docmini Rocznik KPSWwB 2016.indd - Kujawsko
download 
Reklamacja Transkrypt
mini Rocznik KPSWwB 2016.indd - Kujawsko
Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy Nr 11 (2016) ISSN 1896–5903 TRANSDYSCYPLINARNE STUDIA o KULTURZE (i) EDUKACJI KULTURA I SZTUKA JAKO PRZESTRZEŃ AKSJOLOGICZNA I EDUKACYJNA (część Sekcji IV w koordynacji L. Witkowskiego – IX Ogólnopolski Zjazd Pedagogiczny, Białystok) Numer specjalny Guest editor Lech Witkowski Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji Redaktor Naczelna prof. nadzw. KPSW, dr hab. Monika Jaworska-Witkowska Sekretarz Redakcji dr Marta Małecka Międzynarodowa Rada Naukowa (International Scientific Board): (a) z zagranicy: Jean-Marie BARBIER (France) – teoria pracy socjalnej Zygmunt BAUMAN (Leeds University, Great Britain) – socjologia, hermeneutyka socjologiczna Oldrich CHYTIL (Ostrava, Czechy) – nauki społeczne Lorraine FILION (Montreal, Canada) – praca socjalna Henry A. GIROUX (McMasters University, Hamilton, Canada) – pedagogika krytyczna Jan JAGODZINSKI (University of Edmonton, Canada) – psychoanaliza Grzegorz KACZYNSKI (Universitá di Catania, Italia) – socjologia edukacji Mariusz KOZAK (Columbia University, USA) – kognitywistyka, muzykologia Sławomir MAGALA (Erasmus University, Rotterdam, Holland) – zarządzanie międzykulturowe Jonas RUSKUS (Kowno) – pedagogika społeczna i praca socjalna Alina SBRUIEVA (Sumy Makarenko State Pedagogical University, Ukraina) – pedagogika porównawcza Galina TARASENKO (Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny, Winnica, Ukraina) – pedagogika wczesnoszkolna, przedszkolna Antonin WAGNER (Szwajcaria) – teoria pedagogiki społecznej (b) z kraju: Ewa BILIŃSKA–SUCHANEK (Akademia Pedagogiczna, Słupsk) – pedagogika ogólna Marian BYBLUK (KPSW, Bydgoszcz) – pedagogika opiekuńczo-wychowawcza Krzysztof JAKUBIAK (Uniwersytet Gdański) – historia myśli pedagogicznej Wojciech KOJS (Wyższa Szkoła Biznesu, Dąbrowa Górnicza) – pedagogika ogólna, dydaktyka ogólna Paweł JĘDRZEJKO (Uniwersytet Śląski) – filologia, amerykanistyka Stanisław KOWALIK (AWF, Wrocław) psychologia społeczna i rehabilitacyjna Zbigniew KWIECIŃSKI (UMK Toruń) – socjologia edukacji Krzysztof MALISZEWSKI (Uniwersytet Śląski) – pedagogika kultury Zbigniew MAREK (Akademia Ignatianum, Kraków) – aksjologia pedagogiczna, andragogika Ewa MARYNOWICZ-HETKA (Uniwersytet Łódzki) – pedagogika społeczna i praca socjalna Łukasz MICHALSKI (Uniwersytet Śląski, Katowice) – historia myśli pedagogicznej, filozofia edukacji, pedagogika ogólna Julita ORZELSKA (Uniwersytet Szczeciński) – pedagogika wczesnoszkolna, pedagogika ogólna Tomasz SZKUDLAREK (Uniwersytet Gdański) – pedagogika ekonomiczna Anna WALULIK (Akademia Ignatianum, Kraków) – aksjologia pedagogiczna, andragogika Barbara WILGOCKA-OKOŃ (Uniwersytet Warszawski) – pedagogika wczesnoszkolna Lista recenzentów: Prof. dr hab. W. Andrukowicz Prof. dr hab. E. Bilińska-Suchanek ks. Prof. dr hab. A. Bohdanowicz Dr A. Janke Prof. dr hab. J. Jundził Prof. dr hab. B. Kaja Prof. dr hab. S. Kawula Prof. dr hab. M. Urlińska ks. Prof. dr hab. M. Włosińki Prof. dr hab. A. Wojciechowski Projekt okładki: Małgorzata Truskawa Skład i łamanie: Kemar Ryszard Kurasz © Copyright by Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy Adres redakcji: Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, ul. Toruńska 55–57, 85–023 Bydgoszcz tel. 52–339–30–26, e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] PL ISSN 1896–5903 Redakcja nie wypłaca honorariów autorskich SPIS TREŚCI Monika Jaworska-Witkowska (Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy) Słowo od Redaktor Naczelnej .......................................................................... 11 Lech Witkowski (Akademia Pomorska w Słupsku Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy) Głos gościnnego wprowadzenia ...................................................................... 14 WYKŁADY OTWIERAJĄCE Lech Witkowski (Akademia Pomorska w Słupsku) Estetyka versus aksjologia w ujęciu krytyczno-epistemologicznym teorii i praktyki kulturowej/społecznej .......................................................... Wstęp ................................................................................................................. CZĘŚĆ I Edukacja między strzępkami kultury i resztkami tradycji w niemocy nowoczesności ............................................................................... CZĘŚĆ II O estetyzacji obecności tradycji myślowej w obiegowych narracjach akademickich w humanistyce z pedagogiką w tle ......................................... Przesądzające wyobrażenia i roszczenia w kwestii jakości postawy poznawczej z realizmem estetycznym w tle ................................................ Pedagogiczne pytania o estetykę i estetyzację w kontekście wartościowania w edukacji ........................................................................... 21 21 27 44 48 54 4 SPIS TREŚCI Aksjologia pedagogiczna w świetle idei pedagogiki niewidzialnej (przypadki Basila Bernsteina i Heleny Radlińskiej, choć nie tylko) ......... 62 Zamiast zakończenia ..................................................................................... 64 Literatura ..................................................................................................... 