docStrategia rozwoju Miasta Chełmna
download 
Reklamacja Transkrypt
Strategia rozwoju Miasta Chełmna
Spis treści I. Wprowadzenie ..................................................................................................................... 2 1.1. Przesłanki opracowania strategii rozwoju miasta Chełmna ....... 2 1.2. Cel sporządzania strategii rozwoju ........................................................ 3 1.3 Organizacja i metodyka prac nad strategią ........................................ 4 II. Miasto Chełmno w opracowaniach planistycznych............................................. 5 III. Dzisiejszy stan miasta – wyciąg z diagnozy ........................................................... 7 3.1. Sytuacja demograficzna – mieszkańcy................................................. 7 3.2. Infrastruktura społeczna ............................................................................. 8 3.3. Gospodarka ....................................................................................................11 3.4. Środowisko przyrodnicze i dziedzictwo kulturowe .......................12 3.5. Infrastruktura techniczna..........................................................................13 3.6. Stan finansów miasta .................................................................................15 IV. Analiza i ocena SWOT ....................................................................................................17 V. Przegląd planowania strategii .....................................................................................18 5.1. Identyfikacja problemów ...........................................................................18 5.2. Wizja miasta ...................................................................................................19 5.3. Strategiczne i operacyjne cele rozwoju Chełmna ..........................20 5.4. Matryca realizacji strategii .......................................................................29 VI. Implementacja Strategii oraz jej monitorowanie .................................................30 VII. Finansowanie Strategii...................................................................................................32 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna I. Wprowadzenie Strategie rozwoju sporządzane przez samorządy regionalne i lokalne są podstawowymi dokumentami programowania rozwoju w krajach Unii Europejskiej. Wg ustawodawstwa polskiego do opracowań tego typu jest zobowiązany jedynie samorząd województwa. NaleŜy sądzić, Ŝe juŜ w najbliŜszej przyszłości wymóg programowania rozwoju obejmie pozostałe szczeble samorządu, w tym głównie miasta i gminy. Zabieganie o fundusze z zewnętrznych źródeł, na przykład za pośrednictwem kontraktu wojewódzkiego, o fundusze pomocowe Unii Europejskiej, w tym zwłaszcza o fundusze strukturalne, będzie musiało wynikać z dokumentów o charakterze planów strategicznych. Strategie wytyczają priorytety rozwoju dla danych społeczności i są podstawą do opracowania programów bardziej szczegółowych, o charakterze operacyjnym. NaleŜy równocześnie pamiętać, Ŝe proces programowania jest procesem ciągłym, wynika ze zmian wewnętrznych oraz zewnętrznych uwarunkowań rozwoju, co powoduje konieczność monitorowania realizacji zapisanych zadań, ich korekty i weryfikacji przyjętych zapisów. 1.1. Przesłanki opracowania strategii rozwoju miasta Chełmna Podstawowymi przesłankami opracowywania strategii rozwoju miasta są przede wszystkim: ♦ potrzeba jednego, wspólnego „kierunkowskazu” dla wszystkich zainteresowanych pomyślnym rozwojem miasta, ♦ działalność samorządu miasta w warunkach ograniczonych środków finansowych na rozwój i jego odpowiedzialność za optymalne wydatkowanie środków publicznych, ♦ potrzeba posiadania społecznie uprawomocnionej legitymacji upowaŜniającej do występowania o środki finansowe pozabudŜetowe, z budŜetu państwa za pośrednictwem kontraktu regionalnego, a takŜe o środki funduszów wsparcia Unii Europejskiej i innych instytucji wspierających rozwój lokalny, ♦ istnienie dokumentów wyŜszego poziomu, tj. strategii rozwoju Województwa KujawskoPomorskiego, planów strategicznych organów centralnych państwa. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 2 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 1.2. Cel sporządzania strategii rozwoju Strategia jest propozycją odpowiedzi na trzy podstawowe pytania: ♦ Do czego winniśmy dąŜyć w kształtowaniu rozwoju miasta, jaka wizja jego przyszłości nam się rysuje? ♦ Co chcemy osiągnąć w czasie najbliŜszych 10 lat, tzn. jakie są nasze cele strategiczne ? ♦ W jaki sposób zamierzamy nasze cele osiągać, jakie działania i zadania planujemy realizować ? Strategia rozwoju miasta jest adresowana do wszystkich, którzy mają wolę uczestniczyć w jego rozwoju: ♦ mieszkańców miasta we wszystkich formach organizacyjnych, ♦ władz samorządu miasta, samorządu wojewódzkiego, władzy państwowej, tak regionalnej jak i centralnej, ♦ podmiotów gospodarczych, zarówno lokalnych jak i zewnętrznych, instytucji wspierających gospodarkę i rozwój lokalny, ♦ banków i instytucji finansowych, w tym dysponujących funduszami wspierania rozwoju (krajowymi i zagranicznymi), ♦ instytucji uŜyteczności publicznej, ♦ partnerów zagranicznych. Strategia rozwoju miasta Chełmna ma do spełnienia trzy podstawowe funkcje: ♦ winna być bezpośrednią podstawą działalności samorządu miasta i jego organów, ♦ pośrednio, winna oddziaływać na inne autonomiczne podmioty (informacją, inspiracją, organizacją, edukacją, wsparciem) aby one – realizując cele własne – słuŜyły jednocześnie rozwojowi miasta, ♦ winna dokumentować, potwierdzać kompetencje samorządu w działaniach na rzecz rozwoju, być uŜytecznym narzędziem w staraniach o środki finansowe ze źródeł zewnętrznych. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 3 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 1.3. Organizacja i metodyka prac nad strategią Prace nad strategia rozpoczęto w 2003 roku. Zdecydowano, Ŝe będzie to przedsięwzięcie w głównej mierze społeczne, realizowane przy szerokim udziale przedstawicieli róŜnych środowisk społecznych miasta, wspierane obsługą metodologiczną konsultanta zewnętrznego oraz ekspertów branŜowych. Prace nad strategią przebiegały w trzech głównych etapach: I etap - zebranie materiałów statystycznych i dokonanie wstępnej, retrospektywnej diagnozy badanego obszaru; II etap - warsztaty nad budowaniem strategii rozwoju miasta z udziałem wytypowanych ekspertów prowadzone przez animatora; III etap - opracowanie strategii rozwoju gminy. Na początku warsztatów, przedstawiciele środowisk edukacyjnych, społecznych i gospodarczych miasta (załącznik nr 1 do Strategii), zaproszeni do udziału w pracy zespołu problemowego, dokonali oceny uwarunkowań rozwoju miasta w formie analizy SWOT, tj. ocenę silnych i słabych stron miasta, szans i zagroŜeń jego rozwoju. W kolejnym etapie budowania strategii, zespół pracował Metodą Aktywnego Planowania Strategii (MAPS). Metoda ta odwołuje się do partnerskiego współdziałania podmiotów: samorządów róŜnych szczebli, podmiotów gospodarki, instytucji pozarządowych, i innych Ŝywotnie zainteresowanych rozwojem, w tym przypadku miasta Chełmna. Polega ona na trzech zasadniczych etapach: ♦ zidentyfikowaniu głównych problemów danej sfery funkcjonowania miasta, ♦ przeformułowania problemów na cele strategiczne, cele operacyjne i wyznaczenie poŜądanych działań oraz wstępna identyfikacja projektów realizacyjnych, ♦ sporządzenie harmonogramów realizacyjnych wraz z określeniem terminów, kosztów oraz osób i instytucji odpowiedzialnych za realizację danego działania. Ostatnim etapem prac nad Strategią Rozwoju Chełmna było opracowanie materiału będącego plonem prac zespołu i zredagowanie dokumentu końcowego. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 4 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna II. Miasto Chełmno w opracowaniach planistycznych Miasto Chełmno, ze względu na swą tylko ponadlokalną pozycję w systemie społecznoekonomicznym kraju, nie występuje wprost w podstawowych dokumentach polityki rozwoju sporządzonych przez naczelne organy państwa. Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (10,1999), Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2001 –2006 (12,2000), Długofalowa Strategia Rozwoju Regionalnego Kraju (06,2003), rozpatrują system społecznoekonomiczny Polski, jej przestrzeń fizyczną w ujęciu, w zróŜnicowaniu regionalnym, zaś układy infrastruktury technicznej w strukturach sieci o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania kraju. Opracowaniami planistycznymi o charakterze strategicznym, w których miasto Chełmno jest wymienione jako przedmiot polityki rozwoju, są dokumenty poziomu regionalnego. Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego, uchwalona przez Sejmik Województwa w czerwcu 2000 r. i Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, uchwalony przez sejmik w czerwcu 2003 r. Wymienione dokumenty są ze sobą ściśle powiązane i są podstawowymi instrumentami polityki rozwoju regionalnego samorządu województwa. Oparta na strategii rozwoju koncepcja planu zagospodarowania województwa, zakłada koncentrację czynników rozwoju w centrach aglomeracji bydgosko-toruńskiej oraz w głównych ośrodkach miejskich poziomu rejonowego (powiatowego). Te drugie mają się rozwijać jako ponadlokalne ośrodki równowaŜenia rozwoju, generujące rozwój w bezpośrednim wiejskim otoczeniu i obsługujące mieszkańców w określonym zakresie obsługi. Strategia, a za nią plan zagospodarowania przestrzennego województwa zakładają, Ŝe miasta średniej wielkości w skali systemu osadniczego regionu, będące dziś siedzibami samorządu powiatowego, a więc wśród nich i Chełmno, będą wzmacniały funkcje obsługi ludności przede wszystkim w zakresie: szkolnictwa na poziomie średnim, lecznictwa szpitalnego, obsługi przedsiębiorczości, kultury, porządku i bezpieczeństwa publicznego. W niektórych z tych miast, w tym w mieście Chełmnie, dostrzega się ich predyspozycje do uruchomienia w nich instytucji kształcenia ustawicznego a nawet szkolnictwa wyŜszego. Tak w strategii jak i w planie zagospodarowania miasto Chełmno występuje jako znaczący w skali kraju ośrodek turystyki krajoznawczej. W obydwu dokumentach postuluje się rewaloryzację Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 5 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna staromiejskiej części miasta, tak w celu ochrony i wyeksponowania jego dziedzictwa kulturowego, jak i zwiększenia jego atrakcyjności turystycznej. W planie zagospodarowania przestrzennego ujęto zadanie eliminacji ruchu samochodowego z zabytkowego centrum miasta, w następstwie wybudowania jego obwodnicy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 550. TakŜe w tym planie występuje zadanie budowy gazociągu wysokopręŜnego (D 300), który od nowej magistrali gazowej (D 500) w pobliŜu miasta ChełmŜy poprzez Chełmno, Świecie poprowadzony będzie do miasta Mroczy. Gazociąg ten w pełni zaspokoi potrzeby miasta Chełmna w to paliwo. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa, zgodnie z Narodową Strategią Rozwoju Transportu na 2000 – 2006, zakłada przebudowę waŜnej dla miasta drogi krajowej nr 1, która na całej długości ma uzyskać wzmocnienie nawierzchni do obciąŜeń 115 kN/ oś. Strategiczna wizja rozwoju województwa zakłada powstanie kaskady dolnej Wisły, a w jej ramach wzniesienie „stopnia wodnego Chełmno” (10 cel operacyjny strategii). Postulat ten nie został potwierdzony w planie zagospodarowania przestrzennego województwa. W Regionalnej Strategii Innowacji, uchwalonej przez Sejmik Województwa w czerwcu 2001 r., miasto Chełmno występuje jako jeden z 19 węzłów Regionalnej Sieci Informacyjnej, a takŜe jako lokalizacja jednej z siedzib Lokalnej Akademii Informatycznej, które mają powstać w województwie w ramach współpracy z Fundacją Edukacji Ekonomicznej Interkl@sa. Strategia Polityki Zdrowotnej Województwa, uchwalona w listopadzie 2001 r., jest dokumentem o charakterze tzw. horyzontalnym, czyli adresującym zapisane w nim propozycje do ogółu mieszkańców i podmiotów działających w województwie w sferze lub na rzecz sfery ochrony zdrowia. W czerwcu 2003 r. zakończono prace nad strategią rozwoju powiatu chełmińskiego. Jakkolwiek jest to strategia dla mieszkańców i obszaru powiatu chełmińskiego, w szerokim zakresie dotyczy rozwoju jego ośrodka centralnego – miasta Chełmna. Zarówno cele jak i działania zapisane w obu dokumentach charakteryzują się duŜym merytorycznym podobieństwem. Jest to poniekąd oczywiste biorąc pod uwagę, iŜ dokumenty odnoszą się w zasadzie do tego samego przedmiotu planowania, diagnozowanego niemalŜe w tym samym momencie i są opracowane przez zespoły autorskie o zbliŜonych składach osobowych. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 6 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna III. Dzisiejszy stan miasta – wyciąg z diagnozy Chełmno jest najstarszym miastem i administracyjnym ośrodkiem obszaru od wieków nazywanego Ziemią Chełmińską. Lokacja prawna grodu Chełmno w 1233 r. była później wielokrotnie powielana przy lokacji innych polskich miast i znana jest w historii urbanistyki jako chełmińskie prawo miejskie. Od 1466 r. Chełmno jest ośrodkiem centralnym, siedzibą starosty powiatu chełmińskiego. Miasto zachowało oryginalną urbanistyczną strukturę miasta średniowiecznego i liczne, cenne obiekty średniowiecznej architektury. Dziedzictwo to, podobnie jak i szczytne tradycje aktywności kulturotwórczej stanowią swoiste wiano tego miasta. Dzisiejsze Chełmno jest waŜnym ośrodkiem obsługi ludności i administracji ponadlokalnej w województwie kujawsko-pomorskim. Granicząc przez rzekę Wisłę z miastem Świecie, kreują one razem zespół miejski, który w perspektywie ma szanse wniknąć w potencjalną strukturę urbanizacyjną określaną mianem aglomeracji dolnej Wisły. 3.1. Sytuacja demograficzna – mieszkańcy Zaludnienie miasta Chełmna nieznacznie przekracza dziś 20 tys. mieszkańców. Prognoza demograficzna dla miasta do 2010 r. zakłada bardzo niewielki jego wzrost, z równoczesną zmianą struktury wieku mieszkańców. W najbliŜszych latach zmniejszać się będzie w niej udział dzieci i młodzieŜy, wzrastać udział mieszkańców w wieku zdolności do aktywności zawodowej a pod koniec obecnej dekady nieznacznie zwiększać udział ludności w wieku tzw. poprodukcyjnym. Lokalny rynek pracy znamionuje dziś (2003) wyraźna nierównowaga, nadmierna podaŜ pracy czyli bezrobocie, które od kilkunastu lat przekracza 2 tys. osób. Brak moŜliwości pozyskiwania dochodów z pracy zarobkowej jest powodem trudności egzystencjalnych licznych gospodarstw domowych. Potrzeby takie około 3 tys. mieszkańców miasta są wspierane przez instytucje pomocy społecznej. Mieszkańcy miasta naleŜą do ludzi aktywnych o czym świadczy ich zorganizowanie się w kilkudziesięciu organizacjach społecznych, w tym w 32 zarejestrowanych w charakterze stowarzyszeń, ale są wśród nich równieŜ róŜnego rodzaju związki, np. sportowe, partie polityczne i inne. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 7 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 3.2. Infrastruktura społeczna Usługi lecznictwa i profilaktyki zdrowotnej są na terenie miasta organizowane przez samorząd powiatowy, a takŜe świadczone w trybie oferty rynkowej. Ich dostępność i jakość są podobne przeciętnym w regionie. Samorządowa słuŜba zdrowia w Chełmnie podlega w tej chwili restrukturyzacji, której zakończenie planowane jest w 2005 r. Usługi sfery pomocy społecznej świadczone są w zakresie pomocy podstawowej przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, natomiast w zakresie pomocy specjalistycznej za pośrednictwem instytucji Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. Miasto Chełmno jest znaczącym ośrodkiem oświatowym. Obecnie czynne są na terenie miasta: 4 szkoły podstawowe, 4 gimnazja (w tym 1 niepubliczne), 3 licea ogólnokształcące (w tym 1 niepubliczne), 3 licea profilowane, 2 technika, 1 zasadnicza szkoła zawodowa i w pobliskim Grubnie kończący działalność Zespół Szkół Centrum Kształcenia Praktycznego im. I. Łyskowskiego. Ponadto działa Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy obejmujący: szkołę podstawową, gimnazjum, szkołę zawodową i internat. Specjalną, ale w innym wymiarze, placówką słuŜebną całej chełmińskiej oświacie, jest Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna. Aktywną działalność szkoleniową prowadzi Zakład Doskonalenia Zawodowego, szkolący w systemie kursowym ale takŜe prowadzący studia policealne, ostatnio min. w zakresie informatyki, kupieckie, administracji publicznej, księgowości, bankowości. Placówką o wyjątkowym charakterze jest Europejskie Centrum Wymiany MłodzieŜy im. K. Schumachera zlokalizowane nad jez. Starogrodzkim. Niedawno zakończona inwestycja jest w trakcie wyposaŜania. Centrum stanie się ośrodkiem współpracy międzynarodowej miasta, która w głównej mierze obejmuje dzieci i młodzieŜ. Miasto Chełmno jest na mocy umowy partnerem miasta Hann. Munden w RFN, miasta KromerŜice w Republice Czeskiej, ma ścisłe kontakty z Suresnes we Francji, Hackney w Wielkiej Brytanii i Holon w Izraelu. Podstawowymi formami tej współpracy są kontakty kulturalne i sportowe młodego pokolenia mieszkańców współpracujących miast. Szkoły ponadpodstawowe, dla których organem prowadzącym jest Starostwo Powiatowe, funkcjonują w strukturze 2 zespołów szkół oraz specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego. W strukturze Zespołu Szkół nr 1 występują: gimnazjum o profilu sportowym, liceum ogólnokształcące, 2 licea profilowane, natomiast w ramach Zespołu Szkół nr 2 im. A. Mickiewicza są: liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, 2 technika i zasadnicza szkoła zawodowa. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 8 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Chełmnie obejmuje szkołę podstawową specjalną, gimnazjum specjalne, szkołę zawodową, stołówkę, świetlicę oraz internat. Ośrodek jest placówką bardzo uŜyteczną i potrzebną. Ponadto w mieście czynna jest Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia, prowadzona przez Ministerstwo Kultury, realizująca 2 cykle kształcenia podstawowego. Jej absolwenci mogą kontynuować dalsze kształcenie w szkołach muzycznych II stopnia. Podejmowane dotąd próby zlokalizowania w Chełmnie placówki reprezentującej szkolnictwo wyŜsze, w formie filii lub zamiejscowego ośrodka dydaktycznego nie powiodły się. Podstawową placówką kulturalną w Chełmnie jest Chełmiński Dom Kultury. Stwarza on dobre warunki dla aktywnej twórczości ale równieŜ prezentuje bogatą ofertę konsumpcji kulturalnej, kierowanej do szerokiego grona odbiorców, miasta Chełmna w szczególności. Wiodącymi formami pracy są: działalność w ramach zespołów artystycznych i praca w sekcjach tematycznych twórczości artystycznej, rozwoju zainteresowań hobbystycznych, aktywności rekreacyjno-sportowej. Chełmiński Dom Kultury otacza opieką amatorski ruch artystyczny na terenie miasta, powiatu, współpracuje z instytucjami i stowarzyszeniami o zbliŜonych celach działania. Grupy artystyczne takie jak: Zespół Pieśni i Tańca Pomorze, Zespół Tańca Ludowego Kundzia, Orkiestra Dęta CHDK, Zespół Tańca Współczesnego Flash, są wizytówkami CHDK, lubianymi w mieście, chętnie oglądanymi na scenach krajowych, takŜe zagranicznych, bardzo dobrze promującymi miasto na zewnątrz. Miejska Biblioteka Publiczna im Walentego Fiałka jest instytucją, w ramach której funkcjonują: wypoŜyczalnia dla dorosłych, oddział dla dzieci i czytelnia ogólna. Na zasób biblioteki składa się 72 tys. woluminów, 40 tytułów czasopism, w zbiorach specjalnych :kaset magnetofonowych, płyt kompaktowych, kaset video, występuje łącznie prawie 3,5 tys. pozycji.. Zasoby biblioteczne są zinwentaryzowane w systemie informatycznym. Biblioteka świadczy takŜe usługi dostarczania zamówionych publikacji do domu (osobom niepełnosprawnym), usługi kserograficzne, udostępnia wejście do Internetu w celach edukacyjnych. Muzeum Ziemi Chełmińskiej, usytuowane w gotycko-renesansowym ratuszu w rynku miejskim, jest placówką o charakterze regionalno – historycznym, gromadzi zbiory związane z miastem i jego okolicą. Eksponuje dwie wystawy stałe „Dzieje Chełmna” i „dr Ludwik Rydygier – światowej sławy chirurg polski”. W reprezentacyjnej Sali Mieszczańskiej muzeum organizowane są wystawy czasowe, Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 9 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna uroczystości miejskie i państwowe, koncerty. Muzeum obok ekspozycji w ratuszu proponuje stałą wystawę „pradzieje Chełmna i okolic” oraz zbiory etnograficzne w zabytkowej Baszcie Prochowej. Obok muzeum w Ratuszu mieści się Chełmińska Informacja Turystyczna, która oferuje wydawnictwa o Chełmnie, udziela informacji o wydarzeniach kulturalnych i sportowych, informacji o obiektach gastronomicznych i hotelarskich, oferuje usługi przewodnickie. Na