bruchus rufimanus boh. - Instytut Ochrony Roślin

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 50 (1) 2010
WYSTĘPOWANIE ORAZ SZKODLIWOŚĆ
STRĄKOWCA BOBOWEGO (BRUCHUS RUFIMANUS BOH.)
NA BOBIKU W REJONIE RZESZOWA
ZDZISŁAW KANIUCZAK
Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy
Terenowa Stacja Doświadczalna
Langiewicza 28, 35-101 Rzeszów
[email protected]
I. WSTĘP
Rośliny strączkowe wywierają korzystny wpływ na właściwości fizyczne gleby, na
jej żyzność, poprawiają strukturę oraz warunki fitosanitarne i fitomelioracyjne w glebie.
Istotne jest również to, że bobik oraz przychodzące po nim następcze rośliny w zmianowaniu nie wymagają wysokiego nawożenia azotowego.
Rośliny bobiku w okresie wegetacji narażone są na uszkodzenia powodowane przez
szereg gatunków szkodników, wśród których dominują: oprzędziki, mszyce, przylżeńce
oraz strąkowiec bobowy (Juchnowicz i wsp. 1985; Niezgodziński 1986; Błaszczak
i Gontarka-Lacka 1995; Matłosz 1998). W gospodarstwach prowadzących produkcję
nasienną roślin strączkowych szkodnik ten stanowi znaczny problem, gdyż uszkadza
nasiona obniżając ich wartość jako materiału siewnego (Chodulska 1985). W wielu
badaniach wykazano, że stosowanie insektycydów i fungicydów zwiększa istotnie plon
nasion bobiku (Lenartowicz 1995; Żuk-Gołaszewska i wsp. 1997; Kaniuczak i Matłosz
2001; Kulig i wsp. 2006).
Celem badań było określenie stopnia uszkodzenia bobiku oraz ustalenie wrażliwości
badanych odmian bobiku na uszkodzenia nasion przez strąkowca bobowego.
II. MATERIAŁ I METODY
Analizę uszkodzenia nasion bobiku przeprowadzono w latach 1999–2008 w Boguchwale. Doświadczenie ścisłe założono w latach 2005–2007 metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach. Przedplonem były zboża jare. Zastosowano następujące
nawożenie mineralne: N – 46 kg, P2O5 – 60 kg, K2O – 90 kg/ha. Przed siewem nasiona
zaprawiono zaprawą Funaben T – 400 g/100 kg nasion oraz po siewie grochu zastosowano mieszankę herbicydową: Sencor 70 WG – 0,4 kg/ha + Command 480 EC
– 0,2 l/ha. W czasie wegetacji grochu nie stosowano żadnych zabiegów zwalczania
chorób i szkodników. Badaniami objęto 8 odmian bobiku zasianego na poletkach o po-
118
Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 50 (1) 2010
wierzchni 16,5 m2. Były to odmiany: Bobas, Leo, Martin, Nadwiślański, Oena, Olga,
Optimal, Tim. Przed zbiorem bobiku z każdego poletka pobrano po 100 sztuk strąków
(4 × 100 strąków) do analizy nasion na uszkodzenie przez strąkowca bobowego. Zbiór
roślin przeprowadzono w fazie dojrzałości fizjologicznej nasion. Analizowano również
plon nasion zebrany z poszczególnych obiektów doświadczenia. Istotność różnic oceniano pomiędzy średnimi testem Tukey’a przy 5% poziomie istotności.
III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Procent uszkodzenia nasion bobiku przez strąkowca bobowego w latach 1999–2008
przedstawiono na rysunku 1. Największe uszkodzenie nasion bobiku stwierdzono
w 2007 i 2003 roku, a wynosiło ono odpowiednio 65,3 i 48,7%. W pozostałe analizowane lata uszkodzenie nasion wahało się od 7,9 do 18,4%; średnio 14,2%.