68 Krzysztof Maliszewski (Uniwersytet Śląski w Katowicach) Przebudzenie pragnienia – fantazmatyczny wymiar aksjologii pedagogicznej .................................................................................................. Podwojona rzeczywistość (wstęp I) ......................................................... Potrzeba – pożądanie – pragnienie (wstęp II) ....................................... Apetyt i brak ............................................................................................... Między traumatycznym jądrem a errotycznym zwichnięciem ............ Dwoistość pragnienia (krytyka fantazmatyczna) .................................. Pragnienie – klucz kształcenia ................................................................. Animacja pragnień – strategie (zakończenie) ........................................ Literatura ..................................................................................................... 73 73 75 77 79 81 84 89 91 EGZYSTENCJA LUDZKA JAKO WYZWANIE PEDAGOGICZNE Z ESTETYKĄ W TLE JAKO ONTOLOGIĄ/ANTROPOLOGIĄ Monika Jaworska-Witkowska (Centrum Studiów Zaawansowanych i Badań Naukowych Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy) Ambiwalencje wstrętu. O nienasyceniu wymiotu w dwubiegunowych inkluzjach J. Kristevej i J.P. Sartre’a dla pedagogiki ................................................................................................. Ambiwalencje nienasycenia wstrętu (wprowadzenie) .......................... Wstręt, czyli o rzeczy nienasyconej a nieswoiście Realnej, bo „...jak się zdaje, nadchodzi z zewnątrz lub rozsadza od wewnątrz” i „właściwie nie ma określonego przedmiotu” .............. Abiektywna matka. Granica i tabu „rzeczy macierzyńskiej” ............... Nienasycenie wymiotu ............................................................................... Wstręt jako „gwałtowny i mroczny bunt bytu” ..................................... Mdłości jako nie dająca się nasycić odmowa bycia. Samobójstwo jako doświadczenie wyobraźni ................................................................. 97 97 99 102 106 109 110 5 SPIS TREŚCI Niechciana bliskość, natarczywa obecność, nieakceptowana inność... O symbolicznej autokastracji w nienasyconym kole transformacji materii ................................................................................. Nieznośna lepkość bytu. Uścisk, który dopada ....................................... Ambiwalencja „okrutnej rozkoszy” wstrętu. Nasycenie jako paradygmat psychopedagogiki wstrętu w dziesięciu otwarciach pedagogicznych (zakończenie) ................................................................ Literatura ..................................................................................................... 113 116 117 123 Tomasz Olchanowski (Uniwersytet w Białymstoku) Persona i Cień w epoce wiktoriańskiej i w ponowoczesności. Jungowska analiza zachodnioeuropejskiej hipokryzji .......................... Istota hipokryzji ......................................................................................... Podmiotowość i samooszustwo ............................................................... Ucieczka od enancjodromii ...................................................................... Literatura ..................................................................................................... 126 126 133 139 146 Teresa Wilk (Uniwersytet Śląski w Katowicach) Obrazy odczuwalne – czyli kultura i sztuka wobec niepokojów społecznych ..................................................................................................... Na początek ................................................................................................ Niepokoje społeczne – co odczuwamy, a czego nie dostrzegamy ........ Kultura i sztuka zaangażowana, czyli porozumienie jest w nas ........... Refleksja końcowa ...................................................................................... 149 149 150 160 169 Literatura ............................................................................................... 170 Aneta Rogalska-Marasińska (Uniwersytet Łódzki) Kształtowanie trzeciej natury ludzkiej wychowanka poprzez edukację międzykulturową .......................................................................... Wprowadzenie ............................................................................................ Wypaczona kultura, czyli o braku piękna w życiu człowieka .............. Kształtowanie człowieczeństwa w człowieku, czyli o jego trzech naturach ...................................................................................................... 174 174 176 183 6 SPIS TREŚCI Edukacja międzykulturowa w dobie polaryzacji zachowań, czyli propozycje kształtowania trzeciej natury ludzkiej wychowanka ............................................................................................... 188 Podsumowanie ........................................................................................... 195 Literatura ...................................................................................................... 196 Julita Orzelska (Uniwersytet Szczeciński) W trosce o człowieka w odsłonie Thomasa Mertona, Abrahama Joshuy Heschela i Paula Tillicha ............................................. Wstęp ........................................................................................................... Opór wobec akceptacji teologii moralnej diabła stanowiącej źródło kryzysu człowieka (Thomas Merton) ......................................... Samopoznanie w „stawaniu się” człowieka. „Terapia moralna dla teraźniejszości” (Abraham Joshua Heschel) .................................... Przekraczanie potencjalności człowieka (Paul Tillich) ......................... Literatura ..................................................................................................... 