Pobierz pierwsze strony i spis treści
Transkrypt
Pobierz pierwsze strony i spis treści
Praktyczna ultrasonografia w po³o¿nictwie i ginekologii Motto Poczêci w ekstazie, urodzeni w bólu, umieramy w przera¿eniu. Prze¿ywamy dni, dziel¹c czas miêdzy nadziejê i strach. Dziœ jest w nas wiêcej obaw. Wymieramy, bo ci, którzy siê rodz¹, nie nad¹¿aj¹ za odchodz¹cymi. Tak ponoæ bêdzie po raz pierwszy w naszej historii. Wcale tak byæ nie musi. Chroñmy ¿ycie od chwili poczêcia, pomó¿my mu przetrwaæ. Ka¿demu dajmy szansê. Tu nie wystarczy tylko chcieæ. Trzeba wiedzieæ du¿o, bardzo du¿o. Gdy ksi¹¿ka ta obroni przed zagro¿eniem choæ jedno ¿ycie, spe³ni siê nasz sen. Wiem, ¿e czyniæ bêdzie to nie raz. Bo wiedza jest najwy¿szym s³ug¹ ¿ycia. prof. dr hab. Witold Modzelewski Marek Pietryga Jacek Br¹zert Praktyczna ultrasonografia w po³o¿nictwie i ginekologii Wydawnictwo Exemplum • Poznañ 2012 Praktyczna ultrasonografia w po³o¿nictwie i ginekologii Marek Pietryga, Jacek Br¹zert © Copyright Exemplum Poznañ 2012, Poland All rights reserved Autor motta prof. dr hab. Witold Modzelewski Uniwersytet Warszawski Instytut Studiów Podatkowych Autorzy rycin Artur P³awski ([email protected]) Jowita Ratajczak Bartosz Pietryga Exemplum Korekta i adiustacja Ma³gorzata Szkudlarska Redakcja techniczna Tomasz Adamski Utwór w cał oúci ani we fragmentach nie moýe byã powielany ani rozpowszechniany za pomocà urzàdzeñ elektronicznych, kopiujàcych, nagrywajàcych i innych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. Maj¹c na uwadze odmiennoœæ opinii dotycz¹cych metod diagnozowania, postêp w naukach medycznych oraz mo¿liwoœæ wyst¹pienia b³êdu, Autorzy uprzejmie prosz¹ o uwa¿n¹ ocenê informacji zamieszczonych w ksi¹¿ce. Szczególne podziêkowania i wyrazy wdziêcznoœci Ma³gorzacie i Jakubowi ISBN 978-83-62690-06-0 Wydawca Exemplum [email protected] www.exemplum.pl Kole¿anki i Koledzy Praktyczna ultrasonografia w po³o¿nictwie i ginekologii zawiera zarówno wiadomoœci, jak i zbiór praktycznych porad z zakresu ultrasonografii. Ksi¹¿ka ta skierowana jest do studentów i lekarzy znajduj¹cych siê na ró¿nych etapach zawodowego zaawansowania. Powsta³a ona na podstawie naszej wczeœniejszej publikacji pt. Podstawy praktycznej ultrasonografii w ginekologii i po³o¿nictwie, która spotka³a siê z ¿yczliwym przyjêciem Czytelników. W Praktycznej ultrasonografii w po³o¿nictwie i ginekologii staraliœmy siê utrzymaæ praktyczny charakter podrêcznika, wprowadzaj¹c zarazem nowe zagadnienia dotycz¹ce ultrasonografii w ginekologii oraz prezentacjê przypadków klinicznych. Zamieszczone zdjêcia (³¹cznie 2288, w tym 1890 wykonanych przez nas osobiœcie) bêd¹ na pewno pomocne w codziennej diagnostyce ultrasonograficznej. Nowoœci¹ jest, stworzona specjalnie na potrzeby tej publikacji, oryginalna strona internetowa: www.praktycznaultrasonografia.pl, na której Czytelnik znajdzie filmy wideo badañ ultrasonograficznych i dodatkowe zdjêcia. W zamyœle Autorów strona ta ma spe³niaæ rolê platformy s³u¿¹cej ci¹g³emu uzupe³nianiu wiadomoœci zawartych w ksi¹¿ce, informowaniu o nowoœciach z zakresu diagnostyki oraz wymianie doœwiadczeñ miêdzy lekarzami. Zaszczytem dla nas by³o wspó³tworzenie tej ksi¹¿ki z najwybitniejszymi specjalistami z zakresu ultrasonografii w ginekologii i po³o¿nictwie w Polsce. Praktyczne porady przez nich przekazane z pewnoœci¹ wzbogac¹ wiedzê i przyczyni¹ siê do podniesienia poziomu diagnostyki prenatalnej oraz obrazowania w ginekologii. Natomiast wspó³praca z prof. Kyprosem H. Nikolaidesem, prof. Saemundurem Gudmundssonem i prof. Torvidem Kiserudem by³a dla nas wielk¹ osobist¹ inspiracj¹ do dalszej edukacji i pracy. Zdajemy sobie sprawê, ¿e zgromadzony materia³ nie obejmuje wszystkich zagadnieñ ultrasonografii w