1 1.1 Wykorzystanie programu Microsoft Excel w rekonstrukcji

1.1 Wykorzystanie programu Microsoft Excel w rekonstrukcji wypadków
drogowych - wprowadzenie.
Microsoft Excel jest arkuszem kalkulacyjnym. Program słuŜy do głównie obliczeń:
finansowych, technicznych, matematycznych itp.. MoŜna go równieŜ wykorzystywać do
wykonywania wykresów oraz do tworzenia baz danych. Program Microsoft Excel moŜna
i naleŜy wykorzystywać do wspomagania rekonstrukcji wypadków drogowych. Nie oznacza
to, ze program ten posiada jakieś szczególne zalety. Istnieje wiele innych programów np.:
Mathcad, Grapher, które w szerszym zakresie pozwalają wspomagać rekonstrukcję
wypadków. Za wykorzystaniem Microsoft Excel przemawiają jednak: prostota obsługi oraz
powszechność dostępu tego programu.
Środowisko pracy programu Excel.
Po uruchomieniu programu Excel na ekranie pojawia pusty arkusz z naniesioną siatką
złoŜoną z małych prostokątów. Typowy wygląd programu Excel w czasie pracy
przedstawiono na rys. 1.
Rys. 1 Standardowy ekran pracy programu Microsoft Excel.
1
Na samej górze okna znajduje się linia tytułowa, na której znajduje się nazwa
programu Microsoft Excel oraz nazwa edytowanego pliku (np. Zeszyt 1). TuŜ pod linią
tytułową znajduje się lista opcji czyli Menu. Korzystając z poleceń znajdujących w Menu
moŜemy wydawać wszystkie dostępne w programie polecenia. Kolejne elementy interfejsu
Microsoft Excel to paski narzędzi. Są to paski z przyciskami za pomocą których moŜna
szybciej zlecać wykonanie wybranych poleceń. Liczba pasków narzędzi nie jest stała
i moŜna ją zmieniać w zaleŜności od potrzeb <Widok – paski narzędzi – wybrany pasek>.
Pod paskami narzędzi znajduje się pasek formuły.
KaŜdy arkusz podzielony jest na wiersze i kolumny. Wierszy oznaczone są cyframi
i liczbami od 1 do 65536. Kolumny mają oznaczenia literowe od A do Z potem AA do AZ, od
BA do BZ itd. Kolumn jest 256. Najmniejsza kratka arkusza nazywana jest komórką.
Komórki mają swoje adresy np.: A5, B10, itp. Jedna z komórek (na rys. 1 - komórka C3) jest
wyróŜniona grubszymi krawędziami. Jest to komórka aktywna. Wpisanie jakichkolwiek
danych spowoduje ich wprowadzenie do komórki aktywnej. Na ekranie widoczny jest
równieŜ wskaźnik myszy. Przyjmuje on róŜne kształty w zaleŜności od połoŜenia na ekranie.
Po arkuszu poruszamy się zmieniając połoŜenie komórki aktywnej. MoŜemy to robić
przy
pomocy
klawiatury
uŜywając
kursorów,
klawiszy
<PgUp>,
<PgDn>,
<Home> –początek wiersza, <Ctrl +Home> - początek arkusza, <Ctrl +End> – do ostatniej
komórki zawierającej dane w arkuszu. Komórkę aktywną moŜemy teŜ wybierać przy pomocy
myszy klikając lewym przyciskiem myszy nad wybraną komórką. Cały arkusz moŜna
przewinąć przy pomocy pasków przewijania.
Nowy dokument składa się standardowo z kilku arkuszy (liczbę arkuszy ustawiamy
wykorzystując Menu <Narzędzia – Opcje – Ogólne>). U dołu skoroszytu widoczne są karty
arkuszy. Na kartach tych widoczne są nazwy arkuszy. Arkusz 1, Arkusz 2, itd. Aby przejść na
inny arkusz naleŜy kliknąć myszą w kartę z nazwą wybranego arkusza lub uŜywając klawiszy
<Ctrl + PgDn>, <Ctrl – PdUp>.
Praca z arkuszem polega właściwie na zapełnianiu wybranych komórek odpowiedniki
tekstami, liczbami lub wzorami.
