Wykład III

Wykład VI
Ekonomiczne i społeczne aspekty
I wojny światowej.
Sytuacja na ziemiach polskich
Przyczyny wojen
1. Psychologiczne (instynkt agresji, rywalizacji
między jednostkami i grupami).
2. Polityczne
3. Ekonomiczne (walka o bogactwa i czynniki
produkcji: ziemię, pracę, kapitał)
(…wszystko inne to tylko…casus belli)
Czy wojny opłacają się bardziej niż pokój?
Poglądy i działalność Jana G. Blocha
(1836-1902)
• „Przyszła wojna pod względem technicznym,
ekonomicznym i politycznym”
• Meritum i przesłanie dzieła jest proste: Wojna we współczesnym kształcie nie
ma sensu, …nie będzie w niej zwycięzców i zwyciężonych. Wysiłek w nią
włożony wyczerpie walczące kraje pod względem ekonomicznym oraz
zdestabilizuje je politycznie i społecznie. „Wojna wywołana przez Niemcy
równałaby się w istocie samobójstwu. Pozbawiłaby ona miliony ludzi
codziennego kawałka chleba, o normalnym więc poborze podatków dla
zaspokojenia potrzeb budżetowych mowy być by nie mogło. Tymczasem dla
milionowej armii, jaką by wystawiły Niemcy, na konieczne wydatki, potrzeba
by dziennie więcej niż 20 milionów marek”.
• Żywiołowo rozwijająca się gospodarka amerykańska, poszukująca zaborczo
nowych nabywców, jeśli nie napotka zdecydowanego oporu w osłabionej wojną
Europie, zdoła ją wyprzeć nawet z jej własnych rynków, wywołując szkody
ekonomiczne nie do odrobienia.
I wojna światowa
• Ekonomiczne przyczyny wojny
(sprzeczności interesów na tle ekspansji
ekonomicznej Niemiec)
• Poszukiwanie nowych rynków zbytu i surowców.
• Zdobywanie nowych kolonii (Kamerun, Togo, Afryka
Południowo – Zachodnia, Tanganika).
• Desant w Chinach
• Desant w Maroku
• Budowa „Kolei Bagdadzkiej”
• Wyścig zbrojeń (szczególnie na morzu)
• Koncepcje „Mitteleuropy i GRW”
I wojna światowa
ENTENTA
PAŃSTWA
CENTRALNE
44 mln żołnierzy
25 mln żołnierzy
OGÓŁEM 34 PAŃSTW
2/3 MIESZKAŃCÓW ŚWIATA
Państwa zaangażowane w I wojnę światową
(kolor niebieski – Ententa; kolor czarny p. Centralne)
Front zachodni i wschodni I ws
Wojna totalna a „dawne wojny”
• Charakter wojny (potencjał ludzki i materialny)
• Środki techniczne wojny dające ogromne
możliwości zniszczeń
• Zmiany strukturalne gospodarek (70% przemysłu
zaangażowano w prod. zbrojeniową / degradacja i dekapitalizacja
innych gałęzi )
• Zmiany instytucjonalne gospodarek w okresie wojny
(interwencjonizm państwa / koncentracja kapitału i monopolizacja
gosp.)
Wpływ wojny na gospodarkę
światową
• Straty ludzkie (8 mln zabitych i 40 mln rannych)
i materialne
• Degradacja i spadek produkcji rolnictwa
europejskiego
• Spadek inwestycji zagranicznych
• Zakłócenia w stosunkach handlowych
• Perturbacje w zakresie
międzynarodowych rozliczeń (długi wojenne
12 mld USD i reparacje 132 mld marek)
• Załamanie budżetów, zjawiska inflacyjne
Efekty długookresowe I wojny
światowej
• Zmiana układu sił w gospodarce światowej
(SPADEK ZNACZENIA EUROPY)
• Modyfikacja międzynarodowego systemu walutowego
• Zmiana w krajach kolonialnych i zależnych
• Powstanie Rosji Radzieckiej
• Nowy ład w Europie (???)
Sytuacja na ziemiach polskich
• W armiach zaborczych walczyło ok. 3 mln
Polaków / zginęło ok. 400 tys.
• 90% powierzchni Polski objęte wojną
pow. to wojna pozycyjna
22%
• Zniszczenie substancji mieszkalnej – 18%
• Rolnictwo – sytuacja tragiczna! (spadek plonów:
zabór austriacki 70%; pruski 84%; rosyjski – niewielkie straty. W
dziedzinie hodowli: rogacizna 20-25%; nierogacizna 50%; konie
30-40%)
Sytuacja na ziemiach polskich
• Przemysł KP (zostało 10% stanu sprzed
wojny!) – zniszczenia wojenne, ewakuacja fabryk, odcięcie
od rynków zbytu, brak surowców, spadek siły nabywczej
• Przemysł Galicji – po wyparciu Rosjan
odbudowa przemysłu (Krajowy Urząd
Odbudowy) – szczególnie przemysł naftowy
• Przemysł Prus – brak zniszczeń wojennych,
brak gosp. rabunkowej, ruch inwestycyjny
Wydatki wojenne państw centralnych
1914 – 1918 r. w USD
Niemcy
62%
Austro-Węgry
34%
Turcja
2%
Bułgaria
1%
Razem
100%
Żołnierze powołani pod broń 1914-1918 r.
Ententa
Rosja
5 971 000
Francja
4 017 000
Wielka Brytania
975 000
Włochy
1 251 000
Stany Zjednoczone
200 000
Japonia
800 000
Rumunia
290 000
Serbia
200 000
Belgia
117 000
Grecja
230 000
Portugalia
40 000
Czarnogóra
50 000
Państwa Centralne
Niemcy
4 500 000
Austro-Węgry
3 000 000
Turcja
210 000
Bułgaria
280 000
RAZEM
22 131 000
Udział bloków wojskowo-politycznych w
produkcji światowej w czasie I wojny światowej
30
25
20
15
Produkcja (w%)
10
5
0
Państwa centralne
Entente cordiale
Koszty i straty poniesione w okresie
I wojny światowej (w mld dolarów)
273
199
74
26
ogółem państw a państw a Francja
koalicji centralne
2
Polska