ginekologii i po³o¿nictwie. Staraliœmy siê jednak w mo¿liwie przystêpny i praktyczny sposób przedstawiæ nasze doœwiadczenia. Podstawy praktycznej wiedzy zawarte w tej ksi¹¿ce pomog¹ lepiej zrozumieæ inne specjalistyczne publikacje z zakresu diagnostyki prenatalnej, echokardiografii p³odu, terapii p³odu i onkologii ginekologicznej. Intencjà autorów byùo, aby ksiàýka miaùa charakter przewodnika po ultrasonografii z zakresu ginekologii i poùoýnictwa, stanowiàcego kontynuacjæ i rozwiniæcie myúli wielkopolskich twórców polskiej ultrasonografii ginekologicznej, a w szczególnoœci prof. Marka Spaczyñskiego. Forma przedstawionej tu wiedzy wychodzi naprzeciw oczekiwaniom uczestników kursów ultrasonograficznych, a przeprowadzone podczas ich trwania liczne dyskusje i polemiki znacz¹co wp³ynê³y na ostateczny kszta³t ksi¹¿ki, za co serdecznie Pañstwu dziêkujemy. Marek Pietryga Jacek Br¹zert Praktyczna ultrasonografia w po³o¿nictwie i ginekologii dr hab. n. med. Marek Pietryga Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych, Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Jacek Br¹zert Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych, Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wspó³autorzy rozdzia³ów dr n. med. Piotr Bacela dr n. med. Andrzej Brêborowicz Klinika Chirurgii Dzieciêcej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu St. Luke’s Roosevelt Hospital Department of Obstetrics and Gynecology New York dr n. med. Arkadiusz Banach Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Grzegorz Henryk Brêborowicz Klinika i Katedra Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Pawe³ Basta dr n. med. Marek Budner Klinika Ginekologii i Onkologii Katedra Ginekologii i Poùoýnictwa Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloñski w Krakowie Klinika Ginekologii i Poùoýnictwa, Centrum Leczenia Raka Piersi Helios Klinikum, Bad Saarow, Niemcy prof. dr hab. n. med. Romuald Biczysko Klinika i Katedra Neonatologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr med. Ewa Burchardt-Kroll Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr hab. n. med. Micha³ B³aszczyñski Klinika i Katedra Chirurgii, Traumatologii i Urologii Dzieciæcej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. farm. Marek Chuchracki Centralne Laboratorium Ginekologiczno-Po³o¿niczego Szpitala Klinicznego Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Wojciech Cnota lek. med. Hubert Bochyñski Klinika Onkologii Ginekologicznej Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Oddziaù Kliniczny Poùoýnictwa i Ginekologii Katedra Zdrowia Kobiety Úlàski Uniwersytet Medyczny w Katowicach prof. dr hab. n. med. Artur Czekierdowski dr hab. n. med. Dariusz Borowski I Katedra i Klinika Po³o¿nictwa i Ginekologii Warszawski Uniwersytet Medyczny I Klinika i Katedra Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie dr n. med. Bartosz Czuba prof. dr hab. n. med. Jacek Br¹zert Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Oddziaù Kliniczny Poùoýnictwa i Ginekologii Katedra Zdrowia Kobiety Œl¹ska Akademia Medyczna w Katowicach lek. med. Adam Czy¿yk dr n. med. Krystyna Br¹zert Klinika i Katedra Neonatologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Katedra Endokrynologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu lek. med. Ewa Draga dr n. med. Maciej Br¹zert Klinika Niep³odnoœci i Endokrynologii Rozrodu Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Niep³odnoœci Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi prof. dr hab. n. med. Krzysztof Drews dr n. med. Roman Juchnowicz Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych Katedra Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Oddzia³ Ginekologiczno-Po³o¿niczy Szpital Œwiêtej