Spis treści

Księgarnia PWN: Zofia Mitosek - Teorie badań literackich
Spis treści
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nota bibliograficzna
5
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
Platon i literatura (427–347 p.n.e.) . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
Nieobecność poetyki. Filozofia literatury. Poezja. Mimesis. Naśladowanie
a etyka. Farmakon. Genologia. Dialog. Problem pisma. Kratyleizm i utopie
językowe XX wieku.
Narodziny poetyki (Arystoteles 384–322 p.n.e.) . . . . . . . . .
31
Arystoteles i Platon. Przedmiot poetyki. Genologia. Budowa tragedii.
Mimesis. Prawdopodobieństwo. Retoryka. Pragmatyczny model poezji.
Arystoteles a orientacje naturalistyczne i kreacjonistyczne w nauce
o literaturze.
Rozum i rzemiosło (estetyka klasycyzmu francuskiego) . . . .
43
Poetyka normatywna a nauka o literaturze. Klasycyzm. Forma. Imitatio.
Naśladowanie a problemy natury, rozumu i świata empirycznego. Poetyka
i filozofia kartezjańska. Socjologiczne korzenie poetyki. Aktualność koncepcji sztuki jako realizacji systemu konwencji. Kod języka poetyckiego.
Sztuka jako praktyka samocelowa (Kant 1724–1804) . . . . . .
Powstanie estetyki i zagadnienia smaku. Metodologiczny zamiar Kanta.
Uzasadnienie władzy sądzenia. Krytyka literacka i nauka. Funkcja estetyczna. Forma i formalizm. Symbolizm w poezji. Kant i strukturalizm.
55
Historia i poznanie (Hegel 1770–1831)
. . . . . . . . . . . . . .
68
Filozofia a teoria sztuki. Poezja i poetyckość. Kwestie języka i wypowiadania. Specyfika poezji. Literatura a rzeczywistość. Poznanie i realizm.
Historyzm jako postawa interpretacyjna. Kontynuacje myśli Hegla.
Estetyka pozytywizmu (Taine 1829–1893) . . . . . . . . . . . . .
93
Projekt unaukowienia humanistyki. Nomotetyzm i naturalizm. Metoda.
Uwarunkowania literatury. Genetyzm i psychologizm. Psychologia jako
podstawa integracji humanistyki. Kryteria wartościowania w historii sztuki.
Historia literatury. Krytyka pozytywizmu (marksizm, „filozofia życia”,
strukturalizm). Pozytywizm w wieku XX i dylematy nauki o literaturze.
Metoda filologiczno-historyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Filologia. Scherer, Lanson i problemy literatury. Postawa antypozytywistyczna Kleinera. Zasady naukowości. Syntezy historyczne a systemy
wartości. Znaczenie dzieła.
Przełom antypozytywistyczny w nauce o literaturze . . . . . . . 130
Krytyka scjentyzmu. Humanistyka. Neokantyzm. Nomotetyzm i idiografizm. Teoria ekspresji Crocego. Husserlowska krytyka psychologizmu.
Dilthey i teoria świata ducha. Literatura i ekspresja. Symbolizm w poezji
i światopogląd poetycki. Czytelnik. Rozumienie. Relatywizm a socjologia
poznania. Problemy podmiotu wiedzy.
Fenomenologia literatury (Ingarden 1893–1971) . . . . . . . . . 149
Fenomenologia. Budowa dzieła literackiego. Fikcja a jakości strukturalne
utworu. Postawa estetyczna a funkcja estetyczna. Ingardena poglądy na
język poetycki a poetyka lingwistyczna. Fenomenologia i strukturalizm.
Nauka o literaturze. Kontynuacje.
Nieświadomość i język (psychoanaliza) . . . . . . . . . . . . . . 182
Sytuacja psychoanalizy. Szkoły podejrzeń. Teoria nieświadomości. Poglądy Freuda na literaturę. Język pragnienia. Praca snu. Symbolika
i psychopatologia życia codziennego. Psychoanaliza literacka: Jung, Frye,
Mauron, Lacan i de Saussure. Informacja i ewokacja. Retoryka nieświadomości. Teoria języka poetyckiego Kristevej.
