Zmiany w handlu zagranicznym Polski w latach 1995

LOGO
Krzysztof Marczewski
Łukasz Ambroziak
Zmiany w handlu zagranicznym
Polski w latach 1995-2011
w kategoriach wartości dodanej
Od krajowej do światowej tablicy przepływów
międzygałęziowych
Zużycie pośrednie
Popyt końcowy
Produkcja
globalna
Kraj 1
Kraj 2
Kraj 3
Kraj 1
Kraj 2
Kraj 3
Kraj 1
zużycie
pośrednie
dóbr
krajowych
w kraju 1
eksport
pośredni
z kraju 1
do 2
eksport
pośredni
z kraju 1
do 3
popyt
końcowy
na dobra
krajowe
w kraju 1
eksport
końcowy
z kraju 1
do 2
eksport
końcowy
z kraju 1
do 3
X1
Kraj 2
eksport
pośredni
z kraju 2
do 1
zużycie
pośrednie
dóbr
krajowych
w kraju 2
eksport
pośredni
z 2 do 3
eksport
końcowy
z kraju 2
do 1
popyt
końcowy
na dobra
krajowe
w kraju 2
eksport
końcowy
z kraju 2
do 3
X2
Kraj 3
eksport
pośredni
z kraju 3
do 1
eksport
pośredni
z kraju 3
do 2
zużycie
pośrednie
dóbr
krajowych
w kraju 3
eksport
końcowy
z kraju 3
do 1
eksport
końcowy
z kraju 3
do 2
popyt
końcowy
na dobra
krajowe
w kraju 3
X3
Wartość
dodana
V1
V2
V3
Produkcja
globalna
X1
X2
X3
Źródło: Opracowanie własne.
www.themegallery.com
Struktura eksportu Polski według źródeł pochodzenia wartości
dodanej i kierunków jej przeznaczenia w latach 1995-2011
41 41 41 47 44 42
49 49 49 46 44 44
61 61 60 58 56
21 23
22 20 22
24
26 27 26
23
25
25
24
25 25 25 25
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
31 30 33 33 33 29 32 34
29
26
26
25
17 18 19 21 21
1995
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Krajowa wartość dodana w eksporcie skonsumowana w krajach przeznaczenia eksportu (DVA)
Krajowa wartość dodana w eksporcie będąca przedmiotem eksportu innych krajów (DVX)
Zagraniczna wartość dodana w eksporcie (FVA)
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
Znaczenie makroekonomiczne
Stąd:
Y CI EM
M  mC C  mI I  mE E
Y  (1  mC )C  (1  mI ) I  (1  mE ) E  vaCC  vaI I  vaE E
gdzie: vaE = DVA+DVX – udział krajowej wartości dodanej w jednostce eksportu.
Dlatego prawidłowym miernikiem udziału (wkładu) eksportu w PKB jest: va EE/Y a nie E/Y!
Mierniki
(ceny stałe z 1995 r.)
1995
2000
2005
2010
2011
Udział eksportu w PKB
w%
23,2
30,8
40,2
44,6
46,0
Udział wartości dodanej
uzyskanej w eksporcie w
PKB w %
19,3
22,8
28,1
30,4
30,4
Zaś wkład eksportu we wzrost PKB (w cenach stałych) w latach 1995-2011 wyniósł:
- wg pierwszej miary 69%
- wg drugiej miary 41,8%
Tempo wzrostu polskiego eksportu krajowej i zagranicznej wartości
dodanej w latach 1996-2011
50
40
30
20
10
0
-10
-20
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1997
-40
1996
-30
1998
Krajowa wartość dodana w eksporcie
Zagraniczna wartość dodana w eksporcie
Eksport państw GW według źródeł pochodzenia i kierunków
przeznaczenia wartości dodanej w latach 1995-2011, w %
Czechy
Słowacja
Polska
Węgry
100
90
80
70
60
50
40
30
20
Krajowa wartość dodana w eksporcie skonsumowana w krajach przeznaczenia eksportu (DVA)
Krajowa wartość dodana w eksporcie będąca przedmiotem eksportu innych krajów (DVX)
Zagraniczna wartość dodana w eksporcie (FVA)
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
2011
2009
2008
2004
2003
2000
1995
2011
2009
2008
2004
2003
2000
1995
2011
2009
2008
2004
2003
2000
1995
2011
2009
2008
2004
2003
2000
0
1995
10
Źródła pochodzenia zagranicznej wartości dodanej
w eksporcie Polski w %
100%
Pozostałe
90%
80%
USA
70%
Azja Płd.-Wsch.
