walory przyrodnicze miasta i gminy nysa.

walory przyrodnicze miasta i gminy nysa.

WALORY PRZYRODNICZE MIASTA I GMINY NYSA.
1. Środowisko fizyczno-geograficzne.
Miasto i Gmina Nysa położone jest w południowo-zachodniej części województwa
opolskiego. Jej powierzchnia wynosi 217,6 km2, co w skali regionu sytuuje gminę w
grupie gmin o dużej wielkości. Cały obszar gminy przynależy do 2 makroregionów:
Niziny Śląskiej i Przedgórza Sudeckiego.
Środowisko przyrodnicze gminy posiada charakter przejściowy pomiędzy strefą
Sudetów Wschodnich i Niziną Śląską. Przejściowość gminy odzwierciedla się przy
ukształtowaniu każdego z elementów środowiska: rzeźby terenu, budowy
geologicznej, hydrologicznej, pokrywy glebowej, warunków klimatycznych, szaty
roślinnej i krajobrazu.
Wewnętrzne zróżnicowanie warunków środowiska geograficznego Niziny Śląskiej na
terenie gminy pozwoliło na wydzielenie 3 niższych jednostek regionalizacji
(mezoregionów) o odmiennych warunkach przyrodniczych, tj. Dolina Nysy Kłodzkiej,
Płaskowyż Głubczycki i Równina Wrocławska.
Dolina Nysy Kłodzkiej – to obszar, który zaznacza się wyraźnie w krajobrazie od
miasta Nysa na wschód, a następnie na północny wschód. Do tego mezoregionu
należy odcinek doliny we wschodniej części równoleżnikowej rowu tektonicznego,
tam gdzie rzeka zmienia bieg ze wschodniego na północny.
Płaskowyż Głubczycki – pod względem struktury i funkcjonowania środowiska
przyrodniczego ściśle związany jest z utworami lessowymi i lessopodobnymi, na
których wykształcały się wysokiej wartości produkcyjnej gleby. Typowy krajobraz
charakteryzuje się obecnością wylesionych wielkoprzestrzennych terenów użytków
rolnych na falistym i szeroko pagórkowatym terenie. Różnicującymi ten rolniczy
krajobraz elementami rzeźby są głęboko wcięte w utworach lessowych, wąskie i
nieliczne doliny rzeczne o stromych skarpach często zadrzewionych lub pokrytych
ciepłolubnymi murawami.
Trzeci region to Równina Grodkowska będąca częścią mezoregionu – Równiny
Wrocławskiej. Stanowi ją wysoczyzna morenowa z kemami o silnie zróżnicowanej
rzeźbie. Typowymi dla tego regionu formami geomorfologicznymi są szerokie,
pagórkowate formy rozcięte dolinami drobnych cieków.
Drugi makroregion – Przedgórze Sudeckie także nie posiada jednorodnego
charakteru środowiska geograficznego. Zmienność warunków pozwala na
wyróżnienie 2 różnych mezoregionów: Przedgórza Paczkowskiego i Obniżenia
Otmuchowskiego.
Przedgórze Paczkowskie reprezentowane jest w południowo zachodniej części
gminy w okolicach Koperników i Iławy. Jest to jednostka przylegająca do Gór Złotych.
Po stronie czeskiej nazwano ją Żulowska Pahorkatina. Zbudowana jest z granitów, a
po stronie polskiej są one dodatkowo pokryte żwirami i piaskami osadzonymi
podczas wycofywania się lodowca stadiału maksymalnego zlodowacenia
środkowopolskiego.
Obniżenie Otmuchowskie – jest zapadliskiem tektonicznym wykorzystywanym przez
Dolinę Nysy Kłodzkiej w środkowym biegu. Charakterystyczną cechą krajobrazu są
tu 2 duże zbiorniki zaporowe na rzece.
2. Rzeźba terenu i typy krajobrazów naturalnych.
Współczesna rzeźba terenu gminy jest wynikiem zachodzących tu niegdyś procesów
orogenezy Sudetów, procesów tektonicznych i neotektonicznych, glacjalnych,
fluwioglacjalnych, peryglacjalnych, eolicznych i erozji oraz akumulacji rzecznej a
także działalności człowieka.
Na obszarze gminy wyróżnić można następujące strefy geomorfologiczne.
