SKARG A

EUROPEJSKI TRYBUNAL PRAW CZLOWIEKA
Rada Europy
Strasburg, Francja
SKARG
A
na podstawie Artykulu 34 Europejskiej Konwencji Praw Czlowieka
oraz Artykulu 45-47 Regulaminu Trybunalu
I. STRONY
A.
SKARZACY
1. Nazwisko: Sz.
2. Imie (imiona): Ewa
Plec: mezczyzna/ kobieta (podkreslic)
3. Narodowosc: Polska
I
4. Zawod: policjantka
5. Data i miejsce urodzenia: 20 lipca 1966 r., Warszawa
7. Telefon
nr:'
Fax nr:'
8. Aktualny adres (jesli inny niz podany w pkt.6): 9. Imie i nazwisko reprezentanta/reprezentantki1: prof, dr hab. Zbigniew Holda
10. Zawod reprezentanta/reprezentantki: adwokat, czlonek Zarzadu Helsinskiej Fundacji Praw
Czlowieka
Jesli skarzacy/skarzaca ustanowil(a) adwokata lub inna osobe do reprezentowania go/jej, nalezy zalaczyc
podpisany formularz pelnomocnictwa.
11. Adres reprezentanta/reprezentantki: Helsinska Fundacja Praw Czlowieka, ul. Zgoda
11. 00-018 Warszawa2
12. Telefon nr: 00 48 22 556 4440 Fax
nr: 00 48 22 556 4450
B. WYSOKA UKLADAJACA SIE STRONA
13. Rzeczpospolita Polska
II. OSWIADCZENIE DOTYCZACE STANU FAKTYCZNEGO
-
14. Opis stanu faktycznego
Ewa Sz. pracowala jako funkcjonariusz policji. Do jej zadan nalezalo rozpracowanie struktur
zorganizowanej grupy przestepczej dzialajacej na terenie Warszawy. Ewa Sz. wraz z 59 innymi
policjantami zostala oskarzona o wspolprace z grupa przestepcza i udaremnianie sledztwa w
sprawie. Dnia 5 grudnia 2002r. zostal zlozony akt oskarzenia przeciwko Ewie Sz. Zostala ona
oskarzona o przekroczenie swoich uprawnien polaczone z czerpaniem korzysci materialnych w
celu umozliwienia dzialalnosci grupie przestepczej tj. o czyn z art. 258 § 1 k.k. w zb. z art. 231
§ 1 k.k. w zb. z art. 228 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 (zalacznik nr 1 : akt oskarzenia z dnia 5
grudnia 2002 r.).
Ewa Sz. zostala pisemnie poinformowana, ze jej sprawa rozpatrywana jest w II Wydziale
Karnym Sadu Rejonowego w Warszawie. Postanowieniem z dnia 14 maja 2003 r. Sad
Rejonowy w Warszawie wylaczyl sprawe do oddzielnego postepowania do II Wydzialu
Karnego Sadu Rejonowego dla m. st. Warszawy. Sprawie zostala nadana nowa sygnatura. Dnia
20 listopada 2003 r. ze wzgledu na ekonomike procesowa sprawe polaczono z inna sprawa
znajdujaca sie w VIII Wydziale Karnym Sadu Rejonowego dla m. st. Warszawy (zalacznik nr
2: postanowienie Sqdu Rejonowego dla Warszawy Srodmiescie z dnia 20 listopada 2003 r.).
Dnia 24 maja 2005 r. postanowieniem Sadu Rejonowego, VIII Wydzialu Karnego sprawa
zostala przekazana do Sadu Rejonowego III Wydzialu Karnego dla m. st. Mokotowa ze
wzgledu na niewlasciwosc (zalacznik nr 3 : postanowienie Sqdu Rejonowego, VIII Wydzial
Karny z dnia 24 maja 2005 r.). Od powyzszego postanowienia dnia 10 czerwca 2005 r. EwaSz.
wniosla zazalenie (zalacznik nr 4 : zazalenie do Sqdu Rejonowego dla m. st. Warszawy z dnia
10 czerwca 2005 r.).
Ze wzgledu na brak dzialan w jej sprawie oskarzona wniosla 15 czerwca 2005 r. wniosek o
wylaczenie jej sprawy i rozpatrzenie w postepowaniu odrebnym (zalqcznik nr 5: wniosek o
wylqczenie materialow w celu odrqbnego postepowania z dnia 15 czerwca 2005 r.). Dnia 22
czerwca 2005 r. postanowieniem odrzucono jej wniosek (zalqcznik nr 6: postanowienie Sqdu
Rejonowego VIII Wydzial Karny z dnia 22 czerwca 2005 r.). Nalezy podkreslic, ze juz dnia 24
maja 2005 r. zostala podjeta decyzja o przekazaniu sprawy Sadowi Rejonowemu dla Warszawy
Mokotowa, III Wydzial Karny o czym Ewa Sz. nie zostala poinformowana.
