Historia Szkoły i szkolnej Izby Pamięci

Małgorzata Szewczuk
Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 9
w Grudziądzu
Historia Szkoły Podstawowej nr 9 im. Tadeusza Kościuszki w Grudziądzu
i szkolnej Izby Pamięci i Tradycji.
Grudziądz od 1772 roku pozostał pod panowaniem pruskim. Państwo to pełniło
przodującą rolę w powołanym do życia w 1871 roku Cesarstwie Niemieckim, a jednym
z głównych celów wewnętrznej polityki niemieckiej było dążenie do likwidacji, wszelkimi
dostępnymi metodami, odrębności narodowej „elementu polskiego”. Zgodnie
z postanowieniem traktatu wersalskiego dnia 28 czerwca 1919 roku ziemie byłego zaboru
pruskiego zostały przyznane państwu polskiemu. W ten sposób Grudziądz, mocą tej decyzji,
został przekazany władzom polskim. 23 stycznia 1920 roku komisaryczny prezydent miasta,
Józef Włodek, w imieniu władz polskich, przejął zarząd miasta od niemieckiego
nadburmistrza dr Petersa. W tym dniu, istniejąca od 1890 roku obecna Szkoła Podstawowa
nr 9, stała się szkołą polską.
Rys historyczny szkoły:
Budynek szkoły powstał, gdy Grudziądz był jeszcze pod panowaniem pruskim. Połowę starej
części szkoły wybudowano w 1890 roku. Drugą część ukończono w 1893 r. Znajdowała się
tutaj wówczas niemiecka szkoła powszechna. Szkoła ta stała się polską w dniu 23 stycznia
1920 roku. Władze oświatowe zorganizowały tu siedmioklasową szkołę powszechną,
koedukacyjną, liczącą 11 izb lekcyjnych i kształcącą ok. 800 uczniów. Rozporządzeniem
Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 15 lutego 1923 r. szkoła
otrzymała imię Tadeusza Kościuszki.
Do tego imienia powrócono w roku 1945, a 24 marca 1946 r. ufundowano szkole sztandar.
Jednak w późniejszym okresie zniesiono imię szkoły i nadano jej numer 9. Na pieczęciach
dokumentów szkolnych z lat 1961-1976 nie ma nazwy szkoły, jest tylko numer 9. Sztandar
przerobiono dla organizacji ZHP. Po wojnie przez długie lata szkoła była przepełniona,
np. w roku 1962/63 w 12 izbach lekcyjnych uczyło się 1250 dzieci. W latach 1964 i 1965
powiększono szkołę, dobudowując tzw. nową część. W roku 1972 dokonano nadbudowy
piętra starej części budynku oraz znacznej modernizacji całości. W roku 1976 wybudowano
w czynie społecznym salę gimnastyczną. 20 października 1976 r. szkoła ponownie otrzymała
imię Tadeusza Kościuszki i sztandar z wyhaftowanym wizerunkiem bohatera narodowego.
W roku 1981 urządzono w szkole Izbę Pamięci i Tradycji Szkoły.
Izba Pamięci i Tradycji Szkoły:
Izby Pamięci zajmują szczególne miejsce w szkolnej edukacji historycznej, zwłaszcza
w nauczaniu historii najnowszej i współczesnej. Powstały one i rozwijały się na skalę masową
w Polsce dopiero w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych.
Mają wiele cech wspólnych z muzeami czy historycznymi wystawami szkolnymi.
W odróżnieniu od muzeów nie są one tylko ekspozycją przedmiotów o cechach źródła
historycznego. Przedmioty eksponowane w Izbie Pamięci są nie tylko śladami przeszłości,
ale zawierają w sobie ponadto duży ładunek wartości emocjonalnych dla grupy ludzi, szkoły,
instytucji czy danej miejscowości. Są to dokumenty lub przedmioty powstałe
w szczególnych warunkach, używane przez ludzi, którzy szczególnie zasłużyli się dla kraju
bądź danej miejscowości czy okolicy. Celem istnienia Izby jest wpajanie szacunku
dla tradycji i historii oraz kształtowanie lokalnego patriotyzmu. Oddziałują one nie tylko
na intelekt ucznia, ale głównie na jego uczucia, wyobraźnię i psychikę.
W otwartej dnia 7 maja 1981 r. Izbie Pamięci i Tradycji, którą szkoła szczyci się po dzień
dzisiejszy, zgromadzono wiele cennych źródeł historycznych i przedmiotów budzących
szczególny szacunek. Mają one wartość zabytkową i emocjonalną.
