Część 7

„Matura – to nie tortura”
– krok po kroku w stronę egzaminu ustnego z języka polskiego
Część 7: Jak przygotować się do wypowiedzi monologowej i rozmowy podczas egzaminu?
1)
Jakie umiejętności są potrzebne do przygotowania wypowiedzi monologowej?
Przygotowanie wystąpienia wymaga:
 zanalizowania i zinterpretowania załączonego tekstu literackiego, ikonicznego lub językowego pod
kątem problemu wskazanego w poleceniu;
 sformułowania własnego stanowiska wobec prezentowanego zagadnienia – postawienia tezy lub
hipotezy interpretacyjnej;
 rzeczowego uzasadnienia swojego stanowiska – poprzez przywołanie argumentów i zilustrowanie ich
przykładami z załączonego tekstu oraz innych wybranych tekstów kultury;
 umiejętnego odwołania się do innych tekstów kultury, przydatnych do opracowania zagadnienia i
motywów wiążących się z tematem wypowiedzi;
 sprawnego budowania dłuższej wypowiedzi ustnej zgodnej z zasadami logiki, poprawnej pod
względem kompozycyjnym i językowym;
2)
Jak przygotować się do wypowiedzi i rozmowy podczas egzaminu?
1 – Przeanalizuj uważnie temat wypowiedzi. Zawiera on następujące elementy:
 problem do rozważenia lub zagadnienie do omówienia, sformułowane zazwyczaj w postaci
pytania, np.: W jaki sposób w utworach literackich bywają przedstawieni intelektualiści? lub W jaki sposób twórcy
późniejszych epok nawiązują do starożytnych mitów? lub Labirynt – przestrzeń zapraszająca do odkryć czy pułapka
bez wyjścia?;
 polecenie określające zadanie do wykonania, np.: Omów zagadnienie…;
 wskazanie obowiązkowego tekstu, który posłuży do argumentacji, np.:… odwołując się do
załączonej bajki Ignacego Krasickiego…;
 wskazanie liczy i charakteru innych tekstów, do których należy się odwołać, np.: oraz innych
utworów literackich. lub oraz innych tekstów kultury.
2 – Przemyśl problem lub zagadnienie wskazane w poleceniu i prześledź załączony tekst kultury pod
jego kątem.
3 – Sformułuj własne stanowisko wobec problemu bądź zagadnienia (zgodnie z odczytaniem tekstu) –
postaw tezę lub hipotezę interpretacyjną.
4 – Uzasadnij swoje stanowisko – zgromadź argumenty, które potwierdzą przyjętą tezę lub pozwolą
zweryfikować hipotezę. Muszą one wynikać z interpretacji załączonego utworu literackiego, z analizy dzieła
plastycznego lub tekstu językowego. Poszukaj w tekście przykładów ilustrujących Twoje argumenty.
5 – Przywołaj inne teksty kultury (utwory literackie, filmy, obrazy, itp.). W swojej wypowiedzi masz
obowiązek odwołać się (poza załączonym do polecenia tekstem) do innych, wybranych przez siebie tekstów
kultury. Ważne jest, by wszystkie przywołane teksty pozostawały w ścisłym związku z tematem wypowiedzi.
Wybieraj wyłącznie takie, które pozwolą w pełni uzasadnić Twoje stanowisko wobec rozważanego
problemu lub omawianego zagadnienia, potwierdzić słuszność przyjętej tezy bądź hipotezy, trafnie
zilustrować Twój wywód, wzbogacić interpretację. Omawiaj utwory, których treść dobrze pamiętasz.
Zwracaj uwagę na to, jak brzmi polecenie: odwołaj się… do innego tekstu kultury / utworu literackiego albo do
innych tekstów kultury / utworów literackich (jeżeli w poleceniu użyto liczby mnogiej, musisz odwołać się
przynajmniej do dwóch tekstów). Możesz przywołać więcej kontekstów, pamiętaj jednak, że lepiej omówić
wnikliwie i dokładnie mniej przykładów, niż je tylko wymienić lub mówić o nich pobieżnie. Nie streszczaj
przywołanych utworów, wystrzegaj się ogólników.
6 – Pamiętaj o podsumowaniu, w którym sformułujesz wnioski końcowe lub spuentujesz swój wywód.