Trójcy w P³ocku prof. dr hab. n. med. Mariusz Dubiel Klinika Medycyny Matczyno-P³odowej i Ginekologii Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi dr hab. n. med. Piotr Kaczmarek Collegium Medicum Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu Oddziaù Ginekologii, Poùoýnictwa oraz Patologii Ciàýy Szpitala Miejskiego w Bydgoszczy dr n. med. Piotr Dydowicz Pracownia Ultrasonografii Ginekologiczno-Po³o¿niczego Szpitala Klinicznego Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Sebastian Foryœ Zak³ad Diagnostyki i Profilaktyki Wad Wrodzonych Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi lek. med. Agnieszka Kaluba-Skotarczak Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych Katedra Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Karina Kapczuk Klinika Ginekologii Katedra Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Jakub Kornacki prof. dr hab. n. med. Zbigniew Friebe Klinika Ginekologii Katedra Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Rozrodczoœci Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu lek. med. Marta Kostrzewa prof. dr hab. n. med. Janusz Gadzinowski Klinika i Katedra Neonatologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Niep³odnoœci Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi dr n. med. Beata Kroczek-Grz¹dzielska lek. med. Anna G¹siorowska-Szczot Oddziaù Ginekologiczno-Po³o¿niczy Podhalañski Szpital Specjalistyczny w Nowym Targu Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Katarzyna Grewling-Szmit lek. med. Zbigniew Kurpik Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Pracownia Ultrasonografii Ginekologiczno-Po³o¿niczego Szpitala Klinicznego Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu lek. med. Pawe³ Gutaj Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Rafa³ Iciek Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu lek. med. Waldemar Krzeszowski Klinika Niep³odnoœci Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi dr n. med. Jarosùaw Lach Oddziaù Ginekologii, Poùoýnictwa oraz Patologii Ciàýy Szpitala Miejskiego w Bydgoszczy lek. med. Anna Lauda-Úwieciak dr n. med. Katarzyna Janiak Zak³ad Diagnostyki i Profilaktyki Wad Wrodzonych Uniwersytetu Medycznego w £odzi, Katedra Morfologii i Embriologii Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki prof. dr hab. n. med. Andrzej Jankowski Klinika Chirurgii Dzieciêcej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. S³awomir Jêdrzejczyk Klinika Szybkiej Diagnostyki i Terapii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny w £odzi Oddziaù Ginekologii, Poùoýnictwa oraz Patologii Ciàýy Szpitala Miejskiego w Bydgoszczy prof. dr hab. n. med. Andrzej £ysikiewicz Clinical Obstetrics and Gynecology Columbia University College of Physicians and Surgeons St. Luke’s Roosevelt Hospital, Department of Obstetrics and Gynecology New York dr n. med. Magdalena Magnowska Klinika Onkologii Ginekologicznej Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Piotr Magnowski dr n. med. Aleksandra Persona-Œliwiñska Klinika Onkologii Ginekologicznej Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Wioletta Meissner dr n. med. Tomasz Piekarski Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. S³awomir Meller dr hab. n. med. Marek Pietryga Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. B³a¿ej Mêczekalski dr n. med. Dorota Pietrzycka Katedra Endokrynologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika i Katedra Neonatologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Jan Miedzianowski lek. med. Agnieszka Podfigurna-Stopa Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Katedra Endokrynologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Jadwiga