2.ELASTYCZNOŚCI POPYTU Aby zmierzyć siłę i kierunek

Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
dr Ewa Kusideł
13
2.ELASTYCZNOŚCI POPYTU
Aby zmierzyć siłę i kierunek oddziaływania czynników kształtujących popyt stosuje się
różnego rodzaju mierniki. Do najpopularniejszych należą elastyczności popytu, które mierzą
procentowe zmiany popytu wywołane procentowymi zmianami czynników go
determinujących (o
których była mowa w paragrafach 1.1 – 1.5). Np. elastyczność cenowa rzędu Ec= -2 oznacza, że
wzrostowi (spadkowi) ceny o 1% towarzyszy spadek (wzrost) popytu o 2%. Przy podanej
elastyczności spadek ceny o np. 1,5% powoduje wzrost popytu o 3%. Generalnie, dla dowolnej
wartości elastyczności Ex wzrost pierwszej zmiennej (np. ceny) o x% spowoduje zmianę (wzrost w
przypadku dodatniego znaku Ex, spadek w przypadku ujemnego znaku Ex) drugiej zmiennej (np.
popytu) o x*Ex%. Dzięki znajomości elastyczności możemy rozwiązywać problemy pozwalające
ustalić, o ile powinny się zmienić czynniki wpływające na popyt aby wzrósł on (lub spadł) o określoną
wartość np. o ile należy zmniejszyć cenę, aby pobudzić popyt o 20%.
W zależności od czynnika, którego wpływ rozpatrujemy wyróżniamy następujące elastyczności
popytu (zgodnie z rozdziałem 1):
-
elastyczność popytu na dobro A względem jego ceny, czyli popularnie mówiąc cenową
elastyczność popytu - Ec;
-
elastyczność popytu na dobro A względem dochodów konsumentów, czyli dochodową
elastyczność popytu –ED;
-
elastyczność popytu na dobro A względem nakładów na reklamę tego dobra, czyli elastyczność
popytu względem nakładów na reklamę – ER;
-
elastyczność
popytu
na
dobro
A
względem
ceny
dobra
B
(substytucyjnego
lub
komplementarnego), czyli mieszaną, cenową elastyczność popytu – Ecx;
-
elastyczność popytu na dobro A względem nakładów na reklamę dobra B (substytucyjnego lub
komplementarnego), czyli mieszaną elastyczność popytu względem nakładów na reklamę –ERx.
Można również liczyć elastyczność popytu względem dowolnego czynnika go kształtującego.
Powyższe rozróżnienie nawiązuje do czynników wyróżnionych w rozdziale pierwszym. Poniżej
omawiamy poszczególne rodzaje elastyczności bardziej szczegółowo.
2.1. Charakterystyka elastyczności popytu
2.1.1. Cenowa elastyczność popytu - Ec
Elastyczność cenowa popytu jest (zazwyczaj) mniejsza od zera. Oznacza to, że wzrost (spadek) ceny
danego dobra powoduje spadek (wzrost) jego sprzedaży, a więc spadek (wzrost) popytu – por.
paragraf 1.1. Ważną informacją jest również fakt, czy popyt spada proporcjonalnie w stosunku do
spadku ceny, czy też nie. Na fakt ten oddziałuje możliwość substytucji danego dobra, dobrem o
podobnym przeznaczeniu.
Gdy Ec<-1, wtedy popyt spada (rośnie) szybciej niż rośnie (spada) cena. Jest to sytuacja
charakterystyczna dla dóbr wąsko określonych (konkretny gatunek masła,
konkretny gatunek
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
14
dr Ewa Kusideł
papierosów), dla których łatwo możemy znaleźć substytut w grupie dóbr o podobnym przeznaczeniu
(substytutów).
Gdy Ec<(-1,0) wtedy popyt spada (rośnie) wolniej niż rośnie (spada) cena. Jest to sytuacja
charakterystyczna dla dóbr szeroko określonych (żywność, energia, leki), dla których możliwości
substytucji są raczej niewielkie. Spadek popytu, jako reakcja na wzrost cen, jest bardziej związany z
ograniczeniem konsumpcji danego dobra, a nie
zastąpienia go innym dobrem o podobnym
przeznaczeniu.
