Kluczowe Kompetencje - europejski azymut dla edukacji
Transkrypt
Kluczowe Kompetencje - europejski azymut dla edukacji
Kluczowe Kompetencje - europejski azymut dla edukacji W społeczeństwie wiedzy edukację uważa się za jeden z podstawowych czynników decydujących o rozwoju ekonomicznym i społecznym. W związku z tym podwyższanie standardów kształcenia i stworzenie modelowych jego wzorców, zalicza się do najważniejszych priorytetów polityki edukacyjnej. W celu zwiększania efektywności kształcenia, drogą badań i analiz określony został zakres kluczowych kompetencji edukacyjnych, które w krajach Unii Europejskiej mają stanowić podstawowy standard nauczania. Jak wygląda wdrażanie tego standardu w polskim systemie edukacyjnym ? Europejskie kompetencje kluczowe to połączenie wiedzy, umiejętności i postaw. To właśnie one mają fundamentalne znaczenie dla każdego obywatela w społeczeństwie opartym na wiedzy – zapewniają wartość dodaną dla rynku pracy, spójność społeczną i aktywne obywatelstwo, oferując elastyczność i zdolność adaptacji. Stanowią również ważny czynnik innowacji, produktywności i konkurencyjności społeczeństw, a ponadto mają pozytywny wpływ na motywację i zadowolenie pracowników. - Musimy wciąż rozwijać nasze umiejętności i kompetencje, nie tylko w celu samorealizacji i aktywnego udziału w życiu społeczeństwa, ale również po to, by z powodzeniem funkcjonować na rynku pracy, który ulega ciągłym zmianom - wypowiadał się Jan Figel, Członek Komisji Europejskiej odpowiedzialny za kształcenie, szkolenie, kulturę i młodzież, motywując potrzebę ustanowienia ogólnoeuropejskiego standardu w zakresie kluczowych kompetencji w nauczaniu - Wiedza, umiejętności i predyspozycje pracowników europejskich należą do najważniejszych czynników innowacyjności, wydajności i konkurencyjności UE. Rosnąca internacjonalizacja, coraz szybsze tempo zmian i ciągłe wprowadzanie nowych technologii oznacza, że Europejczycy muszą nie tylko na bieżąco uzupełniać swoje umiejętności zawodowe, ale także niezbędne ogólne umiejętności, pozwalające przystosować się do zmian. Aby radzić sobie w nowym, „cyfrowym” świecie, potrzebujemy nowych kompetencji – nie tylko umiejętności technicznych, lecz także głębszego rozumienia możliwości, wyzwań, a niekiedy nawet problemów natury etycznej, wiążących się z nowymi technologiami. W tym kontekście Rada i Parlament Europejski przyjęły pod koniec 2006 r. europejskie ramy kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie. W ramach tych określa się i definiuje, po raz pierwszy na szczeblu europejskim, kompetencje niezbędne obywatelom do ich samorealizacji, integracji społecznej, aktywnej postawy obywatelskiej i uzyskania szans na rynku pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy. Systemy kształcenia i szkolenia w państwach członkowskich powinny wspierać kształtowanie tych kompetencji u wszystkich młodych ludzi, a kształcenie i szkolenie dorosłych musi wszystkim dorosłym dawać realne możliwości uczenia się i utrzymywania tych umiejętności i kompetencji. KLUCZOWE KOMPETENCJE - ALE JAKIE ? Wyszczególnione w „Zaleceniach Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie” Kompetencje Kluczowe są definiowane jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji. To te kompetencje, których wszystkie osoby potrzebują do bycia aktywnym obywatelem, do samorealizacji i rozwoju osobistego, integracji społecznej i zatrudnienia. Wyróżnionym w dokumencie kompetencjom kluczowym należy nadać jedną wagę, ponieważ każda z nich może przyczynić się do udanego życia w społeczeństwie wiedzy. Zakresy wielu spośród tych kompetencji częściowo się pokrywają i są powiązane. Na przykład umiejętności