Analiza nasion z pobranych strąków bobiku wykazała, że ich uszkodzenie przez
strąkowca bobowego było wysokie (tab. 1).
Podkreślić należy, że w 2005 roku przy średnim procencie uszkodzenia nasion przez
strąkowca bobowego wszystkich badanych odmian najsłabiej była uszkadzana odmiana
Leo i Olga (2,2% i 5,9%), także w 2006 roku nasiona odmiany Leo (7,2%) były uszkadzane w niskim procencie.
W 2007 roku wszystkie analizowane odmiany były uszkadzane w bardzo wysokim
procencie. Procent uszkodzonych nasion wahał się od 40,2 do 79,0.
Wyższe uszkodzenie nasion zanotowano w 2005 roku na odmianach: Martin
(25,6%), Bobas (21,3%), a w roku 2006 na odmianach Martin (27,2%), Bobas (22,7%)
oraz Tim (21,7%).
Uzyskane plony nasion z poszczególnych obiektów zestawiono w tabeli 2.
Wysokie plony nasion uzyskano z odmian: Bobas (47,0 dt/ha), Leo (46,0 dt/ha) oraz
Martin (40,0 dt/ha).
Tabela 1. Podatność różnych odmian bobiku na uszkodzenie nasion przez strąkowca bobowego
w latach 2005–2007
Table 1. Susceptibility of some field green bean cultivars to seed damage caused by bean weevil
in 2005–2007
% uszkodzonych nasion
% seed damage
Lp.
No.
Odmiana
Cultivar
2005
2006
1
2
3
4
5
6
7
8
Bobas
Leo
Martin
Nadwiślański
Oena
Olga
Optimal
Tim
21,3
2,2
25,6
–
7,1
5,9
15,7
12,2
22,7
7,2
27,2
15,7
14,2
20,5
18,5
21,7
79,0
40,2
74,7
42,0
–
73,0
64,7
–
NIR (0,05) – LDS (0.05)
5,0
4,8
4,8
2007
Występowanie oraz szkodliwość strąkowca bobowego…
119
Tabela 2. Plony nasion badanych odmian bobiku w latach 2005–2007
Table 2. Seed yield of field bean cultivars in 2005–2007
Plon nasion [dt/ha] – Seed yield [dt/ha]
Lp.
No.
Odmiana
Cultivar
2005
2006
1
2
3
4
5
6
7
8
Bobas
Leo
Martin
Nadwiślański
Oena
Olga
Optimal
Tim
63,3
65,5
45,2
–
54,8
50,4
48,5
51,0
42,6
37,1
42,0
40,6
35,2
42,7
41,6
40,2
36,1
36,2
33,8
34,3
–
28,7
27,6
–
NIR (0,05) – LDS (0.05)
7,4
1,7
7,4
% uszkodzonych nasion bobiku
% seed damage by been weevill
70
2007
65,3
60
48,7
50
40
30
20
12,8
16,2
14,1
16,8
14,4
18,4
13,5
7,9
10
0
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Lata – Years
Rys. 1. Dynamika uszkodzeń nasion bobiku powodowanych przez strąkowca bobowego w latach
1999–2008 w Boguchwale
Fig. 1. The dynamics of field bean seed damage caused by bean weevil in 1999–2008 in Boguchwała
Najniższe średnie plony nasion uzyskano z odmiany Nadwiślański (37,0 dt/ha) oraz
Optimal (39,0 dt/ha).
W 2005 roku uzyskano najwyższe średnie plony nasion z badanych odmian
(54,1 dt/ha), a najniższe w 2007 roku (32,0 dt/ha). Przyczyną tak znacznych różnic
w plonach mogły być warunki pogodowe panujące w okresach wegetacji bobiku. Potwierdzają to badania wykonane przez innych autorów (Sypniewski 1986; Michalska
1991), że warunki meteorologiczne (opady) są dla bobiku jednym z głównych czynników ograniczających potencjał plonotwórczy roślin motylkowych.
