Podsumowanie wiadomości o wodzie – scenariusz lekcji

Podsumowanie wiadomości o wodzie – scenariusz lekcji powtórzeniowej w gimnazjum
JOLANTA ZEMLEDUCH
Powyższy temat realizuję w klasach pierwszych po omówieniu ważniejszych tematów z działu
„Woda i właściwości fizyczne roztworów wodnych”, w ramach ścieżki edukacyjnej: Edukacja
ekologiczna.
Lekcja ta jest zapowiedziana wcześniej, z podaniem wykazu zagadnień do powtórzenia:
-właściwości fizyczne wody(A),
-reakcja otrzymywania wody(B),
-budowa cząsteczki wody(B),
-woda jako rozpuszczalnik(C),
-woda w przyrodzie(B),
-znaczenie wody dla organizmów, przemysłu i rolnictwa(C),
-źródła zanieczyszczeń i sposoby ochrony wód(D).
Na lekcji powtórzeniowej należy uwzględnić zasady:
-selekcji materiału,
-integracji wiedzy utrwalanej,
-utrwalania wiedzy,
- udziału wszystkich uczniów w zajęciach,
-stworzenia swobodnej atmosfery,
-wystawiania jedynie ocen pozytywnych.
Moim najważniejszym celem na tej lekcji było uświadomienie uczniom, że woda jest
najcenniejszym bogactwem naturalnym, niedocenianym i nieszanowanym przez współczesnego
człowieka. Mottem zajęć są słowa Benjamina Franklina: „Wartość wody doceniamy dopiero
wtedy, gdy wyschnie studnia”.
Temat powinien być realizowany metodami aktywnymi przy bardzo dużym zaangażowaniu uczniów:
1. Praca indywidualna.
2. Praca w grupach: -analiza przypadku (plansze m.in. przedstawiające właściwości wody, źródła
zanieczyszczeń, sposoby oszczędzania),
-gry dydaktyczne (układanki),
-kreatywne działanie (plakat, hasło promujące oszczędzanie i szanowanie wody).
Do dyspozycji uczniów w czasie wykonywania zadań są: zeszyty i książki, plansze, wykresy
rozpuszczalności substancji, mapa fizyczna świata, szary papier, kolorowe pisaki, woda z kranu i butelka
wody mineralnej, przygotowany roztwór soli kuchennej i zawiesina, koperty z układanką słowną.
Cele ogólne lekcji:
- uporządkowanie i utrwalenie wiadomości o wodzie,
- uświadomienie uczniom znaczenia wody w przyrodzie,
- ćwiczenie umiejętności analitycznego i syntetycznego myślenia i wyciągania wniosków.
Cele szczegółowe - uczeń powinien:
- znać właściwości fizyczne wody,
- napisać reakcję otrzymywania i umieć omówić budowę cząsteczki wody,
- wyjaśnić, dlaczego jest ona dobrym rozpuszczalnikiem,
- wyjaśnić, co to jest roztwór właściwy i zawiesina – jak można je rozdzielić,
- umieć odczytywać rozpuszczalność różnych substancji chemicznych z wykresu,
- nazwać procesy zachodzące w wodzie i przy jej udziale,
- omówić występowanie i znaczenie wód w przyrodzie,
- podać propozycje rozwiązania problemu oszczędzania zasobów wodnych,
- określić źródła zanieczyszczenia i podać propozycje ochrony wody.
Realizacja tematu:
1.W pierwszej części lekcji biorą udział wszyscy chętni uczniowie, zgłaszając się do odpowiedzi, na
zadawane przez nauczyciela krótkie pytania:
a). Co to jest woda?
b). Jaki wzór sumaryczny i strukturalny ma cząsteczka wody? (Napisanie na tablicy i omówienie).
c). Jakie właściwości fizyczne posiada woda? (Jeden uczeń- jedna właściwość).
d). Jaką część powierzchni Ziemi zajmuje woda? (Mapa fizyczna świata)
e). Dlaczego tylko woda słodka nadaje się do picia, nawadniania i celów przemysłowych?
f). Jakie znaczenie ma woda dla organizmów żywych?
2.W drugiej części lekcji następuje podział na grupy (np. uczniowie zajmujący dwie sąsiednie ławki
stanowią grupę czteroosobową). Nauczyciel rozdaje arkusze papieru, pisaki i zamknięte koperty.
W kopertach znajdują się zadania do rozwiązania.
Na przygotowanie się do wystąpienia grupy mają ograniczony czas.