Dolina Nysy Kłodzkiej wraz z ujściowym fragmentem Białej Głuchołaskiej
 Granitowe pogórze w południowo zachodniej części gminy
 Wysoczyzny polodowcowe w północnej i wschodniej części gminy

W strukturze współczesnej rzeźby gmina można wyróżnić:
Formy akumulacji lodowcowej, wodnolodowcowej i rzecznej, które są związane z
procesami lodowcowymi plejstocenu, a także ze zjawiskami erozji i akumulacji
rzecznej zachodzącymi częściowo w plejstocenie i w większości w holocenie.
 Masywy krystaliczne i stare zrównane góry fałdowe podniesione wzdłuż linii
tektonicznych, związane z ruchami górotwórczymi, podczas których zostały
wyniesione Sudety Wschodnie oraz ruchami tektonicznymi zachodzącymi w
trzeciorzędzie.

Spośród stanowiących obszarową większość form rzeźby akumulacji lodowcowej,
wodnolodowcowej i rzecznej na obszarze gminy wyróżnić można:
 Holoceńskie dna dolin rzecznych, w zasięgu gór i pogórzy miejscami bez
wykształconych równin zalewowych i nadzalewowych.
 Pokrywy lessowe o różnym wpływie rzeźby starszego podłoża.
 Wysoczyzny morenowe oraz akumulacji wodnolodowcowej zdenudowane, w tym
równin sandrowych i form kemowych.
 Wysoczyzny morenowe zdenudowane, w tym wzgórza moren akumulacyjnych
strefy marginalnej, stożki sandrowe, kemy i tarasy kemowe.
 Równiny teras akumulacyjnych i erozyjno – denudacyjnych.
Do najciekawszych form geomorfologicznych reprezentowanych na terenie gminy i
stanowiących jej dużą atrakcję przyrodniczą zaliczyć można:
Dolinę rzeczną Nysy Kłodzkiej; stanowi przykład dobrze wykształconej doliny
rzecznej z zachowanymi stromymi skarpami. Negatywną cecha dla walorów
środowiska przyrodniczego doliny tej rzeki są dominujące w niej grunty orne,
uregulowany charakter biegu związany ze zniszczeniem rozlewisk i silnym
wylesieniem.
 Dolinę rzeczną Białej Głuchołaskiej; charakterystyczny jest dla niej stożek
napływowy w okolicach Podkamienia I Białej Nyskiej, który rzeka utworzyła z
intensywnych gruboziarnistych górskich nanosów.
 Ostańce granitowe; to najwyżej wyniesione obszary gminy pochodzące z ruchów
górotwórczych, w wyniku których wykształciły się Sudety.







Kemy i tarasy kemowe; powstają na obszarze moreny dennej z nanosów wody
płynącej z lodowca dając pagórkowate formy, niekiedy o pokaźnych rozmiarach.
Moreny denne; mają charakter łagodnie pagórkowatych, płaskich lub lekko
falistych wielkopowierzchniowych osadów.
Sandry marginalne
Moreny końcowe recesyjne i martwego lodu; stanowią je piaski i żwiry
fluwioglacjalne, silnie glacitektoniczne, zaburzone wraz ze złuskanym podłożem
trzeciorzędowym.
Pokrywy lessowe; są stosunkowo łatwo podatnymi na erozje wodną i wietrzną
utworami zlokalizowanymi w południowej i północnej części gminy. Na tych
terenach można zaobserwować inicjalne formy geomorfologiczne typowe dla
terenów lessowych – wcisłe, suche doliny rzek, inicjalne wąwozy i nieznaczne
osuwiska.
Krawędzie dolin rzecznych.
2. Charakterystyka flory.
Gmina Nysa w porównaniu z innymi obszarami Śląskami Opolskiego wyróżnia się
dużymi walorami florystycznymi.
Do obszarów cennych florystycznie gminy zaliczono:
1.
2.
3.
4.
Południowe obrzeża Zbiorniki Nyskiego.
Kompleks leśny Przyłęk.
Stawy w Konradowie.
Park miejski w Nysie – część zachodnia.