201 201 202 206 211 216 Marta Anna Sałapata (Akademia Pomorska w Słupsku) Życie człowieka w cieniu skrzydeł Thanatosa, czyli rozwojowe zmagania ze śmiercią ..................................................................................... Słowem wstępu... ........................................................................................ Śmierć – fenomen (nie)definiowalny? .................................................... Kultura – świadectwo (nie)zgody na śmierć .......................................... Rozwojowe zmagania ze śmiercią ............................................................ Pedagogika wobec piętna smutku... ......................................................... Literatura ..................................................................................................... 219 219 220 222 226 238 241 PRZESTRZENIE, MIEJSCA I OBIEKTY: KSIĄŻKA – MUZEUM – OBRAZ Barbara Kwiatkowska-Tybulewicz (Uniwersytet Warszawski) Sztuka przyjazna człowiekowi. Świat sztuki współczesnej – świat odbiorcy. Próba porozumienia ......................................................... 249 Wprowadzenie ............................................................................................ 249 7 SPIS TREŚCI Trudność sztuki współczesnej .................................................................. Edukacja artystyczna i estetyczna a sztuka współczesna ...................... Sztuka po końcu sztuki wyzwaniem dla odbiorcy ................................. Dzieło sztuki a zwyczajny przedmiot ...................................................... Sztuka przyjazna człowiekowi .................................................................. Zakończenie ................................................................................................ Literatura ..................................................................................................... 250 252 255 258 264 267 269 Anna Józefowicz (Uniwersytet w Białymstoku) Wartości edukacyjne współczesnej prozy dziecięco-młodzieżowej w kontekście problemów dziecka osamotnionego ................................. Wstęp ........................................................................................................... Niedobór witaminy M ............................................................................... Jajko mądrzejsze od kury .......................................................................... Ucieczka w wirtualny świat ...................................................................... Zakończenie ................................................................................................ Literatura ..................................................................................................... 272 272 273 282 283 285 286 Renata Pater (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) Edukacja estetyczna w permanentnym rozwoju osobowości. Działania edukacyjne muzeów i centrów nauki ...................................... Współczesne przestrzenie edukacji – kilka impresji ............................. Edukacja i aktualne wyzwania ................................................................. Estetyka – nauka nie tylko o pięknie ....................................................... Piękno jako wartość artystyczna .............................................................. Wartości estetyczne ................................................................................... Satysfakcja estetyczna ................................................................................ Osobowość w procesie i cyklach rozwoju ............................................... Spiel (gra/zabawa) w wychowaniu estetycznym człowieka .................. Środowisko edukacyjne – ekologia życia ................................................ Muzea i centra nauki w edukacji estetycznej ......................................... Zamiast podsumowania – kilka pytań .................................................... Literatura ..................................................................................................... 290 291 292 293 295 296 297 298 300 301 302 304 305 8 SPIS TREŚCI Jolanta Skutnik (Uniwersytet Śląski w Katowicach) Między zachwytem a oddźwiękiem – o znaczeniu autentyzmu w edukacji muzealnej .................................................................................... Wstęp ........................................................................................................... Muzeum – pomiędzy gablotą a ekranem ................................................ Wartość autentyku ..................................................................................... Muzealium – między zachwytem a oddźwiękiem ................................. Zakończenie ................................................................................................ Literatura ..................................................................................................... 