Gdy Ec = -1, wtedy mówimy o popycie proporcjonalnym. Popyt spada (rośnie) w takim
samym stopniu w jakim rośnie (spada) cena. Jest to, jak dowiemy się z paragrafu dotyczącego
przychodów ze sprzedaży, najbardziej pożądana przez przedsiębiorców wartość elastyczności cenowej
sprzedawanych przez nich produktów.
Zadania
Popyt elastyczny to taki, który:
a) spada szybciej niż rosną ceny
b) rośnie szybciej niż rosną ceny
c) spada wraz ze spadkiem dochodów
Popyt nieelastyczny to taki, który:
a) spada szybciej niż rosną ceny
b) spada wolniej niż rosną ceny
c) rośnie wolniej niż rosną dochody
Popyt elastyczny to taki, który:
a) rośnie szybciej niż rosną ceny
b) spada wolniej niż spadają ceny
c) rośnie szybciej niż spadają ceny
Popyt nieelastyczny to taki, który:
a) spada szybciej niż rosną ceny
b) rośnie wolniej niż spadają ceny
c) rośnie szybciej niż spadają ceny
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
15
dr Ewa Kusideł
Wpływ elastyczności cenowej na przychody ze sprzedaży
Znajomość elastyczności cenowej pozwala nam bardziej precyzyjnie sterować ceną produktu
w celu zwiększenia jego sprzedaży. Zgodnie z prawem popytu (por. p. 1.1) wzrost (spadek) ceny
powoduje spadek (wzrost) popytu. Z zależności tej wynika, że aby pobudzić popyt na jakiś produkt
należy zmniejszać jego cenę. Z uwag dotyczących elastyczności cenowej (zob. 2.2.1) otrzymujemy
bardziej dokładną informację: wiadomo, że dla różnych przedziałów elastyczności, taki sam spadek
ceny może w większym (popyt elastyczny) lub w mniejszym stopniu (popyt nieelastyczny) pobudzić
popyt1.
Należy się jednakże zastanowić, czy przedsiębiorcom zależy przede wszystkim na
stymulowaniu popytu, czy na stymulowaniu zysków. Raczej to drugie. Poniżej zajmujemy się zatem
pewną kategorią, której zyski są pochodną, a mianowicie przychodami ze sprzedaży. Wiadomo, że
przychód ze sprzedaży (S) danego produktu jest równy iloczynowi ceny tego produktu (C) i wielkości
jego sprzedaży (wielkości popytu- P): S=C*P. Zgodnie ze szczegółowymi wyliczeniami z paragrafu
2.2 można pokazać następującą zależność:
-
Jeśli Ec<-1, czyli popyt jest elastyczny, to wzrost (spadek) ceny powoduje spadek (wzrost)
przychodów ze sprzedaży;
-
Jeśli Ec∈(-1;0), czyli popyt jest nieelastyczny, to wzrost (spadek) ceny powoduje wzrost
(spadek) przychodów ze sprzedaży;
-
Jeśli Ec=-1, to osiągamy maksymalne przychody ze sprzedaży. Każda zmiana ceny, zarówno
wzrost jak i spadek spowoduje spadek przychodów ze sprzedaży.
2.1.2. Dochodowa elastyczność popytu-ED
Elastyczność dochodowa może przyjmować dowolny znak ED∈(-∝;+∝). Oznacza to, że
wzrost dochodów konsumentów może powodować wzrost lub spadek popytu na dane dobro. Dodatni,
lub ujemny znak elastyczności dochodowej jest zdeterminowany klasą dóbr, które badamy. Dobra
zaliczane do klasy dóbr wyższego rzędu charakteryzują się dodatnimi elastycznościami dochodowymi
(ED>0), co oznacza, że wzrost dochodów pociąga za sobą wzrost popytu . Dobra zaliczane do klasy
dóbr niższego rzędu charakteryzują się ujemną elastycznością dochodową (ED<0), czyli wzrost
dochodu pociąga spadek popytu na nie.
