73. Angielska wojna domowa-int

Angielska wojna domowa
1. Przemiany społeczne i konflikty religijne



Rozwój górnictwa, metalurgii i sukiennictwa
Rozwój zamożności mieszczan, kupców, bankierów (z
powodu handlu kolonialnego)
Status społeczny już nie tylko zależny od urodzenia
(wprost przeciwnie); coraz częściej bogacenie się podnosiło
status
Dwa główne grupy arystokracji
1. Stara szlachta utrzymująca się z posiadanej ziemi i renty
feudalnej
2. Nowa szlachta (gentry) wzbogacono na handlu,
przejmowaniu majątków kościelnych; gentry wraz z
mieszczaństwem organizowała manufaktury, finansowała
wyprawy zamorskie



W gospodarce dominował merkantylizm (por. z tematem
Europa w epoce wielkich odkryć)
Stara arystokracja nie chce zmian, bo to ją może
zubożeć; nadal istniały ograniczenia cechowe, cła
hamujące rozwój handlu, na północy Anglii funkcjonowały
wielki majątki, na których pracowali chłopi zależni od pana
Coraz większe niezadowolenie:
1. Średniozamożne mieszczaństwo chce wolnego
handlu i przemysłu
2. Właściciele majątków i wolni chłopi (yeomeni) chcą
zniesienia ustroju feudalnego
3.
Wszyscy chcą praw politycznych

Kwestie religijne - purytanie
Cześć uważa, że samo odejście od katolicyzmu i
stworzenie kościoła anglikańskiego nie załatwiło sprawy
 Duchowni zależni od króla nie dążą do zmian w
duchu gentry
 Zamożne mieszczaństwo stworzyli angielską
wersję kalwinizmu – purytanizm
 Człowiek powinien być i religijny i pracowity, wstrzemięźliwy i
oszczędny

Z czasem wśród purytan podział na:
Prezbiterianie
 akceptowali kościół kalwiński w całości;
 wspólnota powinna formą gminy wyznaniowej z
najstarszym prezbiterem na czele;
 Nietolerancyjni dla innych wyznań
 Popularne głównie wśród bogatego mieszczaństwa

Independenci
 Radykalni
 Wszyscy są równi wobec prawa i powinno być
przeprowadzone reformy by to unormować
 Uboższe warstwy społeczeństwa
2. Spór króla z parlamentem



Mimo, że Elżbieta I była Wielka to nie
miała potomstwa; dlatego po niej na
tronie od 1603 r. Jakub I ze
szkockiej dynastii Stuartów
Unia personalna angielsko-walijskoirlandzko-szkocka (a my, biedaki mieliśmy
tylko z Litwą)
Jakub chce mieć władzę absolutną,
źle prowadzi politykę zagraniczną,
nie widzi zmian w społeczeństwie
angielskim, rzadko zwołuje
posiedzenia parlamentu, opera się
na arystokracji i angielskim
kościele
Karol I Stuart
Od 1625 r. rządzi Karol I
 Liczne wojny bez pożytku
 W 1626 r. nakazał aresztować
głównych przeciwników
zasiadających w parlamencie, bo mu
nie chcieli dać nowych podatków
 1628 r. zwolnił ich z więzienia
 By się to nie powtórzyło
uchwalono Petycję o prawo
1. Parlament domagał się
respektowania prawa do
wyrażania zgody na podatki
2. Parlament domagał się
ochrony posłów przed
aresztowaniem




Nie bardzo podobało się to Charlesowi (Karolowi) więc
w 1629 r. ponownie rozwiązuje parlament
Przez kolejne 11 lat nie zwoływano parlamentu;
kasa do skarbca płynęła z nakładanych kar, sprzedaży
tytułów arystokratycznych i innych przekrętów
Terror i cenzura
3. Początek konfliktu




Ogólne niezadowolenie
Szkocja też nieszczęśliwa, bo król chce tam narzucić
anglikanizm - 1637 r. wybucha bunt przeciw królowi
1640 r. król musi mieć kasę na wojnę więc zwołuje parlament,
zwany Krótkim Parlamentem; król chce pieniędzy,
parlament chce rozprawić się z nadużyciami i chce
pokoju ze Szkocją, więc król rozwiązuje parlament
Ale bez zgody parlamentu nie ma podatków, więc w listopadzie
1640 r. ponownie zwołuje parlament (tym razem Długi
Parlament 1640-1653), który wymusza podpis króla, że bez
zgody parlamentu nie będzie można go rozwiązać