IV. LITERATURA
Błaszczak K.M., Gontarka-Lacka E. 1995. Występowanie strąkowca w bobiku w latach 1989–1994
na terenie województwa elbląskiego. Materiały 35. Sesji Nauk. Inst. Ochr. Roślin, cz. 2: 64–66.
Chodulska L. 1985. Straty gospodarcze spowodowane przez strąkowce (Coleoptera, Bruchidae).
Hodowla Roślin i Nasiennictwo 3: 10–11.
120
Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 50 (1) 2010
Juchnowicz J., Romankow W., Ruszkowski J.K. 1985. Wyniki badań nad biologią i zwalczaniem
strąkowca bobowego – Bruchus rufimanus Boh. (Col. Bruchidae). Pol. Pismo Entomol. 27:
21–36.
Kaniuczak Z., Matłosz I. 2001. Podatność wybranych odmian bobiku (Vicia faba) na uszkodzenie
nasion powodowane przez strąkowca bobowego (Bruchus rufimanus Boh.). Hodowla Roślin
i Nasiennictwo 2: 15–16.
Kulig B., Ropek D., Dłużniewska J. 2006. Efektywność ekonomiczna i produkcyjna zabiegów
ochrony roślin w uprawie zróżnicowanych morfologicznie odmian bobiku. Pam. Puł. 142:
252–262.
Lenartowicz W. 1995. Wpływ wybranych zapraw nasiennych na ograniczenie chorób i szkodników
rozwój i plonowanie bobiku. Materiały 35. Sesji Nauk. Inst. Ochr. Roślin, cz. 2: 308–310.
Matłosz I. 1998. Results of studies on susceptibility of some field broad bean cultivars to seed
damage by broad bean weevil (Bruchus rufimanus Boh.) in Rzeszów region. J. Plant Protection Res. 38 (2): 154–157.
Michalska B. 1991. Potencjalne zmniejszenie plonu bobiku w Polsce przez posuchy atmosferyczne. Zesz. Nauk. AR Szczecin 147: 51–58.
Niezgodziński P. 1986. Z badań nad zwalczaniem niektórych agrofagów grochu i bobiku. Ochrona Roślin nr 11–12: 19–23.
Ropek D., Kulig B. 2002. Wpływ chemicznego zwalczania szkodników na zdrowotność bobiku.
Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 42 (2): 636–639.
Sypniewski J. 1986. Problemy uprawy roślin strączkowych w Polsce. Fragm. Agron. 1 (9): 29–36.
Żuk-Gołaszewska K., Fordoński G., Grochot G. 1997. Produkcyjność i zdrowotność nowych
genotypów bobiku w zależności od obsady roślin. Zesz. Prob. Post. Nauk Rol. 439: 55–61.
ZDZISŁAW KANIUCZAK
OCCURRENCE AND HARMFULNESS OF BEAN WEEVILS
(BRUCHUS RUFIMANUS BOH.) ON FIELD BEAN IN RZESZÓW REGION
SUMMARY
The object of the research was susceptibility of field bean to grain damage caused by larvae of
Bruchus rufimanus Boh. The research was conducted in 2005–2007. Field experiments were
designed with standard randomized block in four replications including 8 field bean cultivars.
The highest percentage of damaged grain was recorded on the cultivar Martin 25.6% in 2005,
and on cultivars Martin and Bobas in 2006, respectively 27.2 and 22.7%. In 2007 the highest
grain damage 79% was shown on the cultivar Bobas. The lowest percentage rame of grain damage
was recorded on the cultivar Leo in 2005 and 2006 amounted to 2.2 and 7.2% respectively, and in
2007 on cultivars Leo 40.2% and Nadwiślański 42.0%.
The average yield of field bean ranged from 27.6 to 65.5 dt/ha in the analyzed period of the
rescarch.
Key words: field bean, bean weevil, damage, cultivars