miszczak13 09 2011

1
Krzysztof Miszczak
Trójkąt Weimarski wobec wyzwań przyszłości: Europejska Polityka Sąsiedztwa oraz
Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony UE.
Belweder 13.09.2011r.
Szanowni Państwo,
dzisiejszy świat znajduje się fazie zasadniczych przemian. Era dominacji transatlantyckiej
chyli się ku końcowi. Na miejsce przez Stany Zjednoczone realizowanej dotychczas
supremacji zachodniej powstaje na naszych oczach wielopolowy i multilateralny system
międzynarodowy.
Z pozycji realizowania własnych interesów tylko Europa jako Unia ma realną szansę
odgrywać roli powaŜnego międzynarodowego rozgrywającego i tym samym aktywnego
wpływania na rozwój międzynarodowego porządku światowego. Potencjał UE do
realizowania tej roli ze wszech miar istnieje. Dzisiaj rozpada się on jednak na róŜne nieistotne
części tracąc na sile.
Aby temu zapobiec potencjał ten powinien być w daleko idących procesach
integracyjnych skonsolidowany i powiązany. Dzisiaj obserwujemy wzrost przeciwników
takiej integracji. Zdaję sobie sprawę, Ŝe Europa nie będzie w przyszłości jakimś rodzajem
supermocarstwa, ale alternatywą nie moŜe być równieŜ renacjonalizacja polityk państw
członkowskich Unii. W tym miejscu chciałbym przypomnieć, Ŝe europejska polityka
zagraniczna, bezpieczeństwa i obrony powstała z konieczności koordynacji stanowisk państw
członkowskich i wspólnego antykryzysowego zagranicznego reagowania, celem zapobiegania
importowi destabilizacji. Jako aktor polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE po 1989/90
nie osiągnęła przez siebie samą nakreślonego docelowego stworzenia niezaleŜnie od Stanów
Zjednoczonych funkcjonującego europejskiego mechanizmu zarządzania i regulacji
sytuacjami konfliktowymi i kryzysowymi.
Osiągnięcie tego celu z pewnością pozostanie kluczowym zadaniem europejskiej
polityki zagranicznej równieŜ w przyszłości. Chodzi o to, aby poprzez istniejące struktury i
luźną nieformalną współpracę w takiej formule jaką jest bez wątpienia Trójkąt Weimarski
wykorzystać zalety rozwoju wewnętrznej współpracy trójki państw Francji, Niemiec i Polski
do budowy mechanizmów antykryzysowych wewnątrz i na zewnątrz Unii Europejskiej
opierając się na zasadzie prowadzenia wielostronnej dyplomacji i kooperatywnego
rozwiązywania problemów.
Pomimo permanentnych dyskusji o sam sens istnienia i funkcjonowania Trójkąta
Weimarskiego, równieŜ w ramach przyspieszonych zmian dzisiejszego układu
geopolitycznego jego logika dalszego funkcjonowania akurat w okresie głębokiego kryzysu
panującego w Unii staje się bardzo waŜna.
To, Ŝe Trójkąt do tej pory nie spełnił pokładanych w nim do końca nadziei
spowodowane było przede wszystkim tym, Ŝe narodowe egoizmy przewaŜały nad szukaniem
wspólnych rozwiązań.
Niemal od samego początku swego istnienia zasadniczym celem Trójkąta miało być
wspólne uzgadnianie polityki europejskiej Polski, Niemiec, Francji, koordynacja rozwoju
2
dynamicznego wkładu w proces rozszerzenia Unii Europejskiej oraz konsolidacja przebiegu
procesów integracyjnych w tej organizacji. Ta funkcja musi ulec akurat teraz operatywnemu i
pręŜnemu odnowieniu.
Pomimo istniejących problemów Trójkąt Weimarski stał się najbardziej atrakcyjną,
wielopłaszczyznową i do dzisiaj ekskluzywną platformą współpracy między Polską,
Republiką Federalną Niemiec i Francją.
Za pośrednictwem Trójkąta Niemcy zamierzały rozwiać potencjalne i rzeczywiste
obawy, co do charakteru przyszłej niemieckiej polityki zagranicznej Republiki Federalnej
Niemiec wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Nie zapominajmy, Ŝe celem było
równieŜ kontynuowanie procesu pojednania niemiecko-polskiego, opierając go na
doświadczeniach francusko-niemieckich.