Rośliny chronione ściśle:
-
cis pospolity (Taxus baccata)
grążel żółty (Nuphar lutea)
wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum)
kotewka orzech wodny (Trapa natanas), objęty także Konw. Berneńską
bluszcz pospolity (Hedera helix)
barwinek pospolity (Vinca minor)
śniadek baldaszkowy (Ornithogalum umbellatum)
śnieżyca wiosenna (Leucoium vernum)
śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis)
listera jajowata (Listera ovata)
Rośliny chronione częściowo:
-
paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare)
porzeczka czarne (Ribes nigrum)
kruszyna pospolita (Frangula alnus)
pierwiosnek wyniosły (Primula elatior)
-
centuria pospolita (Centaurium erythraea)
kocanki piaskowe (Helichrysum avenarium)
konwalia majowa (Convallaria majalis)
Rośliny rzadkie:
-
paprotnica krucha (Cystopteris fragilis)
zanokcica skalna (Asplenium trichomones)
kokorycz wątła (Corydalis intermedia)
łuskiewnik różowy (Lathraea squamaria)
nawalnik brzegowy (Limosella aquatica)
lepiężnik różowy (Petasites hybridus)
lepiężnik biały (Petasites alba)
ponikło igłowate (Eleocharis acicularis)
cibora brunatna (Lyperus juscus)
Zbiorowiska roślinne.
Bogactwo roślinności jest odzwierciedleniem dużej ilości siedlisk, jakie wykształciły
się tu w wyniku zróżnicowania rzeźby terenu, różnego typu gleb, warunków
klimatycznych i wilgotnościowych.
Dominującym krajobrazem gminy jest krajobraz rolniczy. Wśród naturalnych i
półnaturalnych zbiorowisk roślinnych najczęściej spotykane są na całym obszarze
gminy są zbiorowiska łąkowe oraz leśne, których niewielkie powierzchnie zachowały
się w południowej i wschodniej części gminy.
Ze zbiorowisk leśnych największą powierzchnię na terenie gminy zajmują lasy
liściaste, a w nich grądy środkowo-europejskie Galio sylvatici- Carpinetum. Dominuje
w nich grab zwyczajny i dąb szypułkowy. W większości wypadków to zbiorowiska
zubożałe pod względem florystycznym, fragmentarycznie wykształcone i bez
gatunków charakterystycznych. Większe ich powierzchnie można spotkać w
okolicach Przełęka, Koperników, Lipowej, Niwnicy i Domaszkowic. Pozostałe typy
lasów wystęoują na mniejszych powierzchniach: łęg jesionowo-olszowy CircaeoAlnetum w okolicach Przełęka; w drzewostanie dominuje olsza czarna, czasem z
domieszką jesionu; łęg jesionowo-wiązowy Ficario-Ulnetum campestris, występuje
bardzo rzadko, dominacja jesionu z domieszką olszy czarnej, dębu szypułkowego,
graba i rzadziej wiąza pospolitego.
Jeśli chodzi o zbiorowiska wodne to Zbiornik Nyski, Nysa Kłodzka ze starorzeczami i
zakolami, żwirownie oraz rowy melioracyjne stanowią dogodne siedliska dla ich
rozwoju. Na terenie gminy reprezentowane są przez fitocenozy z klasy Lemnetea,
Potamogtonetea i Litoreletea uniflorae. Najczęściej spotykanym zbiorowiskiem
wodnym jest zespół rzęsy wodnej i spirodeli wielokorzeniowej. W stawach koło
Konradowej na niewielkiej powierzchni można spotkać zespoły: rdestnicy pływającej,
moczarki kanadyjskiej, żabiścieka pływającego, kotewki orzecha wodnego.
Zbiorowiska łąkowe to seminaturalne i antropogeniczne zbiorowiska żyznych łąk
kośnych z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Najczęściej spotyka się łąki świeże z rzędu
Arrhenatheretalia. Występują na wyższych terasach doliny Nysy Kłodzkiej i
użytkowane są jako łąki kośne lub kośnopastwiskowe. Są bardzo ubogie
florystycznie. Z kolei łąki wilgotne z rzędu Molinietalia występują na niższych
terasach na siedliskach łęgów i grądów niskich. Dobrze wykształcone płaty tych łąk
występują koło Białej Nyskiej.
3. Walory faunistyczne.
Na terenie gminy są 122 gat. chronionych ptaków lęgowych, ponadto 9 gat., ptaków
gniazdujących nie objętych ochroną gatunkową, lecz włączonych na listę ptaków
łownych m.in. czernica, łyska, kuropatwa, bażant, gołąb miejski.
Ogółem na terenie gminy stwierdzono występowanie 170 gat. chronionych:







4 gat. bezkręgowców
1 gat. smoczkoustych
6 gat. ryb
12 gat. płazów
5 gat. gadów
122 gat. ptaków lęgowych
20 gat. ssaków.