Na powyzsze postanowienie oskarzona wniosla zazalenie, ktore zostalo odrzucone 28 lipca
2005 r. (zalqcznik nr 7: postanowienie Sqdu Okregowego w Warszawie, IX Wydzial Karny
Odwolawczy z dnia 28 lipca 2005 r.). W pazdzierniku akta z Wydzialu III zostaly zwrocone
2
Skarga zostala przygotowana w ramach prac Programu Spraw Precedensowych Helsinskiej Fundacji
Praw Cziowieka.
do Wydzialu VIII, prowadzacego wczesniej sprawe, w celu ich uporzadkowania. W wyniku
postepowania oskarzona zawieszona jest w czynnosciach funkcjonariusza policji.
Dnia 2 sierpnia 2005 r. Ewa Sz. zwrocila sie do Sadu Okregowego, IX Wydzialu Karnego
Odwolawczego o sporzadzenie pisemnego uzasadnienia do postanowienia (zalacznik nr 8 : wniosek
do Sqdu Okregowego, IX Wydzialu Karnego Odwolawczego o sporzqdzenie pisemnego
uzasadnienia do postanowienia z dnia 2 sierpnia 2005 r.).
Dnia 17 listopada 2005 r. na podstawie art. 3 punkt 4 Ustawy o skardze na naruszenie prawa
strony do rozpoznania sprawy w postepowaniu sadowym bez uzasadnionej zwloki z dnia 17
czerwca 2004 r. (Dz.U.2004.179.1843) (dalej ,,Ustawa o skardze na przewleklosc postepowania")
Ewa Sz. wniosla skarge na przewleklosc postepowania w jej sprawie (zalqcznik nr 9: skarga na
opieszalosc postepowania sqdowego z 17 listopada 2005 r.). Oskarzona wniosla o przyznanie jej
odszkodowania w wysokosci 10.000 zlotych. Dnia 13 grudnia 2005 r. Sad Okregowy w Warszawie
uwzglednil skarge oskarzonej, przyznal jej zwrot kosztow poniesionych w zwiazku z wniesieniem
skargi (zalqcznik nr 10: postanowienie Sqdu Okregowego w Warszawie z 13 grudnia 2005 r.). Sad
nie przyznal jednak odszkodowania, stwierdzajac, ze jest ono niecelowe. Dnia 20 lutego 2006r. Ewa
Sz. Skierowala do sadu pismo, w ktorym prosi o wyjasnienie, dlaczego nie przyznano jej
odszkodowania (zalacznik nr 11: pismo z 20 lutego 2006 r.). Dnia 21 lutego 2006 r. Sad wyjasnil, ze
uzasadnienie znajduje sie w postanowieniu dotyczacym przewleklosci (zalacznik nr 12: pismo Sqdu
z 21 lutego 2006 r.).
Dnia 20 lutego 2006 r. Ewa Sz. wniosla pismo o skierowanie swojej sprawy karnej do odrebnego
postepowania (zalqcznik nr 13 : wniosek do Sqdu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa, VIII
Wydzial Karny z dnia 20 lutego 2006 r.).
Dnia 6 kwietnia 2006 r. Ewa Sz. wniosla pozew o zasadzenie odszkodowania pienieznego i
naprawienie szkody do Sadu Rejonowego dla m. st. Warszawy (zalacznik nr 14: pozew o
zasqdzenie zadoscuczynienia pienieznego i naprawienie szkody z dnia 6 kwietnia 2006 r.).
Postepowanie w tej sprawie sie toczy.
III. OSWIADCZENIE O DOMNIEMANYCH NARUSZENIACH KONWENCJI/LUB
PROTOKOLOW WRAZ Z UZASADNIENIEM
15. W sprawie Ewy Sz., zakonczonej prawomocnym postanowieniem Sadu Okregowego w
Warszawie z dnia 13 grudnia 2005 r. Polska naruszyla nastepujace przepisy Europejskiej
Konwencji Praw Czlowieka ("Konwencja"):
(1)
art. 6 Konwencji ze wzgledu na przewleklosc postepowania przed sadami polskimi;
(2) art. 13 Konwencji poprzez nie zapewnienie obywatelom skutecznego srodka odwolawczego w
razie zaistnienia przewleklosci postepowania.
16. Jezeli chodzi o naruszenie przez Polske art. 6 Konwencji to stwierdzic nalezy, ze w sprawie
skarzacej doszlo do przewleklosci postepowania. Jest to fakt niesporny, poniewaz Sad Okregowy w
Warszawie w swoim postanowieniu z 13 grudnia 2005 r. stwierdzil przewleklosc postepowania w
sprawie III K 1848/05, na etapie postepowania przed Sadem Rejonowym dla Miasta Stolecznego
Warszawy. Sad Okregowy uznal wskazane postepowanie za nieudolne, poniewaz sad dopiero po
1,5 roku zbadal swoja wlasciwosc i to pomimo dysponowania mozliwoscia wczesniejszego
przekazania sprawy.
17. W przedmiotowej sprawie doszlo ponadto do naruszenia przez Polske art. 13 Konwencji
poprzez nie zapewnienie obvwatelom skutecznego srodka odwolawczeeo w razie
zaistnienia przewleklosci postepowania. Za skuteczny srodek odwolawczy nie moze byc
uznana Ustawa o skardze na przewleklosc postepowania, na podstawie ktorej zostalo wydane
postanowienie Sadu Okregowego w Warszawie z dnia 20 lutego 2006 r.
