów lub rozwoju pasożytów b) Kontrola zamierzonego uwalniania do środowiska 8.5. Metody i procedury zmierzające do uniknięcia lub zminimalizowania rozprzestrzeniania GMO poza miejscem uwolnienia do środowiska (izolacja przestrzenna lub mechaniczna) Zachowanie minimum 20 metrowej odległości (trawnik) od innych upraw, bulwy po zakończeniu wegetacji zbierane są ręcznie 8.6. Metody i procedury mające na celu ochronę miejsca uwolnienia GMO przed wtargnięciem osób nieupoważnionych Miejsce uprawy jest ogrodzone 4-m płotem i będzie oznakowane tablicami 8.7. Metody i procedury ochrony miejsca uwolnienia przed innymi organizmami Po zakończeniu eksperymentu przez kolejne dwa lata będą uprawiane rośliny wyraźnie różniące się od ziemniaków tak, aby przypadkowe rośliny ziemniaka można było łatwo rozpoznać i usunąć c) Izolacja przestrzenna 8.8. Planowana odległość od gatunków pokrewnych, zdolnych do krzyżowania się, dzikich i uprawnych W odległości 50 m nie ma innej uprawy, na którą miałaby wpływ uprawa GMO 8.9. Metody zapobiegania niekontrolowanemu rozprzestrzenianiu się diaspor i pyłku Oddzielenie obszarów minimum 20 metrowym pasem wolnej przestrzeni, kontrolowanej i w razie potrzeby traktowanej herbicydami lub manualnie d) Plany reagowania na zagrożenie 8.10. Metody i procedury kontroli GMO, w| przypadku nieoczekiwanego rozprzestrzenienia Southern blot i PCR 8.11. Plany ochrony zdrowia ludzi i środowiska, w przypadku wystąpienia niepożądanych efektów Nie zachodzi możliwość zagrożenia zdrowia oraz kontaminacji środowiska 8.12. Metody postępowania z GMO, stwarzającym zagrożenie (unieczynnienie, usunięcie ze środowiska) Zielone części roślin będą spalone, bulwy rozdrobnione i po izolacji skrobi będą kompostowane Strona 21 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO 8.13. Metody eliminacji: roślin, zwierząt, gleby, inne, narażonych na kontakt z GMO po lub w trakcie rozprzestrzeniania Przy użyciu herbicydów i mechaniczne usuwanie 8.14. Metody izolacji obszarów zagrożonych rozprzestrzenieniem się GMO Kontaminacja innych organizmów przez GMO nie jest oczekiwana Strona 22 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Odpady 9. INFORMACJE DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI 9.1. Rodzaj wytwarzanych odpadów Części nadziemne roślin oraz bulwy 9.2. Oczekiwana ilość odpadów 200 kg 9.3. Możliwe zagrożenia Nie wydaje się aby istniało 9.4. Opis planowanego postępowania z odpadami, uwzględniający metody bezpiecznej dla zdrowia ludzi i środowiska dezaktywacji odpadów Zielone części roślin będą spalone, bulwy rozdrobnione i po izolacji skrobi będą kompostowane Strona 23 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Poprzednie uwolnienia 10. INFORMACJE O WYNIKACH POPRZEDNICH ZAMIERZONYCH UWOLNIEŃ GMO DO ŚRODOWISKA Dane o poprzednich uwolnieniach Informacje o wynikach poprzednich zamierzonych uwolnień GMO do środowiska ................................................................................................................................................................................ a) Data wydanej zgody ..................................... Numer wydanej zgody ..................................... Początek ..................................... Koniec ..................................... Czas uwolnienia W latach od 1998 do 2001 b) Miejsce wprowadzenia Zakład Doświadczalny Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Osiedle Wrocławia Swojczyce c) Cel wprowadzenia Weryfikacja właściwości ziemniaków transgenicznych uprawianych w warunkach szklarniowych d) Obserwacje po wprowadzeniu Plonowanie ziemniaków, zawartość cukrów prostych i skrobi, profil metaboliczny i enzymatyczny bulw e) Wnioski z poprzedniego wprowadzenia Uprawa ziemniaków transgenicznych uzyskanych na drodze transformacji eksplantów liści ziemniaka cDNA kodującym białka 14-3-3 za pośrednictwem Agrobacterium jest skutecznym i bezpiecznym sposobem manipulacji metabolizmem roślin f) Rezultaty wprowadzenia związane z ryzykiem dla zdrowia ludzi i środowiska Nie obserwowano żadnych negatywnych skutków uprawy ziemniaków transgenicznych na zdrowie człowieka lub środowisko g) Wnioski dotyczące kumulatywnego wpływu na zdrowie ludzi i środowisko Brak Strona 24 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Komentarze 11. KOMENTARZE I UWAGI DODATKOWE, INNE INFORMACJE, UZNANE PRZEZ UZYTKOWNIKA ZA WAŻNE DLA ZACHOWANIA BEZPIECZEŃSTWA Komentarze i uwagi dodatkowe Brak innych uwag Strona 25 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Załączniki 12. ZAŁĄCZNIKI 1) Ocena zagrożenia przygotowana dla uwalnianych organizmów genetycznie zmodyfikowanych brak 2) Dokumentacja związana z opracowaniem oceny zagrożenia wraz ze wskazaniem metod przeprowadzenia tej oceny brak 3) Techniczna dokumentacja zamierzonego uwolnienia brak 4) Program działania w przypadku zagrożenia dla zdrowia ludzi lub dla środowiska związanego z zamierzonym uwolnieniem brak 5) Mapa wektora brak 6) Plany pól doświadczalnych brak 7) Streszczenie wniosku brak DOKUMENTY DODAWANE PRZEZ PRACOWNIKA MINISTERSTWA ŚRODOWISKA Nazwa załącznika ..................................... Załącznik brak Strona 26 z 27 Zamierzone uwolnienie GMO Strona 27 z 27
