Upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a zwołanie i

Upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
a zwołanie i kompetencje walnego zgromadzenia wspólników.
Co się dzieje z kwestią Walnego Zgromadzenia Wspólników, jeśli ogłoszono
upadłość obejmująca likwidację majątku spółki z o.o.? Czy takie zgromadzenie w
ogóle odbywa się, czynie? Kto je zwołuje? Jaki ma przedmiot?
Aby rozstrzygnąć kwestię Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, która znajduje się w upadłości obejmującej
likwidację majątku, należy zauważyć na wstępie, iż Zwyczajne Zgromadzenie jest
zwoływane corocznie w celu zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki,
sprawozdania Zarządu z działalności i udzielenia absolutorium członkom organów
spółki.
Zwołanie Zgromadzenia Wspólników
Upadła spółka nie traci swoich dotychczasowych uprawnień w zakresie zwoływania
Zgromadzenia Wspólników. Zgodnie więc z art. 235 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r.
Kodeks spółek handlowych Zgromadzenie Wspólników zwołuje zarząd. Art. 235 § 2 Kodeksu
spółek handlowych daje również prawo do zwołania zwyczajnego zgromadzenia wspólników
radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeśli nie zwoła go zarząd w terminie wskazanym w
Kodeksie spółek handlowych (w ciągu sześciu miesięcy po upływie każdego roku
obrotowego) lub w umowie spółki. Rada nadzorcza oraz komisja rewizyjna mają również
prawo do zwoływania nadzwyczajnych zgromadzeń wspólników, jeśli uznają ich zwołanie za
wskazane, a zarząd nie zwoła nadzwyczajnego zgromadzenia w ciągu dwóch tygodni od
zgłoszenia takiego żądania przez radę nadzorczą lub komisję rewizyjną. Wskazane powyżej
uprawnienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w zakresie zwoływania zgromadzeń
wspólników umowa spółki może przyznać również innym osobom (art. 235 § 3 K.s.h.).
Przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze nie
odbierają uprawnienia do zwoływania zgromadzeń wspólników organom wskazanym w art.
235 Kodeksu spółek handlowych. Art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo
upadłościowe i naprawcze wskazuje, iż z chwilą ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację
majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania
mieniem wchodzącym do masy upadłości. Upadły zachowuje jednak swoje uprawnienia
organizacyjne i nie traci osobowości prawnej (art. 185 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r.
1
Prawo upadłościowe i naprawcze). W doktrynie (Stanisław Gurgul, Prawo upadłościowe i
naprawcze – Komentarz, Warszawa 2005 r., s. 581 - 582) wskazuje się, że organy osoby
prawnej w upadłości w dalszym ciągu są czynne, z tym zastrzeżeniem, że mogą w zasadzie
dokonywać tylko takich czynności, które dotyczą spraw organizacyjnych osoby prawnej.
Zwołanie zgromadzenia wspólników należy niewątpliwie do sfery spraw organizacyjnych
(korporacyjnych) osoby prawnej. Podkreśla to również postanowienie Sądu Apelacyjnego w
Katowicach z dnia 13 czerwca 2000 r. (sygn. akt I Acz 669/00 – podaję za: Stanisław
Sołtysiński, Andrzej Szajkowski, Andrzej Szamański, Monika Tarska, Kodeks spółek
handlowych–komentarz do artykułów 151 – 300, Warszawa 2005 r., s. 658, Nb 8a), w którym
sąd określił charakter tego rodzaju czynności stwierdzając, iż: „czynność zwołania
zgromadzenia wspólników jest czynnością organizacyjną, a zwołanie tego zgromadzenia jest
obowiązkiem zarządu.”
Zauważyć również należy, iż art. 185 ust. 4 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo
upadłościowe i naprawcze reguluje kwestię kosztów związanych z funkcjonowaniem
organów upadłego i realizacją jego uprawnień organizacyjnych. Koszty te ustala
każdorazowo sędzia – komisarz i wchodzą one w skład kosztów postępowania
upadłościowego. W doktrynie (Feliks Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze – komentarz,
Zakamycze 2003 r., s. 509) przyjmuje się, iż do tego rodzaju kosztów (organizacyjnych)
zalicza się między innymi koszt zwołania walnego zgromadzenia wspólników.
Rola syndyka w zwoływaniu i w trakcie Zgromadzenia Wspólników
Syndyk nie pełni żadnej roli w czynnościach związanych ze zwoływaniem
Zgromadzenia Wspólników. Dzieje się tak ze względu na fakt, iż czynność zwołania
Zgromadzenia Wspólników jest czynnością ze sfery spraw organizacyjnych osoby prawnej,
która może być podjęta samodzielnie przez upadłego pomimo ogłoszenia upadłości.
Syndyk nie pełni również żadnej roli w trakcie obrad Zgromadzenia Wspólników.