Na ścianie frontowej znajduje się godło Polski, portret Tadeusza Kościuszki wykonany
techniką olejną i postument z popiersiem gipsowym patrona szkoły. Na ścianie bocznej
umieszczono sztandar szkoły i sztandar harcerski. Ścianę tę zajmuje też ekspozycja „Tradycje
szkoły”. Tu umieszczona jest marmurowa tablica poświęcona pamięci nauczyciela tutejszej
szkoły – Józefa Olszewskiego, zamordowanego przez hitlerowców w grudziądzkich fortach
dnia 11 listopada 1939 r., po bokach – dyplomy za osiągnięcia szkoły. W gablocie –
eksponaty dotyczące rozwoju, rozbudowy i osiągnięć szkoły.
Dalej znajdują się materiały związane z patronem szkoły i tradycją ZHP w naszej szkole.
W ekspozycji „Nasz Patron” – fotogramy dotyczące życia i działalności T. Kościuszki.
U dołu, w gablocie, znajdują się ważniejsze książki, pamiątki oraz taśmy z nagraniami
z uroczystości: wręczenia sztandaru, oddania do użytku sali gimnastycznej, związane
z obchodami Święta Patrona Szkoły, akt nadania szkole imienia, materiały świadczące
o pracy szczepu ZHP – ważniejsze dyplomy uznania, taśmy z nagraniami.
Ekspozycja „Historia Grudziądza” zawiera unikatowe widoki dawnego Grudziądza
i fotografie szkoły. Wykonał je i przekazał szkole jej absolwent p. Szczepański, który
uczestniczył w Zjeździe Absolwentów rocznika 1960 i zwiedził Izbę wraz z kolegami przy
okazji obchodów 40-lecia ukończenia szkoły.
Na stołach umieszczono zestawy eksponatów – miniaturek pt. „Rozwój historyczny artylerii”
i „Rozwój historyczny broni rakietowej”, wykonanych i ofiarowanych przez zaprzyjaźnioną
jednostkę wojskową. Wykładane są także na bieżąco eksponaty związane z aktualnymi
rocznicami i świętami państwowymi.
W Izbie znajduje się Pamiątkowa Księga, w której dokonują wpisu goście odwiedzający ją.
Odbywają się tu zajęcia poszczególnych klas związane z uroczystościami państwowymi,
szkolnymi, historią szkoły, a także ślubowania, lekcje historii, zajęcia koła historycznego,
spotkania z kombatantami, żołnierzami i byłymi nauczycielami. Każdego roku, w dniu
1 września, podczas akademii z okazji rozpoczęcia nowego roku szkolnego, pod tablicą
pamiątkową byłego nauczyciela szkoły Józefa Olszewskiego, młodzież składa wiązanki
kwiatów, a wszyscy zebrani czczą tę chwilę minutą ciszy.
W latach 1981-1986 opiekunem Izby Pamięci i Tradycji Szkoły był ówczesny dyrektor
szkoły mgr Jan Ryś. W tym okresie Izba w 1983 r. uzyskała miano laureata Ogólnopolskiego
Konkursu Izb Pamięci, a jej opiekun został odznaczony Srebrnym Medalem Opiekuna
Miejsc Pamięci. W 1986 r. w Wojewódzkim Konkursie Izb Pamięci Narodowej nasza Izba
została uhonorowana II miejscem, a pan Jan Ryś po raz wtóry otrzymał wyżej wymieniony
medal.
Obecnie Izba Pamięci i Tradycji Szkoły wykorzystywana jest podczas realizacji projektu
„Zostań przewodnikiem”. Zespół uczniów – członków koła historycznego, opiekujących się
Izbą, zapoznaje się z jej historią, uczy się, jak w przystępny sposób opowiadać o niej.
Następnie uczniowie ci zapraszają do zwiedzania Izby dzieci z klas młodszych i pełnią dla
nich rolę przewodnika. Służy to m.in. rozwijaniu postaw patriotycznych uczniów i uczeniu
ich szacunku dla przeszłości.
Izba jest także miejscem, które lubią odwiedzać absolwenci naszej szkoły, nawet te najstarsze
roczniki. Ostatnio można było oglądać to szkolne muzeum w czasie I, II i III Festynu
Szkolnego. Przybyli goście wpisywali się do Księgi Pamiątkowej. Miło było popatrzeć
na uczniów odwiedzających Izbę oraz ich rodziców i dziadków, też niejednokrotnie
absolwentów naszej szkoły. Przeglądając stare kroniki, napotykali na swoje fotografie
i wspominali chwile w murach „dziewiątki”.