Parlament doprowadza do uwięzienia doradców króla
(bo to niby oni są winni, a nie król)
Król przestaje współpracować z parlamentem szukając
sojuszników w Irlandii i Szkocji
Oliver Cromwell


Oliver Cromwell –
przywódca opozycji
antykrólewskiej
Od 1641 r. coraz
ostrzej występował
przeciw królowi
Wielka Remonstrancja 1641r.




Lista zarzutów wobec króla
Zaczęto domagać się kontroli nad ministrami
1641 r. koniec wojny ze Szkocją, ale król znów ma
dosyć parlamentu i w 1642 r. (w roku wybuchu
antyangielskiego powstania w Irlandii) nakazuje
aresztowanie członków purytańskiej opozycji
Nie udaje się i to król musi uciekać
4. Wojna domowa



Zwolennicy króla to arystokraci,
wielcy właściciele ziemscy,
duchowni anglikańscy i katolicy
Zwolennicy parlamentu to gentry,
bogacące się mieszczaństwo,
ludność wiejska
Początkowo wygrywa król,
ale od 1644 r. (bitwa pod
Marston Moor) przy pomocy
Szkotów górą jest parlament
Cromwell tworzy Armię
Nowego Wzoru
 Głównie chłopi, drobni
właściciele ziemscy,
rzemieślnicy
 Dyscyplina, dyscyplina i
jeszcze raz równość
 Awanse według zasług
 Fanatycy i do końca wierni
Cromwellowi





1645 r. pod Naseby pokonanie
wojska Karola, który ucieka do
Szkocji
Szkoci go nie chcą i sprzedają
Angolom
Rozłam w parlamencie na
(prezbiterianie) chętnych do
ugody z królem i ustalenia
warunków jego panowania i
(independenci) chętnych do
osądzenia króla
Karol (co jak widać nie grzeszył
inteligencją) ucieka, dogaduje się
ze szkocką szlachtą, w bitwie
pod Preston w maju 1648 r.
znów w niewoli
5. Ścięcie Karola I i powstanie republiki



Parlament znów się dzieli,
więc wojsko podległe
Cromwellowi aresztuje
część posłów
pozostawiając 50
independentów
(Parlament Kadłubowy)
Oskarżona Karola o
zdradę i w 1649 r.
skrócono go o głowę
(dosłownie)
Od 1649 r. Anglia jest
republiką
Wyrok śmierci na króla - 27 I 1649

Izba Gmin narodu angielskiego, zgromadzona w parlamencie, ostatnio
uchwalonym aktem (...) ustanowiła i upoważniła nas jako trybunał dla
przesłuchania i osądzenia Karola Stuarta króla Anglii za zbrodnie i zdrady
wymienione w powyższym akcie. Podług jego osnowy (...) Karol Stuart
zostawszy królem Anglii (...) obowiązanym był na mocy udzielonego zaufania,
przysięgi i urzędu sprawować powierzoną mu władzę dla dobra i korzyści
ludu oraz zachowania jego praw i wolności. Niemniej jednak powziął on
niecny zamiar stworzenia i utrzymania władzy nieograniczonej i tyrańskiej, by
móc rządzić stosownie do swej woli, jako też obalenia praw i wolności ludu
(...). Dla dopięcia tych celów i osłonięcia siebie i swych adherentów w ich
niecnych praktykach, wywołał w sposób zdradziecki i złośliwy wojnę
przeciwko obecnemu parlamentowi i reprezentowanemu w nim narodowi
(...).
Po długich i dojrzałych rozważaniach, trybunał czuje się w sądzie swym i
sumieniu dostatecznie przeświadczonym (...), że Karol Stuart był
podżegaczem, sprawcą i kontynuatorem tej nienaturalnej, okrutnej i krwawej
wojny, a przez to winien jest zdrady stanu, morderstw, grabieży, podpaleń,
łupiestw, spustoszeń, szkód i nieszczęść, wyrządzonych narodowi w trakcie
wojny i spowodowanych przez nią. Za wszystkie te zdrady i zbrodnie trybunał
orzeka, że Karol Stuart jako tyran, zdrajca, morderca i wróg publiczny
wszystkich zacnych ludzi tego narodu ukarany ma być śmiercią przez ścięcie
głowy z tułowia.
O co oskarżono króla Anglii?