Moll Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych Katedra Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Kardiologii Dzieciæcej Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi dr n. med. Emilia Po³czyñska-Kaniak lek. med. Katarzyna Moszczyñska lek. med. Grzegorz Poprawski Oddziaù Ginekologii, Poùoýnictwa oraz Patologii Ciàýy Szpitala Miejskiego w Bydgoszczy Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Tomasz Moszura Klinika Kardiologii Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi dr n. med. Aneta Porêba Katedra i Oddzia³ Kliniczny Ginekologii i Po³o¿nictwa Œl¹skiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach dr n. med. Bart³omiej Mroziñski Klinika Kardiologii i Nefrologii Dzieciêcej I Katedra Pediatrii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Krzysztof Preis Klinika Po³o¿nictwa Gdañski Uniwersytet Medyczny dr n. med. Julia Murlewska dr n. med. Piotr Puacz Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych Katedra Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Ewa Nowak-Markwitz prof. dr hab. n. med. Tomasz Rachberger Klinika Onkologii Ginekologicznej Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu II Katedra i Klinika Ginekologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie prof. dr hab. n. med. Tomasz Opala Zak³ad Diagnostyki i Profilaktyki Wad Wrodzonych Uniwersytet Medyczny (ZDiPWW) w £odzi Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki; prof. dr hab. n. med. Maria Respondek-Liberska Klinika i Katedra Zdrowia Matki i Dziecka Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Leszek Pawelczyk dr hab. n. med. Mariola Ropacka-Lesiak Klinika Niep³odnoœci i Endokrynologii Rozrodu Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Katedra i Klinika Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Stefan Sajdak prof. dr hab. n. med. Ewa Wender-O¿egowska Klinika Ginekologii Operacyjnej Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Piotr Sieroszewski dr hab. n. med. Piotr Wêgrzyn I Katedra Ginekologii i Po³o¿nictwa Uniwersytet Medyczny w £odzi I Katedra i Klinika Po³o¿nictwa i Ginekologii Warszawski Uniwersytet Medyczny lek. med. Jacek Skórczewski prof. dr hab. n. med. Andrzej Pawe³ Wieczorek Oddziaù Ginekologii, Poùoýnictwa oraz Patologii Ciàýy Szpitala Miejskiego w Bydgoszczy Zak³ad Radiologii Dzieciêcej Uniwersytet Medyczny w Lublinie prof. dr hab. n. med. Jana Skrzypczak prof. dr hab. n. med. Miros³aw Wielgoœ Klinika Rozrodczoœci Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu I Katedra i Klinika Po³o¿nictwa i Ginekologii Warszawski Uniwersytet Medyczny dr n. med. Maciej S³odki Klinika Medycyny Matczyno-P³odowej i Ginekologii Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi prof. dr hab. n. med. Jan Wilczyñski Zak³ad Diagnostyki i Profilaktyki Wad Wrodzonych Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi lek. med. Kamila Witczak prof. dr hab. n. med. Zbigniew S³omko Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych Katedra Perinatologii i Ginekologii Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Ginekologii Operacyjnej Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr n. med. Agata W³och prof. dr hab. n. med. Krzysztof Sodowski Oddziaù Kliniczny Poùoýnictwa i Ginekologii Katedra Zdrowia Kobiety Úlàski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Oddziaù Kliniczny Poùoýnictwa i Ginekologii Katedra Zdrowia Kobiety Úlàski Uniwersytet Medyczny w Katowicach lek. med. Justyna Wojtera prof. dr hab. n. med. Marek Spaczyñski Klinika Onkologii Ginekologicznej Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu prof. dr hab. n. med. Robert Z. Spaczyñski Klinika Niep³odnoœci i Endokrynologii