czytania, pisania, liczenia i umiejętności w zakresie technologii informacyjnych oraz komunikacyjnych, są niezbędną podstawą uczenia się. Umiejętność uczenia się sprzyja natomiast wszystkim innym działaniom edukacyjnym. Niektóre zagadnienia związane z zastosowaniem krytycznego myślenia, kreatywności, inicjatywności, twórczego rozwiązywania problemów, pracy w grupie, oceny ryzyka, podejmowania decyzji i konstruktywnego kierowania emocjami są z kolei istotne w pozostałych kompetencjach. We wspomnianych Zaleceniach UE wyróżniono osiem kompetencji kluczowych: 1. Kompetencja porozumiewania się w języku ojczystym jest związana z umiejętnością porozumiewania się w mowie i piśmie w różnych sytuacjach komunikacyjnych, obejmuje umiejętności rozróżniania i wykorzystywania różnych typów tekstów, poszukiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji oraz zainteresowania kontaktami z innymi ludźmi. 2. Kompetencja porozumiewania się w językach obcych. Na niezbędne umiejętności w zakresie komunikacji w językach obcych składa się zdolność rozumienia komunikatów słownych, inicjowania, podtrzymywania i kończenia rozmowy oraz czytania, rozumienia i pisania tekstów, odpowiednio do potrzeb danej osoby. Człowiek powinien także być w stanie właściwie korzystać z pomocy oraz uczyć się języków również w nieformalny sposób w ramach uczenia się przez całe życie. 3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne Kompetencje matematyczne obejmują umiejętność rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Kompetencje matematyczne obejmują – w różnym stopniu – zdolność i chęć wykorzystywania matematycznych sposobów myślenia (myślenie logiczne i przestrzenne) oraz prezentacji (wzory, modele, wykresy, tabele). Człowiek powinien posiadać umiejętności stosowania głównych zasad i procesów matematycznych w codziennych sytuacjach prywatnych i zawodowych. Pozytywna postawa w matematyce opiera się na szacunku dla prawdy i chęci szukania przyczyn i oceniania ich zasadności. Kompetencje naukowe odnoszą się do zdolności i chęci wykorzystywania istniejącego zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania świata przyrody, w celu formułowania pytań i wyciągania wniosków opartych na dowodach. Za kompetencje techniczne uznaje się stosowanie tej wiedzy i metodologii w odpowiedzi na postrzegane potrzeby lub pragnienia ludzi. Kompetencje w zakresie nauki i techniki obejmują rozumienie zmian powodowanych przez działalność ludzką oraz odpowiedzialność poszczególnych obywateli, a także rozumienie wpływu nauki i technologii na świat przyrody. 4. Kompetencje informatyczne obejmują umiejętne i krytyczne wykorzystywanie technologii społeczeństwa informacyjnego w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się. Opierają się one na podstawowych umiejętnościach w zakresie: wykorzystywania komputerów do pozyskiwania, oceny, przechowywania, tworzenia, prezentowania i wymiany informacji oraz do porozumiewania się i uczestnictwa w sieciach współpracy za pośrednictwem Internetu. Kompetencje informatyczne wymagają solidnego rozumienia i znajomości natury, roli i możliwości technologii informacyjno-komunikacyjnej w codziennych kontekstach: w życiu osobistym i społecznym, a także w pracy. Człowiek powinien posiadać umiejętności wykorzystywania narzędzi do tworzenia, prezentowania i rozumienia złożonych informacji, a także zdolność docierania do usług oferowanych w Internecie, wyszukiwania ich i korzystania z nich; powinien również być w stanie stosować ICT jako wsparcie krytycznego myślenia, kreatywności i innowacji. 