Wprowadzanie danych do komórek następuje po wybraniu
komórki aktywnej,
wpisaniu zadanego tekstu i zatwierdzeniu klawiszem <Enter>. Klawisz <Esc> anuluje
zapisany tekst. Aby wprowadzić do komórki nowe dane naleŜy uaktywnić daną komórkę,
wpisać nowe dane i zatwierdzić klawiszem <Enter>. Usuniecie zawartości komórki
uzyskujemy
uŜywając
klawisza
<Delete>
2
po
uprzednim
uaktywnieniu
komórki.
Wprowadzenie poprawki do tekstu w komórce polega na dokonaniu edycji wybranej
komórki. MoŜna zrobić to (po wcześniejszym uaktywnieniu komórki) kilkoma sposobami:
•
nacisnąć klawisz <F2>,
•
przesunąć mysz tak aby wskaźnik myszy znalazł się nad
paskiem formuły (wskaźnik zmieni kształt na pionową kreskę ) i kliknąć lewym
przyciskiem myszy,
•
dwukrotnie kliknąć w daną komórkę.
Bardzo często zdarza się, ze w komórce wpisywany jest tekst znacznie dłuŜszy niŜ
szerokość komórki. W takim przypadku naleŜy zmienić szerokość kolumny, w której znajduje
się zapisana komórka. W tym celu naleŜy ustawić wskaźnik myszy nad nagłówkiem kolumny
na krawędzi między sąsiednimi kolumnami (wskaźnik myszy zmieni swój kształt w czarny
krzyŜyk) i po naciśnięciu lewego przycisku myszy, przeciągnąć myszą w prawo do Ŝądanej
szerokości. Dwukrotne kliknięcie lewego przycisku myszy spowoduje, Ŝe szerokość kolumny
sama dopasuje się do najdłuŜszego tekstu w kolumnie.
Format wszystkich komórek jest jednakowy. MoŜna to zmienić (zwiększyć rozmiar
czcionki, pogrubić czcionki, wybrać odpowiedni format zapisu liczby, liczbę miejsc po
przecinku). NaleŜy jednak najpierw zaznaczyć wybrane komórki a następnie z Menu wybrać
polecenie <Format- komórki - poŜądana opcja formatu komórki np. liczby – liczbowe>.
Zaznaczanie komórek wygodnie jest wykonywać za pomocą myszy (naleŜy wcisnąć lewy
przycisk myszy i przeciągnąć myszą w poŜądanym kierunku). Obwiązuje zasada, ze przed
dokonaniem dowolnej operacji na grupie komórek naleŜy je najpierw zaznaczyć.
Zaznaczone komórki wraz z ich zawartością moŜemy skopiować lub przenieść w inne
miejsce. Do kopiowania i przenoszenia wykorzystujemy Schowek. Schowek jest
w środowisku Windows miejscem, do którego moŜna schować dowolną informację i w razie
potrzeby tę informację wydobyć.
Kopiowanie przy uŜyciu schowka:
•
zaznaczamy obiekt wybrany do kopiowania,
•
kopiujemy zaznaczony obiekt do schowka: z Menu
wybieramy
polecenie
<Edycja – Kopiuj> lub naciskamy klawisze <Ctrl+C>,
•
ustawiamy komórkę aktywną w miejscu arkusza, w
którym chcemy umieścić kopię obiektu i z Menu wybieramy <Edycja – Wklej>
lub naciskamy klawisze <Ctrl+V>.
3
Przenoszenie przy uŜyciu schowka następuje bardzo podobnie. RóŜnica polega na
tym, Ŝe po zaznaczeniu obiektu wybieramy z Menu polecenie <Edycja – Wytnij> lub
naciskamy klawisze <Ctrl+X>.
Obliczenia w programie Microsoft Excel
Obliczenia są najwaŜniejszą funkcją Excela. Do kaŜdej z komórek moŜemy wpisać
tekst, liczbę (moŜemy nadać jej dowolny format), lub formułę czyli wyraŜenie pozwalające na
wyznaczenie wartości komórki. KaŜda formuła musi zaczynać się od znaku „=”, za
którym naleŜy podać wzór na obliczanie wartości. Aby zapobiec częstym zmianom formuł
często zamiast konkretnych liczb wpisuje się adresy (nazwy) komórek. Adresy we wzorach
moŜna wprowadzać na dwa sposoby: wpisując je klawiaturą lub wskazując konkretne
komórki myszą. We wzorach dostępne są następujące operacje matematyczne:
+ dodawanie,
- odejmowanie,
* mnoŜenie
/ dzielenie,
^ potęgowanie.