Rozrodu Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Niep³odnoœci Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi dr n. med. Hubert Wolski Oddziaù Ginekologiczno-Po³o¿niczy Podhalañski Szpital Specjalistyczny w Nowym Targu dr n. med. Magdalena Maria WoŸniak II Katedra i Klinika Ginekologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie prof. dr hab. n. med. Krzysztof Szaflik Klinika Niep³odnoœci Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi dr n. med. Agnieszka Zawiejska lek. med. Tomasz Szaflik Klinika Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Klinika Niep³odnoœci Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w £odzi dr n. med. Jarosùaw Szuùczyñski Oddziaù Neonatologii Szpitala Miejskiego w Bydgoszczy dr n. med. Ma³gorzata Œwi¹tkowska-Freund Klinika Po³o¿nictwa Gdañski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. Andrzej Tretyn Katedra Biotechnologii Uniwersytet Mikoùaja Kopernika w Toruniu mgr Katarzyna Zió³kowska Pracownia Cytogenetyczna Centralne Laboratorium Ginekologiczno-Po³o¿niczego Szpitala Klinicznego Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Ksi¹¿kê dedykujê Tacie Erazmowi, mojemu pierwszemu nauczycielowi, jednemu z pionierów wprowadzania ultrasonografii w Polsce oraz Ani, Bartoszowi, Tomkowi i Mamie których mi³oœæ i wsparcie rodzinne by³y bezcenn¹ pomoc¹ Marek Doc. dr hab. n. med. Marek Pietryga Adiunkt Kliniki Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych, Katedry Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Kierownik Pracowni Ultrasonografii Ginekologiczno-Po³o¿niczego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Przewodnicz¹cy Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Autor 215 prac naukowych w czasopismach polskich i zagranicznych, wspó³redaktor ksi¹¿ki Ultrasonografia dopplerowska w po³o¿nictwie i ginekologii oraz autor rozdzia³ów w 7 innych publikacjach ksi¹¿kowych. W latach 2001/2002 kilkumiesiêczne sta¿e kliniczne w zakresie diagnostyki prenatalnej w King's College Hospital, Harris Birthright Research Centre for Fetal Medicine; Department of Obstetrics and Gynecology w Londynie pod kierownictwem prof. K. Nicolaidesa. Od 2003 roku wspó³praca naukowo-badawcza z University Hospital MAS; Department of Obstetrics and Gynecology University of Lund w Malmö, pod kierunkiem prof. S. Gudmundssona. Uczestnik kursów w zakresie ultrasonografii trójwymiarowej organizowanych przez International Academy of Medical Ultrasound w Wiedniu. Od 2003 roku cz³onek grupy ekspertów Focus Doppler Perinatal Group z International Society of Ultrasound in Obstetrics (ISUOG) oraz sekretarz Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. W 2005 roku publikacja pracy w renomowanym czasopiœmie „Circulation” Abnormal uterine doppler is related to vasculopathy in pre-gestational diabetes. Circulation 2005.112:2496-2500; IF – 12.563. W 2006 roku Nagroda Ministra Zdrowia za zbiór prac naukowych na temat ci¹¿y powik³anej cukrzyc¹. Od 2007 roku badania naukowe prowadzone z Roosevelt Hospital University of Columbia, New York. Departament of Obstetrics and Gynecology. W latach 2008-2011 kierownik Katedry Pielêgniarstwa na Wydziale Fizjoterapii Pañstwowej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Koninie. W 2009 roku otrzyma³ Nagrodê Ministra Zdrowia za ksi¹¿kê Praktyczna ultrasonografia dopplerowska w po³o¿nictwie. Podstawy oceny serca p³odu. Prof. dr hab. n. med. Jacek Br¹zert Kierownik Kliniki Po³o¿nictwa i Chorób Kobiecych, Katedry Ginekologii, Po³o¿nictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Autor ponad 200 publikacji naukowych w czasopismach polskich i zagranicznych oraz kilku podrêczników z zakresu diagnostyki ultrasonograficznej w po³o¿nictwie i ginekologii. Wspó³redaktor ksi¹¿ek: Ultrasonografia dopochwowa