Giełdy energii elektrycznej. Belpex
Transkrypt
Giełdy energii elektrycznej. Belpex
Giełdy energii elektrycznej. Belpex Autor: Tomasz Fornalczyk („Polska Energia” – nr 3/2010) W przeglądzie giełd energii elektrycznej nie może zabraknąć belgijskiej giełdy Belpex. Nie jest ona tak potężna jak NordPool czy EEX, lecz działa dość prężnie i wciąż rozwija swoje produkty. Ponadto z jej działalnością wiąże się tzw. Trójstronne sprzężenie rynków dnia następnego Francji, Belgii i Holandii. Swoboda handlu energią elektryczną i równe traktowanie zajmujących się tym podmiotów jest niewątpliwie jednym z podstawowych warunków normalnego funkcjonowania tego rynku. Usuwanie wszelkich ograniczeń ma niebagatelne znaczenie w budowaniu jego płynności. Dotyczy to szczególnie małych rynków, takich jak belgijski i holenderski. Dlatego też działalność giełdy Belpex wydatnie wpływa na realizację celów unijnych, do których należy m.in. stworzenie jednolitego europejskiego obszaru handlu energią. Handel na Belpex Rozpoczęcie działalności belgiskiej giełdy Belpex w 2006 r. było następstwem wprowadzenia zapisów Dyrektywy 96/92/WE do belgijskiego systemu prawnego. Belpex realizuje transakcje z fizyczną dostawą energii elektrycznej. Handel odbywa się w trzech segmentach: • rynku dnia następnego (day-ahead market - DAM), umożliwiającego handlującym równoważenie swojej pozycji w interwałach godzinowych w przypadku przewidywalnych zmian na dzień przed dobą, w której nastąpi konsumpcja energii; • rynku ciągłego dnia następnego (continuous day-ahead market - Co-DAM), na którym odbywa się handel standardowymi produktami; • rynku ciągłego dnia bieżącego (continuous intraday market segment – CIM), na którym równoważy się swoją pozycję w przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zmian; handel prowadzi się z minimum pięciominutowym wyprzedzeniem. Wymienione segmenty bardzo dobrze się uzupełniają, umożliwiając handlującym maksymalne dopasowanie swoich pozycji do potrzeb w różnych horyzontach czasowych. Wszystkie transakcje zawierane są poprzez elektroniczny system zapewniający pełną anonimowość uczestników poszczególnych rynków oraz bezpieczeństwo zawieranych umów. Warto dodać, że rynek dnia następnego jest prowadzony we współpracy z sąsiadami – giełdami działającymi w Holandii (APX) i we Francji (Powernext). Głównym celem tej współpracy jest łączenie rynków energii w tych krajach. Często mówi się także o tzw. trójstronnym sprzężeniu rynków (trilateral market coupling – TLC). W ramach giełdy działa również rynek tzw. zielonych certyfikatów oraz certyfikatów związanych z produkcją energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu. Jest to jednak niewielki rynek obejmujący swoim zasięgiem jedynie regiony flamandzki i waloński w Belgii. Połączenie rynków Mechanizm trójstronnego sprzężenia rynków (TLC) zainicjowany został wraz z powstaniem giełdy Belpex. Jego organizatorami były giełdy energii we Francji, Holandii i Belgii oraz operatorzy systemów przesyłowych tych państw (Elia – Belgia, TenneT – Holandia, RTE – Francja). Podstawowym zadaniem przyjętego rozwiązania jest koordynowanie cen, a także optymalizacja zdolności przesyłowych pomiędzy poszczególnymi systemami. Sprzężenie rynków dotyczy tylko segmentu rynku dnia następnego. Działanie mechanizmu związanego ze sprzężeniem rynków dnia następnego zdeterminowane jest dwoma czynnikami: cenami energii elektrycznej oraz ewentualnymi kosztami związanymi z transgranicznym jej przesyłem pomię dzy systemami. Ceny ustala się wspólnie dla trzech rynków, są więc jednakowe. Ewentualne różnice wynikają z kosztów związanych z transmisją energii przez granice. Pojawiają się one tylko wówczas, gdy transgraniczne możliwości przesyłowe są w pełni wykorzystane. Jeśli połączenia dysponują wolnymi zdolnościami, dodatkowych kosztów nie ma. Jednocześnie zaznaczyć należy, że klienci z państw objętych obszarem wspólnego rynku, zawierając transakcje na rynku dnia następnego, automatycznie dokonują rezerwacji i zakupu zdolności przesyłowych. Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, w skrajnych przypadkach mogą wystąpić trzy różne ceny (w każdym z obszarów cenowych) na obszarze objętym wspólnym rynkiem, jednak najczęściej ceny są jednakowe. Przyjęte rozwiązanie poprawia płynność poszczególnych rynków oraz udostępnia wolne moce przesyłowe wszystkim użytkownikom na równych zasadach, bez konieczności prowadzenia dodatkowego postępowania. Mimo sprzężenia wszystkie trzy giełdy mogą funkcjonować niezależnie, praktycznie bez żadnych zmian organizacyjnych. Uczestnicy, właściciele i nadzór Na koniec 2008 r. giełda Belpex mogła pochwalić się przynajmniej 34 bezpośrednimi użytkownikami i trzema firmami brokerskimi, działającymi w imieniu innych konsumentów lub wytwórców energii elektrycznej. Dokładna liczba uczestników nie jest publikowana – nie wszyscy z nich zgadzają się na ujawnianie swoich danych. Jeśli chodzi zaś o strukturę właścicielską giełdy Belpex, nie jest ona tak rozbudowana jak w przypadku giełdy Powernext. Większościowym udziałowcem jest Elia – belgiski operator systemu przesyłowego. Pozostałe udziały podzielili między siebie w równych ilościach: giełdy APX i Powernext oraz operatorzy sieci przesyłowych we Francji i Holandii – RTE oraz TenneT. Kapitał giełdy Belpex szacowany jest na 3 mln euro. Nadzór nad działalnością giełdy sprawują dwie niezależne instytucje: Komisja Regulacji Energii Elektrycznej i Gazu (Commission de Regulation de l’Electricite et du Gaz – CREG) oraz Komisja Bankowości, Finansów i Ubezpieczeń (La Commission Bancaire, Financiere et des Assurances – CBFA). Druga z wymienionych instytucji odpowiedzialna jest za nadzorowanie działalności większości instytucji finansowych w Belgii oraz ochronę konsumentów usług finansowych. CREG z kolei pełni funkcję zbliżoną do funkcji Urzędu Regulacji Energetyki w Polsce. Jest odpowiedzialna za równoważenie interesów producentów i konsumentów energii oraz za rozwój rynku, transparentność transakcji i usuwanie ewentualnych patologii.