Dylematy realizmu (Lukács 1885–1971) . . . . . . . . . . . . . . 206
Teoria świadomości klasowej a historia literatury. Proces historycznoliteracki. Realizm. Wartościowanie. Awangarda. Lukács a Brecht. Metoda
strukturalno-genetyczna. Lukács a estetyka marksistowska.
479
Formalizm rosyjski
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Teoria literatury. Przedmiot poznania. Język poetycki. Forma a treść.
Chwyt. Badania nad prozą. Fabuła i sjużet. Morfologia bajki Proppa.
Problemy skazu. Teoria rewolucji literackiej Tynianowa.
Strukturalizm
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Metoda strukturalna. Lingwistyka de Saussure’a. Struktura i system
w teorii literatury (strukturalizm czeski). Problemy historii literatury.
Jakobson — problemy komunikacji literackiej. Funkcja poetycka. Język
a semantyka. Poezja gramatyki. Badania nad narracją: Lévi-Strauss,
Barthes, Todorov. Semantyka strukturalna Greimasa. Wyobraźnia semiologiczna.
Semiotyka
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Teoria znaku de Saussure’a i Peirce’a. Dzieło literackie jako znak: Morris,
Mukařovský i Lévi-Strauss. Modelowanie w sztuce. Poezja a ikoniczność.
Wtórne systemy modelujące — Łotman. Poziomy znaczeniowe i ich
transformacje — Barthes. Koncepcja literatury i lektury Barthes’a. Semiologia znaczenia a teoria komunikacji literackiej. Koncepcja produktywności znaczeniowej — Kristeva. Osiągnięcia semiotyki.
Literatura jako dialog (Bachtin 1897–1975) . . . . . . . . . . . . 312
Pozycja naukowa Bachtina. Walka z formalizmem. Marksistowska krytyka
strukturalizmu — Wołoszynow. Dialog jako interakcja i dialog w literaturze. Filozofia słowa. Teoria powieści. Proces historycznoliteracki. Literatura a kultura. Konsekwencje metodologiczne.
Literatura i alienacja (marksizm) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Estetyka marksistowska a problemy literatury. Literackie formy ideologiczne. Realizm. Ideologia i sprzeczności produkcji literackiej. Literatura
jako instytucja. Alienacja sztuki. Szkoła frankfurcka. Literatura i aparaty
ideologiczne. Język literacki a instytucje szkolnictwa. Sztuka rewolucyjna.
Lektura rewolucyjna a lektura estetyczna. Literatura a dezalienacja.
Świadomość krytyczna i rewolucyjne przesłanie teorii.
Intertekstualność
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
Funkcja intertekstualna. Intertekst — ujęcie globalne i ograniczone. Intertekstualność a literatura realistyczna. Tekst ogólny. Awangarda. Świadomość
intertekstualna. Intertekst a znaczenie utworu. Lektura, czytelnik i badacz.
480
Literatura i dekonstrukcja (Derrida ur. 1930) . . . . . . . . . . . 397
Derrida a strukturalizm. Semiologia a grammatologia. Dekonstrukcja
u Heideggera. Literatura — mimesis, szczepienie, dysseminacja. Mallarmé, Joyce, Celan, Sollers. Pisarz a język — próby negocjacji. Dekonstrukcjonizm amerykański.
Hermeneutyka — dawniej i dzisiaj . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Relatywizm w nauce XX wieku. Problem interpretacji. Historia hermeneutyki — egzegeza a interpretacja. Ricoeur — rozumienie tekstu
drogą do rozumienia siebie. Heidegger — Dasein i prawda dzieła. Przeciw
mimesis. Gadamer — horyzonty tekstu i czytelnika. Mimesis. Hermeneutyka i dekonstrukcja: słynne spory. Ricoeur przeciw Derridzie. Derrida
— krytyk Heideggera. Gadamer i Derrida w Paryżu. Dysseminacja
a kumulacja sensu.
Krytyka genetyczna
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441
Przykład Sartre’a. ITEM. Rozwój metody. Siatka pojęciowa. Genetyka
a historia literatury. Rękopisy a komunikacja literacka i produktywność
znaczeniowa. Proces pisania. Praca pióra.
Posłowie do trzeciego wydania
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461
Nota do piątego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
Indeks nazwisk
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467