UCHWAŁA Nr XIX/125/08

Załącznik nr 3
do uchwały Nr XXVIII/170/09
Rady Gminy Sośno
z dnia 26 marca 2009r.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI
TUSZKOWO
W LATACH 2009-2015
1
TUSZKOWO 2009-2015
I. CHARAKTERYSTYKA WSI TUSZKOWO
1. POŁOŻENIE
Wieś Tuszkowo położona jest na wysokości 112 m n. p. m., na obszarze Pojezierza
Krajeńskiego, we wschodniej części Ziemi Złotowskiej, na terenie urozmaiconym
ciągami jezior rynnowych i niewielkimi obszarami leśnymi.
Tuszkowo leży przy drodze prowadzącej z Mroczy do Sośna, w odległości6,5 km na
północ od mroczy i 10 km na południe od Sośna. Droga ta stanowi północnozachodnią granicę założenia folwarcznego. Od strony północnej folwark oddzielony
jest od otaczających go pól uprawnych drogą lokalną prowadzącą do wsi Leśniewice,
a z pozostałych stron bezpośrednio sąsiadujące z polami i łąkami.
2. HISTORIA
Poprzednie nazwy miejscowości:
- Bischofsthal
- Tuscovo
- Tuskovo
- Thusskowy
- Tuszkowy
- Tuszki
Pierwsze wzmianki o wsi Tuszkowo pochodzą z 1288r., kiedy to arcybiskup
gnieźnieński Jakub zamienił swoje dziesięciny z Tuszkowa i innych wsi kasztelanii
nakielskiej na dziesięciny, które klasztor cystersów w Byszewie pobierał we wsi w
okolicach Koła i Brudzewa.
W 1325r. ówczesny właściciel Tuszkowa- Wit z Łubowa zapisał wieś klasztorowi
cystersów.
Z terenami tymi związana jest legenda, któta mówi, że na porośniętym dębami
wzgórzu w lesie pomiędzy Tuszkowem a Leśniewicami stał kiedyś
zamek
pierwotnych właścicieli. Miejsce to nazywano wtedy „Schlossbedrg”( wzgórze
zamkowe) lub „ Robertsburg” od imienia pana zamku. Później budowa miała być
zaadaptowana przez zakonników na klasztor. W końcu opuszczona, popadła w ruinę i
2
tylko dzwonnica była wykorzystywana jeszcze przez dłuższy czas. A kiedy i ona
uległa
czasowi,
dzwon przeniesiono
do kościoła w Wąwelnie.
Jeden z
przedwojennych mieszkańców wsi opowiadał, że wraz z kilkoma kolegami równie
zafascynowani legendą, wybrali się kiedyś „przekopać” wzgórze, i rzeczywiście
natrafiono na resztki jakiejś węglano-kamiennej budowli. Jednak okazało się, że
spodziewanego skarbu w tym miejscu nie było i poszukiwaczom szybko opadły
emocje. Niemniej z opowieści wynika, że legenda nie jest zupełną fantazją a nazwa
„robertsburg” dotąd jest żywa wśród starszych mieszkańców wsi.
W latach 1576-1618 wieś należy do Czochorowskich, Mościckich i Dębińskich;
potem do wojewody Łukasza Opalińskiego. W okresie „ potopu szwedzkiego” źródła
wymieniają Mikołaj z Tuszkowa, jako kasztelana nakielskiego. Od 1673r. do 1774r.
Tuszkowo występuje jako własność Chrząstkowskich, w 1779r. -(-) Kołudzkiego. W
latach 1807-1815 znajdowała się granica Księstwa Warszawskiego. W 1831 roku
folwark należy do Stanisława Janowskiego, potem przechodzi w ręce niemieckieHermanna Gustava Linden. Od 1851 do 1876 właścicielami są członkowie rodziny
biskupa ewangelickiego z Poznania- Karla Wilhelma Freymarka. Od 1877 roku
przechodzi w ręce rodziny Pampe, w których pozostaje do końca II wojny światowej(
w latach 1921-1945- konsorcjum rodzinne Pampe).
3
Bernard Gil, długoletni sołtys Tuszkowo opowiedział o tragicznym wypadku jaki
zdarzył sie tej rodzinie przed wojną. Jeden z czwórki braci Pampe należał do
masonerii, czyli w ludowym mniemaniu miewał kontakty z siłami nieczystymi.
Kiedyś wraz z rodziną wybrał się powozem do Mroczy. Dojeżdżając do miasteczka,
napotkali jadący z naprzeciwka samochód. Konie wystraszyły się, poniosły, powóz
wywrócił się do przydrożnego rowu. Pampe i woźnica zginęli. Miała to być kara za