w ginekologii i po³o¿nictwie, Ultrasonografia dopplerowska w po³o¿nictwie i ginekologii. Redaktor kwartalnika „Ultrasonografia w Ginekologii i Po³o¿nictwie”. Od 2003 roku przewodnicz¹cy Sekcji Ultrasonografii PTG. Laureat nagród i wyró¿nieñ Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej za publikacje oraz w³adz uczelni za dzia³alnoœæ dydaktyczn¹. Kierownik licznych projektów naukowych, promotor doktoratów i opiekun habilitacji. Organizator wielu szkoleñ, kursów i kongresów z zakresu zastosowania nowoczesnych metod diagnostycznych w po³o¿nictwie i ginekologii. Wyk³adowca, cz³onek licznych komisji i zespo³ów ekspertów odpowiedzialnych za opracowanie rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Prezes Stowarzyszenia na rzecz Zdrowia Matki i Dziecka. W 2006 roku Nagroda Zespo³owa I Stopnia Ministra Zdrowia za publikacjê w renomowanym czasopiœmie „Circulation” Abnormal uterine doppler is related to vasculopathy in pre-gestational diabetes. Circulation 2005.112:2496-2500; IF – 12.563. W 2009 roku otrzyma³ Nagrodê Ministra Zdrowia za ksi¹¿kê Praktyczna ultrasonografia dopplerowska w po³o¿nictwie. Podstawy oceny serca p³odu. Spis treœci WSTÊP Bezpieczeñstwo i wskazówki techniczne badañ ultrasonograficznych 1. Bezpieczeñstwo badañ ultrasonograficznych w ginekologii i po³o¿nictwie – nowoœci roku 2012 23 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert, Agnieszka Zawiejska, Mariusz Dubiel, Grzegorz H. Brêborowicz 2. Techniczne wskazówki dla oceny przep³ywu krwi w badaniu dopplerowskim 31 Marek Pietryga PO£O¯NICTWO Diagnostyka wad rozwojowych 1. Diagnostyka ultrasonograficzna miêdzy 5. a 10. tygodniem ci¹¿y 45 Marek Pietryga 2. Badanie ultrasonograficzne p³odu miêdzy 11. a 14. tygodniem ci¹¿y 85 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert, Zbigniew Kurpik 3. Praktyczne wskazówki do badania ultrasonograficznego p³odu miêdzy 11. a 14. tygodniem ci¹¿y 103 Marek Pietryga 4. Badanie ultrasonograficzne miêdzy 18. a 24. tygodniem ci¹¿y Marek Pietryga, Jacek Br¹zert 143 5. Ultrasonograficzna ocena uk³adu kostno-szkieletowego 161 Mariola Ropacka-Lesiak 6. Obrazowanie ultrasonograficzne uk³adu pokarmowego 175 Marek Pietryga 7. Omphalocele i gastroschisis w diagnostyce ultrasonograficznej 213 Marek Pietryga, Micha³ B³aszczyñski 8. Obrazowanie ultrasonograficzne uk³adu moczowo-p³ciowego 231 Marek Pietryga 9. Obrazowanie ultrasonograficzne uk³adu nerwowego 259 Marek Pietryga 10. Praktyczne obrazowanie twarzoczaszki 291 Marek Pietryga 11. Obrzêk immunologiczny 323 Agnieszka Kaluba-Skotarczak, Piotr Puacz, Emilia Po³czyñska-Kaniak, Krzysztof Drews 12. Praktyczne podstawy oceny prenatalnej serca i obrazowania p³uc 331 Marek Pietryga 13. Niedomykalnoœæ zastawki trójdzielnej w I trymestrze ci¹¿y 399 Mariola Ropacka-Lesiak 14. Kardiomegalia u p³odu 405 Maria Respondek-Liberska 15. Podstawy diagnostyki wad rozwojowych serca 413 Bart³omiej Mroziñski, Marek Pietryga 16. Obrazowanie ultrasonograficzne aberracji chromosomalnych Nowe markery ultrasonograficzne 433 Marek Pietryga 17. Badania dopplerowskie w ci¹¿y wielop³odowej 471 Mariola Ropacka-Lesiak Badania dopplerowskie 18. Kr¹¿enie mózgowe 495 Marek Pietryga, Mariusz Dubiel, Jacek Br¹zert, Wioletta Meissner, Beata Kroczek-Grz¹dzielska, Katarzyna Grewling-Szmit, Maciej Br¹zert 19. Badanie dopplerowskie têtnicy pêpowinowej 515 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert, Katarzyna Grewling-Szmit, Miros³aw Wielgoœ, Bartosz Czuba, Piotr Wêgrzyn 20. Badanie dopplerowskie têtnicy macicznej w medycynie perinatalnej Marek Pietryga, Anna G¹siorowska-Szczot, Hubert Wolski, Jacek Br¹zert 527 21. Badanie dopplerowskie przewodu ¿ylnego i ¿y³y pêpowinowej. Wskazówki praktyczne 553 Marek Pietryga 