pobierz artykuł w formacie pdf
Transkrypt
pobierz artykuł w formacie pdf
Kiedy skierować dziecko na konsultację do lekarza immunologa? dr Wojciech Feleszko Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego, Warszawski Uniwersytet Medyczny Częste infekcje układu oddechowego u dzieci są zmorą każdej ambulatoryjnej praktyki pediatrycznej. Szczególnie w sezonie jesienno-zimowym dzieci rozpoczynające kolektywizację, czyli uczęszczające do przedszkola, wykazują szczególną podatność na ten rodzaj zachorowania. Opisane zjawisko wiąże się w sposób bezpośredni z kształtowaniem się podstaw odporności dziecka i jest w zasadzie nieuniknione (1). Układ odpornościowy, z którym dziecko przychodzi na świat, charakteryzuje się daleko idącą niedojrzałością i nie jest on sobie w stanie poradzić z przeważającą większością zagrażających mikroorganizmów. Dlatego też wymaga on intensywnego „treningu”. Z punktu widzenia praktyki lekarskiej trening ten polega na nieustannej neutralizacji atakujących drobnoustrojów, a klinicznie objawia się jako kolejna infekcja. U większości dzieci są to infekcje niezagrażające życiu i rozwojowi dziecka. Klinicznie manifestują się one jako infekcje górnych dróg oddechowych (przeziębienia), zapalenia gardła (anginy), nieżyt nosa czy nieżyt żołądkowo-jelitowy (gastroenteritis). Cechami charakterystycznymi takich infekcji u dzieci bez defektu układu odpornościowego są: – niepowikłany, łagodny przebieg, – okresy między kolejnymi infekcjami przebiegają w pełnym zdrowiu, – okres infekcji przypada zazwyczaj na okres jesienno-zimowy i sprzyja mu uczęszczanie dziecka do przedszkola lub żłobka (kolektywizacja)(2). W takich sytuacjach najczęściej liczba infekcji kształtuje się na poziomie około 6–8 chorób w ciągu roku, a sytuacja ta dotyczy dzieci między 3. a 8. rokiem życia (3). Niestety, nie wszyscy pacjenci chorują zgodnie z podanymi powyżej średnimi wartościami. Pewien odsetek pacjentów choruje częściej (nawet do kilkunastu zachorowań na rok) i wówczas mówimy o dzieciach z nawracającymi infekcjami. Przy określeniu co jest, a co nie jest nawracającą infekcją, bierzemy pod uwagę nie tylko częstotliwość, 14 Żywność dla zdrowia ale i jakość poszczególnych infekcji. Dla zilustrowania tego twierdzenia: nawracające zapalenia uszu to już 6–8 zapaleń uszu rocznie, natomiast nawracające zapalenia płuc to więcej niż 2 w ciągu roku. Z praktyki lekarskiej wynika, iż troska rodziców przejawia się zaniepokojeniem przy znacznie rzadszych zachorowaniach niż te, które przedstawialiśmy powyżej. Dlatego też warto sformułować przejrzyste kryteria, którymi należałoby się kierować przy kierowaniu dzieci na bardziej szczegółowe badania ich układu odpornościowego (4). Zostały one sformułowane w postaci 10 punktów (5). Dziecko wymaga konsultacji immunologa jeżeli: 1. choruje 8 lub więcej razy w ciągu roku na zapalenie ucha, 2. miało dwa lub więcej zakażeń zatok o ciężkim przebiegu albo 3. dwa lub więcej zapaleń płuc w ciągu roku, 4. musiało mieć długotrwale podawane dożylnie antybiotyki lub po trwającej dwa miesiące (albo dłużej) antybiotykoterapii doustnej nie uzyskano poprawy, 5. nie rośnie, nie przybiera na wadze, jego rozwój nie utrzymuje się na stałym centylu, 6. ma powtarzające się głębokie ropnie skórne lub narządowe (np. w płucach, wątrobie, mózgu), 7. ma przewlekającą się infekcję grzybiczą jamy ustnej lub skóry (dotyczy dzieci po ukończeniu 1. roku życia) albo miewało długotrwałe owrzodzenia jamy ustnej, 8. wymaga każdorazowo dożylnego podawania antybiotyków celem uporania się z istniejącą infekcją (antybiotyki doustne nie działają), 9. przebyło co najmniej dwukrotnie podczas całego życia poważną infekcję ogólnoustrojową (np. posocznica, zapalenie opon, zapalenie kości, szpiku), 10. przyszło na świat w rodzinie, w której urodziło się już wcześniej dziecko z pierwotnym niedoborem odporności. Zasady te zostały zebrane i udostępnione przez Jefrey Modell Foundation we współpracy z europejskimi i amerykańskimi lekarzami-immunologami (5). Występowanie jednego lub kilku z nich stanowi wskazanie do wykonania szczegółowych badań układu odporności. Oczywiście dzieci chorujące tak często i ciężko, jak to przedstawiono, nie spotyka się szczególnie często. Chorują one zazwyczaj często i ciężko, a okresy pomiędzy kolejnymi infekcjami są znikome i nie zależą od kolektywizacji. Z drugiej strony istnieje wiele sytuacji pośrednich, kiedy to rozwój dziecka nie jest zaburzony, ale liczba i rozmiar zakażeń są niepokojące dla rodziców. Takich sytuacji także nie wolno lekceważyć, gdyż mogą one być sygnałem istnienia innego poważnego schorzenia, nie dotyczącego już układu odpornościowego (4). Mogą to być: 1. choroba alergiczna układu oddechowego, 2. hiperplazja pierścienia Waldeyer’a (w szczególności migdałka gardłowo-podniebiennego), skutkujący przewlekłym nieprawidłowym torem oddychania, 3. refluks żołądkowo-przełykowy, niekiedy współistniejący z alergią pokarmową, 4. ciało obce w drogach oddechowych, 5. mukowiscydoza, 6. zespół nieruchomych rzęsek, 7. wady wrodzone układu oddechowego (sekwestracja, przetoka przełykowo-tchawicza, laryngotracheomalacja), 8. wady wrodzone układu sercowo-naczyniowego (ring naczyniowy, podwójny łuk aorty, prawostronny łuk aorty, wada serca), 9. dysplazja oskrzelowo-płucna, 10. ekspozycja na dym tytoniowy w domu dziecka(6). Dlatego też zaleca się, aby w wątpliwych sytuacjach zawsze zasięgnąć konsultacji specjalisty z dziedziny immunologii klinicznej (7). Przypisy: 1. de Martino M, Ballotti S. The child with recurrent respiratory infections: normal or not? Pediatr Allergy Immunol. 2007;18:13-8 2. Bush A. Recurrent respiratory infections. Pediatr Clin North Am. 2009;56:67-100. 3. Grüber C, Keil T, Kulig M, i wsp.History of respiratory infections in the first 12 yr among children from a birth cohort. MAS-90 Study Group. Pediatr Allergy Immunol. 2008;19:505-12. 4. Feleszko W, Grzela K, Wójtowicz A. Postępowanie z pacjentem z nawracającymi infekcjami układu oddechowego Standardy Medyczne 2009 (w druku). 5. Jefrey Modell Foundation. www.info4pi.org 6. Cheraghi M, Salvi S. Environmental tobacco smoke (ETS) and respiratory health in children. Eur J Pediatr. 2009 Mar 20. 7. Slatter MA, Gennery AR. Clinical immunology review series: an approach to the patient with recurrent infections in childhood. Clin Exp Immunol. 2008;152:389-96. Żywność dla zdrowia 15