WSTĘPNE BADANIA NAD ZWIĘZŁOŚCIĄ GLEB ROLNYCH

WSTĘPNE BADANIA NAD ZWIĘZŁOŚCIĄ GLEB ROLNYCH

S. RZĄSA, J, BENDER
W S T Ę P N E BADANIA NAD ZW IĘZŁOŚCIĄ GLEB ROLNYCH
Z Katediry G leboznaw stw a i K atedry O gólnej U praw y Roślin WSR — P oznań
B adania nad zwięzłością gleb rolnych rozpoczęte zostały w 1959 roku.
P rzeprow adzono je na polu doświadczalnym Wyższej Szkoły Rolniczej
w P oznan iu (RZD — Brody).
Z asadniczym celem badań było zebranie m ateriałów wstępnych do z a ­
planow ania system atycznych studiów nad wpływem uprawy mechanicznej
oraz wpływem różnych roślin płodozmianu na zwięzłość wierzchnich
w a rstw gleby. Podczas zbierania m ateriałów wstępnych chodziło również
o ustalenie czułości i przydatności stosow anego urządzenia pom iarowego
do b adań nad zwięzłością gleb.
Analizę zwięzłości oparto na określeniu oporów, jakie pokonują stoż­
kowe wgłębniki (końcówki) „pneum atycznego oporomierza glebow ego”
podczas wciskania ich do gleby. Wielkość oporu gleby była w y ra żan a
w kg/cm 2 powierzchni podstawy wgłębnika. S tosow ano dwa rodzaje wgłębników o powierzchni podstawy 0,5 i 1 cm,2, przy czym kąt wierzchołkowy
wynosił około 29°.
P rze p ro w ad z ano pomiary (10— 20 powtórzeń) pionowe na głębokości
od 0 do 40 cm, a także poziome, na ścianie płytkich i dostosowanych do
tego celu odkrywek. Odczyty notowano dla każdego centymetra głębokości
(od 0 do 40 cm) lub — przy pom iarach poziomych — dla kolejnych centy­
m etrów odległości (odległość liczono od ściany profilu). '
B adania przeprowadzono we wrześniu 1959 r. w okresie długotrw ałej
suszy, na glebie bielicowej, wytworzonej z mocno spiaszczonych glin lek­
kich moreny dennej (skład m echaniczny w a rstw wierzchnich — piasek
gliniasty lekki). W ilgotność i porowatość gleby kontrolowano lab oratoryj­
nie. Zarówno wymienione właściwości, jak i s k ład 'm ec h anicz ny gleby były
porównyw alne na analizowanych poletkach.
B adania dotyczyły wpływu ńa zwięzłość wierzchnich w arstw gleby:
— różnie wykonanej orki,
— różnych roślin- płodozm ianu siedmioletniego (żyto* ozime, jęczmień
jary, len oleisty, ziemniaki, lucerna z tymotką, odłóg i czarny ugór)!:
180
S. Rząsa, J. Bender
M ateriały do za g adn ien ia pierwszego zebrano na poletkach z podorywką w ykonaną n a głębokość 10— 15 cm i z orką głęboką (20 cm o r k a + 1 5 cm
pogłębiacz). P om iary przeprowadzono po 6 tygodniach od term inu wyko­
n ania uprawy. Z zebranych m ateriałów wynika, że:
— wpływ upraw y mechanicznej sięga głębiej niż zasięg stosow anego
narzędzia;
— zwięzłość gleby wykazuje duże zróżnicowanie na m ałych naw et od­
ległościach — kilku lub kilkunastu cm; .
— calizny pozostawione przez pogłębiacz w ykazują podobną zwięzłość,
jak odpow iadająca im głębokością w a rstw a gleby na poletku z podorywą itp.
Wpływ różnych roślin płodozm ianu na zwięzłość wierzchnich w a rs tw
gleby przedstaw ia się w świetle zebranych m ateriałów następująco: na po­
letkach o jednakowym składzie m echanicznym (piasek gliniasty lekki)
i o podobnych w arunk ach wilgotności i porowatości, zwięzłość gleby za­
leży przede w szystkim od upraw y mechanicznej i g atunku upraw ianej ro ś­
liny. Ten ostatni czynnik wywierąć może wybitny wpływ na zwięzłość
gleby, zw łaszcza w okresie długotrwałej suszy. Podczas silnego w y susze­
nia gleby zwięzłość określona wielkością oporu dochodzić może do 200
kG/cm 2. W okresie w egetacyjnym zwięzłość badanych gleb w a h a ła się
w bardzo szerokich granicach: od wartości mniejszych niż 1 kG /cm 2 do
około 200 kG /cm 2.
STRESZC ZEN IE
B adania n ad zwięzłością wierzchnich w a rs tw gleby (wytworzonej
z mocno spieszczonych glin lekkich) opierały się na określeniu oporów
glebowych, jakie pokonują stożkowe wgłębniki (końcówki) „p neum atycz­
nego oporomierza glebowego” podczas wciskania ich do gleby.