niewywiązanie się z ustaleń zawartego z diabłem paktu. Do dziś w miejscu wypadku
można odnaleźć głaz upamiętniający to wydarzenie.
4
W 1938roku nastąpiła częściowa parcelacja majątku przeprowadzona w ramach
polskiej reformy rolnej. Areał liczył wtedy 746 ha, jako właściciela Rudolfa Pampe.
Parcelację przerwał wybuch wojny, wkrótce Niemcy rozebrali wszystkie „poniatówki”
a zamieszkujących je Polaków przegnali lub zmienili w parobków. Grunty ponownie
włączono do majątku. W czasie okupacji zarządcą był niejaki Bittenkopf- Niemiec
pochodzący z Czech. Reprezentował on niemiecki Bank Państwowy, który przejął
znaczną część (lub całość- inf. B. Gila) podupadłego od czasu parcelacji majątku.
Pracowali tu jeńcy angielscy, a po czerwcu 1941r., przywieziono 80 jeńców
rosyjskich. b. Gil opowiada, że byli tak strasznie zabiedzeni, iż początkowo nie wahali
się przed
spożywaniem dżdżownic, a nawet myszy. Trzech próbowało potem
ucieczki, ale szybko ich ujęto i zagrożono rozstrzelaniem w razie powtórzenia
wyczynu. Wszyscy doczekali wyzwolenia. Po wojnie majątek stał sie częścią PGR
Wąwelno.
Dwór zbudowano w 1852 roku. Data ta wykuta była w południowym narożniku
elewacji- powyżej cokołu. Niestety, podczas remontu w 1968 roku została bezmyślnie
zatynkowana. Podobnie bezmyślnie skuto wtedy całą dekorację architektoniczną
(opaski okienne, ozdobne belkowania, portal), przez co budowla zatraciła niemal
całkowicie zabytkowy charakter. Nie istnieje również wieża, która przylegała do
wschodniej ściany szczytowej. Była wyższa od dworu, miała trzy kondygnacje i płaski
dach. W dwóch wyższych piętrach znajdowały się półkoliście zakończone okna. Po
wieży pozostała dziś tylko pięcioboczna część parterowa.
Zaraz po wojnie dwór przebudowano na mieszkania dla pracowników PGR- i
funkcje mieszkalne częściowo spełnia on do dziś. Poza tym mieści się w nim świetlica
wiejska. Swego czasu były plany, by zorganizować w niej mini izbę historyczną
poświęconą dziejom wsi od czasów najdawniejszych. Niedawno odkryto ślady
osadnictwa sprzed 2,5 tys. lat, i jest to bardzo dobry pomysł.
Od wschodu i północy od dworu przylega park, w którego wschodniej części
znajduje się mocno zdewastowany cmentarz rodziny Pampe. Dwa murowane z
czerwonej cegły grobowce kryją zniszczone przez wandali szczątki trumien i kości;
części naziemne z wyjątkiem postumentu po obelisku również dziś już nie istnieją.
Jeszcze w latach 70 można było oglądać jeden z nagrobków z napisem: Karl Wilhelm
Friedrich Pampe 18 II 1856- 1 VIII 1908. Obecnie i po nim nie ma śladu.
5
Trzeba też wspomnieć o ciekawej architekturze budynku gorzelni i części
zabudowań gospodarczych postawionych z ciosanego kamienia. Dziś i te obiekty są
ogromnie zaniedbane, i straszą wybitymi oknami oraz zdewastowanym wnętrzem.
3. WYKOPALISKA
Sposób pozyskania źródeł przypadkowych odkryć podczas jesiennej orki dokonywał
w 1999 i 2000 roku na swoim polu Bobdan Jędrzyński, interwencyjne badania
archeologiczne przeprowadzili J. J. Łosiowie z Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy.
Rodzaj znaleziska: cmentarzysko.
Inwentarz: w 1999 roku dokonano odkrycia grobu skrzynkowego zawierającego 6
popielnic ze szczątkami kostnymi; w odkrytym w 2000 roku grobie znajdowały się
dwie popielnice, w tym jedna twarzowa, wydobyto je w stanie szczątkowym, ponadto
w narożniku południowo-zachodnim wystąpiło skupisko kości bez naczynia.
Chronologia: kultura pomorska.