22. Badanie dopplerowskie w ci¹¿y powik³anej cukrzyc¹ 575 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert, Romuald Biczysko, Ewa Wender-O¿egowska, Jan Wilczyñski, Mariusz Dubiel, Agnieszka Zawiejska 23. Diagnostyka objawów zagro¿enia ¿ycia p³odu w badaniu ultrasonograficznym 587 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert, Krzysztof Szaflik, Krzysztof Sodowski, Zbigniew S³omko, Dariusz Borowski, Piotr Sieroszewski, Piotr Kaczmarek 24. Stany zachowania p³odu 597 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert, Tomasz Opala, Andrzej Brêborowicz Metody diagnostyczne porodu przedwczesnego 25. Ocena ultrasonograficzna szyjki macicy 607 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert 26. Elastografia w obrazowaniu szyjki macicy 623 Ma³gorzata Œwi¹tkowska-Freund, Krzysztof Preis Inwazyjna i nieinwazyjna diagnostyka genetyczna 27. Inwazyjna diagnostyka prenatalna 629 Krzysztof Szaflik, Justyna Wojtera, Waldemar Krzeszowski, Ewa Draga, Tomasz Szaflik, Marta Kostrzewa 28. Analiza komórek i DNA p³odu w kr¹¿eniu matki – nowe trendy w nieinwazyjnej diagnostyce prenatalnej 647 Marek Pietryga, Katarzyna Zió³kowska 29. Zastosowanie badañ cytogenetycznych i molekularnych w diagnostyce prenatalnej 653 Katarzyna Zió³kowska, Marek Chuchracki Ocena blizny po ciêciu cesarskim 30. Ocena blizny po ciêciu cesarskim w okresie przedporodowym 669 Aneta Porêba, Marek Pietryga Obrazowanie pop³odu 31. £o¿ysko i sznur pêpowinowy Marek Pietryga, Piotr Dydowicz, Jacek Br¹zert 687 GINEKOLOGIA 1. Obrazowanie macicy i jajników sond¹ brzuszn¹. Ultrasonografia ginekologiczna wieku rozwojowego 715 Karina Kapczuk, Zbigniew Friebe, Marek Pietryga 2. Ultrasonograficzna ocena macicy i jajników w okresie rozrodczym i menopauzalnym 723 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert 3. Polipy endometrialne 759 Marek Pietryga, Maciej S³odki, Roman Juchnowicz, S³awomir Jêdrzejczyk 4. Sonohisterografia 769 Marek Pietryga, Andrzej £ysikiewicz 5. Wrodzone wady macicy 775 Robert Z. Spaczyñski, Marek Pietryga, Leszek Pawelczyk 6. Diagnostyka ultrasonograficzna endometriozy w miednicy mniejszej 787 Maciej Br¹zert, Marek Pietryga, Leszek Pawelczyk 7. Ultrasonograficzne kryteria rozpoznawania zespo³u policystycznych jajników (PCOS) 795 Robert Z. Spaczyñski, Marek Pietryga, Leszek Pawelczyk 8. Praktyczne obrazowanie narz¹du rodnego. Diagnostyka niep³odnoœci – „krok po kroku” 805 Marek Pietryga 9. Ultrasonografia w ginekologii onkologicznej 835 Piotr Magnowski, Hubert Bochyñski, Magdalena Magnowska, Ewa Nowak-Markwitz, Marek Pietryga, Marek Spaczyñski 10. Nowoœci w diagnostyce raka jajnika 867 Artur Czekierdowski 11. Elastografia w ocenie patologii endometrium 877 Krzysztof Preis, Ma³gorzata Œwi¹tkowska-Freund 12. Mo¿liwoœci obrazowania rozrostów i nowotworów trofoblastu w ultrasonografii 881 Ewa Nowak-Markwitz, Marek Pietryga, Marek Spaczyñski 13. Badanie ultrasonograficzne gruczo³u piersiowego 889 Marek Pietryga, Jacek Br¹zert 14. Diagnostyka ultrasonograficzna raka piersi 909 Pawe³ Basta, Marek Budner 15. Diagnostyka ultrasonograficzna w uroginekologii – przegl¹d metod Andrzej Pawe³ Wieczorek, Magdalena WoŸniak, Tomasz Rachberger 925 OPIS PRZYPADKÓW KLINICZNYCH 1. Potworniak okolicy krzy¿owo-guzicznej (SCT) u p³odu 943 Marek Pietryga, Rafa³ Iciek, Ewa Wender-O¿egowska, Jacek Br¹zert 2. Atrezja jelit p³odu 947 Marek Pietryga, Julia Murlewska, Dorota Pietrzycka, Piotr Becela, Jacek Br¹zert, Janusz Gadzinowski, Andrzej Jankowski 3. Holoprosencefalia pó³p³atowa u p³odu 951 Rafa³ Iciek, Marek Pietryga, Ewa Wender-O¿egowska, Jacek Br¹zert 4. Nieimmunologiczny obrzêk p³odu 955 Julia Murlewska, Marek Pietryga, Ewa Burchardt-Kroll, Jacek Br¹zert, Janusz Gadzinowski 5. Obrzêk