5. Umiejętność uczenia się to zdolność konsekwentnego i wytrwałego organizowania własnego procesu uczenia się, w tym poprzez efektywne zarządzanie czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach. Kompetencja ta oznacza nabywanie, przetwarzanie i przyswajanie nowej wiedzy i umiejętności, a także poszukiwanie i korzystanie ze wskazówek. Umiejętność uczenia się pozwala ludziom nabyć umiejętność korzystania z wcześniejszych doświadczeń w uczeniu się i ogólnych doświadczeń życiowych w celu wykorzystywania i stosowania wiedzy i umiejętności w różnorodnych kontekstach – w domu, w pracy, a także w edukacji i szkoleniu. Kluczowymi czynnikami w rozwinięciu tej kompetencji u danej osoby są motywacja i wiara we własne możliwości. Pozytywna postawa obejmuje motywację i wiarę we własne możliwości w uczeniu się i osiąganiu sukcesów w tym procesie przez całe życie. Nastawienie na rozwiązywanie problemów sprzyja, zarówno procesowi uczenia się, jak i rozwijaniu zdolności do pokonywania przeszkód i zmieniania się. 6. Kompetencje społeczne i obywatelskie. Kompetencje osobowe, interpersonalne i międzykulturowe obejmujące pełny zakres zachowań przygotowujących osoby do skutecznego i konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, szczególnie w społeczeństwach charakteryzujących się coraz większą różnorodnością, a także rozwiązywania konfliktów w razie potrzeby. Podstawowe umiejętności w zakresie tej kompetencji obejmują zdolność do konstruktywnego porozumiewania się w różnych środowiskach, wykazywania się tolerancją, wyrażania i rozumienia różnych punktów widzenia, negocjowania połączonego ze zdolnością tworzenia klimatu zaufania, a także zdolność do empatii. Kompetencja ta opiera się na współpracy, asertywności i prawości. Kompetencje obywatelskie. Umiejętności w zakresie kompetencji obywatelskich obejmują zdolność do efektywnego zaangażowania, wraz z innymi ludźmi, w działania publiczne, wykazywania solidarności i zainteresowania rozwiązywaniem problemów stojących przed lokalnymi i szerszymi społecznościami. Do umiejętności tych należy krytyczna i twórcza refleksja oraz konstruktywne uczestnictwo w działaniach społeczności lokalnych i sąsiedzkich oraz procesach podejmowania decyzji na wszystkich poziomach, od lokalnego, poprzez krajowy, po europejski, szczególnie w drodze głosowania. Konstruktywne uczestnictwo obejmuje również działalność obywatelską, wspieranie różnorodności i spójności społecznej i zrównoważonego rozwoju oraz gotowość poszanowania wartości i prywatności innych osób. 7. Inicjatywność i przedsiębiorczość wyodrębnione jako osobna kompetencja oznaczają zdolność osoby do wcielania pomysłów w czyn. Obejmują one kreatywność, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do planowania przedsięwzięć i prowadzenia ich dla osiągnięcia zamierzonych celów. Konieczna wiedza obejmuje zdolność identyfikowania dostępnych możliwości działalności osobistej, zawodowej lub gospodarczej, w tym szerszych zagadnień stanowiących kontekst pracy i życia ludzi, takich jak ogólne rozumienie zasad działania gospodarki, a także szanse i wyzwania stojące przed pracodawcami i organizacjami. Niezbędna jest umiejętność oceny i identyfikacji własnych mocnych i słabych stron, a także oceny ryzyka i podejmowania go w uzasadnionych przypadkach. Postawa przedsiębiorcza charakteryzuje się inicjatywnością, aktywnością, niezależnością i innowacyjnością zarówno w życiu osobistym i społecznym, jak i w pracy. 