P om iary przeprow adzono na polu doświadczalnym, gdzie analizow ano
dwa zagadnienia: w pływ różnie wykonanej upraw y m echanicznej o ra z
wpływ różnych roślin płodozmianu siedmiopolowego (żyto ozime, jęczmień
jary, len oleisty, ziemniaki, lucerna z tymotką, odłóg i czarn y ugór) na
zwięzłość wierzchnich w a rs tw gleby. Na podstawie bad ań autorzy stw ier­
dzili, że zwięzłość badanej gleby może w okresie w egetacyjnym w a h ać się
w bardzo szerokich granicach: od wartości mniejszej niż 1 kG /cm 2 do około
200 kG /cm 2 podstaw y w głębnika stożkowego. Takie w a h an ia na poletkach
o jednakow ym składzie m echanicznym gleby są zależne od w ilgotności
gleby, upraw y mechanicznej i od gatu n k u upraw ianej rośliny.
Dalsze b adan ia w toku.
Porównanie warunków oznaczania niektórych wskaźników kwasowości gleby
181
С. ЖОНСМ и Я. БЕНДЕР
П Р ЕД В А Р И ТЕЛ ЬН Ы Е ИССЛЕДОВАН ИЯ НАД С В Я ЗН О С ТЬЮ
КУЛЬТУРНЫХ П О Ч В
К аф ед ра П очво вед ен и я и К аф ед р а О б щ его Р астен иеводства
П озн ан ьск о й В ы сш ей С ельско х о зяй ствен н о й Ш колы
Резюме
И ссл ед овани я над вели чи ной связности верхних гори зонтов п о ч в
(о б разо в ав ш и х ся на си льн о вы ветри вш и хся лёгких глинах с б о г аты м
с о д е р ж а н и е м п еска) за к л ю ч а л и с ь в о п р е д е л е н и и соп роти влени й о к а ­
з ы в а е м ы х почвами коническим н акон еч н и к ом „п н евм ати ч еск ого при­
б о р а для и зм орен и я почвен н ой св я зн о с т и “ , котор ы е в давл и в аю тся
в почву. И зм ерен и я п р ои зв од и л и сь на о п ы тн ом п о л е для р е ш е н и я
двух в о п р о с о в : о влиянии р азл и чн ы х с п о с о б о в механической о б р а ­
ботки и о влиянии разн ы х растен ий сем и п о л ьн о го с е в о о б о р о т а (о зи ­
мая рож ь, яро вой ячмень, масличны й лен, ка р т о ф е л ь , л ю ц е р н а с ти­
м о ф еевко й , з а л е ж ь и ч ер н ы й пар) на св я зн о с ть верхних го р и зо н то в
почвы . В своих и ссл ед ов ан и ях авторам и у ст а н о в л ен о , что с в я з н о с т ь
почвы за в егета ц и о н н ы й п ер и од м ож ет к о л е б а т ь с я в в есьм а ш и р о ­
ких пределах, н ачиная с вели чи ны м еньш е 1 кг/см2 и достигая почти
200 кг на один кв ад р ат н ы й санти м етр п лощ ад и о сн о в ан и я к о н и ч е ­
ского н ако н еч н и к а углубителя. Такого род а к ол еб ан и я на делянках:
почв того ж е м ехан ического со с т а в а о п р ед ел я ю т с я с о д е р ж а н и е м
влаги в почве, механической о б р а б о тк о й и видом культурного р а ­
стения.
Д ал ьн ей ш и е и ссл ед о в ан и я п р о д о л ж а ю тся.
S. RZĄSA, J. BENDER
PRELIM INARY S T U D IE S ON C O N SISTEN C Y O F ARABLE S O IL S
Chair of Soil Science andi C hair of G eneral Pilant C ultivation.
C ollege of A griculture, Pozmiań
Summary
The investigations into the com pactness of upper soil layers (formed
from strongly san d y light loams) w ere based on determ ination of the soil
resistance to the conical and pieces of a „pneum atic soil resistance m e te r”
du rin g its insertion into the soil by com pressed air.
The m easu rem ents conducted on an experim ental field aimed at eluci­
dation of two questions: the influence of different w ays of mechanical culti­
vation and the influence of different p la n ts in a 7-yar rotation (winter rye,
w inter barley, seed flax, potatoes, lucerne with timmothy, idle, fallow) on
the consistence of the upper soil layers.
182
S. Rząsa, J. Bender
On basis of the test results the authors stated a. o. th a t the consistence
of the investigated soil can vary in the» vegetation period within very wide
limits — from less than 1 kg/cm 2 to approx. 200 kg/cm 2 of the base surface
a re a of the conical p en e tratin g piece. On plots with uniform mechanical
soil composition these v ariation s are dependent from soil humidity, m e­
chanical cultivation an d kind of cultivated plant
The investigations are being continued.