terenie miasta działa 9 klubów sportowych i ognisko miejskie Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej z licznymi sekcjami. Kluby sportowe reprezentują: Ludowy Klub Sportowy „Nadwiślanin” z dyscyplinami lekkiej atletyki, Miejski Międzyszkolny Klub Sportowy z tenisem stołowym, Stowarzyszenie Chełmiński Klub Bokserski z dyscypliną boksu, Chełmiński klub Koszykówki z dyscypliną piłki koszykowej, Klub Sportowy „Chełminianka” z piłką noŜną, Klub Motorowy „Wisła” z dyscypliną motocrossu, Uczniowski Klub Sportowy „Siso-Pol Culmen” z dyscyplinami piłki siatkowej i koszykowej, Uczniowski Klub Sportowy „Nadwiślanin – Sokół” z dyscypliną kajakarstwo, Chełmiński Klub Kyokushin Karate z dyscypliną karate. W wymienionych klubach zarejestrowanych jest łącznie prawie 600 zawodników systematycznie trenujących. Bazę sportową miasta stanowią: stadion miejski, 4 hale sportowe przy szkołach, w tym co najmniej 1 do większych imprez z udziałem publiczności, pływalnia przy szkole, tor motocrossowy, przystań wodna, natomiast główną bazą rekreacyjną jest ośrodek wypoczynkowy nad jez. Starogrodzkim i ogólnodostępny plac gier i zabaw dla dzieci (Al. 3-Maja). Poza 3 halami sportowymi i pływalnią, które są inwestycjami niedawno oddanymi do Ŝytku bądź są po remontach, pozostałe obiekty są w znacznym stopniu zuŜyte i wymagają inwestycji remontowych i modernizacyjnych. Potrzeba w tym zakresie jest widoczna, w szczególności w odniesieniu do stadionu miejskiego, miejsca zawodów sportowych i innych spotkań publicznych oraz popularnego miejsca letniej rekreacji mieszkańców miasta – ośrodka nad jez. Starogrodzkim. Chełmno posiada stale rozwijającą się infrastrukturę turystyczną. Z ośmiu obiektów oferujących usługi hotelarskie, tylko pięć oferuje usługi w trybie całorocznym w łącznej liczbie 165 miejsc noclegowych. Pozostałe 502 miejsca noclegowe oferuje baza sezonowa. Bazę sezonową stanowią: ośrodek wypoczynkowy nad Jeziorem Starogrodzkim /Camping 32/ oraz 2 schroniska młodzieŜowe. Dla rozwoju ruchu turystycznego w Chełmnie i przy obecnej wielkości bazy noclegowej waŜną rolę uzupełniającą posiadają znajdujące się w okolicy miasta liczne gospodarstwa agroturystyczne i ośrodki jazdy konnej. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 10 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Recepcję atrakcji architektoniczno-urbanistycznych i krajobrazowych, faktów historycznych ułatwiają: usługi informacji turystycznej w Ratuszu, stałe ekspozycje w Muzeum Ziemi Chełmińskiej w Ratuszu i Baszcie Prochowej, usługi przewodnickie oferowane przez Koło Przewodników PTTK, oferta zastępów rycerskich, a takŜe loty turystyczne nad miastem oferowane przez prywatne firmy lotnicze (samolotem i balonem). Sprzyjają jej równieŜ liczne imprezy kulturalne i rekreacyjno-sportowe organizowane na terenie miasta. 3.3. Gospodarka W końcu 2002 r. w systemie Regon zgłoszonych było 1749 podmiotów gospodarczych z terenu miasta, które w 93,2 % reprezentowały sektor prywatny. W mieście nie było juŜ przedsiębiorstwa państwowego a 77,2 % ogółu podmiotów stanowiły zakłady osób fizycznych. Spółki cywilne stanowiły 6,2% a spółdzielnie zaledwie 0,5%. Sekcjami działalności gospodarczej, które w ostatnich latach wykazały się tendencją wzrostową były: budownictwo, handel i naprawy oraz usługi pośrednictwa finansowego. Stan stagnacji wystąpił w sekcjach przemysłu oraz transportu i łączności. Chełmińską przedsiębiorczość sławią w kraju, sytuujące się w róŜnego rodzaju rankingach gospodarczych na czołowych miejscach: Grupa Provimi Polska z siedzibą w podchełmińskim Osnowie (2002; 107 – Polityka,141 – Rzeczypospolita, w skali regionalnej 14 – Złota Setka Pomorza i Kujaw), Adriana S.A. z siedzibą w Kijewie Królewskim, z zakładem produkcyjnym w mieście Chełmnie (2002; 503 – Rzeczypospolita, w konkurencji regionalnej 16 – Złota Setka Pomorza i Kujaw). W ostatniej edycji regionalnej Złotej Setki na 135 miejscu znalazła się Fabryka Akcesoriów Meblowych S.A. Wymienione firmy a takŜe Zakłady Sprzętu Mechanicznego URSUS, Helvetia Furniture Spółka z o.o. naleŜą takŜe do największych pracodawców w mieście i w powiecie. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 11 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 3.4. Środowisko przyrodnicze i dziedzictwo kulturowe Chełmno naleŜy do nielicznych miast na NiŜu Polskim o silnie urozmaiconej rzeźbie terenu zabudowy miejskiej. Lokalizacja miasta na półwyspie wysoczyznowym, górującym nad dolinnym otoczeniem, była przez wieki walorem obronnym, obecnie jest unikalnym walorem krajobrazowym. Walorem przyrodniczym w obszarze zurbanizowanym Chełmna są tereny zielone: parki, skwery i zieleńce. Wartość szczególną mają tu Stare i Nowe Planty, tereny bezpośrednio otaczające średniowieczne stare miasto, odznaczające się dziś bogato zaaranŜowanym wystrojem parkowym. Łącznie z gotycko-renesansową architekturą decydują o unikalności układu urbanistycznego starego Chełmna. Cały obszar miasta znajduje się w granicach Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Na terenie miasta znajduje się fragment rezerwatu przyrody „Łęgi na Ostrowiu Panieńskim” oraz 8 obiektów uznanych za pomniki przyrody. Minione wieki przetrwało ponad 500 budowli o walorach architektoniczno-historycznych, cennych z urbanistycznego punktu widzenia, i stąd traktowanych jako dziedzictwo narodowej kultury. Do podstawowego rejestru zabytków prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora wpisano 23 obiekty architektury i budownictwa. W rejestrze tym znajduje się takŜe cały zespół staromiejski w obrębie murów, jako przykład zachowanego, oryginalnego średniowiecznego układu urbanistycznego. Wszystkie obiekty wpisane do rejestru zabytków znajdują się w obszarze średniowiecznego zespołu starego miasta. Poza rejestrem Wojewódzkiego Konserwatora, w ewidencji znajduje się jeszcze prawie 500 innych obiektów zabytkowych, w przewaŜającej większości reprezentujących architekturę i budownictwo mieszkalne. Poza murami starego miasta występują one liczniej w ciągach ulic: Dworcowej, Podgórnej, Toruńskiej, Młyńskiej, Kościuszki, Kamionki i Polnej. Zespół urbanistyczny jaki stanowi stare miasto w obrębie murów wraz z otaczającym pasem zieleni, jako obszar o najwyŜszych walorach kulturowo-krajobrazowych, został objęty strefą pełnej ochrony konserwatorskiej. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 12 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 3.5. Infrastruktura techniczna Chełmno jest miastem dobrze zabezpieczonym w zasoby wody pitnej. Podstawowym źródłem zaopatrzenia miasta w wodę są i będą w przyszłości wody podziemne występujące w utworach czwartorzędowych, w warstwach wodonośnych dobrze izolowanych od powierzchni. Istniejące ujęcie wody ze stacją wodociągową w dzielnicy „Rybaki” zaspokaja bieŜące potrzeby mieszkańców i potrzeby rozwojowe miasta na najbliŜsze lata. Rezerwą są bogate zasoby dobrej jakości wody w podmiejskim Brzozowie (gmina Kijewo Królewskie). Zapewnienie dostawy niezbędnych ilości wody dla istniejącego a zwłaszcza planowanego budownictwa jednorodzinnego i wielorodzinnego wymaga wymiany sieci magistralnych na sieci o większej średnicy. System gospodarki ściekowej na terenie miasta Chełmna oparty jest na mechaniczno – biologiczno – chemicznej oczyszczalni ścieków, oddanej do uŜytku w 1997 r. Maksymalna przepustowość oczyszczalni wynosi 6700 m3/dobę i obecnie nie jest w pełni wykorzystywana. Oczyszczalnia posiada waŜne pozwolenie wodno-prawne na oczyszczanie ścieków komunalnych (szacuje się, Ŝe udział ścieków przemysłowych nie przekracza 7%). Oczyszczalnia miejska gwarantuje oczyszczanie ścieków wytwarzanych przez dzisiejsze miasto, dysponuje – przewidzianą przy jej budowie – znaczną rezerwą mocy dla miasta większego, a nawet moŜe świadczyć usługi oczyszczania dla miejscowości podmiejskich. (Nowe Dobra, Górne Wymiary, Podwiesk, Brzozowo). Według stanu na koniec 2002 r. kanalizacją sanitarną i ogólnospławną objętych jest około 18,3 tys. mieszkańców, co stanowi 85% ludności miasta. Podstawowym problemem w zakresie gospodarki ściekowej na obszarze miasta, jest funkcjonowanie na obszarze śródmiejskim kanalizacji wspólnej dla ścieków sanitarnych i wody opadowej. Na obszarze miasta Chełmna nie funkcjonuje system centralnego zaopatrzenia budownictwa mieszkaniowego i budynków uŜyteczności publicznej w energię cieplną. Miasto jest bardzo korzystnie połoŜone pod względem komunikacyjnym. Przez obszar miasta przebiega droga krajowa nr 1, która w pobliskim Świeciu łączy się z drogami krajową nr 5 i wojewódzką nr 240, zaś w pobliskim Stolnie z drogami krajową nr 55 i wojewódzką nr 548. Dzięki takiemu połoŜeniu miasto jest korzystnie dostępne z całego kraju. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 13 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Obecny układ komunikacyjny Chełmna determinują historyczna struktura urbanistyczna i topografia miasta, jego niedostosowanie do obecnego poziomu motoryzacji. Pilne są w szczególności eliminacja ruchu tranzytowego (w ciągu drogi wojewódzkiej nr 550) z Zespołu Staromiejskiego i dalsza funkcjonalna segregacja ruchu drogowego w obrębie tego zespołu (ciągi samochodowe, piesze, strefy postojowe), strefowanie dostępności ruchu kołowego w innych obszarach miasta, przygotowanie układu drogowego dla miejskiego transportu pasaŜerskiego. Powszechnie znane są potrzeby w zakresie modernizacji technicznej ulic i dróg w mieście w zakresie naprawy ich nawierzchni, przystosowania ich do wymogów normatywnych uwzględniających: szerokości, chodniki, pobocza, zatoki autobusowe, ścieŜki rowerowe itp. Komunikację zbiorową z sąsiednimi gminami, innymi miastami powiatowymi i stolicami województwa kujawsko-pomorskiego zapewnia komunikacja autobusowa PKS i innych przewoźników. Wielkość i struktura przestrzenna miasta (13,86 km2), liczba jego mieszkańców, zapoczątkowały uruchomienie systemu zbiorowej komunikacji pasaŜerskiej w formie obecnie jednej linii obsługiwanej przez mikrobusy. Dzisiejsze miasto jest w pełni bezpieczne z punktu widzenia zasilania energią elektryczną. Zlokalizowany na wschodnich peryferiach Główny Punkt Zasilania (GPZ) o napięciu 110 kV/15 kV posiada wystarczające rezerwy mocy i na najbliŜsze lata pozostanie podstawowym źródłem zasilania sieci elektroenergetycznej miasta. Aktualnie istnieje rezerwa mocy, a w ramach rozwoju sieci 110 kV w najbliŜszych latach nastąpi odciąŜenie GPZ „Chełmno” przez projektowaną stację 110 kV/15 kV „Lisewo”, która przejmie zasilanie terenów wiejskich. Na terenie miasta zlokalizowana jest stacja redukcyjno – pomiarowa gazu ziemnego I stopnia, zlokalizowana w północnej części miasta o przepustowości 9000 m3/h. Obecna stacja źródłowa zasilana jest z gazociągu wysokiego ciśnienia D100 mm, będącego odgałęzieniem od magistrali gazowej D 400 mm relacji Włocławek-Gdańsk. Miasto korzysta z nowego, dobrze wyposaŜonego składowiska odpadów komunalnych znajdującego się na gruntach podmiejskiej wsi Osnowo (gmina Chełmno). Wysypisko o charakterze międzygminnym powinno zabezpieczyć potrzeby m.in. miasta Chełmna na co najmniej 20 lat. Jest to nowoczesne składowisko, oddane do eksploatacji w 1998 r., którego całkowita powierzchnia wynosi 7,2 ha. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 14 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna W końcu 2001 roku mieszkańcy miasta Chełmna zamieszkiwali w 6714 mieszkaniach, w tym 113 stanowiących własność gminy. Przeciętna powierzchnia uŜytkowa mieszkania wynosiła 52,6 m2 i była niŜsza od średniej powiatowej (62,0 m2) i wojewódzkiej (59,5 m2). Przeciętna liczba osób w 1 mieszkaniu wynosząca 3,31 osób była takŜe niŜsza od średniej dla powiatu chełmińskiego (3,66). Na 1 osobę przypadało zaś 15,8 m2 powierzchni uŜytkowej mieszkań. Niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe w mieście ilustrują liczby wniosków o przydziały lokali mieszkalnych komunalnych lub socjalnych. W 1999 r. wpłynęło 95 takich wniosków, w 2000 r. – 89, w 2001 r. – 77, w 2002 r. – 98, a do 8.10.2003 r. – 65 wniosków. 3.6. Stan finansów miasta W latach 1999- 2002 dochody budŜetu miasta Chełmna sukcesywnie rosły, niemniej tempo tego wzrostu było zmienne (wyjątkowym był budŜet roku 2000, w którym dochody własne były mniejsze aniŜeli w roku poprzednim). Udział dochodów własnych w strukturze wahał się w zakresie 47 – 53%. W strukturze dochodów własnych sukcesywnie malał udział podatków od osób fizycznych (otrzymywanych za pośrednictwem budŜetu państwa), natomiast zwiększał się w nich udział podatku od nieruchomości (ustalany lokalnie). Względnie stałymi udziałami występowały w budŜecie dotacje celowe 13 –14 % i subwencje 32 – 35 % z budŜetu państwa. W odróŜnieniu od dochodów budŜetowych wydatki budŜetu systematycznie rosły. W okresie 1999 – 2002 podstawowe kierunki wydatków budŜetu miasta generalnie utrzymywały proporcje, zaś główny kierunek - wydatki na bieŜące funkcjonowanie miasta, zmieniały się rosnąco w zakresie 55 – 61% ogółu wydatków. Na świadczenia na rzecz osób fizycznych desygnowano co roku około 14 %, natomiast na wydatki majątkowe, głównie na inwestycje materialne, kierowano około 17 % środków. Głównym działem konsumpcji budŜetowych środków była dotąd miejska oświata. W 2002 r. realizacja zadań finansowanych w ramach działu 801 – oświata i wychowanie, pochłonęła 35,87 % ogółu budŜetu miasta, rok wcześniej 33,23 %. Następnymi w kolejności działami wydatków budŜetowych były: 853 – opieka społeczna i 854 – edukacyjna opieka wychowawcza, które łącznie pochłonęły 21,21 % środków budŜetu wykonanego w 2002 r. Trzecim pod względem wielkości wydatków budŜetowych był dział 750 – administracja publiczna, która w 2002 r. skonsumowała 11,4 % budŜetu miasta Chełmna. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 15 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Wyznacznikiem prorozwojowej polityki samorządu lokalnego są inwestycje. Samorząd miasta Chełmna realizował politykę w tym zakresie, przeznaczając na zadania inwestycyjne środki z bieŜąco pozyskiwanych dochodów budŜetu jak równieŜ środki pozyskiwane w formie poŜyczek i kredytów. Konsekwencją powyŜszego sposobu finansowania inwestycji są zobowiązania finansowe miasta, rozłoŜone w rocznych płatnościach do 2012 r. r. włącznie. Arytmetyczna suma rocznych płatności dla okresu 2003 – 2012 wynosi 8 567 tys. zł. W 2002 r. kwota ta stanowiła ponad 35 % dochodów budŜetu miasta w tym roku. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 16 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna IV. Analiza i ocena SWOT Celem analizy moŜliwości rozwoju Chełmna jest identyfikacja: po pierwsze - podstawowych wewnętrznych uwarunkowań rozwoju miasta, wynikających z obecnej sytuacji w sferze społeczno-gospodarczej i funkcjonalno-przestrzennej, czyli przedstawienie silnych i słabych stron miasta; po drugie - kluczowych zewnętrznych uwarunkowań, czyli zdarzeń, zjawisk, tendencji i procesów, wpływających pozytywnie lub negatywnie na rozwój miasta, czyli zaprezentowanie szans i zagroŜeń rozwojowych miasta. Mocne strony Słabe strony 1) unikalne w Europie zabytki, 2) korzystne połoŜenie geograficzne w Polsce i w województwie, 3) połoŜenie przy trasie nr1, 4) piękne połoŜenie miasta, 5) dobra infrastruktura ochrony środowiska, 6) stabilność duŜych podmiotów gospodarczych, 7) duŜa aktywność stowarzyszeń kulturotwórczych, 8) wyjątkowo ciekawa architektura zieleni, 9) aktywność sportowa mieszkańców, 10) międzynarodowe kontakty miasta. 1) słaby układ komunikacyjny w mieście, 2) zły stan techniczny obiektów zabytkowych, 3) niewystarczająca oferta turystyczna, zarówno produktu turystycznego, jak i infrastruktury turystycznej, 4) mała powierzchnia miasta ograniczająca rozwój, 5) brak terenów inwestycyjnych, 6) wysoki wskaźnik bezrobocia w mieście, 7) mało przyjazny klimat w administracji dla rozwoju przedsiębiorczości, 8) mała aktywność gospodarcza mieszkańców, 9) niedostateczna współpraca z sąsiednimi gminami i miastami Szanse ZagroŜenia 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) budowa autostrady A1, budowa obwodnicy miasta, wpisanie na listę UNESCO, realizacja programu Kaskady Dolnej Wisły, połączenie z gminą Chełmno, współpraca z ościennymi gminami, rozszerzanie międzynarodowych kontaktów, integracja z UE. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 1) uciąŜliwość zakładu FRANCHACHT Świecie, ZACHEM Bydgoszcz, 2) ograniczenia inwestycyjne związane z funkcjonowaniem Parku Krajobrazowego, 3) brak planów budowy obwodnicy miasta, 4) niestabilność prawa, 5) integracja z UE. 17 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna V. Przegląd planowania strategii 5.1. Identyfikacja problemów Analiza sytuacji miasta Chełmna, a zwłaszcza identyfikacja występujących słabych stron, jak równieŜ wnioski z I etapu warsztatów strategicznych, umoŜliwiają sformułowanie katalogu głównych problemów dalszego jego rozwoju. Problemy te wynikają z obecnego stanu zaawansowania procesów społeczno-gospodarczych, struktury funkcjonalno-przestrzennej, stanu infrastruktury społecznej i technicznej oraz zaangaŜowania mieszkańców w Ŝycie miasta. Wychodząc od definicji problemu jako “negatywnego stanu, o istotnym znaczeniu dla miasta, występującym tu i teraz” – niedostateczne tempo przemian oraz niedostateczna ilość, jakość i sprawność funkcjonowania róŜnego rodzaju instytucji i urządzeń, powoduje powstawanie napięć, konfliktów oraz barier odczuwanych przez mieszkańców i podmioty gospodarcze. Są to więc określone uciąŜliwości, których usunięcie lub co najmniej złagodzenie, wymaga podjęcia określonych działań. Główne obszary problemowe rozwoju rozpatrywane są więc w dwóch kategoriach strategicznych, a mianowicie: ♦ stopnia zaspokojenia róŜnorodnych potrzeb mieszkańców i podmiotów gospodarczych, ♦ sprawności i niezawodności funkcjonowania róŜnego rodzaju instytucji i urządzeń ze sfery gospodarki, infrastruktury społecznej i technicznej, finansów oraz zarządzania. Biorąc powyŜsze pod uwagę sformułowano problem kluczowy miasta – „Recesja gospodarcza miasta i pauperyzacja mieszkańców” oraz listę obszarów problemowych, których rozwiązanie, lub złagodzenie ich niepoŜądanych skutków przyczyni się do poprawy stanu istniejącego. Winny one stać się priorytetowymi (strategicznymi) kierunkami działań władz miasta Chełmna. Listę tych problemów prezentuje poniŜsze zestawienie (ich uszeregowanie spełnia jedynie funkcję porządkującą): ♦ niedostateczna infrastruktura społeczna i materialna dla działań socjalnych, ♦ niewykorzystany potencjał turystyczny miasta, ♦ niedostateczna aktywność gospodarcza miasta, ♦ brak długookresowego planu inwestycyjnego rozwoju miasta, ♦ złe rozwiązania komunikacyjne w mieście. Przyczyny takiej oceny stanu miasta prezentuje załącznik nr 2 Strategii. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 18 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 5.2. Wizja miasta WyobraŜenie Chełmna w przyszłości, uwzględniające potrzeby mieszkańców, dąŜenia i aspiracje jego władz, wykorzystujące posiadany potencjał, zapisano w treści następującej: Chełmno miastem aktywnym gospodarczo Chełmno miastem otwartym na współpracę sąsiedzką, regionalną i międzynarodową solidarnej i gościnnej Chełmno miastem atrakcyjnym gospodarczo, otwartym na inwestorów, o bogatej ofercie turystycznej, kulturalnej i edukacyjnej, przyjazne dla mieszkańców. Infrastruktura techniczna dostosowana Infrastruktura społeczna i jej baza materialna dostosowana do potrzeb do funkcji miasta Chełmno miastem znanym wśród turystów Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 19 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 5.3. Strategiczne i operacyjne cele rozwoju Chełmna Wizja rozwoju Chełmna została sformułowana w sposób ogólny. Aby jednak wizja ta mogła być urzeczywistniona, wytyczono pięć celów strategicznych, określających podstawowe kierunki, w których naleŜy koncentrować podejmowane działania. Zespół planujący wypracował bogaty zbiór propozycji kierunkowych działań dla realizacji celu nadrzędnego rozwoju miasta. Jego usystematyzowanie przedstawia poniŜsze zestawienie priorytetów rozwoju oraz celów odpowiednio niŜszych poziomów, operacyjnych (Rys. nr 1). Cel strategiczny : Chełmno miastem aktywnym gospodarczo Cel operacyjny: ♦ DuŜa aktywność gospodarcza mieszkańców Chełmno jest miastem, w którym część duŜych przedsiębiorstw pozytywnie przeszła okres przemian systemowych, pojawiło się kilka nowych firm o ustabilizowanej sytuacji ekonomicznej. Jednak indywidualna aktywność gospodarcza mieszkańców, rejestrowana głownie jako działalność osób fizycznych, świadczy o niedorozwoju tej sfery. Stąd teŜ przemyślanego wsparcia ze strony władz miasta wymaga tworzenie i rozwój instytucji wspierających rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Jednym z takich sposobów moŜe być utworzenie Centrum Wspierania Przedsiębiorczości. Wzmocnieniu pozycji msp na lokalnym i regionalnym rynku