8. Świadomość i ekspresja kulturalna. Docenianie znaczenia twórczego wyrażania idei, doświadczeń i uczuć za pośrednictwem szeregu środków wyrazu, w tym muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych. Niezbędne jest rozumienie kulturowej i językowej różnorodności w Europie i w innych regionach świata oraz konieczności jej zachowania, a także zrozumienie znaczenia czynników estetycznych w życiu codziennym. EUROPEJSKIE RÓŻNORODNOŚCI Standaryzacja zasadniczych norm edukacyjnych, z uwagi na różnorodność koncepcji i systemów nauczania w poszczególnych państwach UE, nie jest procesem łatwym. Koncepcja kompetencji kluczowych jako ogólnoeuropejskiego standardu edukacyjnego nabiera jednak w ostatnich latach w Europie coraz większego znaczenia. Ogłoszona w listopadzie 2012 r. przez Komisję Europejską strategia pod hasłem Nowe podejście do edukacji wyraźnie wskazuje na potrzebę zmian w systemach kształcenia i szkolenia państw członkowskich, by były one w stanie zapewnić młodym ludziom rozwój umiejętności i kompetencji, których wymaga się obecnie od pracowników, a które nie zawsze w odpowiednim stopniu udaje się zdobyć w procesie edukacji. W sytuacji, gdy wskaźnik bezrobocia wśród młodzieży w Unii Europejskiej wynosi około 23 procent, przy ponad 2 milionach nieobsadzonych miejsc pracy, pytanie o kompetencje kluczowe powraca. W raporcie Eurydice Developing Key Competences at School in Europe: Challenges and Opportunities for Policy, który wspierał pracę nad nową strategią, przedstawiono postępy w nauczaniu sześciu z ośmiu opisanych wyżej kompetencji kluczowych w systemach edukacji w krajach Europy (pominięte zostały umiejętności uczenia się oraz świadomości i ekspresji kulturalnej). Z raportu wynika, że wszystkie kraje europejskie w odpowiedzi na bieżące potrzeby społeczne odnotowały wyraźny postęp w uwzględnianiu kluczowych umiejętności w regulacjach prawnych oraz w programach nauczania. Niemniej jednak nadal pozostaje wiele do zrobienia, szczególnie w zakresie przełożenia programów na efektywne metody działania. Kompetencje kluczowe to zarówno umiejętności podstawowe, jak i przekrojowe. O ile status umiejętności podstawowych (czytanie, matematyka, nauki ścisłe i przyrodnicze oraz umiejętności posługiwania się językiem obcym) jest już mocno ugruntowany w edukacji, to – jak wynika z raportu – szkoły nie poświęcają wystarczającej uwagi umiejętnościom o charakterze ogólnym (przekrojowym). Testowanie kompetencji informatycznych, obywatelskich i związanych z przedsiębiorczością nadal pozostaje wyzwaniem dla szkół. Przyczyną tej sytuacji są w dużej mierze trudności w dokonywaniu oceny umiejętności przekrojowych. Testy i egzaminy zewnętrzne koncentrują się przeważnie na umiejętnościach podstawowych (szczególnie czytaniu i matematyce), a często pomijają umiejętności przekrojowe. Sprawdzanie umiejętności przekrojowych, które są często zintegrowane z innymi przedmiotami, stanowi więc odrębne wyzwanie. Jak wynika z raportu, jedynie 11 państw europejskich (Belgia – Wspólnota Flamandzka, Bułgaria, Estonia, Irlandia, Francja, Łotwa, Litwa, Malta, Polska, Słowenia i Finlandia) wypracowało dotychczas standardowe procedury oceny kompetencji obywatelskich (takich jak np. rozwijanie krytycznego myślenia i aktywny udział w życiu szkoły i społeczności lokalnej), a żadne z 31 państw, które wzięły udział w badaniu, nie stworzyło systemu oceny umiejętności w zakresie przedsiębiorczości czy kompetencji informatycznych. Na tym tle warto również odnotować, że do tej pory jedynie 7 państw europejskich wypracowało własne, krajowe strategie promujące kompetencje kluczowe w kształceniu ogólnym w szkolnictwie podstawowym i średnim, a Polska znajduje się w tym gronie. Z przytoczonych badań wynika więc wyraźna potrzeba wsparcia dla rozwoju umiejętności przekrojowych. W porównaniu z umiejętnościami podstawowymi są one rzadziej nauczane w ramach odrębnych przedmiotów. W większości krajów łączy się je z innymi przedmiotami lub są realizowane w ramach celów