Zbiory: Muzeum Okręgowe im L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.
4. ORGANIZACJE SPOŁECZNE
- Koło Gospodyń Wiejskich- 1949r.-2008r.
- Ochotnicza Straż Pożarna powstała w 1927 roku i istnieje do dzisaj
6
- Mieszkańcy wsi Tuszkowo zawsze chętnie biorą udział w pracach społecznych na
rzecz naszego środowiska( prace przy remontach świetlicy, remontach dróg oraz
porządkach w parku i na placu zabaw.
II. ANALIZA ZASOBÓW
-
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
W naszej miejscowości znajduje się park, który pierwotnie był parkiem o cechach
krajobrazowych. Ostatnim właścicielem majątku, w którym znajdował się park, był
Herbert Pampe. W tym okresie powierzchnia majątku ( z folwarkiem Lichtenau)
zmniejszyła się do 455 ha. Obecnie, całkowicie zachwaszczony i zarośnięty
samosiejkami dzrew i krzewów, jest w części środkowej niedostępny. Zachowały się
tylko aleje kasztanowców, otaczające wnętrze parkowe od strony północnej,
południowej i wschodniej. W południowo-wschodniej części parku widoczne są
pozostałości dawnego cmentarza rodziny właścicieli majątku- zachowały się
drewniane słupy ogrodzenia i odkryty grób.
Północna część parku w latach powojennych została wykarczowana i założono w
tym miejscu nieużywane obecnie, prowizoryczne boisko sportowe. W części
południowej, w sąsiedztwie dworu usytuowany jest ogródek jordanowski i drewniane
szopy- kurniki. Do najliczniej występujacych gatunków drzew w parku należą: klony,
jesiony, buki, graby, wiązy i kasztanowce.
Po południowej stronie zespołu dworsko- parkowego znajduje się podwórze
gospodarcze, założone na planie zbliżonym do prostokąta o powierzchni 2,2 ha.
Zabudowa podwórza skomponowna była w sposób swobodny rozproszony. Dominatę
zespołu architektonicznego stanowi nieczynna obecnie gorzelnia z 1873r. usytuowana
w centralnej części podwórza folwarcznego na osi północ-południe. Po południowozachodniej stronie gorzelni, nad stawem zamykającym podwórze od strony
południowej usytuowana jest obora z 1886r., a pierzeję zachodnią zamykały
pierwotnie trzy budynki: bobra ob. w ruinie , stajnia ob. Cielętnik z 1886r. oraz obora,
z której zachowały sie tylko fragmenty fundamentów. Po północnej stronie budynku
gorzelni usytuowany jest budynek gospodarczy z 1876r., a po jego wschoniej stronie
chlewnia z 1893r. Od strony południowej podwórze folwarczne zamyka budynek
owczarni, ob. chlewni. Przy południowej elewacji tego budynku zachowały się filary
7
bocznej bramy wjazdowej na podwórze gospodarcze. Brama główna prowadząca do
założenia usytuowana jest po zachodniej stronie parku przydworskiego. Podwórze
tylko częściowo otoczone jest ogrodzeniem z siatki drucianej.
Poza obrębem podwórza, przy drodze wjazdowej do założenia znajduje się budynek
kuźni, ob. budynek gospodarczy.
-
OBIEKTY I TERENY
Na terenie wsi znajdują się obiekty służące społeczności wiejskiej. Są to: świetlica
wiejska mieszcząca się we wspomnianym dworze. Budynek ten jest wpisany w
rejestrze zabytków. Ponadto znajduje się park, w którym są dwa pomniki przyrody i
cmentarz poniemiecki ze szczatkami ich rodzin. W naszej miejscowości znajduje się
budynek OSP oraz na uwagę zasługuje gospodarstwo rolne indywidualne po
niemieckie.
-
SĄSIEDNIE MIEJSCOWOŚCI
tuszkowo położone jest niedaleko dużej wsi Wąwelno i miasta rocza. Ponadto
sąsiadujemy z miejscowością Skoraczewo i Mierucin. Dzieci nasze uczęszczają do
Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Wąwelnie.
III. OCENA MOCNYCH I SŁABYCH STRON
MIEJSCOWOŚCI TUSZKOWO
1. SILNE STRONY