powinno słuŜyć utworzenie funduszy udzielających przedsiębiorcom poŜyczek i gwarancji kredytowych. Będzie to moŜliwe tylko w warunkach stałej zinstytucjonalizowanej współpracy władz miasta ze środowiskiem lokalnego biznesu. Rozwój sfer przedsiębiorczości wymaga odpowiedniego wyprofilowania i rozwoju lokalnego systemu edukacji. Środowiska edukacyjne i biznesowe powinny rozwinąć system efektywnej współpracy, co pozwoli podnosić kwalifikacje pracowników oraz zapewni dopływ młodej i dobrze wykształconej kadry (rys. nr 2, tablica nr 1) Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 20 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Cel operacyjny: ♦ Inwestorzy inwestują w mieście Do pierwszorzędnych czynników ograniczających rozwój miasta naleŜy bez wątpienia jego mała powierzchnia i związany z nią niedobór terenów pod inwestycje. Tym samym część decyzji czy propozycji lokalizacyjnych dotyczących, czy to inwestycji gospodarczych, społecznych czy socjalnych wzbudza sprzeciwy i protesty, jest kontestowana przez ośrodki władzy. Zasadniczym rozwiązaniem tego problemu byłaby decyzja o połączeniu Chełmna z gminą wiejską. Dałoby to asumpt rozwojowy obydwu obszarom. Kolejną słabością konieczną do przezwycięŜenia, jest zapóźnienie w uzbrojeniu terenów proponowanych pod inwestycje. Realizacja programu inwestycji komunalnych powinna tę sytuację zmienić. Ułatwieniem dla inwestorów powinno być utworzone Biuro Obsługi Inwestora, a pewną zachętą system ulg w podatkach od nieruchomości wprowadzony uchwałą Rady Miasta. Z uwagi na połoŜenie (przy trasie nr 1, w pobliŜu duŜych miast Torunia, Bydgoszczy) szansą miasta są nowoczesne firmy usługowe (np. transportowe, spedycyjne, budowlane), które potrafią dobrze wykorzystać jego połoŜenie oraz bliskie i duŜe rynki zbytu. Z uwagi na ograniczone tereny inwestycyjne preferowanymi branŜami mogą być firmy o wysokich technologiach. Przyciąganie inwestorów i kapitału, krajowego i zagranicznego, wymaga odpowiedniej promocji, dzięki której dobry będzie wizerunek miasta, postrzeganego jako ośrodek sprawnie i nowocześnie zarządzany, otwarty na inwestorów, o dobrym klimacie dla przedsiębiorczości. Taką promocję moŜe prowadzić Urząd Miasta samodzielnie, w oparciu o program przygotowany przez profesjonalną firmę PR bądź teŜ na zasadzie zlecenia – jednostka zewnętrzna. NaleŜy zadbać o obecność miasta w mediach, promocji miasta za granicą poprzez miasta partnerskie, poszukiwanie nowych więzi partnerskich o charakterze gospodarczym i nadawanie istniejącym kontaktom partnerskim bardziej gospodarczego charakteru (rys. nr 3, tablica nr 2). Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 21 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Cel strategiczny : Chełmno miastem otwartym na współpracę sąsiedzką, regionalną i międzynarodową Cel operacyjny: ♦ Współdziałanie samorządu z gminami ościennymi na rzecz umacniania roli ośrodka o randze ponadlokalnej Koncepcja planu zagospodarowania województwa zakłada koncentrację czynników rozwoju w centrach aglomeracji bydgosko-toruńskiej oraz w głównych ośrodkach miejskich poziomu rejonowego (powiatowego), takich jak Chełmno. Te ostatnie mają się rozwijać jako ponadlokalne ośrodki równowaŜenia rozwoju, generując go w bezpośrednim wiejskim otoczeniu i obsługując mieszkańców w określonym zakresie obsługi. To zadanie stojące przed miastem, wymaga rozszerzenia dotychczasowych funkcji i współdziałania z otoczeniem. Tym samym, przystosowanie Chełmna do współczesnych europejskich standardów przestrzennego zagospodarowania, ładu ekologicznego i bezpieczeństwa publicznego, a więc określonych standardów zamieszkiwania oraz gospodarowania, jest uwarunkowane współpracą z otoczeniem w zakresie planowania i programowania rozwoju. Rozwiązywanie wspólnych problemów w ramach współpracy z innymi jednostkami samorządowymi, aktywne uczestnictwo w pracach związków i stowarzyszeń, do których Chełmno naleŜy, moŜe się stać istotnym czynnikiem, a poniekąd i warunkiem dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego miasta. Polityka Unii Europejskiej zakłada bowiem szeroko pojęte partnerstwo i np. akceptacja projektów, jest uzaleŜniana od wykazania współdziałania oraz udokumentowania efektów o zasięgu ponadlokalnym. Tym samym naleŜy podjąć kroki w kierunku współpracy, kreując i inspirując wspólne działania, projekty i przedsięwzięcia. Rozwijać naleŜy istniejące kontakty z zagranicznymi miastami partnerskimi, związkami, organizacjami i poszukiwać nowych. To daje szansę udziału w inicjatywach europejskich. W tym celu trzeba zwiększyć aktywność w zakresie internetowych technik komunikacji i informacji (rys. nr 4, tablica nr 3). Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 22 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Cel strategiczny : Chełmno miastem znanym wśród turystów Cel operacyjny: ♦ Optymalnie wykorzystany potencjał turystyczny miasta Chełmno jest miastem o duŜym potencjale turystycznym, o charakterze głównie zabytkowym. W duŜej części zabytki te, z przyczyn technicznych, nie są udostępniane odwiedzającym. Brakuje atrakcji mogących zatrzymać turystę na dłuŜej. Promocja turystyczna miasta siłą rzeczy bazuje na promowaniu miasta poprzez jego walory historyczne. Chełmno ma szansę stać się znanym „przystankiem” na trasach turystycznych. W pierwszym rzędzie miasto ma opracować koncepcję rozwoju turystyki, jako waŜnej sfery gospodarczej miasta, w korelacji ze sformułowanym „produktem turystycznym”. Produkt ten oparty być winien na: - „Chełmnie mieście zakochanych” przy wykorzystaniu relikwii Św. Walentego, - tradycjach rycerskich i związanych z nimi imprezach historycznych oraz powiązany z produktem turystycznym regionu. Efekt powiązania tych produktów moŜna uzyskać poprzez włączenie Chełmna w szerszą ponadregionalną ofertę turystyczną. Wykorzystać moŜna do tego promowane juŜ szlaki turystyczne np. „Europejski Szlak Gotyku Ceglanego”, itp. Jednocześnie naleŜy modernizować i porządkować Starówkę podnosząc jej estetykę. DuŜych nakładów będzie wymagać rewitalizacja części zabytkowej Chełmna. Powiązanie tych zadań z aktywizacją gospodarczą Chełmna, przyrostem nowych miejsc pracy w firmach obsługujących turystów, moŜe być atutem w ubieganiu się o środki europejskie na ten cel. Dbając o rozwój infrastruktury turystycznej, Rada Miasta winna podjąć uchwałę, bądź znowelizować poprzednią, w kierunku dania preferencji małym podmiotom inwestującym w branŜę turystyczną. Wykreowanie imprez o ponadregionalnym znaczeniu stanie się magnesem dla ruchu turystycznego, krajowego i zagranicznego (rys. nr 5, tablica nr 4). Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 23 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Cel operacyjny: ♦ Wpisanie Chełmna na listę UNESCO Chełmno moŜe pochwalić się unikalnym, otoczonym murami, zespołem staromiejskim, przykładem dobrze zachowanego, oryginalnego średniowiecznego układu urbanistycznego. W jego obrębie znajduje się ponad 500 budowli o walorach architektoniczno-historycznych, cennych z urbanistycznego punktu widzenia, i stąd traktowanych jako dziedzictwo narodowej kultury. Umieszczenie miasta na prestiŜowej liście dziedzictwa światowego podniesie rangę miasta jako miejsca godnego odwiedzenia, da moŜliwość władzom do przystąpienia do odpowiednich stowarzyszeń zrzeszających takie miasta, zapewni dodatkową, profesjonalną promocję. W pierwszej kolejności teren miasta wyłączy się z obszaru Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego, tworząc na to miejsce – Park Kulturowy. Następnie Urząd Miasta wnioskować będzie o uznanie Chełmna przez Prezydenta RP za pomnik historii i podejmie prace nad odpowiednią dokumentacją. Zalecanym działaniem byłoby skorzystanie z doświadczeń miast wpisanych na listę UNESCO i podjęcie starań o takowy wpis (dokumentacja, lobbing, promocja, itp. rys. nr 6, tablica nr 5). Cel operacyjny: ♦ Skuteczna promocja miasta Przyciąganie turystów, zarówno krajowych jak i zagranicznych, wymaga odpowiedniej promocji, dzięki której Chełmno wpisze się nie tylko w programy zwiedzania operatorów krajowych ale będzie magnesem przyciągającym turystów zagranicznych. Wymaga to w pierwszym rzędzie wykreowania produktu turystycznego, później opracowania strategii promocji i jej realizacji. Niezbędnym jest zwiększenie udziału współczesnych wyznaczników atrakcyjności miasta jako ośrodka przyjazdów. Podobnie jak promocję gospodarczą taką akcję moŜe prowadzić Urząd Miasta samodzielnie, w oparciu o program przygotowany przez profesjonalną firmę PR bądź teŜ na zasadzie zlecenia – jednostka zewnętrzna np. Lokalna Organizacja Turystyczna. NaleŜy zadbać o obecność miasta w mediach, szczególnie w telewizji, promocję Chełmna na targach i imprezach turystycznych, realizację wymiany młodzieŜy, zagraniczne kontakty partnerskie (rys. nr 7, tablica nr 6) Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 24 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Cel strategiczny : Infrastruktura techniczna dostosowana do funkcji miasta Cel operacyjny: ♦ Funkcjonalny i bezpieczny układ komunikacyjny Istotnym problemem o zasadniczym znaczeniu dla miasta, jest niewydolny układ komunikacyjny, zwłaszcza przebiegająca przez centrum, droga nr 550, stanowiąca znaczną uciąŜliwość dla mieszkańców i dewastująca substancję zabytkową miasta. Strategicznym kierunkiem rozwoju miasta musi być modernizacja i rozbudowa jego układu komunikacyjnego. Tylko dzięki temu moŜna wykorzystywać walory i połoŜenie miasta i utrzymywać w przyszłości jego konkurencyjną przewagę, przy załoŜeniu ograniczenia uciąŜliwości transportu dla mieszkańców. Chełmno musi efektywnie połączyć swój wewnętrzny układ drogowy z systemem dróg przebiegających w jego pobliŜu i planowanych w przyszłości. Rozwiązywanie problemu układu komunikacyjnego wymaga bardzo duŜych nakładów inwestycyjnych, których miasto nie jest w stanie samo udźwignąć. MoŜe jednak uczestniczyć finansowo w potrzebnych inwestycjach komunikacyjnych. Podstawowa część nakładów na inwestycje komunikacyjne powinna pochodzić z budŜetu centralnego oraz regionalnego, a takŜe ze środków Unii Europejskiej (rys. nr 8, tablica nr 7). Cel operacyjny: ♦ Uzbrojenie terenów w media Stan środowiska naturalnego ma istotne znaczenie dla warunków Ŝycie mieszkańców, lokowania inwestycji, przyciągania turystów. Jakkolwiek sytuacja Chełmna w tym zakresie jest stosunkowo dobra, jednak wymaga w dalszym ciągu inwestycji polegających na rozbudowie sieci kanalizacyjnej, gazowniczej i wodociągowej, rozbudowie sieci energetycznej. Modernizacji wymaga ujecie wody i stacja uzdatniania wody. Istniejąca oczyszczalnia ma rezerwy mocy przerobowych i mogłaby zbierać ścieki z przylegających obszarów. Wymagać to będzie jednak z jednej strony podjęcia rozmów z władzami ościennych gmin, z drugiej zaś, wybudowania sieci przesyłowych. Pierwszorzędnego znaczenia nabiera sprawa sformułowania wieloletniego programu inwestycji w infrastrukturę komunalną, rozpisanego w korelacji z przedsięwzięciami słuŜącymi rozwojowi gospodarczemu. Takie podejście do tego problemu stwarza moŜliwości uzyskania dofinansowania projektów z funduszy UE w zakresie podnoszenia konkurencyjności obszaru (rys. nr 9, tablica nr 8). Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 25 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Cel strategiczny: Infrastruktura społeczna i jej baza materialna dostosowana do potrzeb Cel operacyjny: ♦ Podniesienie standardu jakości obsługi ludności Jednym z podstawowych zadań własnych samorządu terytorialnego jest pomoc społeczna osobom i środowiskom niezaradnym Ŝyciowo, nieprzystosowanym społecznie, w wielu przypadkach na tę pomoc zdanym. Stąd pośród celów operacyjnych znalazły się zapisy o utrzymaniu działań o charakterze pomocy społecznej. Istotną sprawą jest współpraca instytucji świadczących taką pomoc, w celu lepszego rozpoznania środowisk, wymiany informacji o udzielanym wsparciu (zasadach, rodzaju, wielkości świadczeń itp.), wskazywaniu osobom potrzebującym adresów instytucji, pod które mogą się zwrócić. Współpraca taka moŜe być pierwszym krokiem do tworzenia wspólnych projektów pod fundusze unijne. Istotnym działaniem jest takŜe pozyskanie mieszkań komunalnych i socjalnych (poprzez budowę lub wykupy oraz adaptację budynków powojskowych, w przypadku ich przejęcia przez miasto), dalsza likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych szczególnie w budynkach uŜyteczności publicznej, budowa domu spokojnej starości. WaŜnym czynnikiem mającym wpływ na odczucia mieszkańców o standardzie zabezpieczenia społecznego jest jakość usług zdrowotnych. Ta sfera Ŝycia, jej funkcjonowanie i finansowanie, leŜy poza wpływem władz samorządowych, jednak miasto dbając o mieszkańców partycypuje w finansowaniu usług medycznych, finansując np. zakupy sprzętu i aparatury. W okresie najbliŜszych 10 lat powinno nastąpić dostosowywanie profilu chełmińskiego szpitala do zmieniających się potrzeb mieszkańców (np. zmniejszanie się liczby urodzeń, zwiększone zapotrzebowanie na usługi dla osób starszych), co zwiększy dostępność usług zdrowotnych. NaleŜy równieŜ wspierać programy profilaktyki zdrowotnej, propagować zdrowy styl Ŝycia (rys. nr 10, tablica nr 9). Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 26 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Cel operacyjny: ♦ Intensyfikacja aktywności sportowej mieszkańców Istotnym czynnikiem mającym wpływ na poziom aktywności sportowej mieszkańców jest wielkość i stan bazy sportowo-rekreacyjnej w mieście. Stąd zadania w tym zakresie znalazły swój wyraz w programach operacyjnych Strategii. Zakłada się rozbudowę i budowę obiektów sportoworekreacyjnych publicznych i przyszkolnych, ścieŜek rowerowych, ciągów spacerowych, placów zabaw dla dzieci, boisk osiedlowych, stwarzanie warunków dla powstawania obiektów o charakterze rekreacyjno-towarzyskim, umoŜliwianie lepszego wykorzystania istniejącej bazy, rewitalizacje terenów zielonych (rys. nr 11, tablica nr 10). Cel operacyjny: ♦ Poprawa stanu funkcjonalnego placówek oświatowych W celu dostosowania sieci placówek oświatowych na poziomie szkoły podstawowej do potrzeb mieszkańców miasta, w pierwszym rzędzie naleŜy cyklicznie (w okresie 4-5 lat) przeprowadzać monitoring sytuacji demograficznej pod kątem liczby urodzeń. To pozwoli przygotować z wyprzedzeniem sieć szkół o odpowiedniej wielkości i lokalizacji. Prowadzone będą remonty dostosowawcze i bieŜące oraz wyposaŜać się będzie szkoły w pomoce dydaktyczne. RozwaŜenia wymaga sprawa przejęcia obiektów powojskowych i adaptacja ich dla celów oświatowych. Taka alternatywa w znacznym stopniu będzie miała wpływ na decyzje odnośnie polityki samorządu w sferze socjalnej (rys. nr 12, tablica nr 11). Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 27 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Cel operacyjny: ♦ Pobudzenie działalności kulturalnej mieszkańców Zasadniczymi działaniami w sferze kultury będzie z jednej strony aktywizacja mieszkańców (zwłaszcza dorosłych) do jej uprawiania, z drugiej zaś budowa obiektów i urządzeń, które mogłyby słuŜyć szerokiej jej prezentacji. Organizowanie imprez, zwłaszcza o zasięgu ponadregionalnym, związanych z tradycjami (turnieje rycerskie, festyny, festiwale, okolicznościowe obchody, itp.) wymagają odpowiednich obiektów. Stąd w programie operacyjnym dotyczącym kultury znalazły się takie działania, jak: budowa muszli koncertowej, centrum kultury, modernizacja amfiteatru. Animacja imprez kulturalnych słuŜyć będzie mieszkańcom, jednak właściwa ich promocja moŜe zachęcić turystów do uczestnictwa i odwiedzenia Chełmna w czasie ich trwania (rys. 13, tablica nr 12). Cel operacyjny: ♦ Poprawa bezpieczeństwa Chełmno nie jest miastem, w którym bezpieczeństwo mieszkańców jest w szczególny sposób zagroŜone. Poziom przestępczości nie jest wysoki, a poczucie zagroŜenia niskie. Stąd zapisy działań operacyjnych odnoszą się jedynie do zagadnień usprawnienia współdziałania słuŜb porządkowych, egzekucji prawa w zakresie sprzedaŜy alkoholu i papierosów nieletnim oraz monitoringu wizyjnego terenu miasta (rys. 14, tablica nr 13) Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 28 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 5.4. Matryca realizacji strategii Cele / rezultaty Miernik / Wskaźnik Informacja o mierniku wskaźniku ZałoŜenia / zagroŜenia CEL STRATEGII Chełmno miastem atrakcyjnym gospodarczo, otwartym na inwestorów, o bogatej ofercie turystycznej, kulturalnej i edukacyjnej, przyjazne dla mieszkańców Wskaźnik bezrobocia 2005 r. – 17%, 2008 r. – 15%, 2010 r. – 13%, 2013 r. – 10%, Urząd Statystyczny Dekoniunktura gospodarcza CELE CZĄSTKOWE Chełmno miastem aktywnym gospodarczo Chełmno miastem otwartym na współpracę sąsiedzką, regionalną i międzynarodową Chełmno miastem znanym wśród turystów Infrastruktura techniczna dostosowana do funkcji miasta Liczba nowopowstałych firm w ciągu Urząd Statystyczny, 5 lat wzrasta o 5% Urząd Miasta, Wydział Ewidencji Gospodarczej Dekoniunktura gospodarcza Połączenie miasta z gminą w 2010r, Urząd Miasta 1 wspólny projekt europejski złoŜony w 2006 roku Sprzeciw mieszkańców gminy Chełmno wobec połączenia z miastem Liczba wejść na stronę internetową miasta wzrasta rocznie o 8% Dekoniunktura gospodarcza Urząd Miasta W 2008 r. 95% mieszkań Urząd Miasta podłączonych do wodociągów i kanalizacji, w 2010 r. zgazyfikowane 30% obszary miasta Infrastruktura społeczna i jej Ankieta przeprowadzana raz na 5 lat Urząd Miasta baza materialna dostosowana do – wzrost zadowolenia mieszkańców potrzeb o 10% Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 29 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna VI. Implementacja Strategii oraz jej monitorowanie Opracowana Strategia Rozwoju Chełmna jest dokumentem ramowym, formułowanym na lata 2004 – 2013. Dokument koncentruje się na wytyczeniu celu strategicznego, określeniu priorytetów i ich specyfikacji tj. propozycji moŜliwych celów operacyjnych. Sformułowane działania i zadania realizacyjne wykraczają w wielu przypadkach poza ustawowe kompetencje samorządów terytorialnych. Jest to zgodne z przyjętą metodologią formułowania strategii rozwoju lokalnego, która zakłada definiowanie zadań nie z punktu widzenia ustawowych kompetencji samorządów terytorialnych, lecz konieczności zaspokajania określonych potrzeb społeczno-gospodarczych w przyjętym horyzoncie czasu. Mimo tego, głównym podmiotem odpowiedzialnym za realizację ustaleń Strategii Rozwoju Chełmna jest Rada i Burmistrz Miasta . W przypadku zadań wykraczających poza swoje ustawowe kompetencje winny oni prowadzić określone działania inspirujące, stymulujące i wspierające w stosunku do innych podmiotów, a takŜe nawiązywać z nimi współpracę i współdziałanie przy realizacji określonych zadań. Do takich podmiotów zaliczyć moŜna: ♦ mieszkańców miasta lub ich reprezentantów, ♦ władze gmin ościennych, powiatu, ♦ administrację rządową szczebla centralnego (poszczególne ministerstwa i urzędy centralne), ♦ administrację ogólną i specjalną, ♦ urząd wojewody i podległe mu słuŜby, ♦ organizacje i instytucje międzynarodowe (np. pomocowe), ♦ instytucje i organizacje naukowe, badawczo-rozwojowe oraz szkoły wyŜsze, ♦ instytucje upowszechniania kultury i sztuki oraz słuŜby zdrowia, ♦ instytucje wchodzące w skład tzw. otoczenia biznesu (np. banki, fundacje, agencje), ♦ podmioty gospodarcze, ♦ organizacje zawodowe i społeczne (np. izby gospodarcze, stowarzyszenia zawodowe, kulturalne, sportowe, organizacje ekologiczne). Do dokumentu ramowego, począwszy od roku 2004, powinny być przygotowywane plany kilkuletnie (na okres 3-5 lat), określające zadania rzeczowe o wieloletnim horyzoncie czasowym, terminy ich realizacji, osoby odpowiedzialne za realizację, nakłady finansowe i źródła ich pokrycia. Do nich powinno się corocznie przygotowywać operaty, tworzone na okres jednego roku, z uwzględnieniem załoŜeń budŜetowych przyjętych przez Radę Miasta. Dopiero w tych dokumentach, w odniesieniu do kaŜdego celu operacyjnego, nakreślone zostaną szczegółowe działania i zadania mające oparcie w budŜecie. Działania te nie powinny zasadniczo odbiegać od zapisów przyjętych w harmonogramie, gdyŜ taka Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 30 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna praktyka moŜe spowodować znaczne odejście od zapisów pierwotnych Strategii. Tym samym dokument ramowy pozostanie podstawowym kryterium umieszczania zadań w corocznych programach operacyjnych. Kluczowym zagadnieniem jest wybór jednostki odpowiedzialnej za wdraŜanie Strategii Rozwoju Chełmna. MoŜliwe są dwa warianty: • Powierzenie jednemu z wydziałów Urzędu Miasta zadań, bądź wyodrębnienie w jego strukturze jednostki odpowiedzialnej za programowanie, planowanie i monitorowanie realizacji Strategii, • Utworzenie, z udziałem zainteresowanych podmiotów (firm, stowarzyszeń, organizacji) odrębnej jednostki (fundacji, agencji itp.) i powierzenie jej odpowiedzialności za wdraŜanie Strategii. Odrębnym zagadnieniem jest monitorowanie realizacji Strategii. Zastosowanie uspołecznionej metody jej budowania, z udziałem przedstawicieli mieszkańców, powoduje, Ŝe zainteresowanie jej wdraŜaniem moŜe budzić powszechne zainteresowanie. W związku z tym zasadnym byłoby powołanie przez Burmistrza, przy współudziale Rady Miasta, Komitetu Sterującego Realizacją Strategii. Komitet ten powinien z jednej strony zatwierdzać przyjmowane programy i plany, z drugiej zaś w okresach 2-3 letnich dokonywać oceny realizacji, przeglądu i weryfikacji zapisów Strategii, uwzględniając nową sytuację, moŜliwości finansowe, zmiany polityk zewnętrznych, itp. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 31 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna VII. Finansowanie Strategii Sformułowane w Strategii Rozwoju Chełmna działania i zadania realizacyjne wykraczają poza ustawowe kompetencje samorządu terytorialnego. Stąd teŜ ich finansowanie będzie uzaleŜnione od instytucji odpowiedzialnych za ich realizację. I tak, wymienić moŜna następujące źródła finansowania działań i projektów: ♦ budŜet miasta, ♦ budŜet Starostwa Powiatowego, ♦ budŜet państwa, ♦ Narodowy Fundusz Zdrowia, ♦ budŜet Województwa Kujawsko-Pomorskiego, ♦ budŜety gmin ościennych, ♦ Powiatowy Urząd Pracy, ♦ Generalna Dyrekcja Budowy Dróg Krajowych i Autostrad, ♦ Wojewódzki Zarząd Dróg, ♦ Zakład Gazowniczy, ♦ Zakład Energetyczny, ♦ Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ♦ budŜet Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, ♦ środki Unii Europejskiej, ♦ środki własne firm, sponsorów, dzierŜawców obiektów, stowarzyszeń, instytucji Istnieją moŜliwości skorzystania ze środków europejskich w dofinansowywaniu projektów własnych gmin, stowarzyszeń, instytucji, firm. Informacje o nich moŜna znaleźć na stronach internetowych ministerstw. PoniŜej przedstawiono wyciąg z sektorowych programów operacyjnych, do których moŜna składać projekty na poszczególne rodzaje działań, które znalazły się w Strategii Rozwoju Chełmna: Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 32 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich Działanie 1.2 Perspektywy dla młodzieŜy Schemat B – Promocja aktywności zawodowej młodzieŜy Projektodawcy - Województwo, powiat, gmina - Szkoły/ w tym wyŜsze, organizacje pracodawców Tryb wyboru projektów-konkurs BudŜet: 41,74 mln euro Beneficjenci ostateczni: bezrobotna młodzieŜ do 24 roku Ŝycia, absolwenci wszystkich typów szkół, osoby młode do 24 roku Ŝycia chcące rozpocząć działalność gospodarczą, bezrobotna lub zagroŜona bezrobociem młodzieŜ Typy projektów: ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ Subsydiowane zatrudnienie młodzieŜy w sektorze MSP, StaŜe i szkolenia-dostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy, Doradztwo, szkolenia i dotacje dla podejmujących działalność gospodarczą, Poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy, Programy specjalne i innowacyjne na rzecz młodzieŜy, Wspieranie wolontariatu-pokrywanie kosztów świadczeń i kosztów związanych z pracą Opracowywanie i rozpowszechnianie informacji o rynku pracy i MSP, Akcje promujące aktywne postawy- samozatrudnienie, Promowanie idei planowania kariery i rozwoju zawodowego, Promowanie mobilności, elastyczności, przedsiębiorczości i adaptacyjności, Wspieranie inicjatyw lokalnych w zakresie pomocy młodzieŜy w wejściu na rynek pracy, Kluby pracy. Działanie 1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia Schemat B – Wspieranie otoczenia społecznego osób bezrobotnych Projektodawcy Województwo, powiat, gmina Szkoły/ w tym wyŜsze Ośrodki pomocy społecznej Ośrodki opiekuńczo-wychowawcze Tryb wyboru projektu: konkurs BudŜet: 40,15 mln euro Beneficjenci ostateczni: osoby bezrobotne pozostające bez pracy do 12 miesięcy, osoby długotrwale bezrobotne(12-24 miesięcy), członkowie rodzin osób bezrobotnych, instytucje włączające się w proces aktywizacji bezrobotnych Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 33 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Typy projektów: ♦ Subsydiowane zatrudnienie, ♦ Dotacje i szkolenia oraz dotacje dla osób samozatrudniających się oraz podejmujących działalność gospodarczą, ♦ Szkolenia zawodowe-nowe technologie, dostosowane do potrzeb rynku pracy, ♦ Poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy-indywidualne plany działań, ♦ Wsparcie realizacji programów specjalnych i innowacyjnych nowe podejście do problematyki bezrobocia ♦ Zapewnienie opieki dzieciom oraz innym osobom zaleŜnym od beneficjentów, ♦ Promocja inicjatyw lokalnych, ♦ Wsparcie inicjatyw samoorganizacji. Działanie 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych Schemat A- wspieranie osób niepełnosprawnych na rynku pracy Projektodawcy: - Instytucje rynku pracy, - Jednostki samorządu terytorialnego, - Instytucje szkoleniowe, - Organizacje pozarządowe, - Partnerzy społeczni, - Niepubliczne ośrodki wspierania przedsiębiorczości - Media. Tryb wyboru projektu: konkurs BudŜet: 53,65 mln euro Beneficjenci ostateczni: osoby niepełnosprawne, powiatowe urzędy pracy, urzędy starostw, powiatowe centra pomocy rodzinie, słuŜby medycyny pracy, pracownicy współpracujący z osobami niepełnosprawnymi Typy projektów ♦ Wspieranie osób niepełnosprawnych w pierwszym okresie zatrudnienia, ♦ Organizowanie subsydiowanych staŜy ♦ Wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych z wykorzystaniem alternatywnych i elastycznych form pracy, ♦ Kampanie informacyjne skierowane do pracodawców Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Projektodawcy - Gminy, powiaty województwa, Związki i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, Publiczne i niepubliczne szkoły wyŜsze i uczelnie zawodowe, Publiczne i niepubliczne placówki prowadzące kształcenie ustawiczne Typy projektów ♦ Szkolenia osób dorosłych w zakresie podwyŜszania i dostosowywania ich kwalifikacji zawodowych do potrzeb regionalnego rynku pracy, Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 34 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna ♦ Szkolenia osób dorosłych w zakresie języków obcych oraz wykorzystywania technik informacyjnych i komunikacyjnych, ♦ Praktyki zawodowe dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, studentów ułatwiające nabycie praktycznych umiejętności i poznanie specyfiki przyszłego zawodu W ramach SPO RZL rolę beneficjenta końcowego pełnią: - Departament wdraŜania ES w MGPiS, wojewódzkie urzędy pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Departament Strategii Edukacyjnej i Funduszy Strukturalnych MENiS, PARP(oraz jej pełnomocnicy RIF) Ogłoszenia o konkursach oraz obowiązujące terminy będą publikowane na stronie internetowej MGPiPS pod adresem www.mgpips.gov.pl Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Priorytet 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury słuŜącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów. Działania: 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu drogowego Infrastruktura ochrony środowiska Regionalna infrastruktura badawczo-edukacyjna Zachowanie i odbudowa dziedzictwa kulturowego Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach 1.1 Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu drogowego Dotacje na projekty dotyczą miedzy innymi: ♦ poprawy jakości dróg zwiększających dostępność do sieci dróg krajowych, dróg pomiędzy centrami gospodarczymi a pozostałymi obszarami województw ♦ budowy i modernizacji mostów, wiaduktów i obwodnic miast ♦ odciąŜenie układów komunikacyjnych miast, w szczególności ich gospodarczych i zabytkowych centrów ♦ poprawy dostępności do istniejących i planowanych obiektów przemysłowych, portów, lotnisk, stacji kolejowych itp. Beneficjenci końcowi: samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 35 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 1.2. Infrastruktura ochrony środowiska Dotacje na projekty dotyczą miedzy innymi: ♦ modernizacji i budowy miejskich systemów wodociągowych oraz zakładów uzdatniania wody ♦ budowy i modernizacji istniejących systemów kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków ♦ budowy modernizacji i rekultywacji składowisk odpadów, likwidacja dzikich składowisk Beneficjenci końcowi: samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne. 1.3 Regionalna infrastruktura badawczo-edukacyjna Preferowane będą projekty budowy, rozbudowy oraz modernizacji i wyposaŜenia istniejących obiektów infrastruktury społeczno-edukacyjnej słuŜącej do prowadzenia działalności dydaktycznej i naukowobadawczej oraz rozwojowej na poziomie wyŜszym. Beneficjenci końcowi: samorządy wojewódzkie, szkoły wyŜsze, placówki naukowo-badawcze. 1.4 Zachowanie i odbudowa dziedzictwa kulturowego Realizacja działania poprzez: ♦ poprawę infrastruktury słuŜącej działaniom kulturalnym w tym uŜyteczności publicznej, wyposaŜenie sal konferencyjnych, muzealnych, wspieranie centrów kultury ♦ wsparcie dla rozbudowy, adaptacji i modernizacji obiektów o podstawowym znaczeniu dla kultury narodowej, szczególnie dotyczy to obiektów znajdujących się w rejestrach zabytków ♦ projekty z zakresu renowacji obiektów o charakterze zabytkowym, takŜe obiektów sakralnych, przekształcenie zabytków w atrakcje turystyczne Beneficjenci końcowi; samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne oraz stowarzyszenia, fundacje, kościoły i podmioty prywatne będące właścicielami obiektów 1.5 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Celem działania jest między innymi wspieranie rozwoju województw poprzez budowę regionalnej i lokalnej infrastruktury społeczeństwa informacyjnego, a takŜe wyrównywanie dysproporcji w zakresie dostępu do Internetu i innych technik informatycznych, wzrost zaufania społeczeństwa do publicznych i biznesowych usług elektronicznych (e-społeczeństwo) Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 36 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 1.6 Rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach Dotyczy aglomeracji. Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw Priorytety: 1. Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu. 2. Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw. Priorytet 1. Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu. Działania: 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line 1.1: Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw. Realizowane będą między innymi następujące działania: - - powstawanie sieci instytucji wspierania biznesu inwestycje niezbędne dla właściwego funkcjonowania sieci i instytucji(w tym projekty zakupu wyposaŜenia umoŜliwiającego lub poprawiającego świadczenie usług), promocja sieci i instytucji projekty dotyczące budowy i/lub rozwoju baz danych w zakresie najlepszych dostępnych technik (Best Available Techniques BAT), studia i ekspertyzy związane między innymi z określaniem zapotrzebowania na określone typy i zakres usług dla przedsiębiorstw w układzie przedmiotowym i terytorialnym. Dopuszczalny poziom dofinansowania wynosi 100% kosztów kwalifikowalnych (wsparcie nie jest pomocą publiczną). 1.2: Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw. Działanie 1.2 ma na celu wzmocnienie systemu istniejących funduszy poŜyczkowych i funduszy poręczeń kredytowych poprzez ich dokapitalizowanie oraz wsparcie powstawania funduszy kapitału zaląŜkowego seed capital. Przewidywane wsparcie będzie miało charakter kapitałowy., Beneficjentem końcowym, a więc instytucją do której składane będą wnioski dla tego działania będzie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Dopuszczalny poziom dofinansowania projektu w ramach działania 1.2 wynosi 100% kosztów kwalifikowalnych w przypadku dokapitalizowania funduszy poŜyczkowych i gwarancji kredytowych oraz 50% w przypadku wsparcia funduszy typu seed capital. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 37 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 1.3: Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm. Dofinansowywane będą między innymi projekty: − inwestycyjne w zakresie tworzenia i rozwoju infrastruktury parków przemysłowych i parków naukowo-technologicznych oraz w zakresie budowy inkubatorów technologicznych lub remontu pomieszczeń oraz wyposaŜenia inkubatorów technologicznych − doradcze w zakresie przygotowania studiów wykonalności, biznes planów oraz ocen oddziaływania na środowisko dla parków przemysłowych, parków naukowo-technologicznych oraz inkubatorów technologicznych oraz wspomagania zarządzania i funkcjonowania dla organizacji zarządzających parkami przemysłowymi, parkami naukowo-technologicznymi i inkubatorami technologicznymi Działanie to jest połączone z działaniami 1.1, 1.4 priorytetu pierwszego oraz poświęconym inwestycjom przedsiębiorstw działaniom 2.2 i 2.3 priorytetu drugiego. W ramach działania pomoc udzielana będzie w formie dotacji na realizację projektów doradczych i inwestycyjnych (w tym studiów i ekspertyz). Beneficjentem końcowym, a więc instytucją do której składane będą wnioski dla tego działania będzie Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. Dopuszczalny poziom dofinansowania projektów w ramach działania 1.3 wynosi 100% kosztów kwalifikowalnych. 1.4: Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką. Planuje się wsparcie realizacji projektów obejmujących w szczególności: − projekty badawczo-wdroŜeniowe związane z wprowadzaniem innowacji do przedsiębiorstw, w szczególności zaawansowanych technologii oraz najlepszych dostępnych technik (BAT) prowadzonych wspólnie przez instytucje sfery badawczo-rozwojowej oraz przedsiębiorstwa lub konsorcja tych podmiotów, − programy badawcze w priorytetowych, z punktu widzenia rozwoju polskiej gospodarki, dziedzinach badawczych, − projekty inwestycyjne w zakresie infrastruktury badawczej niezbędnej do realizacji ww. programów badawczych, − projekty inwestycyjne realizowane przez Centra Doskonałości, Centra Zaawansowanych Technologii, Centra Kompetencji oraz laboratoria świadczące specjalistyczne usługi na rzecz przedsiębiorstw, − projekty badawcze w zakresie monitorowania i prognozowania rozwoju technologii, foresight nauki i techniki Beneficjentem końcowym, a więc instytucją, do której składane będą wnioski dla tego działania będzie wydzielona jednostka Ministerstwa Nauki i Informatyzacji. Dopuszczalny poziom dofinansowania projektów w ramach działania 1.4 wynosi w przypadku projektów badawczych i inwestycyjnych 100%, a w przypadku projektów badawczo-rozwojowych oraz inwestycyjnych prowadzonych przez laboratoria świadczące specjalistyczne usługi dla przedsiębiorców w zakresie badań przemysłowych 50%, a w przypadku badań przedkonkurencyjnych 25% kosztów kwalifikowalnych (w przypadku dwóch ostatnich poziomów wsparcia moŜliwe jest zwiększenie pułapu dofinansowania o 25%). Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 38 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 1.5: Rozwój systemu dostępu przedsiębiorców do informacji i usług publicznych on-line. W ramach działania realizowane będą projekty w zakresie: - budowy platformy elektronicznej usług publicznych - integracji referencyjnych rejestrów osób i firm (w tym zakup sprzętu oraz oprogramowania), - zwiększania bezpieczeństwa wymiany danych Beneficjentem końcowym, a więc instytucją, do której składane będą wnioski dla tego działania będzie wydzielona jednostka Ministerstwa Nauki i Informatyzacji. Dopuszczalny poziom dofinansowania projektów w ramach działania 1.5 wynosi 75% kosztów kwalifikowalnych. Priorytet 2. Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw Dziania: 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo. Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw. Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje. Wsparcie dla inwestycji w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska. 2.1: Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo. Wspierane będą przede wszystkim projekty mające na celu uzyskanie pomocy w postaci doradztwa w zakresie: − uzyskiwania certyfikatów zgodności dla wyrobów, usług, surowców, maszyn i urządzeń, aparatury kontrolno-pomiarowej oraz kwalifikacji personelu, − projektowania, wdraŜania i doskonalenia systemów zarządzania jakością, środowiskiem oraz bezpieczeństwem i higieną pracy, − innowacji i nowych technologii, − doradztwa w zakresie rozpoczynania i prowadzenia działalności eksportowej, − doradztwa związanego z tworzeniem sieci korporacyjnych przedsiębiorstw oraz z ich połączeniami. Beneficjentem końcowym, a więc instytucją do której składane będą wnioski dla tego działania będzie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Dopuszczalny poziom dofinansowania projektów w ramach działania 2.1 wynosi 50% kosztów kwalifikowalnych, a w przypadku doradztwa dla nowopowstających firm opartych na nowych technologiach moŜe wynosić 100% kosztów kwalifikowalnych. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 39 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna 2.2. Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw. Poddziałanie 2.2.1. Wsparcie realizacji projektów inwestycyjnych W ramach poddziałania wspierane będą: − projekty inwestycyjne o duŜym rozmiarze organizacyjnym lub finansowym zakładające zwiększenie ilości miejsc pracy lub wprowadzenie znaczących zmian technologicznych w produkt, proces produkcyjny lub technologiczny. − inwestycje polegające na utworzeniu, rozbudowie lub nabyciu przedsiębiorstwa, zarówno ze sfery produkcyjnej, jak równieŜ usługowej, oraz na rozpoczęciu w przedsiębiorstwie działalności obejmującej dokonywanie zasadniczych zmian produktu, produkcji lub procesu produkcyjnego. Inwestycje te mogą obejmować środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, polegające na uzyskaniu patentu, nabyciu licencji lub nieopatentowanej wiedzy technicznej, technologicznej lub z zakresu organizacji i zarządzania. Dopuszczalny poziom dofinansowania projektów w ramach poddziałania 2.2.1 wynosi 50% kosztów kwalifikowalnych (w przypadku projektów zgłaszanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa wsparcie moŜe zostać zwiększone o 15 punktów procentowych). Poddziałanie 2.2.2 Internacjonalizacja przedsiębiorstw W ramach poddziałania wspierane będą: − projekty słuŜące internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw czyli promocja wymiany handlowej oraz nawiązywanie kontaktów handlowych z partnerami zagranicznymi, projekty związane ze wspieraniem udziału polskich firm we wszelkiego rodzaju imprezach i przedsięwzięciach targowowystawienniczych oraz misjach gospodarczych. Dopuszczalny poziom dofinansowania projektów w ramach działania 2.2.2 wynosi 50% kosztów kwalifikowalnych. Beneficjentami końcowymi, a więc instytucjami do których składane będą wnioski dla tego działania będą: - dla poddziałania 2.2.1 Departament Instrumentów Finansowych MGPiPS, - dla poddziałania 2.2.2 Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu MGPiPS 2.3: Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje. Z pomocy skorzystać będą mogły przedsiębiorstwa małe i średnie, szczególnie w zakresie realizacji projektów związanych z: − modernizacją przedsiębiorstw, − dostosowaniem technologii i produktów do wymogów dyrektyw unijnych − zastosowaniem i wykorzystaniem technologii informatycznych w procesach zarządzania przedsiębiorstwem oraz wdraŜaniem i komercjalizacją technologii i produktów innowacyjnych, − wykorzystaniem technologii gospodarki elektronicznej (w przedsiębiorstwach); − promocją, − wdraŜaniem wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych podejmowanych przez przedsiębiorstwa (jako dopełnienie wsparcia dla tworzenia róŜnych form kooperacji między przedsiębiorstwami). − zakup wyników tych prac badawczo-rozwojowych oraz praw (własności przemysłowej). Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 40 Strategia Rozwoju Miasta Chełmna Beneficjentem końcowym, a więc instytucją do której składane będą wnioski dla tego działania będzie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości działająca poprzez Regionalne Instytucje Finansujące. Dopuszczalny poziom dofinansowania projektów wynosi 45% kosztów kwalifikowalnych. 2.4: Wsparcie dla inwestycji w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska. W ramach działania wspierane będą projekty infrastrukturalne w przedsiębiorstwach z zakresu: - gospodarki wodno-ściekowej ochrony powietrza gospodarki odpadami w przedsiębiorstwach realizacji programów dostosowawczych wynikających z konieczności uzyskania pozwolenia zintegrowanego Beneficjentem końcowym, a więc instytucją do której składane będą wnioski dla tego działania będzie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dopuszczalny maksymalny poziom dofinansowania projektów wynosi 65% kosztów kwalifikowalnych, jego wysokość jest jednak uzaleŜniona od rodzaju projektu oraz wielkości projektodawcy. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 41