60%
50%
Rosja
40%
NPC
30%
20%
Pozostałe kraje
UE-15
10%
Niemcy
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
0%
Eksporterzy wartości dodanej wytworzonej w Polsce w latach
1995-2011, w % krajowej wartości dodanej (DVX)
100%
90%
Pozostałe
80%
USA
70%
Azja Płd.-Wsch.
60%
50%
Rosja
40%
NPC
30%
20%
Pozostałe kraje
UE-15
10%
Niemcy
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
0%
Udział krajowej wartości dodanej w eksporcie Polski w latach
1995 i 2011 w %, według działów gospodarki
0
10
20
30
40
50
60
70
Rolnictwo, le śnictwo i rybactwo
Górnictwo i wydobywanie
Artykuły spoż ywcz e
Wyroby te kstylne i odz ie ż
Wyroby skórz ane i obuwie
Dre wno i wyroby z dre wna
Papie r i poligrafia
Produkty rafinacji ropy naftowe j
Che mikalia i wyroby che micz ne
Wyroby z gumy i tworz yw sz tucz nych
Poz ostałe wyroby nie me talicz ne
Me tale i wyroby me talowe
Poz ostałe masz yny i urz ądz e nia
Wyroby e le ktronicz ne i optycz ne
Sprz ę t transportowy
Inne prz e mysły prz e twócz e
Usługi
1995
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
2011
80
90
100
Wskaźnik udziału Polski w globalnych łańcuchach wartości
70
60
50
31
30
33
33
33
2007
2008
20
21
2006
22
22
25
26
2005
30
25
27
25
2004
25
40
26
25
23
24
25
23
26
2001
2002
2003
32
34
2011
25
29
2010
26
29
2000
19
21
1999
18
1998
17
1997
10
1996
20
21
24
2009
1995
0
Udział krajowej wartości dodanej zawartej w eksporcie innych krajów w relacji do eksportu Polski
(powiązania w dół łańcucha wartości)
Udział zagranicznej wartości dodanej w eksporcie Polski (powiązania w górę łańcucha wartości)
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
Udział Polski w globalnych łańcuchach wartości na tle pozostałych
państw UE w 2011 r., w % eksportu
80
70
60
50
40
30
20
10
ja
Be
lg
ia
W
ęg
ry
H
ol
an
di
a
Fi
nl
an
di
a
Sł
ow
en
ia
A
us
tr
ia
Ir
la
nd
ia
Po
lsk
a
M
al
ta
Es
to
ni
a
D
an
i
Sz a
w
ec
j
Bu a
łg
ar
ia
Li
tw
a
H
is
z
W
pa
lk
. B nia
ry
ta
ni
Fr a
an
cj
a
N
ie
m
cy
Po
rt
ug
al
ia
R
um
un
ia
W
ło
ch
y
Ło
tw
a
C
yp
r
G
re
cj
a
wa
c
ze
ch
y
Sł
o
C
Lu
ks
em
bu
rg
0
powiązania w górę/w tył łańcucha wartości
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
powiązania w dół/wprzód łańcucha wartości
Udział Polski w globalnych łańcuchach wartości na tle pozostałych
państw UE w 2011 r., w % eksportu
udział krajowej wartości dodanej w eksporcie krajów
trzecich (DVX) do wartości eksportu danego kraju w 2011
r., w %
30
GBR
28
A
C
26
ROM
FIN
SWEEST
AUT
POL
LVA
24
DEU
ITA FRA
CYP
ESP
22
20
GRC
18
SVK
SVN NLD
BGR
LTU
CZE
BEL
DNK
HUN
MLT
PRT
16
14
IRL
D
12
B
LUX
10
20
25
30
35
40
45
50
55
60
udział zagranicznej wartości dodanej (FVA) w eksporcie danego kraju w 2011 r., w %
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
65
zmiana udziału krajowej wartości dodanej w ekporcie
krajów trzecich (DVX) do wartości eksportu danego kraju w
latach 1995-2011, w pkt. proc.