Przepisy nie nakładają na upadłego obowiązku informowania syndyka o Zgromadzeniu
Wierzycieli, o kwestiach, jakie będą na nim poruszane oraz nie wprowadzają obowiązku
uczestniczenia syndyka w Zgromadzeniu Wspólników. Mając na uwadze poprawność
współpracy z syndykiem, uniknięcia nieporozumień co do kwestii jakie były podnoszone na
Zgromadzeniu Wspólników i czynności jakie były na nim podejmowane, zasadne jest
rozważenie możliwości poinformowania syndyka o planowanym terminie Zgromadzenia
Wspólników, przedstawienie mu planu jego obrad oraz umożliwienie obecności podczas
samych obrad Walnego Zgromadzenia.
Zatwierdzanie sprawozdania Zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego
2
Zgromadzenie Wspólników, w sytuacji ogłoszenia upadłości spółki, nie zatwierdza
sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy. Wniosek taki należy wysnuć z analizy
przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, a ściślej z jej art. 53. Zgodnie
z art. 53 ust. 1 ustawy o rachunkowości, roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega
zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego.
Art. 53 ust. 2a stwierdza jednak, iż przepis ust.1 nie dotyczy jednostek, w stosunku do
których ogłoszona została upadłość. Wysnuć należy zatem wniosek, iż sprawozdanie
finansowe podmiotu w upadłości nie podlega zatwierdzeniu.
Zgodnie z art. 169 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i
naprawcze obowiązki sprawozdawcze, jakie ciążą na upadłym wykonuje syndyk. Na nim
więc spoczywa obowiązek sporządzenia i przesłania do właściwych organów sprawozdania
finansowego. Sprawozdanie takie podpisuje syndyk, gdyż zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy
z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, uważa się go, od dnia ustanowienia, za
kierownika jednostki zobowiązanej do składania sprawozdań finansowych.
Zgromadzenie Wspólników może dokonać czynności zatwierdzenia (lub nie
zatwierdzenia) sprawozdanie Zarządu z działalności spółki. W sprawozdaniu zarządu z
działalności spółki przedstawia się całość spraw spółki – zarówno sprawy przedsiębiorstwa
spółki, jak i inną działalność prowadzoną w okresie sprawozdawczym. Sprawozdanie takie
sporządzane jest w celu zaprezentowania wspólnikom obrazu sytuacji spółki. Podobnie więc
jak w przypadku zwołania zgromadzenia wspólników, jest to czynność należąca do sfery
spraw organizacyjnych (korporacyjnych) osoby prawnej. Zauważyć jednak również należy, iż
zatwierdzenie sprawozdania jest czynnością potwierdzającą prawidłowość, rzetelność i
wiarygodność danych w nim wskazanych oraz wyrażającą aprobatę dla wszelkich poczynań
zarządu, które miały miejsce w danym roku, za który sporządzone zostało sprawozdanie.
Ogłoszenie upadłości osoby prawnej stwarza niejako domniemanie co do faktu, iż nie
wszystkie działania spółki były prawidłowe. W tej sytuacji zatwierdzenie sprawozdania
zarządu z działalności spółki stwarzać będzie okoliczność, na którą osoby wchodzące w
skład
organów
spółki
mogą
powoływać
się
przy
ograniczeniu
ich
ewentualnej
odpowiedzialności odszkodowawczej. To zaś spowodować może przenikanie się sfery spraw
organizacyjnych ze sferą spraw majątkowych osoby prawnej.
Przy analizie kwestii sprawozdania zarządu z działalności spółki należy również
zwrócić uwagę na art. 203 § 3 Kodeksu spółek handlowych dający uprawnienie i nakładający
obowiązek na odwołanych członków zarządu do składania wyjaśnień w toku sporządzania
sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz do udziału w Zgromadzeniu Wspólników.
3
Podejmowanie uchwały o pokryciu straty przez Zgromadzenie Wspólników
Zgromadzenie Wspólników, w sytuacji ogłoszenia upadłości spółki, nie podejmuje
uchwały o pokryciu straty.
Zarówno art. 53 ust. 3, jak i art. 53 ust. 4 ustawy o rachunkowości wskazują, iż
podział lub pokrycie wyniku finansowego netto jest możliwe dopiero po zatwierdzeniu
sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający. Skoro zgodnie z art. 53 ust. 2a w
jednostkach, w stosunku do których ogłoszona została upadłość, organ zatwierdzający nie
zatwierdza sprawozdania finansowego, nie jest także możliwe podjęcie uchwały o pokryciu
straty.
Należy zwrócić również uwagę na przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo
upadłościowe i naprawcze. Zgodnie z art. 75 ust. 1 z chwilą ogłoszenia upadłości
obejmującej likwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość
korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Biorąc pod uwagę
przytoczony przepis nie jest możliwe podjęcie uchwały o pokryciu straty, gdyż jest ona
czynnością z zakresu zarządu i rozporządzania majątkiem, a uprawnienie do dokonywania
czynności o tym charakterze spółka utraciła z chwilą ogłoszenia upadłości.
Udzielenie absolutorium przez Zgromadzenie Wspólników członkom organów spółki.