18. Zauwazyc nalezy przede wszystkim, ze Ustawa o skardze na przewleklosc postepowania
zostala uchwalona w nastepstwie orzecznictwa Europejskiego Trybunalu Praw Czlowieka, w
szczegolnosci wyroku w sprawie Kudla przeciwko Polsce z dnia 26 pazdziernika 2000 r., z
ktorego wynikal obowiazek odpowiedniego uregulowania przez Rzeczpospolita Polska
mozliwosci odwolania w razie zaistnienia przewleklosci postepowania3. W sprawie tej ETPCz
stwierdzil naruszenie zarowno art. 6 Konwencji jak i art. 13 - w zwiazku z brakiem w prawie
wewnetrznym skutecznego srodka odwolawczego gwarantowanego przez ten przepis.
19. Z orzecznictwa ETPCz wynikaja warunki, jakie musi spelniac wewnetrzny srodek
odwolawczy, aby mogl byc uznany za odpowiedni i skuteczny (czyli realny i efektywny).
Podstawowe znaczenie ma tutaj orzeczenie ETPCz w sprawie Scordino przeciwko Wlochom z
29 marca 2006 r.4. W powyzszym orzeczeniu ETPCz sformulowal nastepujace zasady:
a)
Zgodnie z punktem 186. orzeczenia w sprawie Scordino przeciwko Wlochom
skutecznosc takiego srodka odwolawczego musi byc oceniana w kontekscie
przyspieszenia zasadniczego postepowania, ktorego dotyczy skarga na przewleklosc.
b) ETPCz podkreslil znaczenie zasady subsydiarnosci, ktora skutkuje w zapewnieniu
indywidualnej ochrony juz na poziomie krajowym, bez koniecznosci wnoszenia
kazdorazowo skargi do ETPCz. Zaznaczyl jednak, ze zasada ta nie jest sprzeczna z
obowiazkiem nadzoru ze strony ETPCz srodkow prawa krajowego, w szczegolnosci pod
katem ich praktycznego funkcjonowania.
c)
ETPCz uznal, ze odpowiednie odszkodowanie, pojmowane jako sluszne
zadoscuczynienie w rozumieniu art. 41 Konwencji za szkode spowodowana
przewleklym postepowaniem jest kwestia istotna (pkt. 181).
d) ETPCz podkreslil, ze jest kompetentny w ocenie, czy w przypadku uznania naruszenia
zasad gwarantowanych w Konwencji poprzez stwierdzenie przewleklosci postepowania
towarzyszylo przyznanie odpowiedniego i wystarczajacego odszkodowania (pkt. 193).
e) Postepowanie w sprawie o przewleklosc zasadniczego postepowania musi byc samo w
sobie skuteczne. odpowiednie i dostepne, rowniez pod katem czasu jego trwania.
f)
Jezeli chodzi o zaplate odszkodowania z tytulu przewleklosci postepowania ETPCz
wskazal, ze powinno to nastapic w ciagu 6 miesiecy od wyroku zasadzajacego
odpowiednie odszkodowanie.
g)
W odniesieniu do kosztow postepowania sadowego w sprawie o przewleklosc
postepowania (pkt. 201), zdaniem ETPCz nie powinny byc one zbyt duzym ciezarem dla
osoby dochodzacej usprawiedliwionej rekompensaty, w zwiazku z nieefektywnym
systemem sadowniczym. Koszty te nie moga byc przesadne ani stanowic przeszkody w
realizacji prawa do skorzystania ze skargi na przewleklosc postepowania.
h) ETPCz uznal, ze istnieje silne domniemanie, ze przewlekle postepowanie sadowe
skutkuje szkoda niemateriala..
17. Nalezy zastanowic sie, czy wymagania dla krajowego srodka odwolawczego, okreslone w
orzeczeniu Scordino v. Wlochy spelnia polska Ustawa o skardze na przewleklosc
Skarga nr 30210/96, LEX nr 42804
Skaraanr 36813/97,
postepowania, ktora byla podstawa ostatecznego postanowienia Sadu Okregowego w
Warszawie z dnia 13 grudnia 2005 r., oraz na podstawie ktorej prowadzone bylo postepowanie
w przedmiocie oceny przewleklosci postepowania.
18. Podstawowa kwestia, ktora powinna podlegac ocenie ETPCz, jest dopuszczalnosc
nieprzyznania przez Sad Okregowy jakiejkolwiek rekompensaty, w sytuacji w ktorej stwierdzil
on wystapienie przewleklosci postepowania. Ocenie rowniez nalezy, czy mozliwa jest sytuacja,
w ktorej nieprzyznaniu rekompensaty nie towarzyszy zadne uzasadnienie, poza stwierdzeniem,
ze ,,niecelowe byloby przyznanie oskarzonej Ewie Sz. odszkodowania" i to pomimo
wystosowania przez skarzaca oddzielnego pisma z prosba o takie uzasadnienie. W szerszym
kontekscie nalezy zastanowic sie, czy zadoscuczynienia przyznawane w Polsce w zwiazku z
przewlekloscia postepowania sa wystarczajace dla naprawienia krzywdy, tj. czy sa one sluszne
w rozumieniu art. 41 Konwencji.
