Polifenole - VOL-MAL

Jaki wpływ na nasze zdrowie mają wtórne substancje roślinne?
Wtórne substancje roślinne
Wtórne substancje roślinne - czyli czynniki sekundarne, zwane również qasi-witaminami
(niby-witaminami) lub naturalnymi substancjami nieodżywczymi (NSN) to substancje
fitochemiczne o szczególnym znaczeniu dla organizmu wzmacniające go i zapobiegające
chorobom.
Dawniej całą grupę składników sekundarnych określano wspólnym mianem jako
witaminę P. Nie są substancjami odżywczymi, ale biologicznie aktywnymi składnikami
pożywienia. Są niezbędne, o ile chcemy zapewnić sobie doskonałe zdrowie i długą
egzystencję. Wykazują działanie antywolnorodnikowe, antybakteryjne, przeciwgrzybicze
oraz antywirusowe. Są to wspomniane już podczas omawiania antyoksydantów:
bioflawonoidy, zwłaszcza polifenole (w tym antocyjany), chlorofil, fitoestrogeny, genisteina,
indole, kapsaicyna, karotenoidy, kumaryny, kurkumin, ligniny, saponiny, składniki allium,
silforafany, związki dwusiarczkowe i inne.
Szczególnie ważną rolę spełniają bioflawonoidy. Jest to grupa ponad 7000 (!) związków
organicznych, które występują w różnych częściach roślin (kwiatach, owocach, nasionach,
liściach, korzeniach). Nadają roślinom specyficzny kolor, smak i zapach.
W nasionach roślin strączkowych dominują izoflawony. Zapobiegają powstawaniu
schorzeń związanych z ich niedoborem: chorobą niedokrwienną serca, osteoporozą.
Kontrolują wzrost komórek oraz hamują rozwój raka sutka i prostaty. Zmniejszają zdolność
do przerzutów. Substancje wtórne (quasi-witaminy) są przede wszystkim wspaniałymi
antyoksydantami chroniącymi nas przed niszczącym działaniem wolnych rodników.
Polifenole
Podział i działanie.
Polifenole są związkami fenolowymi stanowiącymi ogromną grupę naturalnych substancji
obecnych w wielu roślinach, znajdującą się dokładnie na granicy między klasycznymi
witaminami a quasi-witaminami.
Duża różnorodność tych substancji pod względem struktury i właściwości powoduje, że
ich usystematyzowanie jest dość trudne. Związki fenolowe bardzo ogólnie można podzielić
pod względem struktury podstawowego szkieletu węglowego na kwasy fenolowe (pochodne
kwasu benzoesowego i cynamonowego) i flawonoidy, wśród których występuje wiele
podklas: flawony, flawanony, flawonole, flawanole, izoflawony, antocyjany. W obrębie
poszczególnych podklas istnieje również duże zróżnicowanie.
Związki te jako antyoksydanty mogą oddziaływać na bardzo różne sposoby, między innymi
poprzez: bezpośrednią reakcję z wolnymi rodnikami, zmiatanie wolnych rodników, nasilenie
dysmutacji wolnych rodników do związków o znacznie mniejszej reaktywności,
chelatowanie metali prooksydacyjnych, hamowanie lub wzmacnianie działania wielu
enzymów. Ponadto mogą one wzmagać działanie innych antyoksydantów np. witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach i niskocząsteczkowych substancji rozpuszczalnych w wodzie.
Dane te dowodzą, że obecność tych związków w diecie ma bardzo ważne znaczenie.
Potwierdzają to także badania epidemiologiczne, wskazujące na odwrotną zależność
pomiędzy spożywaniem związków fenolowych a zachorowalnością na nowotwory i choroby
serca.