W grupie dóbr wyższego rzędu rozróżniamy dobra luksusowe i dobra pierwszej potrzeby.
Dobra luksusowe mają elastyczność dochodową wyższą od jedności - ED>1, co oznacza, że popyt na
dobra luksusowe rośnie szybciej niż rosną dochody konsumentów. Dobra pierwszej potrzeby mają
elastyczność dochodową większą od zera i mniejszą od jedności ED∈(0;1).
Można pokazać oddziaływanie elastyczności dochodowej na możliwości rozwojowe firmy.
Zazwyczaj wraz z poprawą (pogorszeniem) sytuacji gospodarczej państwa rosną (maleją) dochody
1
Oczywiście te zależności dotyczą dóbr, które zachowują się zgodnie z prawem popytu. Nie należą do niech np.
paradoksy ekonomiczne, o których była mowa w p. 1.1.
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
16
dr Ewa Kusideł
konsumentów. Prześledźmy zatem, jaki wpływ na możliwości rozwojowe firmy w sytuacji wzrostu
gospodarczego państwa ma elastyczność dochodowa z różnych przedziałów:
ED<0 -zakładając wzrost gospodarczy, a co za tym idzie wzrost dochodów konsumentów, możemy
spodziewać się, że popyt na produkty firmy spadnie;
ED∈(0;1)- popyt na wyroby firmy rośnie, lecz wolniej niż rosną dochody konsumentów;
ED>1- popyt na produkty firmy rośnie szybciej niż rosną dochody konsumentów.
Jak widać w przypadku poprawy sytuacji gospodarczej (wzrostu dochodów konsumentów) w
najlepszej sytuacji są firmy, które produkują dobra wyższego rzędu, szczególnie luksusowe. W
sytuacji pogarszania się sytuacji gospodarczej (spadku dochodów konsumentów) najlepiej rokują
firmy produkujące dobra niższego rzędu, bowiem dla tej grupy dóbr ujemna elastyczność cenowa
oznacza, że wraz ze spadkiem dochodów rośnie popyt. Prognozy na temat zmieniającej się sytuacji
gospodarczej państwa (wzrostu/spadku PKB), oraz znajomość elastyczności dochodowej na produkty
firmy są więc bardzo użytecznym narzędziem do wyznaczania możliwości rozwojowych
przedsiębiorstw.
2.1.3. Elastyczność popytu względem wydatków na reklamę - ER
Oczekujemy dodatniego znaku elastyczności- tzn. oczekujemy, że wzrost nakładów na
reklamę spowoduje wzrost popytu. Jeśli jest inaczej firma ma złą politykę marketingową. Podobnie,
jak w przypadku współczynników elastyczności w ogóle, można wyróżnić elastyczności większe i
mniejsze (co do wartości bezwzględnej) od 1. W przypadku reklamy podział taki spowoduje
wyróżnienie popytu, który elastycznie (szybko, mocno) reaguje na reklamę (dla ER >1) oraz popytu,
który nieelastycznie (wolno, słabo) reaguje na reklamę (dla 0<ER <1). Teoretycznie takie same
przedziały można rozpatrywać po ujemnej stronie elastyczności, w przypadku wpływu reklamy na
popyt oznaczałoby to jednak większe (elastyczne) lub mniejsze (nieelastyczne) spadki popytu
wywołane reklamą, co jest niezgodne z intencjami reklamodawców i może oznaczać co najwyżej błąd
w sztuce (reklamie).
2.1.4. Mieszana (krzyżowa) cenowa elastyczność popytu - Eck
Elastyczności mieszane oblicza się względem zmiennych charakteryzujących produkty
konkurencyjne (substytucyjne) i komplementarne. Elastyczność cenowa mieszana popytu mierzy
zmiany popytu wywołane określonymi zmianami cen dobra substytucyjnego lub komplementarnego.