19. Wedlug art. 12.4 Ustawy o skardze na przewleklosc postepowania sad moze ,,na zadanie
skarzacego, przyznac (...) odpowiednia sume pieniezna w wysokosci nieprzekraczajacej 10000
ztotych". W praktyce nie zdarzylo sie jeszcze, by sad orzekl tak wysoka sume. Najwyzsze
orzeczone kwoty siegaja 5 tys. zlotych. Sa to jednak przypadki bardzo nieliczne. Srednie kwoty
oscyluja wokol 2,5 tys. zl. Zdarzaja sie takie sprawy jak niniejsza, w ktorych sad stwierdzajac
przewleklosc postepowania nie zasadza zadnej kwoty (mimo zadania skarzacego). Co wiecej
sady nie uzasadniaja takiego rozstrzygniecia. Takie postanowienia sadow niewatpliwie
powoduja frustracje skarzacych i budza roznorakie domysly na temat przyczyn odmowy
przyznania jakiejkolwiek kwoty, zwlaszcza wobec niemoznosci zaskarzenia takiego
postanowienia. Podkreslic nalezy, ze w swiadomosci skarzacych suma zasadzona przez sad w
trybie Ustawy o skardze na przewleklosc postepowania najczesciej utozsamiana jest z
zadoscuczynieniem za naruszenie prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsadnym terminie
orzekanym przez ETPCz. W porownaniu do kwot, jakie orzekal i orzeka Trybunal (na ogol od
2.000 do 5.000 EUR) w sprawach polskich, sumy zasadzane przez polskie sady stanowia
znikomy procent, jesli nie 0% - jak w przypadku Skarzacej. Zwraca na to uwage polska
doktryna, podkreslajac, ze wysokosc zasadzanych kwot zadoscuczynienia moze byc problemem
przy ocenie przez Komitet Ministrow Rady Europy, czy wprowadzony przez Polske srodek
prawny jest rzeczywiscie skuteczny i wlasciwy5.
20. Podkreslenia wymaga rowniez znikoma liczba orzeczen, w ktorych w istocie dochodzi do
zasadzenia zadoscuczynienia. Przykladowo w okresie od wrzesnia do grudnia 2004 r.
rozpoznanych zostalo przez sady okregowe 1256 skarg, z ktorych uwzgledniono 207 skarg,
zasadzajac sume pieniezna zaledwie w przypadku 110 skarg . Odpowiednio za okres styczen marzec 2005: 1254 skarg rozpoznanych, 254 uwzglednionych, 151 skarg z zasadzona suma
pieniezna. W przypadku wiec niemalze polowy uwzglednionych skarg zadna suma pieniezna
nie byla zasadzana. Sytuacja ta pozostaje w jawnej sprzecznosci z uznaniem przez ETPCz
istnienia silnego domniemania, ze przewlekle postepowanie sadowe skutkuje szkoda
niematerialna.
21. ETPCz w orzeczeniu Scordino v. Wlochy zakwestionowal jako skuteczny srodek
odwolawczy, analogiczna do polskiej Ustawy o skardze na przewleklosc postepowania, wloska
ustawe ,,Pinto", wlasnie z powodu zbyt niskich kwot wyplacanych przez rzad wloski. Wydaje
sie wiec, ze i polska regulacja - biorac pod uwage praktyke jej stosowania - jest w tej
5
Tak K. Gonera, Przewleklosc postepowania w sprawach cywilnych, Przeglad Sadowy nr 11-12 2005, s.
37.
6
Tak dane statystyczne Ministerstwa Sprawiedliwosci-Departament Sadow Powszechnych, w: K.
Gonera, Przewleklosc..., s. 29-30.
7
Ibidem.
materii wadliwa. Sugestia taka jest zasadna niezaleznie od faktu, ze Ustawa o skardze na
przewleklosc postepowania odsyla w art. 16 po pelne zadoscuczynienie i odszkodowanie do
przepisow kodeksu cywilnego (art. 417 k.c.). Znaczna czesc skarzacych bowiem albo o tym nie
wie, albo nie chce tej mozliwosci wykorzystywac w obawie przed kolejnym dlugotrwalym
procesem przeciwko sadowi, ktory rozstrzyga sprawe glowna. Niemniej istotnym powodem
wplywajacym na niechec skarzacych do wchodzenia na droge postepowania cywilnego jest
koniecznosc uiszczenia wpisu od pozwu. Nalezy podkreslic, ze jezeli Ustawa o skardze na
przewleklosc postepowania zostala uchwalona po to, by ulatwic dochodzenie roszczen z tytulu
przewleklosci postepowania przed sadami polskimi, to odsylanie ich do istniejacego juz
wczesniej art. 417 k.c. maja oni prawo uwazac za zbedne8.