W doktrynie prawa istnieje spór, co do prawnego charakteru i skutków, jakie pociąga
za sobą udzielenie absolutorium członkom organów spółki kapitałowej. Generalnie istnieją
dwie zasadnicze tendencje dotyczące oceny absolutorium:
– pierwsza, zgodnie z którą jego udzielenie pociąga za sobą daleko idący skutek w
postaci zwolnienia członka organu z odpowiedzialności wobec spółki za ewentualnie
wyrządzoną spółce szkodę wraz ze zrzeczeniem się ewentualnego roszczenia i
zobowiązaniem się do nie pozywania członka organu spółki;
– druga, zgodnie z którą udzielenie absolutorium stwarza jedynie domniemanie
wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, na które to domniemanie członek organu
może powoływać się w ewentualnym procesie o odszkodowanie, jaki wytoczy mu spółka.
Wedle drugiej koncepcji udzielenie absolutorium wywołuje jedynie pewne skutki procesowe i
nie zamyka spółce drogi do dochodzenia swoich pretensji, może ją jednak znacznie utrudnić.
Nie przesądzając o tym, która z zaprezentowanych koncepcji jest słuszna, należy
zauważyć, iż obydwie traktują udzielenie absolutorium jako czynność wywołującą skutki nie
4
tylko na płaszczyźnie organizacyjnej spółki (nie udzielenie absolutorium może być podstawą
do odwołania członka organu), a więc w jej sferze stosunków wewnętrznych, lecz przede
wszystkim na płaszczyźnie cywilnoprawnej, w sferze stosunków zewnętrznych, a dokładniej
odpowiedzialności członka organu wobec spółki z tytułu ewentualnego wyrządzenia szkody.
Kwestia udzielenia absolutorium dotyka więc sfery majątkowej spółki, zarządu
majątkiem, gdyż udzielenie absolutorium ma wpływ na możliwość realizacji ewentualnego
roszczenia odszkodowawczego. Jest to szczególnie widoczne przy przyjęciu za słuszną
pierwszej z koncepcji skutków prawnych, jakie niesie za sobą udzielenie absolutorium (a
więc koncepcji zwolnienia z odpowiedzialności wobec spółki, zrzeczenia się roszczenia i
zobowiązania do nie pozywania członków organu). Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 28
lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze z chwilą ogłoszenia upadłości obejmującej
likwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i
rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Oznacza to, iż z chwilą
ogłoszenia upadłości upadły (spółka) nie może podejmować decyzji związanych z zarządem
majątkiem i mających wpływ na skład masy upadłości. Jeżeli przyjmiemy więc, iż pierwsza z
zaprezentowanych koncepcji jest słuszna, to ze względu na swoja doniosłość dla sfery
majątkowej spółki należy uznać, iż Zgromadzenie Wspólników nie może podjąć uchwały w
przedmiocie udzielenia (lub nie udzielenia) absolutorium członkom organów spółki.
Ze względu na bardzo daleko idące skutki udzielenia absolutorium, które przewiduje
pierwsza z koncepcji, słuszniejszym wydaje się jednak przyjęcie, iż prawdziwy charakter
wyraża druga z koncepcji, a więc koncepcja domniemania wykonania zobowiązania zgodnie
z jego treścią, utrudniająca, lecz nie zamykająca spółce drogi do realizacji roszczeń
odszkodowawczych wobec członków organów. Ze względu więc na fakt, iż nie niesie ona
definitywnych
skutków
dopuszczalność
podjęcia
dla
sfery
przez
stosunków
Zgromadzenie
majątkowych
spółki
Wspólników
uchwały
uznać
o
można
udzieleniu
absolutorium członkom organów spółki.
W praktyce jednak możliwa jest obrona zarówno pierwszej, jak i drugiej koncepcji.
Podsumowanie
Podsumowując przedstawioną powyżej problematykę należy udzielić następujących
odpowiedzi na przedstawione do rozważenia zagadnienia:
1) upadła spółka nie traci swoich uprawnień organizacyjnych i może wykonywać je
pomimo ogłoszenia upadłości, dlatego też zwoływania Zgromadzenia Wspólników
5
dokonuje Zarząd lub inne podmioty wskazane w art. 235 Kodeksu spółek
handlowych i na zasadach tam określonych;
2) obowiązujące przepisy prawa nie zastrzegają dla syndyka żadnej roli w kwestii
zwoływania Zgromadzenia Wspólników oraz w trakcie jego obrad;
3) Zgromadzenie
Wspólników
może
zatwierdzić
sprawozdanie
Zarządu
z
działalności spółki – czynność ta nie jest bowiem czynnością z zakresu zarządu
majątkiem spółki nie ma również cech korzystania i rozporządzania tym
majątkiem;
4) Zgromadzenie Wspólników nie zatwierdza sprawozdania finansowego, nie
podejmuje również uchwały o pokryciu straty, gdyż możliwość podjęcia tych
czynności wyłączają przepisy ustawy z dnia 29 września 1994 r. o
rachunkowości;
5) Zgromadzenie Wspólników może udzielić absolutorium członkom organów
spółki.
6