Cenowa elastyczność mieszana może być dodatnia lub ujemna. Jest dodatnia (Eck>0) jeżeli wzrost
(spadek) ceny dobra "B" zwiększa (zmniejsza) rozmiary popytu na badane dobro "A". Mówimy
wtedy, że dobra "A" i "B" są dobrami substytucyjnymi.
Gdy Eck<0 wtedy wzrost (spadek) ceny dobra "B" powoduje spadek (wzrost) popytu na badane dobro
"A" a dobra "A" i "B" są dobrami komplementarnymi.
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
17
dr Ewa Kusideł
2.1.5. Mieszana (krzyżowa) elastyczność popytu względem wydatków na reklamę- ERk
Elastyczność mieszana względem wydatków na reklamę może być dodatnia lub ujemna. Jest
dodatnia (ERk>0) jeżeli wzrost (spadek) wydatków na reklamę dobra "B" zwiększa (zmniejsza)
rozmiary popytu na badane dobro "A". Mówimy wtedy, że dobra "A" i "B" są dobrami
komplementarnymi.
Gdy ERk<0 wtedy wzrost (spadek) wydatków na reklamę dobra "B" powoduje spadek (wzrost) popytu
na badane dobro "A" a dobra "A" i "B" są dobrami substytucyjnymi.
Zadania
Współczynnik elastyczności popytu względem nakładów na reklamę wynosi ER=1,8. Oznacza to, że:
- wzrost nakładów na reklamę o 1,8% spowoduje wzrost popytu o 1%
- wzrost nakładów na reklamę o 1% spowoduje spadek popytu o 1,8%
- wzrost nakładów na reklamę o 1% spowoduje wzrost popytu o 1,8%
2.2. Obliczanie elastyczności cenowej popytu.
Wartość współczynnika elastyczności możemy obliczać w oparciu o różne formuły. Jedna z
najprostszych polega na policzeniu ilorazu pomiędzy przyrostami dwóch badanych zmiennych2:
(2.2)
Ex =
∆y
,
∆x
gdzie:
∆y – względna (procentowa) zmiana y: (yt-yt-1)/yt-1;
∆x – względna (procentowa) zmiana x: (xt-xt-1)/xt-1.3
Na podstawie wzoru (2.2) wyliczymy cenową elastyczność popytu na przykładzie pochodzącym z
podręcznika do ekonomii (D. Begg, Mikroekonomia, tom 1). Przykład dotyczy wielkości sprzedaży
biletów na mecz (w tys. szt.) w zależności od ich ceny (w £):
Tabela 2.2.1. Wartości cen i towarzyszącemu im popytowi na bilety na mecz
Nr obserwacji
cena (w Ł)
popyt (w tys. szt.)
1
2,5
80
2
5,0
60
3
7,5
40
4
10,0
20
Źródło: D. Begg. Ekonomia, tom1, PWE, Warszawa 1993, s. 111.
Na podstawie powyższych danych możemy obliczyć 3 wartości elastyczności cenowej, mierzącej
zmianę popytu wskutek zmiany cen:
2
Wzór (2.2) jest prosty, lecz ma ograniczone możliwości zastosowania. Wynika to z faktu, że jednorazowo
możemy policzyć elastyczność pomiędzy dwoma punktami czasowymi, np. pomiędzy dwoma miesiącami,
kwartałami, latami. W badaniach ekonomicznych mamy najczęściej do czynienia z dłuższymi szeregami danych
(np. dwanaście wartości dotyczących wielkości cen w kolejnych miesiącach pewnego roku). Dlatego w
badaniach empirycznych częściej stosuje się wyliczanie elastyczności w inny sposób, na przykład na podstawie
funkcji potęgowych (zob. część druga opracowania).
3
Porównaj uwagi na temat przyrostów względnych ze wstępu (str. 4).