Na terenie gminy znajdują się ważne ostoje fauny, czyli tereny skupiające znaczny
procent lokalnej populacji jakiegoś gatunku, wyróżniające się z otoczenia większą ich
różnorodnością gatunkową, także będące miejscem rozrodu któregoś z rzadkich,
zagrożonych gatunków.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Zbiornik Nyski – to ostoja ptaków o randze europejskiej (sieć NATURA 2000). W
okresie przelotu i zimowania dochodzi do znacznych koncentracji ptaków wodnobłotnych: krzyżówki ( do 23 tys. osobników), gęś zbożowa (do 6 tys.), czajka (do 6
tys.), biegus zmienny (2650 osobników).
Stawy w Domaszkowicach – gniazduje tu około 15 gat. ptaków wodno-błotnych.
Jest także rzekotka i zaskroniec.
Stawy w Konradowej – jest tu około 18 gat. ptaków wodno-błotnych, także traszki,
rzekotka drzewna i zaskroniec.
Dolina Nysy Kłodzkiej i Białej Głuchołaskiej – doliny tych rzek powinny być
traktowane jako ważne korytarze ekologiczne. Ponadto są siedliska rzadkich
gatunków m.in. minoga, strzebli potokowej, zimorodka, wydry.
Las Domaszkowicki – jest tu wykształcona w pełni tzw. strefa wnętrza lasu
Forty w Nysie – to największe zimowisko nietoperzy województwa i jedno z
największych na Dolnym Śląsku. Maksymalnie stwierdzono zimowanie 140
osobników. Wśród stwierdzonych 10 gat. nietoperzy są również 2 z Polskiej
Czerwonej Księgi Zwierząt: podkowiec mały i mroczek pozłocisty.
4. Ochrona przyrody.

Istniejące formy ochrony przyrody.
Rezerwat przyrody częściowy „Przyłęk”.
Zajmuje pow. 0,80 ha. Celem jego utworzenia było zachowanie ze względów
naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego o cechach zespołu
naturalnego, który niegdyś porastał cały obszar Przedgórza Sudeckiego, a obecnie
wskutek wycięcia lasu i zajęcia gruntu pod uprawy rolne zachował się jedynie w
niewielkim fragmencie. Pod względem geograficznym wg. Kondrackiego (1994)
rezerwat znajduje się w makroregionie Podgórze Sudeckie, w mezoregionie
Obniżenie Otmuchowskie na granicy Przedgórza Paczkowskiego. Klimat całej krainy
należy do klimatu „podgórskich nizin i kotlin” wg. Romera. Cechuje go łagodny układ
temperatur. Gleby należą do typu mad rzecznych, podtypu mad rzecznych
brunatnych wytworzonych z glin ilastych kwaśnych i świeżych. Według leśnej
typologii siedliskowej na terenie rezerwatu występuje las świeży, a zbiorowisko roślin
klasyfikuje się do zespołu Galio sylvatici-Carpinetum, czyli grądu
środkowoeuropejskiego. Mała powierzchnia rezerwatu otoczonego polami
uprawnymi sprawia, że nie jest on ostoją większych zwierząt. Na uwagę zasługuje
jednak duża ilość i różnorodność ptaków śpiewających znajdujących w rezerwacie
dogodne warunki bytowania (bujne listowie drzew, bliskie występowanie wód).
Pod względem turystycznym przedstawia się jeszcze jako obiekt niewykorzystany.
Obszar chronionego krajobrazu - rejon Otmuchowsko-Nyski.
Obejmuje swymi granicami 2 jeziora zaporowe: Nyskie i Otmuchowskie. Celem
powołania tego obiektu było utrzymanie wysokich walorów krajobrazowych dla
rekreacji i turystyki. Obiekt ten stanowi bowiem letnie centrum wypoczynkowe dla
mieszkańców Opolszczyzny i nie tylko. Do osobliwości florystycznej można zaliczyć
występujący tu na jedynym w Polsce stanowisku wątrobowca Cephalosiella
integerima. Poza tym rosną tu: kruszyk szerokolistny i goryczka szerokolistna.
Najwartościowszą grupą zwierząt są ptaki. Znalazło to swój wyraz w wyznaczeniu
Jeziora Otmuchowskiego i Jeziora Nyskiego jako ostoi ptaków o randze europejskiej.
Teren ten jest miejscem postoju i koncentracji przelotnych ptaków wodnych i
błotnych. Notowano tu 30000 dzikich kaczek, 4000 dzikich gęsi, 35000-40000 mew i
10000 siewkowatych głównie czajek.