Wysoka aktywność społeczności lokalnej w angażowaniu się w prace społeczne

Tradycje rolnicze

Sieć energetyczna

Sieć telefonów stacjonarnych

Sieć wodociągowa

Bezpieczna okolica

Możliwość wykorzystania świetlicy jako obiektu wielofunkcyjnego

Położenie w bliskości Krajeńskiego Parku Krajobrazowego

Sklep spożywczy
8
2. SŁABE STRONY
1) Brak komunikacji autobusowej
2) Pogarszający się stan dróg
3) brak działalności pozarolniczej
4) Bezrobocie
5) Brak kanalizy
IV. WIZJA ROZWOJU WSI TUSZKOWO
GŁÓWNE CELE
1. Dalszy remont świetlicy tj.:
6) wymiana okien
7) wymiana drzwi wejściowych zewnętrznych
8) założenie cenralnego ogrzewania
9) remont schodów
10) termomodernizacja budynku
11) nowy plac zabaw
12) zadbać o pielęgnację parku
13) założenie instalacji elektrycznej (siła)
Corocznie część budżetu wiejskiego przeznaczana jest na remonty dróg i doraźne
remonty świetlicy i wyposażenie jej. Fundusze te są tak małe, że nie wystarczają na
bieżące plany rozwoju naszej miejscowości.
Realizować się to będzie m. in. poprzez pisanie odpowiednich projektów rozwoju oraz
współpracę z organizacjami porządkowymi.
Środki finansowe na wykonanie powyższego zadania chcemy pozyskać ze środków
unijnych przewidzianych na takie cele w planach rozwoju Wsi Tuszkowo położonej w
Gminie Sośno w latach 2009-2015.
9
Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność
lokalną w miejscowości Tuszkowo w okresie co najmniej 7 lat od dnia przyjęcia planu odnowy
miejscowości, w kolejności wynikającej z przyjętych priorytetów rozwoju miejscowości z
podaniem szacunkowych kosztów ich realizacji.
Lp
Nazwa zadania
1
Remont i
przebudowa
świetlicy wiejskiej
Poprawa warunków
życia społeczności
lokalnej
2
Organizowanie
uroczystości
okolicznościowych,
festynów, dożynek
oraz imprez
sportowych
3
Budowa placu
zabaw
4
Budowa
oświetlenia
ulicznego
5
Modernizacja
przystanków
autobusowych
6
Budowa,
przebudowa dróg
gminnych
Budowa chodnika
w centrum
miejscowości
7
Cel
Przeznaczenie Harmonogram Kwota
Źródło
realizacji
końcowa pozyskania
Świetlica
2009-2010
112 200
Kultywowanie
miejscowej tradycji,
obrzędów, zwyczajów
Działalność
kulturalna i
sportowa
2009-1015
100 000
Uatrakcyjnienie
spędzania czasu
najmłodszym
mieszkańcom wsi,
poprawa warunków
rozwoju fizycznego i
psychicznego dzieci,
poznanie zasad
współżycia w grupie
oraz własnych
możliwości
Poprawa
bezpieczeństwa
użytkowników dróg
oraz mieszkańców
Poprawa warunków
komunikacyjnych
mieszkańców i osób
przebywających na
taranie miejscowości
Poprawa infrastruktury
drogowej
Plac zabaw
2010-2011
30 000
Oświetlenie
uliczne
2010-2015
40 000
Gmina
Sośno
Przystanek
autobusowy
2010-1015
8 000
Gmina
Sośno
Drogi
2010-2015
200 000
Poprawa infrastruktury
drogowej i
bezpieczeństwa
użytkowników dróg
Drogi
2012-2013
40 000
Ścieżka
rowerowa
2013-2014
80 000
Parking
2013-1014
70 000
8
Budowa ścieżki
rowerowej
Poprawa atrakcyjności
turystycznej, poprawa
bezpieczeństwa
9
Budowa parkingu
Stworzenie miejsc
parkingowych w
centrum wsi
Gmina
Sośno
Środki
Unijne
Gmina
Sośno
środki
sołeckie,
organizacje
społeczne,
sponsorzy
Gmina
Sośno
Środki
Unijne
Urząd
Gminy
FOGR
Gmina
Sośno
Starostwo
Powiatowe
w Sępólnie
Kraj.
Gmina
Sośno
Starostwo
Powiatowe
Gmina
Sośno
Starostwo
Powiatowe
10