22. Co wiecej na gruncie polskiej ustawy dochodzi do znacznych kontrowersji zwiazanych z
charakterem sumy pienieznej, o ktorej mowi art. 12 Ustawy o skardze na przewleklosc
postepowania. Trudno jednoznacznie stwierdzic czy odpowiada ona odszkodowaniu za szkode
materialna czy zadoscuczynieniu za krzywde. Przewaza to drugie stanowisko, choc nie
wyjasnia sie czy ta suma pieniezna bedzie wyczerpywac calosc zadoscuczynienia (wydaje sie,
ze nie). W przedmiotowej sprawie Sad Okregowy odmowil przyznania odszkodowania.
Tymczasem, co podkreslila skarzaca w pismie z 20 lutego 2006 r., nie wnosila ona o
odszkodowanie, a przyznanie odpowiedniej sumy pienieznej w rozumieniu art. 12 Ustawy o
skardze na przewleklosc postepowania. Mozna miec wiec powazne wapliwosci, co mial na
mysli Sad Okrgowy mowiac o odszkodowaniu. Niestety nie moglo dojsc do jakiegokolwiek
sprecyzowania twierdzen Sadu Okrgowego w trybie kontroli instancyjnej, w zwiazku z
jednoinstancyjnym charakterem postepowania w sprawie skargi o przewleklosc.
23. Kolejna istotna kwestia jest fakt, ze skarga na przewleklosc postepowania podlega,
zgodnie z art. 17 ust. 1. stalej oplacie w wysokosci 100 zlotych. ETPCz uznaje, ze koszty
postepowania nie moga by przesadne. Tymczasem zdarzyc sie moze, ze wpis w wysokosci 100
zl bedzie kwota wygorowana. Do sadu w sprawie skargi o przewleklosc zwracaja sie osoby
dotkniete prowadzeniem procesu przez wiele lat, a wiec czesto juz wyczerpane finansowo. Dla
nich zaplacenie kolejnej juz kwoty pienieznej w procesie przy mozliwosci uzyskania czesto
jedynie stwierdzenia samego faktu istnienia przewleklosci (bez zasadzenia odszkodowania lub
zadoscuczynienia) moze wydac sie istotnym wydatkiem. Znane sa przypadki kiedy w sprawach
dotyczacych zabezpieczenia spolecznego, terminy rozpraw wyznaczane sa co 12-15 miesiecy.
Osoby, ktore dochodza np. zwiekszenia emerytury czy prawa do swiadczenia
przedemerytalnego nie stac na oplacenie nawet 100 zl oplaty sadowej. Podkreslic dodatkowo
nalezy, ze zlozenie skargi do ETPCz, jak rowniez zlozenie skargi konstytucyjnej do Trybunalu
Konstytucyjnego, nie wymaga uiszczenia wpisu, ani nie podlega zadnej oplacie.
24. Negatywnie nalezy ocenic rowniez niemoznosc zlozenia zazalenia na postanowienie
rozstrzygajace o zasadnosci skargi lub o wysokosci zasadzonej sumy . Brak srodka zaskarzenia
zostal zamierzony przez ustawodawce i wynikal z uznania postepowania w trybie Ustawy o
skardze na przewleklosc postepowania za postepowanie incydentalne (wpadkowe), a nie za
postepowanie autonomiczne. Wedlug rzadowego uzasadnienia projektu, takie rozwiazanie
mialo byc lepsze, gdyz nie powodowaloby wydluzenia postepowania, co do istoty sprawy.
Przyjecie zas postepowania autonomicznego wymagaloby dwuinstancyjnosci (art. 78
Konstytucji RP) i ewentualnie kasacji w postepowaniu o przewleklosc, co wstrzymywaloby
rozpoznanie sprawy, co do istoty. Zalety takiego rozwiazania wydaja sie
Na takim stanowisku stoi P. Kladoczny, Ustawa o skardze na przewleklosc postepowania uwagi
krytyczne,
Biuletyn
Helsinskiej
Fundacji
Praw
Czlowieka,
nr
3/2006.
9
Tak rowniez P. Kladoczny, Ustawa.....
watpliwe. Pozbawia bowiem ono kontroli instancyjnej postanowienia co do meritum skargi. A
przeciez negatywne rozstrzygniecie skargi zlozonej w trybie Ustawy o skardze na przewleklosc
postepowania pozbawia mozliwosci dochodzenia zadoscuczynienia i odszkodowania w
postepowaniu cywilnym na zasadzie powagi rzeczy osaadzonej. Stwierdzic przy tym trzeba, ze
z ponad 5 tys. zlozonych do tej pory skarg sady uwzglednily jedynie przeszlo tysiac. W ten
sposob ok. 4/5 skarg obywateli na przewleklosc postepowania zostalo oddalonych bez
mozliwosci skorzystania przez nich ze srodka odwolawczego. Dodac do tego nalezy, ze
trudna sytuacja procesowa strony w zakresie stwierdzenia przewleklosci postepowania wynika
juz z poczatkowej fazy postepowania, poniewaz zgodnie z art. 9 Ustawy o skardze na
przewleklosc postepowania skarge nie spelniajaca wymagan ustawowych co do tresci, sqd
odrzuca bez wzywania do uzupelnienia brakow. Stanowi to wyrazne i negatywne odstepstwo
od zasad przyjetych w polskim prawie procesowym, okreslonych na przyklad w art. 130 § 2
kodeksu postepowania cywilnego.