7 – Sporządź plan swojej wypowiedzi. Zapisz w nim najważniejsze zagadnienia do omówienia – wskaż
główny problem, uporządkuj logicznie argumenty i przykłady, które chcesz przywołać, wypunktuj wnioski,
wyeksponuj najistotniejsze stwierdzenia i połącz je z konkretnymi spostrzeżeniami lub cytatami. Plan będzie
dla Ciebie pomocą podczas wygłaszania monologu – pozwoli uporządkować prezentowane treści i
zachować większą spójność wypowiedzi. Z pewnością ułatwi Ci wystąpienie, a słuchaczom pomoże śledzić
Twój tok myślenia. Pamiętaj, że nie będziesz czytać planu, a jedynie do niego zaglądać, aby rozwinąć
zasygnalizowane w nim zagadnienia – więc zapisuj raczej hasła niż rozbudowane zdania.
Użyteczny plan wypowiedzi może przyjąć formę kolejnych punktów lub konspektu o następującej
strukturze:
1. wstęp:
a) wprowadzenie – określenie problemu
b) teza lub hipoteza
2. rozwinięcie
a) argumentacja zawierająca interpretację utworu literackiego, opis dzieła plastycznego lub odczytanie
tekstu o charakterze językowym;
b) argumentacja zawierająca interpretację innych tekstów kultury, do których będziesz się odnosił,
udowadniając postawioną tezę
3. podsumowanie
a) wnioski końcowe – spuentowanie wywodu z nawiązaniem do głównego problemu (tezy, hipotezy,
założenia) oraz tematu, zwłaszcza gdy zawiera on pytanie.
8 – Staraj się uczestniczyć w rozmowie z egzaminatorami, tzn.
 nie ograniczaj się do zdawkowych odpowiedzi, ale buduj dłuższe, poprawne zdania;
 pamiętaj, aby kolejne elementy Twojego wywodu logicznie z siebie wynikały i łączyły się w spójną
całość;
 podkreślaj osobisty charakter swoich spostrzeżeń – używaj sformułowań typu: moim zdaniem…,
uważam, że…, sądzę, iż…;
 mów na temat;
 staraj się zrozumieć intencje rozmówców, odpowiadaj precyzyjnie i konkretnie na zadane pytania;
 pamiętaj, że trwająca 5 minut rozmowa z egzaminatorami będzie dotyczyć wyłącznie Twojej
wypowiedzi: członkowie komisji nie mogą odwoływać się do faktów lub lektur przez Ciebie
niewspomnianych – jeśli zatem Twoje wystąpienie będzie wyczerpujące i wspomnisz wyłącznie o
utworach, które dobrze znasz, rozmowa nie sprawi Ci problemu, jeżeli zaś Twoja wypowiedź będzie
powierzchowna, nie całkiem zgodna z poleceniem lub błędna, egzaminatorzy mogą poprosić o
dodatkowe wyjaśnienia lub zachęcić Cię do pogłębienia wybranych aspektów wystąpienia.
 pamiętaj o zachowaniu poprawności rzeczowej – jeśli nie masz pewności, że informacje, które chcesz
podać, są poprawne, lepiej o nich nie wspominaj;
 dbaj o kulturę języka – Twoja wypowiedź powinna być poprawna pod względem językowym i
stosowna, czyli odpowiednia do sytuacji egzaminacyjnej;
 wypowiadaj się w sposób przejrzysty i komunikatywny – unikaj powtórzeń, stosuj synonimy; nie
używaj słownictwa potocznego;
 przestrzegaj zasad uczestniczenia w rozmowie (w tym zasady uprzejmości i grzeczności językowej);
 mów wyraźnie – zwróć uwagę na tempo mówienia i donośność głosu;
 zachowaj kontakt wzrokowy z egzaminatorami;
3)
Zasady oceniania wypowiedzi ustnej
Za egzamin ustny możesz otrzymać maksymalnie 40 punktów.
Punkty rozdzielono następująco:
 wartość merytoryczna wypowiedzi monologowej – 16 pkt.
 organizacja wypowiedzi monologowej – 8 pkt.
 meritum wypowiedzi monologowej i przestrzeganie zasad uczestnictwa w rozmowie – 8 pkt.
 styl i język obu wypowiedzi (monologowej i dialogowej) – 8 pkt.
Zasady oceniania części ustnej egzaminu zostały podane szczegółowo w części 2 „Matura – to nie tortura”
– krok po kroku w stronę egzaminu ustnego z języka polskiego.
Źródła:
 „Teraz matura. Język polski. Zadania i arkusze maturalne”;
 „Teraz matura. Język polski. Vademecum z zadaniami”;
opracowanie:
mgr Magdalena Karbowiak