Włączenie się Francji do tego rodzaju współpracy podyktowane była m.in. tym, Ŝe
ParyŜ, nie chcąc dopuścić do marginalizacji swej pozycji na kontynencie europejskim i w
"tradycyjnym obszarze dominacji niemieckiej" w Europie Środkowej i Wschodniej, usiłował
dotrzymać Niemcom kroku w ich polityce zagranicznej wobec tego geopolitycznie nowego
regionu w Europie. Cieszymy się, Ŝe dla Francja coraz bardziej dostrzega wzrastającą rolę i
znaczenie trójstronnej współpracy weimarskiej we własnej polityce europejskiej, zagranicznej
i bezpieczeństwa.
Szanowni Państwo,
celem strategicznym Unii Europejskiej jest m.in. dąŜenie do osiągnięcia spójności jej
działań zewnętrznych. Dlatego tez współpraca w ramach Trójkąta Weimarskiego mogłaby
stać się jednym z elementów stymulujących rozwój procesów integracyjnych dla całej Unii
Europejskiej dąŜącej do wypracowania wspólnej strategii obejmującej wspólną politykę
zagraniczną i bezpieczeństwa , wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony oraz europejska
politykę sąsiedztwa. Zasadnicze cele Unii Europejskiej są adekwatne przecieŜ do polityk
państw Trójkąta Weimarskiego.
Celem strategicznym Polski, Francji i Republiki Federalnej Niemiec jest Unia
Europejska, jako dynamiczny podmiot i kluczowy gracz na arenie międzynarodowej,
wykorzystujący swój potencjał do realizowania wspólnych interesów w świecie.
MoŜna tutaj wskazać na kilka obszarów wspólnego działania:
-Bez wątpienia dzisiaj najistotniejszym segmentem rozwoju współpracy typu
weimarskiego jest Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. Wspólny list Ministerstw
Spraw Zagranicznych i Ministerstw Obrony, Polski Francji i Niemiec z grudnia 2010
skierowany na ręce Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa Catherin Ashton jest tego niezbitym dowodem
-Na kontynencie Europejskim powinno to być pogłębienie współpracy ramach i polityki
wschodniej UE i integracji obszaru państw bałkańskich ze strukturami Unii Europejskiej.
3
-Istotnym elementem rozwijania ścisłej współpracy w wymiarze politycznym,
bezpieczeństwa , gospodarczym oraz kulturowym pomiędzy UE, a państwami basenu Morza
Śródziemnego staje się tzw. proces barceloński. Dla państw Trójkąta Weimarskiego w ramach
UE jest to jeden z priorytetów ich działań zewnętrznych w ramach polityki sąsiedztwa.
-Kolejnym obszarem współpracy powinna być realizacja rozpoznania wspólnych
celów i interesów Trójkąta Weimarskiego wobec Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu i to
akurat teraz w czasie rewolucyjnego wrzenia w tym regionie. Ewolucyjny charakter
geopolityki i jej percepcji, zwłaszcza w tym regionie wymusza konieczność zwiększenia
aktywności UE. Wszystkie trzy państwa potrzebują do wypełnienia tego celu Europy silnej
politycznie i gospodarczo, jako instrument dla osiągnięcia globalnej roli i pozycji w systemie
międzynarodowym. Z tego teŜ powodu w świetle ostatnich wydarzeń, wyzwań i zagroŜeń
naleŜałoby wypracować spójną i kompleksowa politykę zagraniczną i bezpieczeństwa UE w
stosunku do tego całego regionu. Formuła Trójkąta Weimarskiego moŜe tutaj wyjść
naprzeciw takiemu politycznemu zapotrzebowaniu innych państw członkowskich Unii.
-RównieŜ kwestia zarysu ew. kompromisu w sprawie przyszłej politycznej struktury
Unii Europejskiej, dalszego koncepcyjnego rozwoju wspólnej polityki bezpieczeństwa i
obrony wraz z jej pogłębioną współpracą strukturalną moŜe być rozwojem platformy
współpracy w ramach Trójkąta. Mam tutaj na myśli wspólne zaangaŜowanie w konkretne
projekty nie tylko w tym ale teŜ w innych regionach świata.