25. Polska praktyka w zakresie postepowania w sprawie o przewleklosc jest sprzeczna z
wymogami okreslonymi w orzeczeniu ETPCz w sprawie Scordino przeciwko Polsce,
dotyczacych wymogow takiemu postepowaniu stawianych, tj. jego skutecznosci i dostepnosci,
rowniez pod katem czasu jego trwania. Ustawa o skardze na przewleklosc postepowania
przewiduje dwumiesieczny termin na rozpatrzenie skargi o stwierdzenie przewleklosci °.
Jest to dosc krotki, jak na polskie realia, okres - uzasadniony, istota rozstrzyganego w nim
sporu. Jednak coraz czesciej nie jest on dotrzymywany i coraz liczniejsze sa sprawy o
przewleklosc rozpatrzone po trzy lub nawet czteromiesiecznym okresie oczekiwania11. Nie
tylko kompromituje to Ustawe o skardze na przewleklosc postepowania jako srodek
majacy zapobiegac przewleklosci postepowan, ale faktycznie przedluza postepowanie
glowne. Czesto zdarza sie rowniez, ze sprawy toczace sie w postepowaniu cywilnym nie moga
postepowac naprzod, gdyz akta sprawy znajduja sie w sadzie wyzszej instancji w zwiazku z
rozstrzyganiem sporu kwestii przewleklosci postepowania. Istnieje obawa, ze w chwili, gdy
Ustawa o skardze na przewleklosc postepowania stanie sie powszechnie znana i
wykorzystywana, przewleklosc postepowania w jej trybie moze sie jeszcze zwiekszyc. Warto
podkreslic, iz Sad Najwyzszy musial juz rozstrzygnac problem prawny czy mozliwe jest
zlozenie skargi na przewleklosc odnoszacej sie do przewleklosci postepowania dotyczacego
stosowania Ustawy o skardze na przewleklosc. Sad Najwyzszy stwierdzil, iz taka skarga nie
przysluguje (postanowienie SN z dnia 16 czerwca 2005 r., sygn. KSP 5/05). Sam fakt wydania
takiego postanowienia przez Sad Najwyzszy wskazuje na powazne problemy zwiazane z
wprowadzeniem i egzekwowaniem powyzszej Ustawy.
26. Dodatkowo na gruncie stosowania polskiej ustawy dochodzi rowniez do tzw.
przewleklosci strukturalnej i niemoznosci skladania skarg na postepowanie przygotowawcze.
Chodzi tu o sytuacje, w ktorej nie mozna jasno wskazac sadu odpowiedzialnego za
przewleklosc postepowania mimo istnienia faktycznej jego przewleklosci. Zdarzaja sie
sytuacje, w ktorych sprawa przesylana jest od sadu do sadu, a kazdy kolejny sad stwierdza
swoja niewlasciwosc rzeczowa lub miejscowa. Nim to nastapi sprawa moze pozostawac w
konkretnym sadzie nawet rok. Podobnie z tego punktu widzenia wyglada sytuacja uchylenia
wyroku przez sad drugiej instancji w celu przekazania do ponownego rozpoznania. W takiej
sytuacji nie wiadomo na dzialalnosc ktorego sadu ma byc wnoszona skarga.
27. Jak zostalo juz powiedziane Ustawa o skardze na przewleklosc postepowania odsyla po
pelne zadoscuczynienie i odszkodowanie na droge cywilna. Przy rozstrzyganiu o tych
W przedmiotowej sprawie niniejszy termin zostal zachowany.
Wnioski takie plyna ze skarg zglaszanych do Helsinskiej Fundacii Praw Czlowieka w Warszawie.
kwestiach na podstawie art. 417 k.c. Ustawa nie przewiduje jednak zadnych ograniczen
czasowych. W praktyce bardzo prawdopodobna jest przewleklosc postepowania w sprawie o
odszkodowanie i zadoscuczynienie za przewleklosc innego postepowania. To z kolei moze
zniechecic wiele osob, ktore nie zdecyduja sie na dochodzenie pelnego zadoscuczynienia i
odszkodowania z powodu przewleklego postepowania, poprzez wszczynanie kolejnego
postepowania, ktore z duzym prawdopodobienstwem bedzie rowniez przewlekle.
