spis_tresci - Wydawnictwo Naukowe Scholar

Recenzje:
prof. dr hab. Krzysztof Frysztacki
dr hab. prof. UW Wojciech Łukowski
Redaktor prowadząca:
Anna Raciborska
Redakcja:
Anna Wojewódzka
Korekta:
Joanna Barska
Projekt okładki:
Katarzyna Juras
Zdjęcie na okładce: skrzyżowanie alei Manhattan, głównej ulicy handlowej,
i ulicy Java w północnej części Greenpointu; zima 2006 r. – fot. Anna Sosnowska
Copyright © 2016 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
Projekt dofinansowany przez Stypendium Kolumb (2005–2006)
i grant wspomagający (2007–2010) Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Publikacja dofinansowana z funduszy Ośrodka Studiów Amerykańskich
Uniwersytetu Warszawskiego (2014)
ISBN 978-`83-7383-753-9
Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
ul. Wiślana 8 (róg Browarnej), 00-317 Warszawa
tel./faks 22 692 41 18; 22 826 59 21; 22 828 93 91
dział handlowy: jak wyżej, w. 108
e-mail: [email protected]
www.scholar.com.pl
Wydanie pierwsze
Skład i łamanie: WN Scholar (Jerzy Łazarski)
Druk i oprawa: Mazowieckie Centrum Poligrafii, Marki k. Warszawy
S
Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pytania badawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dlaczego to jest ważne?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inspiracje teoretyczne i pomysły badawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Struktura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 1. Nowy Jork – stolica świata, miniatura świata.
Miasto w badaniach społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowy Jork – od miasta przemysłowego i portowego do miasta biurowców
i restauracji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowy Jork – od miasta robotników do miasta japiszonów i hipsterów . . . . . .
Powrót do miasta? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miasto globalne. Miasto dualne. Kreatywna elita i jej służący . . . . . . . . . .
Nowy Jork – miasto imigrantów.
Od miasta białych katolików i Żydów do mozaiki rasowej. . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 2. Greenpoint. Historia, badania i historia mojego badania . . . .
Greenpoint. Etniczna wioska, imigrancka enklawa, hipsterski
park tematyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowojorska szkoła badań miejskich i migracyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Moje badanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obserwacja uczestnicząca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dane zastane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wywiady. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 3. Prasa lokalna o Greenpoincie i jego polskich imigrantach.
The New York Times, Greenpoint Gazette i Nowy Dziennik, 1984–2014 . . . .
Historia długiej drogi Greenpointu do gentryfikacji. The New York Times . . . .
Miejska, robotnicza i polska wioska oraz jej artystyczni goście.
The New York Times o Greenpoincie w 1984 roku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ekologiczna ruina i problemy społeczne. The New York Times
o Greenpoincie w 1994 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
9
10
12
15
16
19
22
22
24
27
36
36
43
48
48
52
54
63
66
67
72
5
Zwrot w polityce miejskiej – koniec przemysłu, odgórna gentryfikacja,
rozpad enklawy imigranckiej. The New York Times o Greenpoincie
w 2004 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hipsterski park tematyczny z chasydzkimi inwestycjami.
The New York Times o Greenpoincie w pierwszym półroczu 2014 roku . . .
Historia zapobiegania degradacji dzielnicy. Greenpoint Gazette . . . . . . . . . . .
Greenpoint Gazette o polityce miejskiej i relacjach klasowych
w mieście . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Greenpoint Gazette o polskich imigrantach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Historia gentryfikacji przez zaskoczenie oraz spotkania „Polonii poloneza”
i „Polonii polki”. Nowy Dziennik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 4. Awans symboliczny mimochodem. Liderzy polskiego
Greenpointu wobec gentryfikacji dzielnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura przedmiotu a problem badawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Awans mimochodem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Materialny awans mimochodem właścicieli nieruchomości . . . . . . . . . . . .
Materialny awans mimochodem dla lokalnych przedsiębiorstw . . . . . . . . .
Symboliczny awans mimochodem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lepszy, elegancki, amerykański i młodzieńczy świat przyszedł
i docenił . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lepszy image w Polsce – „ludzie sukcesu, a nie nieudacznicy
ze slumsów” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lepsza pozycja wśród Polaków w Nowym Jorku – symboliczny odwet
na prześmiewcach z Manhattanu i Queensu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Satysfakcja z życia w artystycznym i intelektualnym środowisku. . . . . . . .