immunologiczny p³odu 959 Piotr Puacz, Agnieszka Kaluba-Skotarczak, Krzysztof Drews 6. Guz przerzutowy jajnika 963 Kamila Witczak, Stefan Sajdak 7. Ci¹¿a ektopowa w bliŸnie po ciêciu cesarskim 965 Kamila Witczak, Stefan Sajdak 8. Ci¹¿a ektopowa 967 Grzegorz Poprawski, Pawe³ Gutaj, Marek Pietryga, Jan Miedzianowski, Tomasz Piekarski, S³awomir Meller, Arkadiusz Banach, Jacek Br¹zert 9. Zespó³ policystycznych jajników (Polycystic Ovary Syndrome – PCOS) 970 B³a¿ej Mêczekalski, Adam Czy¿yk, Agnieszka Podfigurna-Stopa 10. Przedwczesne wygasanie czynnoœci jajników (Premature Ovarian Failure – POF) 972 B³a¿ej Mêczekalski, Adam Czy¿yk, Agnieszka Podfigurna-Stopa 11. P³ód syreni 974 Jakub Kornacki, Jana Skrzypczak 12. Delecje 21. pary chromosomów 977 Marek Pietryga, Aleksandra Persona-Œliwiñska, Jacek Br¹zert 13. Dysplazja tanatoforyczna u p³odu 979 Rafa³ Iciek, Marek Pietryga, Jacek Br¹zert 14. Czêstoskurcz nadkomorowy u p³odu 983 Marek Pietryga, Rafa³ Iciek, Bartosz Mroziñski, Jacek Br¹zert 15. Wielotorbielowatoœæ nerek u p³odu Rafa³ Iciek, Marek Pietryga, Jacek Br¹zert 985 16. Wrodzona torbielowato-gruczolakowata dysplazja p³ucna p³odu rozpoznana w 33. tygodniu ci¹¿y u ciê¿arnej z cukrzyc¹ ci¹¿ow¹ – analiza przypadku 989 Agnieszka Zawiejska, Marek Pietryga, Ewa Wender-O¿egowska, Krystyna Br¹zert, Jacek Br¹zert 17. Przepuklina oponowo-rdzeniowa 993 Emilia Po³czyñska-Kaniak, Krzysztof Drews 18. Niedoczynnoœæ tarczycy u bliŸni¹t 994 Emilia Po³czyñska-Kaniak, Krzysztof Drews 19. Wrodzona cytomegalia 995 Emilia Po³czyñska-Kaniak, Krzysztof Drews 20. Zastawka cewki tylnej 996 Emilia Po³czyñska-Kaniak, Krzysztof Drews 21. Zespó³ TRAP 997 Emilia Po³czyñska-Kaniak, Krzysztof Drews 22. Dysplazja szkieletowa tanatoforyczna 998 Emilia Po³czyñska-Kaniak, Krzysztof Drews 23. Artrogrypoza 999 Mariusz Dubiel, Katarzyna Moszczyñska, Anna Lauda-Œwieciak, Jacek Skórczewski, Jaros³aw Lach, Jaros³aw Szu³czyñski, Andrzej Tretyn 24. Agenezja cia³a modzelowatego 1002 Mariusz Dubiel, Katarzyna Moszczyñska, Anna Lauda-Œwieciak, Jacek Skórczewski, Jaros³aw Lach, Jaros³aw Szu³czyñski, Andrzej Tretyn 25. Agenezja robaka mó¿d¿ku 1004 Mariusz Dubiel, Katarzyna Moszczyñska, Anna Lauda-Œwieciak, Jacek Skórczewski, Jaros³aw Lach, Jaros³aw Szu³czyñski, Andrzej Tretyn 26. Atrezja dwunastnicy 1007 Mariusz Dubiel, Katarzyna Moszczyñska, Anna Lauda-Œwieciak, Jacek Skórczewski, Jaros³aw Lach, Jaros³aw Szu³czyñski, Andrzej Tretyn 27. Bronchosekwestracja 1009 Mariola Ropacka-Lesiak 28. Dysplazja kostno-szkieletowa (dysplazja dociskaj¹ca klatki piersiowej) 1010 Mariola Ropacka-Lesiak 29. Niedro¿noœæ smó³kowa przewodu pokarmowego 1012 Mariola Ropacka-Lesiak 30. Guzy serca u p³odu – wp³yw na hemodynamikê kr¹¿enia i rokowanie 1013 Agata W³och, Wojciech Cnota, Krzysztof Sodowski 31. Wrodzony skrêt jelit Jakub Kornacki, Jana Skrzypczak 1015 32. Guz lity szyi p³odu 1017 Jakub Kornacki, Jana Skrzypczak 33. Zaœniad groniasty czêœciowy ze wspó³istniej¹c¹ triploidi¹ p³odu 1018 Jakub Kornacki, Jana Skrzypczak 34. Atrezja zastawki têtnicy p³ucnej z VSD u p³odu 1020 Maria Respondek-Liberska, Tomasz Moszura, Katarzyna Janiak 35. Prze³o¿enie wielkich pni têtniczych u p³odu 1025 Katarzyna Janiak, Maria Respondek-Liberska, Jadwiga Moll 36. Koarktacja aorty rozpoznana prenatalnie 1031 Sebastian Foryœ, Maciej S³odki, Tomasz Moszura, Maria Respondek-Liberska 37. Osteogenesis imperfecta 1035 Marek Pietryga 38. Arthrogryposis multiplet congenita 1036 Marek Pietryga 39. Achondroplazja 1038 Marek Pietryga ANEKS Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ci¹¿y o przebiegu prawid³owym 1041 Przewodnik po Rekomendacjach Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ci¹¿y o przebiegu prawid³owym – 2012 1049 Skorowidz 1061