ogólnych, co sprawia, że nauczyciele dzielą się odpowiedzialnością za ich nauczanie. Zaskakująco rzadko włącza się kompetencje informatyczne do programów nauczania matematyki, przedmiotów naukowotechnicznych i języków obcych. Z raportu wynika też, że powiązanie kompetencji o charakterze ogólnym (w tym informatycznych, umiejętności w zakresie przedsiębiorczości i kompetencji obywatelskich) z programami nauczania przedmiotów podstawowych będzie wymagać od szkół przede wszystkim zmiany sposobu nauczania, a także ustanowienia powszechnie uznawanych efektów uczenia się oraz odpowiednich metod oceny. Na tym tle warto odnotować, że reforma programowa wprowadzona w 2012 r. w polskim szkolnictwie zawodowym bardzo dobrze wpisuje się w te tendencje kładąc nacisk właśnie na efekty nauczania. - Europa nadal odczuwa też braki w umiejętnościach w dziedzinie matematyki, nauk ścisłych i przyrodniczych oraz technologii - analizuje sytuację Beata Płatos zajmująca się tymi zagadnieniami w Krajowym Biurze Europejskiej Sieci Informacji o Edukacji Eurydice - Liczba absolwentów w dziedzinach MST (z ang.: Maths, Science and Technology) w Europie co prawda wzrosła w ostatniej dekadzie, ale ogólny odsetek absolwentów kierunków tych dyscyplin spada w porównaniu z odsetkiem absolwentów innych kierunków. Braki w umiejętnościach z tych dziedzin są obecnie postrzegane jako zagrożenie dla współczesnej gospodarki, opartej przecież na technologii i nauce. W związku z tym większość krajów europejskich, w tym Polska, przyjęło jako jeden z priorytetów zwiększanie liczby absolwentów w dziedzinach MST. Działania zachęcające uczniów i studentów do wyboru kariery w tych dziedzinach są podejmowane już na poziomie edukacji szkolnej. Panuje jednak niestety dość powszechne, błędne przekonanie o braku szczególnej przydatności wykształcenia w dziedzinie MST do dalszej kariery zawodowej, a przez to wielu absolwentów szkół średnich nie wybiera tego typu studiów. Wymaga to pilnej interwencji. Jednym z możliwych rozwiązań tego problemu może być specjalistyczne doradztwo zawodowe oraz wsparcie i poradnictwo dla uczniów szkół średnich. Ten typ poradnictwa jest jednak dotychczas dostępny tylko w połowie krajów europejskich. W tym kontekście, w warunkach polskich, szczególnie pozytywne znaczenie może mieć wzmacnianie roli szkolnictwa zawodowego, w sposób naturalny przygotowującego kadry dla rynku pracy w tych właśnie dziedzinach. - Aby młodzi ludzie byli odpowiednio przygotowani do wejścia na dzisiejszy rynek pracy, w programach nauczania w znacznie większym stopniu powinny znaleźć się kompetencje informatyczne, umiejętności w zakresie przedsiębiorczości i kompetencje obywatelskie - sumuje B. Płatos - Tymczasem z nowego raportu Eurydice dla Komisji Europejskiej wynika, że szkoły niestety nie poświęcają wystarczającej uwagi tym umiejętnościom. KOMPETENCJE KLUCZOWE - POLSKIE DROGI Kompetencje kluczowe w polskim systemie kształcenia zawodowego zostały ujęte w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla zasadniczych szkół zawodowych oraz w najnowszej podstawie programowej kształcenia w zawodach. Powyższe dokumenty stanowią standardy podejścia krajowego do kształtowania kompetencji kluczowych. Zarówno podstawa programowa kształcenia ogólnego jak i kształcenia dla szkół zawodowych podkreślają doniosłość zdobycia umiejętności matematycznych, myślenia naukowego, umiejętności komunikowania się w języku ojczystm i w językach obcych, sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi, krytycznej analizy informacji, pracy zespołowej czy rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych. Zdobywanie i rozwijanie kompetencji kluczowych jest realizowane