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
dr Ewa Kusideł
18
1. pomiędzy obserwacją 1 i 2 – wzrost ceny z 2,5 do 5 £), któremu towarzyszył spadek popytu z 80
do 60 tys. biletów (o 25%);
2. pomiędzy obserwacją 2 i 3 – wzrost ceny z 5,0 do 7,5 £, któremu towarzyszył spadek popytu z 60
do 40 tys. biletów;
3. pomiędzy obserwacją 3 i 4 – wzrost ceny z 7,5 do 10 £, któremu towarzyszył spadek popytu z 40
do 20 tys. biletów.
W każdym z powyższych przypadków bezwzględne zmiany ceny i popytu są takie same (cena
rośnie zawsze o 2,5 £, popyt spada zawsze o 20 tys. szt.). W przypadku elastyczności, interesują nas
jednakże zmiany względne (procentowe), które są różne w trzech powyższych przypadkach, a
mianowicie:
1. cena rośnie o 100%: (5£-2,5£)/2,5£ = 1 = 100% (zob. objaśnienia do wzoru 2.2), popyt spada o
25%:
(60-80)/80 = - 0,25 = -25%4. Podstawiając te wartości do wzoru 2.2 otrzymujemy:
Ec =
− 0,25
− 25%
(lub
) = −0,25 . Elastyczność rzędu –0,25 oznacza, że wzrost ceny biletów
1
100%
na mecz o 1% powoduje spadek popytu o 0,25% (równie dobrze możemy powiedzieć, że spadek
ceny o 4% spowoduje wzrost popytu o 1%). Popyt jest nieelastyczny bowiem zgodnie z
paragrafem 2.1.1 zawiera się w przedziale: Ec∈(-1,0), co oznacza, że słabo reaguje na zmiany
ceny (rzeczywiście słabo, skoro 100% wzrost ceny spowodował tylko 25% spadek popytu).
2. cena rośnie o 50%: (7,5£-5£)/5£, popyt spada o ok. 33%: (40-60)/60 = - 0,33(3). Podstawiając te
wartości do wzoru 2.2 otrzymujemy: E c =
− 0,33
− 33%
(lub
) = −0,66 . Elastyczność rzędu –
0,5
50%
0,66 oznacza, że wzrost ceny biletów na mecz o 1% powoduje spadek popytu na nie o 0,66%.
Popyt jest w dalszym ciągu nieelastyczny: Ec∈(-1,0), czyli słabo reaguje na zmiany ceny, lecz
bardziej niż w przypadku 1.
3. cena rośnie o ok. 33%: (10£-7,5£)/7,5£= 0,33(3), popyt spada o 50%:
Podstawiając te wartości do wzoru 2.2 otrzymujemy:
Ec =
(20-40)/40 = - 0,5.
− 0,5
− 50%
(lub
) = −1,5 .
0,33
33%
Elastyczność rzędu –1,5 oznacza, że wzrost ceny biletów na mecz o 1% powoduje spadek popytu
na nie o 1,5%. Popyt jest elastyczny: Ec∈(-∝; -1), czyli silnie reaguje na zmiany ceny.
Z powyższych obliczeń wynika, że w zależności od ceny, wartości elastyczności cenowej są inne –
por. tabela 2.2.1a.
4
Każdą zmianę względną można wyrazić procentowo korzystając z prawidłowości, że jedna całość to 100%
(dlatego 0,1=10%, 0,5=50%, 0,01=1% i.t.d).
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
dr Ewa Kusideł
19
Tabela 2.2.1a. Wartości elastyczności popytu na bilety na mecz
Nr obserwacji
cena (w Ł)
popyt (w tys. szt.)
EC
1
2,5
80
-0,25
2
5,0
60
-0,66
3
7,5
40
-1,5
4
10,0
20
Źródło: obliczenia własne.