308 308 309 313 320 324 325 Bożena Stawoska-Jundziłł (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu) Edukacyjne wartości sztuki – aksjologiczny wymiar malarstwa polskiego przełomu XIX/ XX wieku (wybrane przykłady) ................... Powierzchowne spojrzenie na źródło ikonograficzne ........................... Źródła ikonograficzne w procesie kształcenia pedagogów .................. Stereotypowy wizerunek dziecka w XIX/XX wieku .............................. Twórczość Olgi Boznańskiej na usługach pedagogiki .......................... Dziecko w malarstwie O. Boznańskiej .................................................... „Dziecięca starość” – O. Boznańska oskarża .......................................... Dzieci z obrazów mówią własnym głosem ............................................. Aneks – Wykaz omawianych obrazów Olgi Boznańskiej ..................... Literatura ..................................................................................................... 329 330 332 334 335 336 339 344 347 348 KINO I MUZYKA – MIĘDZY ESTETYKĄ I PEDAGOGIKĄ Wojciech Siwak (Uniwersytet w Białymstoku) Matrix i pół-Matrix czyli rzeczywistość wirtualna i rzeczywistość rozszerzona jako wyzwania dla tożsamości, kultury, sztuki i edukacji .......................................................................................................... Wprowadzenie ............................................................................................ Od idei wirtualności do Matrixa .............................................................. Rzeczywistość wirtualna i wielodostępne światy wirtualne ................. Wyobrażenia VR w kinie pod koniec XX wieku ................................... 355 355 356 357 360 9 SPIS TREŚCI Przestrzeń rozszerzona a rzeczywistość rozszerzona ............................ AR w kulturze, sztuce i rozrywce ............................................................. Od kina 3D do powrotu VR ..................................................................... Kino VR – w poszukiwaniu opowieści ................................................... Teatr wirtualny i multimedialny a technologie AR i VR ...................... Architektura/grafika/design/rzeźba/malarstwo a VR ........................... Edukacja w rzeczywistości wirtualnej ..................................................... Social VR czyli społecznościowa rzeczywistość wirtualna ................... VR i AR a „szósty zmysł” .......................................................................... Przestrzenne „Ja” ........................................................................................ Internet miejsc ............................................................................................ Podsumowanie – wirtualność a „lepsze życie” ...................................... Literatura ..................................................................................................... 361 363 365 367 369 371 372 373 374 376 378 379 385 *** Alicja Tupieka-Buszmak (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) Człowiek, świat wartości a współczesny obraz edukacji muzycznej. Konfrontacje – wyzwania – kierunki zmiany .......................................... Związek sztuki i wychowania – dawne i nowe problemy ..................... Edukacja muzyczna w pułapce stereotypów .......................................... Wyzwania dla edukacji w kontekście przemiany rozumienia świata ........................................................................................................... W kierunku całościowej zmiany .............................................................. Literatura ..................................................................................................... 389 390 394 397 403 405 Jarosław Chaciński (Akademia Pomorska w Słupsku) Etos i gra w „Ogólnym wychowaniu muzycznym” Eberharda Preussnera na tle niektórych nurtów filozoficznych i pedagogicznych ............................................................................................ Refleksje wprowadzające ........................................................................... Próba zdefiniowania pojęć „etos” i „gra” w jej muzycznym zorientowaniu ............................................................................................. Naturalizm J.J. Rousseau i jego wychowanie muzyczne ....................... Muzyczny ruch młodzieżowy (Jugendbewegung) w kontynuacji idei naturalizmu ......................................................................................... 409 409 410 413 418 10 SPIS TREŚCI Theodor W. Adorno i krytyka Jugendbewegung – zarzut manipulacji i instrumentalizacji śpiewu w społeczeństwie .................. 423 Literatura ..................................................................................................... 429 Rafał Majzner (Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej) Zadania nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej w zakresie kształtowania i rozwijania kultury muzycznej dzieci ............................ Wprowadzenie ............................................................................................ Kształtowanie kultury muzycznej w szkole ............................................ Kształtowanie i rozwijanie kultury muzycznej dzieci w opiniach nauczycieli ................................................................................................... Podsumowanie ........................................................................................... Literatura ..................................................................................................... 433 433 435 436 441 442