w programach nauczania na poziomie przedmiotu nauczania - np. przedmiot: podstawy przedsiębiorczości, język ojczysty, język obcy, informatyka, matematyka; lub na poziomie międzyprzedmiotowym np. używanie języka ojczystego podczas nauki innych przedmiotów, kształtowanie postaw obywatelskich w ramach edukacji obywatelskiej czy w ramach zajęć pozalekcyjnych, np. wolontariat, działalność społeczna, itp. Podstawa programowa kształcenia w zawodach, zgodna z reformą kształcenia zawodowego wprowadzoną w 2012 r., określa m.in. efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów, w tym kompetencje personalne i społeczne, m.in.: – PDG - podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej; – JOZ - język obcy ukierunkowany zawodowo; – KPS - kompetencje personalne i społeczne; – OMZ organizacja pracy małych zespołów (wyłącznie dla zawodów nauczanych na poziomie technika). Ocena kompetencji kluczowych odbywa się w trakcie całej ścieżki kształcenia. W szkołach ponadgimnazjalnych nauczyciele mają szeroką autonomię w stosowaniu różnych metod i instrumentów sprawdzania poziomu ich nabycia, poprzez różnego rodzaju testy, kartkówki, klasówki, odpowiedzi ustne. Oceny cząstkowe uzyskane w trakcie danego semestru wpywaja na ocenę koncową z danego przedmiotu i mają wpływ na promocję ucznia do następnej klasy. Oceny są zgodne z obowiązującą skalą ocen dla pozostałych przedmiotów.W zasadniczych szkołach zawodowych, technikach, liceach profilowanych (wygasający obcenie typ szkoły) i liceach uzupełniających uczniowie moga zakończyć naukę otrzymując świadectwo ukończenia szkoły z zaznaczeniem, że w zasadniczych szkołach zawodowych uczniowie wykształcają kompetencje na poziomie podstawowym, w pozostałych typach szkół na poziomie średnim. Również egzaminy zawodowe przeprowadzane w trakcie nauki w szkołach zawodowych obejmują również ocenę m.in. zadań zw. z zatrudnieniem i prowadzeniem działalności gospodarczej. W szkołach ponadgimnazjalnych poza zasadniczą szkołą zawodową, można również podejśc do egzaminu maturalnego, który sprawdza poziom nabytych kompetencji kluczowych nauczanych w formie przedmiotów. Egzamin składa się z części ustnej ocenianej przez nauczycieli w szkole i części pisemnej, ocenianej przez egzaminatorów zewnętrznych. Kompetencje kluczowe takie jak znajomość języka ojczystego, języka obcego nowożytnego i matematyki oceniane w ramach przedmiotów obowiązkowych na egzaminie maturalnym. Komptencje kluczowe takie jak informatyka mogą być przedmiotami wybranymi przez ucznia jako dodatkowe na egzaminie maturalnym. Bardzo istotna jest także, w ciągu całego cyklu uczenia się, ocena z zachowania, która również decyduje o promcji ucznia do nastepnej klasy. Oceniając zachowanie ucznia brane są pod uwagę m.in. pomoc koleżeńska, działalność charytatywna, aktywny udział w życiu klasy i szkoły, prace społeczne, czyli elementy składające się na kompetencje społeczne i obywatelskie. - Zdefiniowanie przez Unię Europejską kluczowych kompetencji edukacyjnych jest w zasadzie w dużej mierze potwierdzeniem i usystematyzowaniem tego, co już od dawna w naszej szkole robiliśmy i robimy - mówi Joanna Łyżwińska, dyrektor Zespołu Szkół Zawodowych nr 1 im. Stanisława Staszica w Pruszkowie - Jak w większości problemów w oświacie, oczywiście jakość i stopień realizacji zagadnień ujętych obecnie w kluczowych kompetencjach uzależnione były przede wszystkim od kadry nauczycielskiej, jej świadomości i zaangażowania. Duża część tych zagadnień już od dawna wpisana była wręcz w realizację obowiązujących programów nauczania, a te ponadprzedmiotowe, ogólne, staraliśmy się realizować intuicyjnie, samodzielnie reagując na współczesne potrzeby