Początki telewizji

Kluczowe pojęcia i
zagadnienia z teorii
telewizji
Pierwsza regularna emisja
telewizyjna : 2 listopad 1936 roku
(BBC)

 Ale: jako techniczny wynalazek została opracowana już w
XIX wieku (przed kinematografem) i zademonstrowana w
Wielkiej Brytanii przez John Logie Bairda w 1922 roku.
 Pierwsza transmisja telewizyjna miała miejsce 27 stycznia
1928 roku i odbyła się z Londynu do Nowego Jorku.
 Pierwsza transmisja w kolorze odbyła się 3 lipca 1928 roku.
 Pierwsza transmisja sygnału telewizyjnego w Polsce: 1931
rok przez Polskie Radio w Katowicach.
 XI Igrzyska Olimpijskie w Berlinie, sierpień 1936, były
transmitowane przez telewizję (sygnał odbierany głównie
przez odbiorniki w Berlinie)
Dlaczego te daty są ważne?

 Jak pokazuje John Hartley, telewizja, zanim stała się
medium odbieranym regularnie w domach, była medium
publicznym. W Ameryce, Wielkiej Brytanii, Niemczech
odbiorniki telewizyjne istniały w tawernach, pubach, na
wystawach, towarzyszyły pokazom kinowym i
wystąpieniom teatralnym. Co ciekawe, od 1928 roku
więcej osób zobaczyło obraz telewizyjny podczas
pokazów wystawowych, publicznych niż w trakcie
pierwszych regularnych emisji przez BBC (było to
głównie British Movietone News pierwsza faza regularnej
telewizji – zastępowanie radia i prasy).
Z czasem

 Od 1939 roku, a w zasadzie od 1946 roku telewizja staje się
elementem codziennej wizualnej przyjemności (routine
visual pleasures).
 W Wielkiej Brytanii propagowano telewizję jako „coś
ekscytującego dla chłopców”, co miało oznaczać, że od tej
pory panowie będą mogli oglądać mecze, derby, różnego
rodzaju zawody bez wychodzenia w domu jednocząc się
przed odbiornikiem telewizyjnym.
 Bardzo wcześnie telewizja zaczęła pokazywać kreskówki
przejęte z kina, np. „Mickey Mouse” oraz „Felix, the cat”.

 Telewizja w USA uformowała się w latach 40. i 50.
początkowo z przeznaczeniem dla nielicznych grup
odbiorczych, przede wszystkim rodzin nuklearnych
z klasy średniej. Założenie było takie, że w każdym
domu jest jeden telewizor z dostępem do kanałów
publicznych o ściśle określonej ramówce (czasy tzw.
paleotelewizji – Casetti i Odin). Ze względu na taki a
nie inny kształt TV, miała być ona źródłem
informacji i „przekazicielem” obowiązujących
społecznych norm i wartości propagowanych przez
politykę państwową. W Ameryce w ówczesnym
czasie były to wartości rodzinne i konserwatywne
podejście do roli mediów społecznych.

 1941 - Stacje CBS i NBC rozpoczynają nadawanie stałych,
komercyjnych programów telewizyjnych. Wcześniej Sąd
Najwyższy USA określił standardy takich przekazów (525linii i
30 obrazów/sek)

1943 - Szwajcar Franz Fischer buduje prototyp projektora
telewizyjnego (do projekcji obrazów na dużym, płaskim ekranie)
1944 - NBC prezentuje pierwszy dziennik telewizyjny, oparty na
systemie sieciowym
1950 - Rozpoczęcie transmisji telewizji kolorowej w USA (rok
wcześniej opatentowano w RCA kineskop maskowy).
 1965 - Szybki rozwój kablowych sieci tv w USA
 1980 - Amerykańska telewizja CNN (Cable News Network)
Teda Turnera uruchamia 24-godzinny serwis informacyjny; jest
to początek dominacji tej sieci na światowym rynku medialnym
 Era „post-network” (USA) – czyli przemiany, które
rozpoczęły się na rynku tv od lat 80 w Wielkiej
Brytanii, a od połowy lat 70. w USA: rozwój tv
satelitarnej, deregulacja tv kablowej, rosnące w siłę
nowe stacje tv takie jak HBO, utrzymujące się nie z
reklam, lecz z abonamentu; sprawiło to, że stacje
mogły sobie pozwolić na nadawanie programów dla
wybranej grupy odbiorczej – dzięki temu zaczęło
powstawać coraz więcej ambitnych programów ;
warto też pamiętać, że jest to moment, w którym
mamy do czynienia z kulminacyjną fazą drugiej fali
feminizmu (Marsha Lear) i znane jest określenie
LGBT (lata 60.).
 1987 - W USA i Japonii udane próby z telewizją
cyfrową.

• Szybki rozwój nowych technologii (od lat 90. zwłaszcza
Internet) = nowy sposób odbioru telewizji:
- Oglądanie poza tradycyjną, ustaloną ramówką, w
dowolnym czasie, w dowolnej ilości, regulowanej jedynie
premierami odcinków (tzw. timeshifting);
- „Przedłużone życie” programów tv (fora internetowe,
strony poświęcone programom, działania z nurtu fun
ficton (parodie, dopisywanie dalszych historii) – czyli
nowy rodzaj paratekstów;