28. Problematyczna na gruncie polskiej ustawy jest takze wstepna kontrola aktu oskarzenia w
postepowaniu karnym w chwili, gdy sad zwroci go oskarzycielowi w celu usuniecia brakow lub
tez przewleklosc zaistnieje w fazie postepowania przygotowawczego. W takim przypadku
Ustawa o skardze na przewleklosc postepowania nie daje skarzacemu zadnej ochrony, gdyz
przepisy ustawy reguluja jedynie kwestie zwiazane z przewlekloscia w postepowaniu
sadowym. Ustawa nie zagospodarowuje calego pola przewleklosci okreslonego w art, 6.1
Konwencji: ,,Kazdy ma prawo do (...) rozpatrzenia jego sprawy w rozsadnym terminie przy
rozstrzyganiu o jego prawach i obowiazkach o charakterze cywilnym albo o zasadnosci
kazdego oskarzenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej." Ustawa o skardze na
przewleklosc postepowania pomija sytuacje, w ktorych osoba ma status podejrzanego i
przedstawiono mu jej juz zarzuty. W tych przypadkach z cala pewnoscia nie mozna uznac
Ustawy za skuteczny srodek odwolawczy w rozumieniu art. 13 Konwencji.
29. Ustawa o przewleklosci postepowan nie znajduje takze zastosowania do postepowan
dyscyplinarnych toczacych sie w sadach dzialajacych przy korporacjach zawodowych. Znane
sa przypadki, w ktorych postepowania przed tymi sadami prowadzone sa tak dlugo, iz w
efekcie powoduja umorzenie postepowania z powodu przedawnienia karalnosci (np. sprawa
panstwa Wojnarowskich, dotyczaca odmowy badan prenatalnych, przeciwko lekarzowi
Leszkowi Poppe, ktora z tego wlasnie powodu zostala umorzona przez Naczelny Sad Lekarski).
30. Nastepnym problemem utrudniajacym wykorzystanie Ustawy o skardze na przewleklosc
postepowania w praktyce jest tzw. przymus adwokacki w sprawach, ktore rozstrzygac powinien
Sad Najwyzszy (skarga na sad apelacyjny). Sytuacja taka powstala na gruncie Uchwaly Sadu
Najwyzszego z 17 listopada 2004 r.12, majacej moc zasady prawnej, w ktorej SN stwierdzil, ze
,,do skargi na przewleklosc postepowania (...), rozpoznawanej przez Sqd Najwyzszy w sprawie
cywilnej, stosuje sie przymus adwokacko-radcowski (art. 3932 k.p.c.)". Wydaje si, ze uchwala
ta pozostaje w sprzecznosci z art. 13 Konwencji . Uznac nalezy, ze regulacja Ustawy o skardze
na przewleklosc postepowania stanowi lex specialis w stosunku do przepisow kodeksu
postepowania cywilnego, poniewaz reguluje ona w sposob jednolity i zupelny kwestie
legitymacji prawnej i wymagan formalnych, jakie musza byc spelnione przez uprawnionego w
kazdym wypadku wniesienia skargi, bez wzgledu na to jakiego postepowania skarga dotyczy.
Egzekwowanie przymusu adwokacko-radcowskiego w odniesieniu do skargi na przewleklosc
postepowania w postepowaniu toczacym sie przed Sadem Najwyzszym powinno byc uznane za
niedopuszczalne, poniewaz faktycznie ogranicza to mozliwosc swobodnego korzystania przez
strone z przyslugujacego jej prawa do skargi wnoszonej na warunkach okreslonych w tej
ustawie. Watpliwosci te odniesc mozna zwlaszcza do tych sytuacji, w ktorych Sad Najwyzszy
proceduje jako sad drugiej instancji, co w tym wypadku moze byc oceniane jako naruszenie
zasady rownosci (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP) w zakresie korzystania z konstytucyjnej
gwarancji prawa do dwuinstancyjnego postepowania sadowego (art. 178 ust. 1 w zwiazku z art.
45 ust. 1
12
Sygn. akt: III SPP 42/04, OSNP 2005/5/71.
13
Kwestie te rozwazal rowniez SN w cytowanej uchwale.
Konstytucji RP). Nalezy podkreslic, ze wymog przymusu adwokackiego podnosi koszty skargi, a
ponadto zniecheca do jej zlozenia. Rozwiazanie to jest tym bardziej niepokojace, ze procedura
skladania skarg do Trybunalu takiego przymusu nie naklada. Wydaje sie paradoksem, ze polska
regulacja, majaca na celu uproszczenie dochodzenia roszczenia z tytulu przewleklosci, wymaga od
skarzacego dochowania wyzszych standardow, niz procedura wymagana przez organy
miedzynarodowe, ktore miala zastapic.
IV. OSWIADCZENIE DOTYCZACE ART. 35 PAR. 1 KONWENCJI
30. Ostateczne orzeczenie (data; nazwa sadu lub organu, ktory wydal orzeczenie; rodzaj
orzeczenia):
Postanowienie Sadu Okregowego w Warszawie z dnia 13 grudnia 2005 r.