cywilizacyjne otaczającego nas świata. Niemniej, to bardzo dobrze, że ten zakres niezbędnych kompetencji współczesnego człowieka - Europejczyka został dokładnie zdefiniowany, bo pozwala to na systematyzowanie pracy dydaktycznej i wychowawczej w szkołach, także właśnie w tym zakresie interdyscyplinarnym, pozaprzedmiotowym. To z pewnością narzędzie szczególnie pomocne w tych szkołach, które nie posiadają doświadczonej, zaangażowanej kadry nauczycielskiej, bo dotychczasową intuicyjność pedagogicznego podejścia wspomagana jest tu konkretnymi wymogami osiąganych efektów. Oczywiście - dodaje dyrektor Łyżwińska niektóre z tych kompetencji wdraża się nam łatwiej, inne znacznie trudniej. O ile wiedza i umiejętności informatyczne czy językowe przychodzą obecnie naszej młodzieży niemal „same”, to dużo trudniej wpoić jest nam kompetencje społeczne, czyli na przykład umiejętność pracy zespołowej. Wynika to z wielu czynników leżących już nie tylko po stronie szkoły, ale także i środowiskowych. Możliwości szkoły są siłą rzeczy w wielu tych aspektach ograniczone. Staramy się jednak radzić tu sobie zmianą tradycyjnej formuły nauczania, proponowaniem form aktywizujących, rozwijających zainteresowania, praktycznych i warsztatowych, a także partnerskim podejściem do problemów. Bardzo istotną pomoc we wdrażaniu kluczowych kompetencji w polskich szkołach stanowią projekty edukacyjne realizowane regionalnie przy wsparciu funduszy europejskich w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL). Koncentrują się one zarówno na bezpośredniej pomocy szkołom w popularyzacji i wdrażaniu poszczególnych kompetencji w pracę dydaktyczną z uczniami, jak i na pracy metodycznej z kadrą nauczycielską w zakresie opracowania optymalnych i skutecznych sposobów wprowadzania tych kompetencji w procesie nauczania. Dostrzeganym w badaniach problemem jest obserwacja, że choć nauczyciele rozwijają kluczowe kompetencje na swoich zajęciach, nie uświadamiają tego swoim uczniom. Mogłyby to zmienić odpowiednie szkolenia kadry pedagogicznej. Bardzo ciekawą w tej materii propozycją dla nauczycieli był przykładowo tu podany, współfinansowany ze środków UE projekt szkoleniowy pt. „Kompetentni w kompetencjach w powiecie kłodzkim” zrealizowany przez Wydawnictwo Szkolne PWN. Istotą projektu, adresowanego do stu dwudziestu nauczycieli pracujących w szkołach o różnych poziomach edukacyjnych na Dolnym Śląsku, były zajęcia warsztatowe, które zaowocowały publikacją „Kompetentni w kompetencjach”, zawierającą scenariusze lekcji dla nauczycieli wszystkich przedmiotów. Spotkania w grupach przedmiotowych i interdyscyplinarnych sprzyjały pracy zespołowej, co jest szczególnie ważne w codziennej pracy w szkole. Uczestnicy szkolenia nie tylko poznali założenia unijnej polityki oświatowej, ale przede wszystkim przećwiczyli metody wdrażania kluczowych kompetencji w procesie dydaktycznym i, co najważniejsze, każdy z nich stał się animatorem wdrażania tych kompetencji w swojej szkole. Uczestnicy projektu podkreślali, że podobne szkolenie powinno być przeznaczone także dla dyrektorów szkół, którzy kierując zespołami nauczycielskimi, mają największe szanse być rzeczywistymi liderami wprowadzania europejskich kompetencji kluczowych. Przedsięwzięciem nieco innego typu, bo adresowanym również bezpośrednio do uczniów był projekt: „Szkoła Kluczowych Kompetencji . Ponadregionalny Program rozwijania umiejętności uczniów szkół Polski Wschodniej”, współfinansowany w ramach POKL, Priorytet II. Wysoka jakość systemu oświaty: Działanie 3.3 Poprawa jakości kształcenia: Poddziałanie 3.3.4 Modernizacja treści i metod kształcenia. Celem tego czteroletniego (2009-2013) projektu było