Bardzo często tych samych formuł uŜywamy w wielu kolejnych komórkach. W takim
przypadku wpisujemy konkretną formułę w pierwszej komórce. Następnie klikamy tą
komórkę. U dołu z prawej strony obwódki znajduje się czarny kwadracik tzw. uchwyt
wypełniania. WjeŜdŜamy wskaźnikiem myszy na uchwyt wypełniania. Zmieni on wtedy swój
kształt na czarny krzyŜyk. Klikamy lewy przycisk myszy i przeciągamy mysz w poŜądanym
kierunku. We wszystkich przeciągniętych komórkach skopiowany zostanie wzór z pierwszej
komórki. W kolejnych komórkach skopiowane zostało działanie z komórki pierwszej, ale
adresy względne komórek zostały zmienione w inteligentny sposób. Czasami jednak chcemy
aby adres komórki uŜyty we wzorze nie zmieniał się podczas kopiowania. W takim
przypadku uŜywamy adresu bezwględnego. Adres bezwględny komórki tworzy się poprzez
dodawanie znaków $ do zwykłych adresów (np. B3 – adres względny, $B$3 – adres
bezwgledny). Adresów bezwględnych uŜywa się do komórek, które zawierają parametry
obowiązujące w całym arkuszu.
Bardzo często uŜywanym wzorem w Excelu jest autosuma. Korzystamy z niego zawsze,
gdy mamy zsumować znaczną liczbę komórek. Po kliknięciu przycisku Autosuma na pasku
standardowym Ecxel pokaŜe nam domyślny obszar, który chce zsumować (obszar ten jest
4
otoczony przerywaną linią). MoŜemy ten obszar zaakceptować lub zaznaczyć myszą obszar
do podsumowania.
Funkcje.
Wszystkich funkcji dostępnych w Excelu jest kilkaset. Dzieli się je na kategorie. Oto
najwaŜniejsze z nich:
•
matematyczne,
•
statystyczne,
•
logiczne,
•
finansowe
•
daty i czasu,
•
wyszukiwania i adresu,
•
bazy danych,
•
tekstowe.
Dowolną funkcję wywołujemy albo za pomocą kreatora funkcji fx z paska narzędzi,
albo z Menu poleceniem <Wstaw –Funkcja>. MoŜna równieŜ w komórce aktywnej po
wstawieniu znaku „=” napisać nazwę funkcji, w nawiasie podając jej parametry.
Wykresy.
Wprowadzając wartości liczbowe do poszczególnych komórek arkusza bądź
wykonując kolejne obliczenia uzyskujemy szeregi liczb uporządkowanych w kolumnach lub
wierszach. Ich analiza jest niejednokrotnie dość skomplikowana. O wiele łatwiej analizuje się
wyniki obliczeń przedstawione w postaci graficznej, czyli w postaci wykresów. Do tworzenia
wykresów w Excelu słuŜy Kreator Wykresów. Aby wykonać wykres naleŜy:
•
zaznaczyć dane, które mają być przedstawione na wykresie,
•
z menu wybrać polecenie <Wstaw – Wykres> lub kliknąć przycisk kreatora wykresów na
pasku narzędzi,
•
wybierać z kolejno otwieranych okien dialogowych potrzebne opcje i klikać przycisk
Dalej.
•
W ostatnim oknie kliknąć przycisk Zakończ.
5
W wyniku otrzymamy wykres umieszczony obok danych lub teŜ w innym wskazanym
arkuszu. PołoŜenie wykresu moŜemy dowolnie zmieniać przyciskając lewy klawisz myszy w
chwili gdy kursor ustawi się na polu wykresu i przeciągając myszą w wybranym kierunku.
KaŜdy otrzymany wykres moŜna dowolnie modyfikować podwójnie klikając lewym
przyciskiem myszy na wybranym elemencie wykresu. MoŜna teŜ ustawić kursor na polu
wykresu , kliknąć prawym przyciskiem myszy i wybrać potrzebną opcję.
6