Ważne tezy i pojęcia

 Francesco Casetti, Roger Odin: koncepcja paleo- i
neotelewizji
 PALEOTELEWIZJA:
 Funkcje: instytucjonalna, edukacyjna, pedagogiczna,
przekaz określony, zwektorowany, ścisła
hierarchizacja ról
 Strukturyzacja strumienia: wyraźny podział
programów na gatunki, sztywna ramówka,
dedykowana publiczność, brak tzw. wstawek.
NEOTELEWIZJA:
 Obecność wstawek: reklam, inkrustacji graficznych,
zwiastunów, zapowiedzi, etc. Ustalają, dynamizują,
strukturyzują strumień;
 Specjalizacja telewiziji, różnorodność kanałów,
przeznaczona dla różnych grup odbiorczych (przejście od
broadcastingu do narrowcastingu)
 Ramówka rozmywa się, strumień ma być ciągły,
nieprzerywany
 Familiarność: telewizja zbratana z codziennością: zmiana
scenografii, tematów, sposobu mówienia do widza;
 Nowe tematy: seks i tabu, przy czym:

 Może się to wydać paradoksalne, ale Jane Arthurs jest
zdania, że dopiero też od roku 1998, a więc roku, w którym
doszło do słynnego skandalu dotyczącego prezydenta USA
Billa Clintona i Moniki Lewinsky publiczna telewizja
amerykańska zmieniła swoją optykę, jeśli chodzi o
mówienie o seksie. Dlaczego? Według Arthurs jest to
moment ostatecznego przełamania seksualnej hipokryzji –
w TV mówi się bezpośrednio i ze szczegółami o
pozamałżeńskiej relacji głowy USA. Nie chodzi o to, ze
sytuacje takie wcześniej nie miały miejsca, ani o to, że nie
pojawiały się dotychczas filmy erotyczne (pierwsza część
słynnej „Emmanuelle” to rok 1974!), ale o
przewartościowanie pewnej utartej konwencji przekazu
telewizyjnej i roli TV w kształtowaniu społecznych
wartości. Warto dodać, że 1998 roku to początek emisji
serialu „Seks w wielkim mieście”.

Zerwanie z pedagogicznym
modelem komunikacyjnym






Nowa rola widza. Widz staje się:
- mocodawcą programów telewizyjnych
- uczestnikiem takich programów
Oceniającym samą telewizję
Współuczestniczącym w tworzeniu TV
 Nie jest już przestrzenią edukacyjną, tylko przestrzenią
wspólnego biesiadowania;
 Model instytucjonalny ustępuje indywidualnemu, a
relacja hierarchiczna – relacji bliskości
Efekt zappingu (Dominique Chateau)
 Zaczęto go obserwować w USA na początku lat 80.
 Badany dzięki systemom sprawdzania oglądalności, tzw.
telemetria.
 Przeskakiwanie z kanału na kanał w momencie, gdy
nadawane są reklamy , przyczyny:
 - pilot
 Unikanie reklam
 Nadejście telewizji kablowej, dziś powiemy, że rozmaitych
platform etc., która sprawiła, że możemy wybierać,
wycofywać z naszych decyzji, wahać się.
 Reakcyjny zapping
 Postać zappera

Inne rodzaje „postmodernistycznej
niestabilności widza”

 Zipping: przesuwanie w przyspieszonym tempie taśmy w
magnetowidzie, by uniknąć oglądania reklam
 Flipping: zmienianie kanału w trakcie trwania jakiegoś
programu
 Switching: świadomie zmienienie kanału, spowodowane
chęcią obejrzenia innego, wybranego.
 Zapper w pewien sposób dekonstruuje strumień
telewizyjny
 Początek stopniowego przechodzenia od widza lojalnego
do nomadycznego
John Fiske, postmodernizm i telewizja

 Telewizja nie tylko reprezentuje rzeczywistość, ale także ją
stwarza
 Rzeczywistość jest tu wytworem dyskursu telewizyjnego, ze
względu na ikoniczność telewizji;
 Stwarzane obrazy są ważniejsze od rzeczywistości;
 Baudrillard i symulakrum (jednocześnie reprodukcja i oryginał,
obraz i rzecz)
 Połączenie obrazu, rzeczywistości i ideologii
 Odrzucenie ram i granic gatunkowych, a co za tym idzie –
porządku społecznego i przekazu ideologicznego przez masy
 Większy indywidualizm widza (zerwanie więzi społecznych),
 Znoszenie różnic między kulturą elitarną i popularną (obrona
kultury popularnej)
 Opór wobec dyskursu dominującego, fragmentaryzacja
znaczenia
Widz telewizyjny
 Robert H. Deming

 Widz telewizyjny jest podmiotem, kreowanym w obrębie
rozmaitych dyskursów: kulturowych, społecznych,
politycznych, ideologicznych, etc.
 Koncepcja podmiotu uwikłanego w ideologię (głównie w
odniesieniu do kina pojawia się u Althussera i Lacana)
 David Morley: podmiot to formacja społeczna, nie jest on
ściśle wpisany w tekst (tu w dyskurs telewizyjny), ale jest
wiele podmiotowości.
 M. Foucault: podmiot jest rozproszony, nieciągły, który jest
konstruowany na stylu antynomii władzy i oporu wobec
niej - b. ważna kwestia
c. d.
 John Ellis, Widziane fikcje,
1992: widz telewizyjny nie jest
voyeurem; jego spojrzenie jest pozbawione władzy,
dlatego, że jest to spojrzenie zastępcze dla widza.
Angażuje się raczej jego nieuważne spoglądanie, często
nieświadome, fragmentaryczne, a więc pozbawione
władzy.
 Ian Ang: telewizja przekonuje widza, by powierzył jej
swoje spojrzenie, ale mówi też o tym, by pamiętać, że są
różne sposoby oglądania przez widzów, różne sytuacje
odbiorcze, różne czynniki poprzedzające oglądanie –
rozwija tę koncepcję D. Morley.
 John Fiske: odbiór telewizji zawsze jest w mniejszym lub
większym stopniu negocjowany