Szanowni Państwo,
Zdaje sobie sprawę, Ŝe to oczywiście nie wyczerpuje całej listy potencjalnej
współpracy w ramach Trójkąta Weimarskiego.
Jednak kończąc te moje przemyślenia trzeba pamiętać, Ŝe
Unia jako liczący się aktor polityki zagranicznej i bezpieczeństwa i obrony musi być
wyposaŜona nie tylko w odpowiednie instrumenty realizacji uwspólnotowienia tych polityk.
Ale musi być wspierana w realizacji takiej polityki w pewnym sensie od „od wewnątrz” przez
nieformalne instytucje takiego typu jak Trójkąt Weimarski, który moŜe spełnić istotną rolę w
wypełnieniu zadań w integracyjnym i rozszerzeniowym procesie Unii Europejskiej.
Takie zadania Trójkąta Weimarskiego mogą być realizowane z jednej strony na
poziomie ponadnarodowym, a z drugiej strony w przestrzeni ich złoŜonych stosunków
międzyrządowych Realizację tych celów utrudnia jednak jeszcze „limitowana” wola
polityczna państw członkowskich Unii zachowania własnych praw suwerennych w tym
obszarze i ich zróŜnicowane interesy narodowe.
Do zapewnienia zdolności operacyjnej w ramach WPZiB Unia moŜe wykorzystać
środki cywilno-wojskowe państw członkowskich celem przeprowadzania całego spektrum
działań operacyjnych w ramach w tym celu przeprowadzanych operacji. Oznacza to, Ŝe
państwa Trójkąta Weimarskiego mogą wspólnie tworzyć jednostki takie jak Weimarska
Grupa Bojowa realizujące takie misje.
Szanowni Państwo
4
wydaje się, Ŝe Polska, Niemcy i Francja powinny szukać w przyszłości odpowiedzi na
zasadnicze pytanie, czy nieformalna struktura Trójkąta jest w stanie na poziomie
trójstronnych spotkań doprowadzić do konkretnych, wszystkie strony satysfakcjonujących
kompromisowych rozwiązań jeszcze przed uzgadnianiem generalnych stanowisk i decyzji w
większych ponadnarodowych gremiach.
Zasadniczym warunkiem takiego procesu musi być daleko idąca identyfikacja
wspólnych tzn. przede wszystkim podstawowych interesów między Francją, Niemcami i
Polską w kwestii rozwoju kontynentu w realiach budowy nowego systemu koegzystencji
bezpieczeństwa międzynarodowego XXI wieku.
Wszystkie te trzy kraje nie unikną odpowiedzi na pytanie, czy Trójkąt Weimarski
moŜe w przyszłości odgrywać rolę "sensownego instrumentu" zbliŜania między państwami i
społeczeństwami w zjednoczonej Europie i reprezentowania interesów Unii Europejskiej na
zewnątrz.
Przyszła rola Trójkąta Weimarskiego w nowej rzeczywistości międzynarodowej nie da
się jednak jednoznacznie zdefiniować. Wszystko zaleŜy od woli politycznej partnerów
kontynuowania i pogłębienia współpracy między nimi. Właśnie dzisiejsza Europa w kryzysie
toŜsamościowym i prób renacjonalizacji polityk zagranicznych przez państwa członkowskie
UE, państwa te powinny pogłębiać, a nie odchodzić od rozwoju wielostronnych
kooperacyjnych mechanizmów współpracy między sobą. Tutaj Trójkąt powinien spełnić
funkcję istotnego wspomagającego i stymulującego instrumentu. Czy tak się stanie, zaleŜeć
będzie w duŜej mierze od motywacji i zaangaŜowania na równi wszystkich trzech państw
Trójkąta Weimarskiego. Trójkąt nie jest juŜ, bowiem szansą tylko dla Polski, ale równieŜ dla
obu pozostałych partnerów, Francji i Niemiec, ale moŜe teŜ stać się teŜ szansą dla całego
kontynentu europejskiego.
Dziękuję Państwu za uwagę.