Spróbujmy dokonać wyraźniejszego podziału polifenoli:
* flawonoidy (bioflawonoidy)
- antocyjany, proantocyjany (barwią na czerwono, niebiesko i fioletowo części roślin cyjanidyna, delfinidyna, petunidyna, malwidyna w czarnych jagodach, czerwonych i
czarnych winogronach, czerwonym winie),
- flawony - barwią na żółto części roślin (flavus - łac.- żółty) - apigenina, hesperetina
oraz kwercetyna, kempferol w zielonej herbacie, skórkach winogron, liściach miłorzębu
dwuklapowego, jabłkach),
-
flawonole (myrycetyna, rutyna),
-
flawanole(w tym katechiny w zielonej herbacie, nasionach winogron, epikatechina),
-
flawanony (np. hesperydyna, naringina w skórkach owoców cytrusowych, taksifolina),
-
izoflawony (genisteina, daidzeina),
*kwasy fenolowe (galusowy, elagowy, salicylowy, hydroksybenzoesowy, chlorogenowy)
*inne związki fenolowe (taniny, kapsaicyna).
Dodatkowe informacje na temat działania polifenoli znajdziesz m.in. w artykule „Polifenole
dobre na wszystko" prof. dr hab. Jerzego Lutomskiego, dyrektora Instytutu Roślin i
Przetworów Zielarskich w Poznaniu zamieszczonym w periodyku „Skuteczne Lekarstwa"
(wrzesień 2002).
Niestety - nasz organizm nie jest w stanie syntetyzować polifenoli samodzielnie. Z tego
względu musimy je dostarczać systematycznie z zewnątrz. Związki polifenolowe przede
wszystkim posiadają zdolność uszczelniania naczyń krwionośnych. Jest to ich podstawowa
rola - udział w kontroli spójności naczyń włosowatych. Przy niedoborze polifenoli stan
naczyń włosowatych ulega drastycznemu pogorszeniu. Objawia się to później opuchliznami,
wybroczynami, krwawieniami.
Dłuższe niedobory polifenoli w organizmie mogą prowadzić do:
• pogorszenia wzroku (ze względu na zły stan naczyń włosowatych),
• chorób sercowo-naczyniowych,
• dysfunkcji aparatu ruchu,
• osłabienia mocy układu odpornościowego.
Wskazaniami do stosowania polifenoli są:
• skazy krwotoczne pochodzenia naczyniowego,
• choroba nadciśnieniowa,
• zawał serca,
• dusznica bolesna,
• cukrzyca,
• miażdżyca,
• schorzenia uczuleniowe, (katar sienny, pokrzywka, wstrząs anafilaktyczny),
• odmrożenia,
• pęcherzyca i inne.
Przeciwskazania do stosowania flawonoidów w leczeniu wynikają ze względu na tzw.
niezgodności farmakologiczne z niektórymi lekami. Mogą one bowiem unieczynnić
bakteriostatyczne działanie równocześnie podanych sulfonamidów oraz bakteriostatyczne i
bakteriobójcze działanie antybiotyków z grupy streptomycyny.
Polifenole przejawiają doskonałe własności antybiotyczne - działają przeciwzapalnie,
przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo. Działają również
przeciwalergicznie i przeciwzakrzepowo. Zapobiegają chorobie niedokrwiennej serca,
opóźniają procesy starzenia, wpływają pozytywnie na jakość życia. Są niezwykle
skutecznym lekiem w przypadku infekcji żołądkowo-jelitowych (znany sposób naszych babć
- np. czarna jagoda).Posiadają nieocenione wprost znaczenie dla budowania mocy układu
immunologicznego. Mają ogromną zdolność wychwytywania lub hamowania powstawania
wolnych rodników. Wskutek wymienionych właściwości są zaliczane do jednych z
najskuteczniejszych substancji strzegących przed chorobami nowotworowymi.
„Specjaliści od profilaktyki nowotworowej dowodzą, że systematyczny wysoki
udział polifenoli w diecie może ustrzec człowieka przed najgroźniejszymi postaciami
raka: płuc, żołądka, jelit, przełyku, trzustki, wątroby, gruczołu sutkowego, prostaty,
skóry." (mgr farmacji Sławomir Ambroziak).
Badania wykazały również, że polifenole (zwłaszcza EGCG) hamują powstawanie naczyń
krwionośnych tworzącego się guza nowotworowego (tj. procesu neowaskularyzacji), którymi
jest on zaopatrywany w składniki odżywcze. Zapobiegają w ten sposób rozrostowi raka i
przerzutom. Polifenole obniżają również aktywność enzymów biorących udział w tworzeniu,
rozroście i rozprzestrzenianiu się (proliferacji) nowotworów - urokinazy, dekarboksylazy
ornityny (odpowiedzialnej pośrednio min. za powstawanie raka prostaty) i innych. Polifenole
chronią nas również przed szkodliwym działanie trujących związków azotowych dostających
się do naszego organizmu wraz z pokarmem (np. w postaci wędzonych wędlin, peklowanego
mięsa).