2.2.1. Interpretacja i wykorzystanie cenowej elastyczności popytu.
Jak już powiedziano powyżej, elastyczność cenowa mówi nam o ile procent zmieni się popyt, jeśli
cena wzrośnie o 1%. Np. elastyczność rzędu Ec=-0,25 oznacza, że wzrost (spadek) ceny o 1%
powoduje spadek (wzrost) popytu o 0,25%. Na tej podstawie możemy mniemać, że wzrost (spadek)
ceny o 2% spowoduje spadek (wzrost) popytu o 0,5%, a wzrost (spadek) ceny o 10% spowoduje
spadek (wzrost) popytu o 2,5% (ujemny znak elastyczności mówi nam o kierunku zmian ceny i popytu
a wartość elastyczności o sile tych zmian). Gdyby elastyczność była dodatnia (jak to się dzieje w
przypadku paradoksów ekonomicznych), np. rzędu +1,1, to oznaczałoby, że wzrost ceny o 1%
powoduje wzrost popytu o 1,1%.
Znajomość elastyczności cenowej pozwala nam tak "sterować" ceną, aby osiągać spodziewany (w
pewnych granicach) wzrost popytu. Na przykład na podstawie informacji z tablicy 2.2.1a można
stwierdzić o ile należy obniżyć cenę biletów, aby spowodować wzrost popytu o 10%. Zależy to od
wielkości elastyczności (która powoduje, że taki sam wzrost ceny powoduje różne zmiany w popycie),
a dokładnie, aby zwiększyć popyt o 10% należy obniżyć cenę o :
1. 40% przy cenie 2,5 £. Elastyczność wynosi tutaj EC= -0,25, czyli spadek ceny o 40% spowoduje
wzrost popytu o 40*0,25=10%;
2. 15% przy cenie 5,0 Ł. Elastyczność wynosi wtedy EC= -0,66, czyli spadek ceny o ok. 15%
spowoduje wzrost popytu o 15*0,66≈10%;
3. 6,6% przy cenie 7,5 £. Elastyczność wynosi wtedy EC= -1,5, czyli spadek ceny o ok. 6,6%
spowoduje wzrost popytu o 6,6*1,5≈10%.
Problem powyższy to w istocie rozwiązanie równania 2.2 z jedną niewiadomą. Jeżeli znamy wartość
elastyczności popytu i postulowaną (procentową) zmianę popytu, to nieznaną zmianę ceny (x)
wyliczamy jako: E C =
1.
5
− 0,25 =
∆P
. Dla powyższych przykładów oznacza to:
x
10%
10%
0,1
⇒x=
=
= −0,4 = −40% ;5
x
− 0,25 − 0,25
Zauważmy, że zmiany względne można wyrazić w postaci procentowej lub nie. Korzystamy tutaj z
prawidłowości, że 1=100%. Dzięki temu twierdzeniu, każdą liczbę dziesiętną można przedstawić za pomocą
formatu procentowego (bez „mnożenia przez 100”, lecz dzięki znajomości wspomnianej reguły). W ćwiczeniach
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
2.
− 0,66 =
3.
− 1,5 =
20
dr Ewa Kusideł
10%
10%
0,1
⇒x=
=
= −0,15 = −15% ;
x
− 0,66 − 0,66
10%
10%
0,1
⇒x=
=
= −0,066(6) = −6,6% .
x
− 1,5 − 1,5
Na tej samej zasadzie można rozważać problem dotyczący tego, jak należy zmienić popyt aby cena
wzrosła (lub spadła) o określoną wartość (jest to uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia, z
którego można zarówno rozpatrywać wpływ zmiany ceny na popyt, jak i wpływ zmian popytu na
cenę). W takim wypadku oznacza to rozwiązanie równania, w którym niewiadoma (x) znajduje się w
liczniku ułamka: E C =
x
. Na przykład, jeśli chcemy wiedzieć, jaka zmiana popytu musi nastąpić
∆C
(x) aby obniżyć ceny o 10%, to należy oczekiwać:
1. wzrostu popytu o 2,5% przy elastyczności –0,25:
− 0,25 =
x
⇒ x = −0,25 * −10% = −0,25 * −0,1 = +0,025 = 2,5% ;
− 10%
2. wzrostu popytu o 6,6% przy elastyczności –0,66:
− 0,66 =
x
⇒ x = −0,66 * −10% = −0,66 * −0,1 = +0,066 = 6,6% ;
− 10%
3. wzrostu popytu o 15% przy elastyczności –0,25:
− 1,5 =
x
⇒ x = −1,5 * −10% = −1,5 * −0,1 = +0,15 = 15% .