31. Inne orzeczenia (prosze je wymienic w porzadku chronologicznym podajac dla kazdego z nich
date, nazwe sadu lub organu, ktory je wydal, oraz rodzaj orzeczenia):
Brak
32. Czy istnieja lub istnialy inne mozliwosci odwolania sie lub skuteczne srodki prawne, ktore nie
zostaly wykorzystane? Jesli tak, prosze wyjasnic, dlaczego nie zostaly wykorzystane:
Skarzaca wniosla w dniu 6 kwietnia 2006 r. pozew o zasadzenie odszkodowania pienieznego i
naprawienie szkody do Sadu Rejonowego dla m. st. Warszawy w zwazku z przewlekloscia
postepowania. To postepowanie jednak nie ma znaczenia dla oceny, iz srodek przewidziany Ustawa
o skardze na przewleklosc postepowania jest bezskuteczny i nie zapewnia nalezytej ochrony
jednostkom. Postanowienie sadu stwierdzajace przewleklosc postepowania i zasadzajace
odpowiednie zadoscuczynienie powinno byc jedynym i zasadniczym srodkiem dochodzenia
odpowiedzialnosci z tytulu przewleklosci.
Podkreslic takze nalezy, iz pomimo zlozenia skargi na przewleklosc nie zostala naprawiona
sytuacja skarzacej. Przewleklosc nadal trwa, a to powoduje uznanie, ze srodek z ktorego
skorzystala Skarzaca okazal sie nieskuteczny.
V. OSWIADCZENIE DOTYCZACE TEGO, CZEGO DOMAGA SIE SKARZACY
Skarzaca domaga sie:
-
uznania, ze zostal naruszony art. 6 Konwencji ze wzgledu na przewleklosc
postepowania przed sadami polskimi;
uznania, ze naruszony zostal art. 13 Konwencji poprzez niezapewnienie obywatelom
skutecznego srodka odwolawczego w razie zaistnienia przewleklosci postepowania;
zasadzenia zadoscuczynienia z tytulu naruszenia Konwencji w wysokosci 10.000 EUR;
-
zwrotu kosztow faktycznie poniesionych przez Skarzaca w trakcie toczacego sie przed
Europejskim Trybunaiem Praw Czlowieka postepowania.
VI. OSWIADCZENIE
DOTYCZACE
POSTEPOWANIA
ORGANAMI MIEDZYNARODOWYMI
PRZED
INNYMI
33. Czy przedstawial Pan/ przedstawiala Pani powyzsze zarzuty innym organom
miedzynarodowym w celu zbadania lub rozstrzygniecia? Jesli tak, nalezy przedstawic wszystkie
szczegoly dotyczace takiego postepowania.
Skarzaca nie przedstawiala powyzszych
miedzynarodowemu.
zarzutow
zadnemu
innemu
organowi
VII. WYKAZ DOKUMENTOW
(NALEZY DOLACZYC WYLACZNIE KOPIE DOKUMENTOW, NIE ORYGINALY)
(Zob. Informacja wyjasniajaca, Czesc VII. Nalezy zalaczyc kopie wszystkich orzeczen, o ktorych
mowa wyzej w Czsci IV i VI. Jesli nie posiada Pan/Pani kopii, nalezy je wykonac. Jesli uzyskanie
kopii nie jest mozliwe, prosze wyjasnic dlaczego. Zadne dokumenty nie beda Panu/Pani zwrocone)
34. Spis zalacznikow:
1. zalacznik nr 1 : akt oskarzenia z dnia 5 grudnia 2002 r.
2. zalacznik nr 2: postanowienie Sadu Rejonowego dla Warszawy Srodmiescie z dnia 20
listopada 2003 r.
3. zalacznik nr 3 : postanowienie Sadu Rejonowego, VIII Wydzial Karny z dnia 24 maja 2005
r.
4. zalacznik nr 4 : zazalenie do Sadu Rejonowego dla m. st. Warszawy z dnia 10 czerwca
2005 r.
5. zalacznik nr 5 : wniosek o wylczenie materialow w celu odrebnego postepowania z dnia 15
czerwca 2005 r.
6. zalacznik nr 6: postanowienie Sadu Rejonowego VIII Wydzial Karny z dnia 22 czerwca
2005 r.
7. zalacznik nr 7: postanowienie Sadu Okregowego w Warszawie, IX Wydzial Karny
Odwolawczy z dnia 28 lipca 2005 r.
8. zalacznik nr 8 : wniosek do Sadu Okregowego, IX Wydzialu Karnego Odwolawczego o
sporzadzenie pisemnego uzasadnienia do postanowienia z dnia 2 sierpnia 2005 r.
9. zalacznik nr 9: skarga na opieszalosc postepowania sadowego z 17 listopada 2005 r.
10. zalaczniknr 10: postanowienie Sadu Okregowego w Warszawie z 13 grudnia 2005 r.
11. zalacznik nr 11: pismo z 20 lutego 2006 r.
12. zalacznik nr 12: pismo Sadu z 21 lutego 2006 r.
13. zalacznik nr 13 : wniosek do Sadu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa, VIII Wydzial
Karny z dnia 20 lutego 2006 r.
14. zalacznik nr 14: pozew o zasadzenie zadoscuczynienia pienieznego i naprawienie szkody z
dnia 6 kwietnia 2006 r.
VII. DEKLARACJA I PODPIS
34. Niniejszym oswiadczam, ze informacje podane w niniejszym formularzu skargi, zgodnie z
moja. wiedza i przekonaniem, sa prawdziwe.
Miejsce: Warszawa
10