Jak mówiliśmy - uszczelniają i wzmacniają ściany naczyń krwionośnych, zapobiegają
krwawieniom, wybroczynom, są pomocne w leczeniu miażdżycy (np. rutyna = rutozyd
występująca w rucie - Ruta graveolens, zielu fiołka trójbarwnego, kwiecie bzu
czarnego).Poprawiają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych (witeksyna w preparatach z
głogu) i obniżają ciśnienie (procyjanidyny zawarte w głogu, pestkach winogron, aronii).
Rozkurczają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i przewodów żółciowych (np.flawonoidy
w kwiatostanie kocanek).Działają antyagregacyjnie na płytki krwi (bioflawonoidy miłorzębu
japońskiego Gingko bilobae). Flawonoidy ziela skrzypu, liścia brzozy, ziela nawłoci działają
diuretycznie (moczopędnie). Flawonoidy koszyczka rumianku i kwiatostanu lipy działają
przeciwzapalnie. Flawolignany ostropestu plamistego działają ochronnie na wątrobę (np. w
znanym preparacie o nazwie „Sylimarol"). Flawonoidy koszyczku rumianku działają
przeciwalergicznie, a flawonoidy lukrecji działają przeciwwrzodowo. Pinocembryna zawarta
w limbie (Pinus Cembra) działa przeciwgrzybiczo. Badania populacyjne na dużych grupach
ludności wskazują jednoznacznie, że w krajach o wysokim spożyciu związków
polifenolowych zachorowalność na choroby układu krążenia jest znacząco mniejsza. I tak
np. w Japonii źródłem polifenoli jest przede wszystkim zielona herbata, we Francji czerwone wino, w Holandii - jabłka i cebula.
A jak jest w Polsce? Sugestie naszych naukowców są proste - powinniśmy jeść jak
najwięcej ciemno zabarwionych owoców - aronię, wiśnie, czarną porzeczkę, czarne
jagody oraz przetwory z tych owoców.
Polifenole odgrywają również zasadniczą rolę w procesie apoptozy. Ponieważ
zagadnienie to jest szczególnie istotne dla zrozumienia mechanizmu powstawania
nowotworu, poświęćmy mu chwilę uwagi.
Zjawisko apoptozy - to zjawisko zaprogramowanej śmierci komórek, które wykonały już
swoje zadania. Inaczej mówiąc: komórki po wypełniły swojej roli mają „popełnić"
samobójstwo, aby ustąpić miejsca komórkom młodszym. W procesie nowotworowym mamy
do czynienia z tzw. defektem apotozy, który powoduje, że komórki rakowe żyją znacznie
dłużej, niż komórki zdrowe, a oprócz tego nadmiernie się mnożą, w dodatku w sposób
chaotyczny i nie różnicują się. I tu trzeba wspomnieć o podwójnej funkcji enzymu NOX,
rozpoznanego jako oksydaza hydrochinonowa (NADH). Enzym w zdrowych komórkach
odpowiada za prawidłowy ich wzrost jeszcze przed podziałem komórkowym. W komórkach
nowotworowych enzym ten, oznaczany jako tNOX (tumor NOX - NOX guza),
odpowiedzialny jest za defekt apoptozy. To właśnie ten enzym pobudza chaotyczny wzrost i
brak różnicowania się komórek nowotworowych. Badania wykazały, że polifenole są
czynnikiem hamującym (inhibitorem) i blokującym działanie tNOX w komórkach rakowych,
natomiast nie działają tak na enzym NOX (w odróżnieniu od komórek zdrowych,
odpowiedzialnych za prawidłowy wzrost komórki).
Fragment książki z cyklu "Barwy Twojego Zdrowia" - "Tajemnice suplementacji odżywiania".
Autor: Janusz Dąbrowski
Wiecej: http://www.eioba.pl/a/1ob5/jaki-wplyw-na-nasze-zdrowie-maja-wtorne-substancjeroslinne#ixzz1oAs8TccD