− 10%
Na tej samej zasadzie, samo obliczanie elastyczności jest rozwiązaniem równania, gdzie niewiadomą
jest elastyczność popytu: x =
∆P
.
∆C
Zadania
Wiadomo, że popyt na pewne dobro jest elastyczny. Oznacza to, że:
a) Ec>0
b) Ec<-1
c) Ed<0
Wiadomo, że popyt na pewne dobro jest nieelastyczny. Oznacza to, że:
a) Ec∈(-∝ ; -1)
b) Ec∈(-1; 0)
c) Ed∈(0 ; 1)
Współczynnik mieszanej, cenowej elastyczności popytu wynoszący ECb= -2, informuje nas o tym, że:
a) wzrost ceny dobra B o 15% spowoduje spadek popytu na dobro A o 30%
b) wzrost ceny dobra A o 15% spowoduje spadek popytu na to dobro o 30%
c) wzrost ceny dobra B o 1% spowoduje wzrost popytu na dobro A o 2%
tego formatu pomocne są arkusze kalkulacyjne w których komórce z wartością 0,1 przypisywana jest wartość
10% (a nie 0,1%) przy zamianie na format procentowy (Format→Komórki→Procentowy).
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
dr Ewa Kusideł
21
Popyt elastyczny to taki, który:
a) spada szybciej niż rosną ceny
b) rośnie szybciej niż rosną ceny
c) spada wraz ze spadkiem dochodów
Popyt nieelastyczny to taki, który:
a) spada szybciej niż rosną ceny
b) spada wolniej niż rosną ceny
c) rośnie wolniej niż rosną dochody
Popyt elastyczny to taki, który:
a) rośnie szybciej niż rosną ceny
b) spada wolniej niż spadają ceny
c) rośnie szybciej niż spadają ceny
Popyt nieelastyczny to taki, który:
a) spada szybciej niż rosną ceny
b) rośnie wolniej niż spadają ceny
c) rośnie szybciej niż spadają ceny
Elastyczność cenowa popytu na pewne dobro EC= - 1,3. Oznacza to, że:
a) wzrost ceny dobra komplementarnego o 1% spowoduje wzrost popytu na dobro A o 1,3%
b) wzrost ceny tego dobra o 1% spowoduje spadek popytu na nie o 1,3%
c) wzrost dochodów o 1 zł spowoduje wzrost popytu o 1,3 jednostki
Elastyczność cenowa popytu na pewne dobro EC= + 1,3. Oznacza to, że:
a) wzrost ceny dobra komplementarnego o 1% spowoduje wzrost popytu na dobro A o 1,3%
b) wzrost ceny tego dobra o 1% spowoduje spadek popytu na nie o 1,3%
c) mamy do czynienia z paradoksem ekonomicznym
2.2.2. Wpływ elastyczności cenowej na przychody ze sprzedaży
Wiedząc, że przychód ze sprzedaży (S) danego produktu jest równy iloczynowi ceny tego produktu
(C) i wielkości jego sprzedaży (wielkości popytu- P): S=C*P, należy się zastanowić, czy podobnie jak
w przypadku popytu, spadek ceny powoduje wzrost przychodów ze sprzedaży. Posłuży nam do tego
ponownie przykład dotyczący popytu na bilety na mecz – por. tabela 2.2.1 i 2.2.1a. Poniżej
uzupełniamy ją o wielkości przychodów ze sprzedaży policzonych jako iloczyn ceny jednostkowej
biletu i towarzyszącemu jej popytowi (np. dla ceny 2,5 £ zaobserwowano popyt rzędu 80 tys. szt.,
zatem wielkość przychodów ze sprzedaży wynosi 2,5*80=200 tys. £).
