Co to jest lateralizacja

Co to jest lateralizacja?
Lateralizacją nazywamy proces dojrzewania systemu nerwowego zmierzający w
kierunku lokalizacji i specjalizacji funkcji korowych. Rezultatem tego procesu
jest dominacja jednej półkuli nad drugą w określonych funkcjach. Jest to
końcowy etap wszystkich wcześniejszych procesów integracji sensorycznej .
Zewnętrznie lateralizacja to funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała w
zakresie różnych funkcji głównie wzrokowych - przewaga jednego oka /dziecko
patrzy przez dziurkę jednym okiem tym dominującym/ , słuchowych - przewaga
jednego ucha, ruchowa - przewaga jednej ręki i nogi /używa do pisania stale tej
samej ręki/ , dotykowa - przewaga czuciowa jednej strony ciała . Najczęściej
mówimy o prawidłowej lateralizacji gdy dziecko posługuje się tą samą ręka i
używa tego samego oka a więc np. pisze prawa ręką i patrzy przez dziurkę w
drzwiach prawym okiem lub odwrotnie patrzy lewym okiem i posługuje się
lewą ręką.
Proces lateralizacji rozpoczyna się około 6 m.ż. , a powinien
skończyć się
około 6 r.ż. Zanim jednak proces lateralizacji zostanie ukończony i dokona się
specjalizacja, poszczególne części mózgu muszą rozwinąć prawidłową
współpracę oraz sposoby kontaktowania się między sobą. Jeśli komunikacja
między półkulami jest słaba, wówczas obie
dążą do rozwoju tych samych
funkcji .Zewnętrznie przejawia się to na przykład tym, że dziecko zaczyna
używać do wykonywania precyzyjnych zadań motorycznych obu rąk w podobny
sposób , wydaje się jakby obie kończyny były w podobny sposób sprawne / np.
rysowanie /. Innym objawem zakłóceń w rozwoju lateralizacji są trudności z
przekraczaniem linii środkowej ciała , wówczas każda ręka preferuje działanie
po własnej stronie. Na przykład dziecko rysuje linię do ośrodka kartki prawą
ręka , następnie przekłada ołówek do lewej reki i rysuje dalej.
Również skrzyżowana lateralizacja jest nieprawidłowym przejawem rozwoju
lateralizacji . Dziecko z tym zaburzeniem np. posługuje się prawą ręką ale
używa lewego oka gdy ma za zadanie popatrzeć przez dziurkę od klucza.
U dzieci z mózgowym porażeniem na skutek wielu czynników,
między
innymi wolniejszego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego i uszkodzeń
mózgu proces lateralizacji jest często opóźniony i
zakłócony. Zaburzenia
lateralizacji przejawiają się deficytami w zakresie obustronnej koordynacji
ruchowej, przekraczaniu linii środkowej ciała oraz nieustaloną lateralizacją.
Słaba obustronna koordynacja motoryczna jest tendencją do używania
niezależnie każdej z rąk po swojej stronie ciała. Obserwuje się to w postaci
niechęci do używania obu rąk jednocześnie przy wykonywaniu takich czynności
, które tego wymagają np. przy pisaniu - jedna ręka pisze druga zamiast trzymać
zeszyt lub kartkę leży na kolanie lub bezwładnie zwisa.
Tendencja
ta
często wiąże się z trudnościami w przekraczaniu linii
środkowej ciała. Dzieci z tego typu trudnościami rysują po jednej stronie kartki
lub gdy dochodzą do środka przekładają ołówek do drugiej ręki. Dysfunkcje w
przekraczaniu linii środkowej ciała dotyczą również ruchów oczu. Podczas
śledzenia przedmiotu w linii horyzontalnej w momencie przekraczania przez
oko linii środkowej obserwuje się drgnięcia , zgubienie przedmiotu , mrugnięcia
powiekami.
Proces
specjalizacji
półkul
mózgowych
powinien
zakończyć
się
wykształceniem jednorodnej lateralizacji .Wówczas wiodące oko , ręka i noga
będą po tej samej stronie - prawej lub lewej. Najczęściej spotykane trudności
wynikające z tych zakłóceń lateralizacji to:
a. problemy w nauce czytania - dzieci podczas czytania gubią litery, sylaby,
czasem całe słowa , gubią linię w której czytały tak , że początek zdania
jest w jednej linii, a koniec w drugiej
b. zaburzenia w przepisywaniu z tablicy- dzieci gubiąc linię w której
przepisują gubią litery , czasem całe wyrazy
c. kłopoty z szybkim różnicowaniem lewo - prawo
d. błędy w pisowni liter o podobnym kształcie , lecz inaczej ułożonych w
przestrzeni np. b-d , n-u
e. obniżony poziom graficzny
Terapia dysfunkcji w zakresie procesów lateralizacji powinna dotyczyć
najpierw funkcji mających wpływ na kształtowanie się obustronnej koordynacji
motorycznej następnie umiejętności przekraczania linii środkowej ciała .
Najlepsze efekty w tym zakresie przynosi terapia integracji sensorycznej ,
ponieważ specjalizacja stron mózgu to jeden z jej końcowych efektów .