Wykluczenie imigrantów „tranzytowych”. Lepszy wizerunek polskości
w Nowym Jorku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lepsza pozycja Polaków w Nowym Jorku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gentryfikacja dobra dla polskich imigrantów-hipsterów . . . . . . . . . . . . . . .
Awans drugiego pokolenia i całej grupy etnicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
Rozdział 5. Polacy, Żydzi i Portorykańczycy. Liderzy polskiego
Greenpointu o nowojorskich grupach etnicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Żydzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chasydzi z Williamsburga – „bezwzględni pracodawcy, właściciele
nieruchomości i przedsiębiorstw na Greenpoincie” . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rosyjscy Żydzi – „lepsze (miejskie) posady, lepsze wykształcenie,
przywileje” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
76
81
82
84
88
91
99
101
103
107
108
112
115
118
119
121
122
123
124
125
126
128
130
132
132
135
Nowojorska polityka, organizacje etniczne, polska ksenofobia. . . . . . . . . .
Portorykańczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Walka o północny Greenpoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„Portorykańczycy w Greenpoincie należą do przeszłości” . . . . . . . . . . . . .
„Portorykańczycy lubią siedzenie na schodkach, głośną muzykę
i zasiłki” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Od greenpoinckich Portorykańczyków do „Czarnych i Latynosów”. . . . . .
Od „Czarnych i Latynosów” do „Czarnych” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Interpretacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kontekst dzielnicowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kontekst miejski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowojorska racjonalność: trzymaj się z daleka od biednych. . . . . . . . . . . .
„Czarni i Latynosi”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kontekst wschodnioeuropejski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 6. Robotnicza arystokracja. Polscy imigranci na nowojorskim
rynku pracy według danych zastanych i opinii liderów . . . . . . . . . . . . . . . .
Kapitał ludzki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dane zastane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Robotnicy i drobni przedsiębiorcy na Greenpoincie . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Etniczne sieci długiego trwania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Polityka migracyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 7. Kolejka etniczna w nowojorskich biurowcach.
Polskie imigrantki o sprzątaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Polka-sprzątaczka w metropoliach Zachodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uzupełniający opis badań terenowych nad sprzątaczkami . . . . . . . . . . . . . . . .
Polskie sprzątanie – pogardzane przez liderów,
lubiane przez sprzątaczki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kolejka etniczna i nisza etniczna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zalety pracy w biurowcu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wady pracy w biurowcu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dlaczego Polki nie są pierwsze w kolejce etnicznej i nie stworzyły
trwałej niszy w sektorze sprzątania biurowców?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 8. Polskie „plejsówki” w Nowym Jorku. Sprzątaczki w domach
prywatnych jako przedsiębiorstwa usługowe z marką etniczną
i jako służące. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przedsiębiorstwa usługowe z marką etniczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
136
138
138
139
141
142
142
144
144
146
150
151
152
153
155
156
158
165
174
180
183
188
188
191
193
196
200
203
205
208
212
219
7
Cechy przedsiębiorstwa w gospodarce wolnorynkowej. . . . . . . . . . . . . . . .
Cechy drobnego biznesu w nowoczesnej gospodarce . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cechy drobnego biznesu usług osobistych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cechy drobnego przedsiębiorstwa etnicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Służące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chasydzki Williamsburg jako negatywny punkt odniesienia. . . . . . . . . . . .
Osobista zależność, upokorzenie i despotyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Odmienność kulturowa interpretowana jako wzmacniacz despotyzmu. . . .
Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
219
225
234
237
241
242
244
249
251
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gentryfikacja Greenpointu i polscy imigranci w Nowym Jorku . . . . . . . . . . . .
Polskość, etniczność, rasa w Nowym Jorku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Greenpoint, polska peryferyjność w Nowym Jorku i studia
wschodnioeuropejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
254
256
257
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuły z The New York Times. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuły z Greenpoint Gazette . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuły z Nowego Dziennika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Filmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
261
279
282
283
283
Załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik 1. Prasa o Greenpoincie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik 2. Charakterystyka liderów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik 3. Schemat naboru respondentów liderów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik 4. Charakterystyka respondentów pracujących
jako sprzątaczki/sprzątacze i opiekunki/opiekunowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
285
285
288
291
Wykaz fotografii, rycin i tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
296
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
298
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
304
259
292