Korzystając z dostępnych wykresów, plansz, książek, zeszytów, substancji przygotowanych i
wyeksponowanych na stole demonstracyjnym:
grupa I
Wyjaśnij, jaka jest różnica między roztworem właściwym a zawiesiną (może być w formie tabelki).
Podaj przykłady takich substancji w naszym otoczeniu i zaproponuj metodę ich rozdzielenia (schemat
doświadczenia).
grupa II
Narysuj schemat przedstawiający zmiany stanu skupienia wody, nazwij wszystkie zachodzące
wówczas procesy i podaj przykłady takich zjawisk w przyrodzie.
grupa III
Wyjaśnij w formie schematu, na czym polega dwubiegunowa budowa cząsteczki wody. Napisz jakie
właściwości wynikają z tej budowy.
grupa IV
Omów znaczenie wody dla człowieka. Zaproponuj sposoby, dzięki którym można ją zaoszczędzić (co
najmniej pięć).
grupa V
Omów czynniki wpływające na rozpuszczanie substancji stałych i gazów w wodzie ( na konkretnych
przykładach).
grupa VI
Podaj główne źródła zanieczyszczenia wód. Zaproponuj sposoby zmniejszenia tych zanieczyszczeń.
Opracowane na arkuszach papieru przez poszczególne grupy zadania, nauczyciel przykleja w
widocznym miejscu, np. nad tablicą. Liderzy grup prezentują opracowania (czas- 2 min.).
3.W trzeciej części lekcji nauczyciel omawia i ocenia prace poszczególnych grup. Uczniowie mogą
uzupełniać prace kolegów.
4. W części końcowej lekcji:
- nauczyciel rozdaje w kopertach hasła, które należy utworzyć z rozsypanek słownych. Wygrywa
grupa, która ułoży hasło najszybciej. Przykłady haseł to:
1. Krystalizacja to proces fizyczny będący odwrotnością rozpuszczania.
2. Woda to związek chemiczny niezbędny do podtrzymania życia.
3. Naturalne wody o wysokiej zawartości rozpuszczonych soli mineralnych to wody mineralne.
4. Obniżenie stężenia tlenu rozpuszczonego w wodzie prowadzi do śmierci organizmów
oddychających tlenowo.
5. Żadnej substancji nie można wprowadzić do roztworu w ilościach nieograniczonych.
6. Ropa naftowa i olej, wydostające się z uszkodzonych tankowców i innych statków służących
do przewozu tych paliw, są przyczyną katastrof ekologicznych, bardzo trudnych do
zlikwidowania.
5. Jako zadanie domowe nauczyciel ogłasza konkurs na hasło ( lub plakat ) promujące szanowanie i
oszczędzanie zasobów wodnych. Uczeń, który ułoży hasło najkrótsze, ale jednocześnie najtrafniej
oddające ideę szanowania wody, otrzymuje pozytywną ocenę.
Lekcja została przeprowadzona w klasach pierwszych Zespołu Szkół w Sulechowie. Nauczyciel
musiał czuwać nie tylko nad poprawnością merytoryczną, ale również nad dyscypliną w trakcie trwania
lekcji, bowiem każda minuta lekcji jest cenna i powinna być maksymalnie wykorzystana. W klasach, w
których trudniej było utrzymać dyscyplinę, na zadanie ostatnie (ułożenie haseł z układanki) zabrakło
czasu. W związku z tym na realizację tematu, w klasach słabszych, przeznaczyłam dwie jednostki
lekcyjne. Praca indywidualna w pierwszej części lekcji motywuje pozytywnie uczniów, zgłaszają się
nawet uczniowie słabsi, chcący popisać się swoją wiedzą. Etap pracy zespołowej, ze względu na
ograniczony czas i konieczność publicznego zaprezentowania wyników, w każdej klasie przebiegał w
sposób bardzo intensywny i burzliwy.
Mgr JOLANTA ZELMEDUCH uczy chemii w Zespole Szkół w Sulechowie.
Literatura
[1] Anna Galska-Krajewska, Krzysztof M. Pazdro: Dydaktyka chemii. Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, Warszawa 1990
[2] Manfred Hefner: Ochrona środowiska. Polski Klub Ekologiczny, Kraków 1993
[3] A.Burewicz, H. Gulińska: Dydaktyka chemii. Wydawnictwo Naukowe WAM, Poznań 1993
[4] Ewa Gobis: Podręcznik dla uczniów gimnazjum. Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, Rumia 2002