Tabela 2.2.2. Przychody ze sprzedaży biletów na mecz osiągane przy różnej cenie i popycie
Nr obserwacji
cena (w Ł)
1
2,5
2
5,0
3
7,5
4
10,0
Źródło: obliczenia własne.
popyt (w tys. szt.)
80
60
40
20
przychód (tys. Ł)
200
300
300
200
elastyczność
-0,25
-0,66
-1,5
Jak widać zmiana ceny miała w tych trzech wypadkach różny wpływ na przychody ze
sprzedaży:
1. przy cenie 2,5£, jej wzrost do 5£ spowodował wzrost przychodów ze sprzedaży z 200 do 300
tys.£;
2. przy cenie 5£, jej wzrost do 7,5£ nie spowodował wzrostu przychodów ze sprzedaży;
Elastyczności popytu: rola cen i dochodów
dr Ewa Kusideł
22
3. przy cenie 7,5£, jej wzrost do 10£ spowodował spadek przychodów ze sprzedaży z 300 do
200 tys. £.
W powyższym przykładzie zmiany ceny następują dość radykalnie. Gdyby prześledzić bardziej
szczegółowe informacje na temat ceny i popytu, otrzymalibyśmy następujące wartości elastyczności i
przychodów ze sprzedaży6:
Tabela 2.2.2a7 Przychody ze sprzedaży biletów na mecz osiągane przy różnej cenie i popycie
Nr obserwacji
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
cena (w Ł)
1,0
2,0
2,5
3,0
4,0
5,0
6,0
6,25
6,5
7,5
8,0
9,0
10,0
popyt (w tys. szt.)
92
84
80
76
68
60
52
50
48
40
36
28
20
przychód (tys. Ł)
92
168
200
228
272
300
312
312,5
312
300
288
252
200
Elastyczność
-0,09
0,19
-0,25
-0,32
-0,47
-0,66
0,92
-1,00
-1,08
-1,50
-1,78
-2,57
Źródło: obliczenia własne.
Zauważmy, że o ile wzrost ceny w każdym przypadku powodował spadek popytu, to tego samego nie
możemy powiedzieć o przychodach ze sprzedaży, które do pewnego momentu rosły wraz ze wzrostem
ceny, a począwszy od ceny 6,25£ spadały. Zauważmy, że sytuacji gdy wzrostowi cen towarzyszy
wzrost przychodów ze sprzedaży towarzyszą elastyczności z przedziału od –1 do 0, zaś gdy wzrostowi
cen towarzyszy spadek przychodów ze sprzedaży towarzyszą elastyczności mniejsze od –1.
Generalnie widzimy, że
1. Jeśli Ec<-1, czyli popyt jest elastyczny, to wzrost (spadek) ceny powoduje spadek (wzrost)
przychodów ze sprzedaży;
2. Jeśli Ec∈(-1;0), czyli popyt jest nieelastyczny, to wzrost (spadek) ceny powoduje wzrost
(spadek) przychodów ze sprzedaży;
3. Jeśli Ec=-1, to osiągamy maksymalne przychody ze sprzedaży. Każda zmiana ceny, zarówno
wzrost jak i spadek spowoduje spadek przychodów ze sprzedaży.
Z powyższej zależności wynika, że znajomość elastyczności cenowej popytu pozwala tak
sterować ceną produktu, aby osiągać coraz to większe przychody ze sprzedaży: podwyższać cenę dla
produktów o popycie nieelastycznym, obniżać cenę dla produktów o popycie elastycznym. Powyższa
reguła jest najbardziej praktycznym wykorzystaniem elastyczności popytu w projektowaniu działań
biznesowych.
6
Dodatkowe wartości cen i popytu obliczono, przy założeniu ich proporcjonalnych zmian.
Abstrahując na razie skąd wzięły się te dodatkowe informacje na temat ceny i popytu, proponujemy spróbować
dokonania własnych obliczeń elastyczności traktując to jako ćwiczenie na zastosowanie wzoru 2.2.
7