podniesienie poziomu kompetencji kluczowych u 4000 uczniów z 40 szkół ponadgimnazjalnych o profilu zawodowym w województwach: opolskim, kujawsko-pomorskim, dolnośląskim i wielkopolskim - umożliwiający im przede wszystkim aktywne uczestnictwo w rynku pracy i przygotowanie do działalności zawodowej w gospodarce opartej na wiedzy. Wykorzystano w tym celu szereg form aktywizujących, jak rozwijanie działania Kół Naukowych, organizację wakacyjnych obozów naukowych, wdrożenie działań uczniowskich przedsiębiorstw symulacyjnych, a także powołanie uczniowskiego Studium Kompetentnych Liderów. Nauczyciele otrzymali wsparcie w opracowaniu i wdrożeniu 160 autorskich programów nauczania opartych na kształtowaniu kompetencji kluczowych w zakresie nauczania przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, ICT, języków obcych i przedsiębiorczości. Działania projektowe wspomagał powołany do tego celu internetowy portal edukacyjny pn.„kluczowE-kompetencje", na którym odbywa się w trybie stałym komunikacja i wymiana informacji pomiędzy organami prowadzącymi i nauczycielami. Zwieńczeniem projektu jest konferencja naukowa ph.: „Rozwój kompetencji kluczowych uczniów w gospodarce opartej na wiedzy. Doświadczenia, najlepsze praktyki, perspektywy” - zorganizowana w siedzibie lidera projektu Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie. Współfinansowany ze środków UE projekt o podobnym charakterze pn. „Kompetencje kluczowe drogą do kariery” realizowany był również przez Wyższą Szkołę Pedagogiczną TWP w Warszawie na terenie 4 województw północno-zachodniej Polski (pomorskie, zachodniopomorskie, wielkopolskie i lubuskie). Przeprowadzony w latach 20102013 program projektu zakładał uczestnictwo uczniów przez pełne 3 lata, od momentu przyjścia do szkoły, do jej opuszczenia. Skoncentrowano się w tym przypadku na organizacji zajęć pozalekcyjnych rozwijających zakres kompetencji z matematyki, fizyki, chemii, biologii, informatyki i przedsiębiorczości; zajęć pozaszkolnych w formie wyjazdów na wykłady, imprezy, obozy naukowe i edukacyjne; szkolnych pikników i konferencji popularyzujących naukę; wystaw i prezentacji promujących osiągnięcia naukowe oraz kompleksowym doradztwie zawodowym. - Projekt pokazał młodzieży, że nauka nie musi być nudna, a przedmioty ścisłe trudne w zrozumieniu - sumuje zrealizowane przedsięwzięcia Magdalena Werner, koordynator projektu - Ponieważ osiągane poprzednio wyniki matur wskazywały, że w tych województwach kompetencje matematyczno-przyrodnicze młodzieży kończącej naukę są niższe od średniej krajowej postanowiliśmy nasz projekt nakierować właśnie na ich podwyższenie. Po trzech latach uczestnictwa w projekcie jego absolwenci, poza wiedzą i rozwojem zainteresowań w kierunkach tych kompetencji, zostali wyposażeni między innymi w solidne umiejętności zarządzania własną karierą zawodową i obrali już kierunki dalszej nauki związane z tymi właśnie zainteresowaniami. * * * Czy unijna kodyfikacja, a zarazem i unifikacja zakresu podstawowych wymaganych kompetencji w edukacji młodych ludzi to krok w dobrym kierunku ? Zważywszy na postępującą globalizację, mimo lokalnych, czasem znacznie różniących się od siebie systemów edukacyjnych w państwach Unii Europejskiej, należy odpowiedzieć na to pytanie zdecydowanie twierdząco. „Nadchodzący czas, to czas umysłowego pracownika, który oprócz formalnego wykształcenia posiada umiejętność praktycznego stosowania wiedzy oraz nawyk nieustannego uczenia się” - dowodzi Peter Druker. I twierdzenie to w sposób uniwersalny odnosi się przecież nie tylko do osób z wykształceniem ogólnym, ale także, a może nawet w jeszcze większym stopniu, do absolwentów szkolnictwa zawodowego.