Zmiany udziału Polski w globalnych łańcuchach wartości
na tle pozostałych państw UE
10,0
8,0
6,0
GBR
BGR
PRT
CYP SVN
ROM
C
ITA
DNK
GRC NLD
SWE ESP
FIN
FRAAUT
BEL
IRL
DEU
SVK
MLT
EST
4,0
A
LTU
LVA
2,0
HUN
POL
CZE
0,0
B
D
-2,0
-4,0
LUX
-6,0
-15,0
-10,0
-5,0
0,0
5,0
10,0
15,0
zmiana udziału zagranicznej wartości dodanej (FVA) w eksporcie w latach 1995-2011,
w pkt. proc.
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych WIOD.
20,0
Ujawnione przewagi komparatywne
w kategoriach wartości dodanej wg działów przemysłu przetwórczego
2.25
2.00
1.75
1.50
1.25
1.00
0.75
0.50
0.25
0.00
1995
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy danych TiVA.
2009
Ujawnione przewagi komparatywne w kategoriach wartości dodanej
w podziale na sektory wg zawartości czynników produkcji
1995
2009
Pracochłonne
Kapitałochłonne
Wiedzochłonne
Pracochłonne
Kapitałochłonne
Wiedzochłonne
Czechy
1,29
1,30
0,56
1,01
1,16
1,18
Węgry
0,68
1,06
0,50
0,37
0,77
1,18
Słowacja
1,05
1,61
0,60
1,16
1,41
1,11
Polska
1,95
1,39
0,59
1,52
1,39
0,93
Portugalia
3,42
0,94
0,57
2,08
1,43
0,60
Chiny
3,55
1,03
0,64
2,52
0,66
1,27
Źródło: Rahman, Zhao (2013).
Jednostka eksportu generowana w fazie produkcji
dostarcza najmniej wartości dodanej
Udział krajowej wartości
dodanej w eksporcie
Krzywa uśmiechu
Doba obecna
Lata 70. XX wieku
Etapy procesu
wytwórczego
Usługi
przedprodukcyjne
Faza produkcji
Usługi
poprodukcyjne
Jaka polityka przemysłowa?
Potrzebne są działania na rzecz przechodzenia w ramach łańcuchów
wartości od aktywności (funkcji) o niskiej wartości dodanej do
aktywności (funkcji) o wysokiej wartości dodanej.
Polityka przemysłowa nie powinna zatem koncentrować się na rozwoju
wybranych sektorów gospodarki, lecz raczej na rozwoju pożądanych
aktywności w ramach łańcuchów wartości.
Cztery drogi:
- postęp w kategoriach procesu (bardziej wydajne procesy produkcji),
- postęp w kategoriach produktu (nowe produkty i usługi),
- postęp w kategoriach funkcji w ramach łańcucha wartości
(przesunięcie do korzystniejszych funkcji),
- postęp w kategoriach łańcucha wartości
(przejście do korzystniejszego łańcucha wartości lub wręcz kreacja
własnego łańcucha wartości).
Pożądane kierunki działań
Osiągnięcie postępu w kategoriach funkcji lub łańcuchów wartości wymaga:
- inwestycji w umiejętności (podniesienie jakości kapitału ludzkiego)
i w infrastrukturę. Tu wielka rola wydatków publicznych;
- inwestycji w rozwój kapitału wiedzy (KBC) tj. prace badawczorozwojowe,
projektowanie, oprzyrządowanie informatyczne, wzornictwo;
- sprzyjającego innowacjom systemu ochrony własności intelektualnej;
- reform strukturalnych usprawniających działanie rynków produktowych
i czynnikowych (w tym rynków finansowych, zwłaszcza w zakresie
finansowania przedsięwzięć wysokiego ryzyka).
LOGO
DZIĘKUJĘ