wykład 5.

Piotr Sobczak, Prawo konstytucyjne
1
Rewolucja społeczna – zmiana rodzaju państwa.
Rewolucja polityczna – zmiana władzy.
Przeciwieństwem rewolucji jest ewolucja:
- reformy
- zamach stanu
- pucz
- powstanie zbrojne
- bunt.
FORMA PAŃSTWA
Całokształt zasad organizacyjnych i metod sprawowania władzy w państwie.
Platon – timokracja, oligarchia, demokracja, tyrania, idealne poleis
Arystoteles –
Interes własny – tyrania, oligarchia, demokracja
Interes wszystkich- monarchia, arystokracja, politeia
Jean de Bodin – monarchia, arystokracja, demokracja
Przyczyną zmian ustrojowych jest antagonistyczna struktura społeczna, prowadząca do zmiany organizacji państwa.
Forma państwa musi być funkcjonalnie dostosowana do zadań – konieczność, tradycja, układ sił społecznych,
stosunki narodowościowe, zadania, wpływowe idee, układ stosunków międzynarodowych.
Zmiana formy państwa odbywa się w drodze gwałtownego przewrotu lub legalnej ewolucji przy zachowaniu
obowiązującej prawnie procedury.
Władza państwowa wykonując swoje funkcje przybiera jako grupa rządzących pewną formę organizacyjną, przyjmuje
pewne stałe metody działania swoich organów i pewien stały zakres ich działania w stosunku do obywateli.
Trzy przeciwstawne formy ustrojowe:
- autokratyczne – demokratyczne
- absolutne – praworządne
- policyjne – liberalne
W wyniku I WŚ padła w Europie ostatnia monarchia autokratyczna, nawet jeśli forma monarchiczna to opierają się
na suwerenności ludu.
Dyktatura - najczęściej w drodze zamachu stanu – ograniczenie swobód obywatelskich lub w wyniku samorzutnego
objęcia władzy przez wybitną jednostkę.
Państwo totalitarne – prawne zabezpieczenie określonej partii politycznej i jej autokratycznemu przywódcy w
rządzeniu państwem, brak gwarancji praw jednostki, brak pluralizmu politycznego, ideologia pragnąca opanować
wszystkie dziedziny życia społecznego, rozbudowany aparat policyjny.
Piotr Sobczak, Prawo konstytucyjne
2
FORMA RZĄDÓW
Monarchia – republika
Monarchia – dożywotni władca o odpowiednim tytule sprawuje władzę najwyższą, prawnie wyniesiony ponad
członków społeczeństwa, przysługują mu specjalne przywileje, mieszkańcy nie są obywatelami a poddanymi
monarchy, a prawa i wolności jednostki istnieją nie jako prawa powszechne ale jako przywileje, władza monarsza
bywa przekazywana następcą w drodze dziedziczenia.
- monarchia despotyczna
- monarchia wczesnośredniowieczna
- monarchia stanowo-przedstawicielska
- absolutna
- konstytucyjna
- parlamentarna
Monarchia nieograniczona – monarcha skupia pełnię władzy.
Monarchia ograniczona – część władzy dla innych organów.
Monarchia despotyczna – państwa typu niewolniczego, pełnia władzy formalnie do jednej osoby, do dziedzicznego
monarchy, który rządził krajem przy pomocy skomplikowanego aparatu wojskowo –biurokratycznego.
Monarchia wczesnofeudalna – władca posiada realną władzę w granicach swoich włości,w pozostałej części rządzą
feudałowie, terytorium podzielone układem lennym monarcha rozdając ziemię w nagrodę za służbę wraz z prawem
sądzenia i ściągania podatków
Monarchia stanowo-przedstawicielska – monarchowie feudalni zaczęli tworzyć organy przedstawicielstwa
stanowego, przy poparciu miast i średniego rycerstwa prowadzą walkę o zjednoczenie kraju. W organach
przedstawicielstwa stanowego 3 stany – szlachta, duchowieństwo, mieszczanie.
Monarchia absolutna – wzrost centralizującej się władzy monarchów którzy opierając się na regularnej armii i stale
ściąganych podatkach zaczęli w swych rękach koncentrować pełnię władzy likwidując prawa feudałów do jurysdykcji i
wykonywania władzy.
Monarchia konstytucyjna - król ograniczony konstytucją.
Monarchia parlamentarna – monarchia skrajnie ograniczona – panujący już tylko oficjalnie reprezentuje państwo na
zewnątrz.
Republika – władza najwyższa – organ powołany na określony czas – jednoosobowy lub kolegialny wybierany przez
ogół obywateli lub przez jakieś kolegium. Głowa państwa nie ma osobistych przywilejów, władza ograniczona,
odpowiada moralnie, i prawnie. Ograniczony udział w prawodawstwie, brak uprawnień sądowych.
Republika demokratyczna – głowa państwa powoływana jest przez szerokie rzesze obywateli lub wieloosobowe
organy powołane przez obywateli.
Republika arystokratyczna – życiu państwowym, prawnie i faktycznie może uczestniczyć tylko wąska grupa członków
społeczeństwa.
Piotr Sobczak, Prawo konstytucyjne
3
TERYTORIALMNA BUDOWA PAŃSTWA
Państwo jako forma organizacyjna życia społecznego.
Państwa suwerenne i półsuwerenne, proste i złożone.
Państwo unitarne – stosunek centralnych organów państwowych do organów poszczególnych jednostek
terytorialnych oparty jest na zasadzie hierarchicznego podporządkowania.
W państwach centralistycznych - całkowite podporządkowanie organów terenowych centralnym
W modelu centralistycznym organy terenowe są jedynie wykonawcami decyzji organów centralnych – jednolity
wewnętrznie zhierarchizowany system organów państwa - szczególną pozycję zajmują tutaj organy centralne.
Państwo decentralistyczne – decentralizacja polega na samodzielności organów terenowych wobec organów
centralnych.
Samodzielność ta może polegać na kompetencjach organów prawodawczych, może mieć też postać samorządu samodzielność w administrowaniu - ten model występuje częściej.