Gry i rytuały komunikacyjne – wykład 7 listopada 2011

Gry i rytuały komunikacyjne – wykład 7 listopada 2011
Analiza transakcyjna wg Berne’a
– transakcja – jednostka stosunków społecznych
– bodziec transakcyjny – zauważenie innej osoby
– reakcja transakcyjna
Bodziec interakcyjny
Osoba A
Osoba B
Reakcja transakcyjna
Dwa typy:
– transakcje KOMPLEMENTARNE
czyli takie, gdzie reakcja jest właściwa i oczekiwana, i następuje zgodnie z naturalnym porządkiem zdrowych stosunków międzyludzkich
–> np. sytuacja kupowania butów – klient nie oczekuje, że sprzedawca butów będzie pytał o
cenę moich okularów czy tez pytał co słychać w trendach kinowych.
–> zakładamy, że gość zaproszony na obiad nie będzie pluł do zupy, nie przyniesie własnych
kanapek, a po zjedzeniu podziękuje (wyrazi opinię)
Rozmowa komplementarna niewerbalna – pokazanie kierowcy autobusu, że się pali papierosa
jako gestyczne zapytanie „czy zdążę wypalić przed odjazdem?”
Komunikacja przerywa się, jeśli zajdzie transakcja skrzyżowana.
Transakcje SKRZYŻOWANE
– zachodzą wtedy, kiedy komunikacja „przerywa się”, ale niekoniecznie oznacza to przerwane mówienie czy też wzajemne milczenie
1. podstępne (manipulacyjne) – świadome nie rozpoznawanie intencji w celu osiągnięcia własnych korzyści
„Nikt tak pięknie nie sprząta / nikt tak smacznie nie gotuje tak jak ty” – kiedy chcemy się
kimś wysłużyć
Prototypem tego działania jest kłamstwo (ale nie kłamstwo grzeczne) lub tez wpychanie
człowieka w strategię „albo, albo”
–> Żona mówi do męża „Urodzę dziecko i skończę studia”, mąż: „Albo będziesz chować
dziecko, albo studiować”, choć jedno nie musi wykluczać drugiego.
2. niekompetentne komunikacyjne – wynikające z niezdolności komunikacyjnej i językowej.
Jest to nieudolność o charakterze:
a) niezdolności rozpoznania rytuału (podanie ręki Tybetańczykowi na przywitanie)
rozmowa wariata z niewariatem – ktoś nie chce podpisać listonoszowi odbiór listu, bo boi się,
że jego podpis zostanie wykorzystany.
b) zaburzeń w zakresie semantycznej deszyfracji znaczeń
Ktoś nie może zrozumieć frazeologizmu.
Ktoś nie może pojąć, że akcja Lalki toczy się w Warszawie, bo bohater chodzi po Krakowskim Przedmieściu.
Berne uważa, że wkraczając w komunikację mamy określony stan świadomości, tzw. stany
ego
– stan ego to system uczuć połączony z odpowiadającym mu zestawem wzorców zachowania
– każdy człowiek dysponuje określonym repertuarem stanów ego.
Trzy stany ego:
1. Rodzic – stan ego będący próbą naśladowania wzorców rodzicielskich.
2. Dorosły – stan ego prowadzący w kierunku obiektywnej oceny rzeczywistości.
3. Dziecko – stan ego utrwalony we wczesnym dzieciństwie i stale się aktywizujący.
Rodzic – umożliwia skuteczne wypełnianie roli rodzica/opiekuna własnych dzieci, wykonując
pewne operacje automatycznie, zaoszczędza energii.
Dorosły – niezbędny do przetrwania, przetwarza dane, analizuje, reguluje czynności rodzica i
dziecka oraz pośredniczy między nimi.
Dziecko – może wnosić w życie jednostki, to co dziecko faktycznie wnosi: wdzięk, radość,
intuicję.
Werbalne i pozawerbalne wskaźniki stanu:
Rodzic opiekuńczy
– przemawia dobrotliwie, wykazuje zachowania opiekuńcze, serdeczne
– mówi głosem uspokajającego księdza, niosącego pociechę, nauczyciela pytającego studenta
na egzaminie
– chętnie używa takich słów jak: troszczyć się, radzić, zachęcać, pozwalać, ratować, ochraniać, pomagać, ty biedaku, kochany itp.
Rodzic kontrolujący
– ściągnięte brwi, groźne spojrzenie, patrzenie z góry, sylwetka pewności siebie
– głos: wrzask kaprala na placu ćwiczeń
– słowa: musieć, rozkazywać, zabraniać, należy, trzeba, zawsze, nigdy, nie, obowiązek.
Dorosły
– celowe ruchy ciała, skupione spojrzenie, koncentracja uwagi
– głos: beznamiętny głos spikera, czytającego wiadomości
– słowa: ktoś, co, kiedy, gdzie, jak, dlaczego, ile, porównywać, zastanowić się, informować,
mierzyć, liczyć, słusznie, źle, obiektywnie, fałszywie, nieznany, możliwe, rzeczywiste, realistyczne, myślę, sądzę, słyszę, moim zdaniem itp.
Dziecko przystosowane (grzeczne, pensjonarka)
– spuszczona głowa i oczy, ściągnięte ramiona, chowanie złości, pozycja na baczność, ukradkowe spojrzenia
2
– głos: drżący, przejętej egzaminem studentki
– słowa: obawiam się, mam nadzieję, chciałbym spróbować, nie mogę, nie potrafię, zazdrościć, złościć, słuchać, dziękować, wypada itp.
Dziecko naturalne
– człowiek tańczący, śmiejący się, krzyczący (np. osoba nadmiernie przekraczająca dozwoloną prędkość; podczas picia, w sytuacjach nieskrępowanego sposobu mówienia „ty, a skąd
masz takie coś”)
– słowa: śmiać się, próbować, dąsać się, krzyczeć, ciekawość, fantazja, bezwstydność, bezczelność, dobrze ci tak, życzę sobie, wspaniałe, pyszne, cudownie itp.
Co z tego wynika?
– rozpoznając stan ego naszego rozmówcy możemy łatwiej dostosować nasze postępowanie
do sytuacji
– nie damy się sprowokować pouczeniom „Rodzica” i ponieść nastrojom „Dziecka”
– negocjować możesz tylko ze stanem „Dorosły”.
Transakcja kątowa
R
R
D
D
Dz
Dz
Pomiędzy Dorosłym a Dorosłym – poziom społeczny.
Pomiędzy Dorosłym a Dzieckiem – poziom psychologiczny.
Sprzedawca-klient: klient pyta się ile coś kosztuje, sprzedawca mówi, że i tak go na to nie
stać.
Transakcja podwójna
R
R
D
D
Dz
Dz
Pomiędzy Dorosłym a Dorosłym – poziom społeczny
Pomiędzy Dzieckiem a Dzieckiem – poziom psychologiczny.
Kowboj podrywający dziewczynę pyta się czy lubi stodoły.
3