1649 r. wyprawa
Cromwella przeciw
zbuntowanej Irlandii;
masakra ludności, zabór
majątków
1650 r. Szkoci wybierają
na swojego króla Karola
II (syna Karola I), ale
zmienili zdanie z powodu
ataku Cromwella
Unia polityczna Anglii, Szkocji,
Irlandii



Nadal nie wszyscy zadowoleni; wśród mieszczan byli
lewellerzy, którzy chcą zrównania wszystkich pod
względem praw politycznych i żądają
demokratycznego głosowania
Wśród chłopów są diggerzy; chcą, by ziemie
rozdzielić między chłopów i wprowadzić
wspólnoty, które będą nimi zarządzały
Ale Cromwell się z nimi nie zgadzał
6. Lord Protektor Cromwell






1653 r. Cromwell rozwiązał parlament i ogłosił się lordem
protektorem; początek dyktatury wojskowej
Początkowo opierał się tylko na armii, pod koniec życia
podzielił się władzą z parlamentem
Z czasem odtworzył Izbę Lordów, zarządził zwrot
majątków dawnym rojalistom
1651 r. Akt nawigacyjny – import towarów do Anglii
ma się odbywać tylko na statkach angielskich lub
państw, z którego dane towary pochodziły
To powoduje wojnę z Holandią
Także wojna z Hiszpanią (o Jamajkę)
7. Od restauracji do monarchii
parlamentarnej




Po Oliwerze rządzi Ryszard Cromwell – bardzo
nieudolnie
Z czasem pertraktacje z Karolem II w sprawie koronacji
na króla
1660 r. znów monarchia; Karol obiecuje nie
prześladować dawnych przeciwników monarchii,
utrzymać pokój religijny i pozostawić zimie tym, którzy ją
nabyli w czasach rewolucji
Jednak Karol II był bardzo katolicki i chciał się tym
pochwalić w całej Anglii, więc znów wojna
Habeas Corpus Act
Parlament podzielony na dwie frakcje
 Torysi – władza królewska jest nienaruszalna i
dziedziczna
 Wigowie – parlament ma prawo zmieniać prawo
sukcesji i wypowiedzieć posłuszeństwo królowi


1.
2.
1679 r. uchwalono Habeas Corpus Act
Wolność osobista
Nikt bez wyroku sądu nie może zostać
aresztowany


Od 1685 r. rządzi Jakub II;
lekce sobie waży parlament i
otacza się tylko katolikami
Brak poparcia, więc jedzie do
Irlandii, by tam je znaleźć i
odzyskać tron (stracony w 1688r.;
stracony tron, nie król)
Chwalebna rewolucja 1689 r.

1688 r. ofiarowano tron
córce Jakuba II Marii
Stuart, żonie Wilhelma III
Orańskiego (namiestnika
Zjednoczonych Prowincji)
– bezkrwawo przekazana
władza, dlatego chwalebna
Ustawa o prawach 1689r.
1689 r. Wilhelm królem i zatwierdził Bill of Rights
1. Ogranicza króla (np. król nie może nakładać
podatków, czy zawieszać prac parlamentu)
2. Duże uprawnienia parlamentu zwoływanego
regularnie
3. Wolność wypowiedzi w parlamencie

Tekst źródłowy s. 174
Akt tolerancyjny

Swoboda wyznaniowa
Akt o następstwie tronu 1701r.





Jeśli zakończy się dynastia Stuartów to władza
przechodzi w ręce niemieckiej dynastii
hanowerskiej
Wprowadzenie obowiązku kontrasygnaty (podpisu)
odpowiedniego ministra istniejącego na dokumentach
królewskich
Odpowiedzialność ministrów przed parlamentem
Król zwoływał i rozwiązywał parlament i mianował
członków Izby Lordów
Monarchia parlamentarna