Pomniki przyrody.
Na terenie gminy jest 5 pomników przyrody – wiekowych drzew.
 Proponowane formy ochrony przyrody.
Na objęcie ochroną zasługują:
1. Zespół przyrodniczo krajobrazowy „Ujście Białej Głuchołaskiej”
Teren ten obejmuje ujściowy fragment doliny Białej Głuchołaskiej wraz z dużą
częścią południowej krawędzi Zbiornika Nyskiego. Obszar charakteryzuje się bardzo
wysoką bioróżnorodnością, dużymi walorami krajobrazowymi związanymi ze
zróżnicowaniem wysokości skarp doliny Białej oraz mozaiką ekosystemów wodnych,
łąkowych, zadrzewieniowych.
W okolicach Siestrzychowic i przy ujściu Białej Głuchołaskiej występują niewielkie
kompleksy grądów środkowoeuropejskich Galio sylvatici-Carpinetum. W strefie
przybrzeżnej Zbiornika Nyskiego, w zależności od poziomu wody, wykształcają się
różnego rodzaju zbiorowiska wodne, szuwarowe i zaroślowe. Na wilgotnych piaskach
wykształcają się fitocenozy terofitów miejsc okresowo zalewanych z klasy IsoëtoNanojuncetea, w których dominują rzadkie elementy naszej flory: ponikło igłowate
Eleocharis acicularis, bebłek błotny Peplis portula, namulnik brzegowy Limosella
aquatica i cibora brunatna Cyperus fuscus.
Biała Głuchołaska jest środowiskiem życia rzadkich górskich i podgórskich gatunków
ryb: piekielnicy, strzebli potokowej i głowacza pręgopłetwego. W ujściowym jej
odcinku gniazdują rzadkie gatunki ptaków: trzciniak, strumieniówka i świerszczak.
Południowy brzeg zbiornika jest najcenniejszy dla lęgowego ptactwa.
2. Zespół przyrodniczo krajobrazowy „Dolina Nysy”.
Teren ten obejmuje mozaikę krajobrazową ekosystemów wodnych, łąkowych,
szuwarowych i zadrzewionych leżących w dolinie Nysy Kłodzkiej na wschód od
miasta. Zróżnicowanie krajobrazowe tego terenu jest związane ze
współwystępowaniem różnych typów ekosystemów, a nade wszystko z
występowaniem bardzo wysokich i stromych skarp doliny w jej północnej części.
Na obszarze tym występują niewielkie kompleksy lasów liściastych – grądów i łęgów.
W zbiornikach wodnych koło Konradowej wykształciło się wiele zbiorowisk wodnych i
szuwarowych, z których najcenniejszym jest zespół kotewki orzecha wodnego
Trapetum natantis z dominacją tego bardzo rzadkiego w Polsce gatunku.
Dolina Nysy Kłodzkiej jest środowiskiem życia rzadkich, chronionych ryb: różanka,
piskorz i śliz. Ponadto znajduje się tu jedno z dwóch stanowisk w gminie wydry.
Spotykane są tu także traszki i zaskroniec.
3. Użytek ekologiczny „Kamienickie Łąki”.
Teren ten obejmuje fragment podmokłych łąk położonych w dolinie Kamienicy
poniżej Hajduk Nyskich. Łąki współwystępują z licznymi zadrzewieniami, które
dodatkowo wzbogacają bioróżnorodność terenu i jego walory krajobrazowe.
Interesujący charakter mają strefy ekotonowe pomiędzy różnymi typami
ekosystemów. Jest to obszar występowania wielu dobrze wykształconych zbiorowisk
łąkowych i turzycowych, m.in. zespołu sitowia leśnego Scirpetum sylvatici, zespołu
wiązówki błotnej i bodziszka błotnego Filipendulo-Geranietum oraz zespołu Turzycy
zaostrzonej Caricetum gracilis. Gniazdują tu gatunki ptaków charakterystyczne dla
dobrze zachowanych dolin rzecznych i terenów wilgotnych: świergotek łąkowy
(jedyne stanowisko w gminie), świerszczak i strumieniówka.
5. Charakterystyka lasów gminy Nysa.
Nr
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Lokalizacja kompleksu
Charakterystyka
Na wschód od
Powierzchnia 13 ha, zubożały fragment olsu
Siestrzechowic
porzeczkowego Ribo-Alnetum z dominacją olszy
czarnej Alnus glutinosa oraz dużą liczbą roślin
szuwarowych z klasy Phragmitetae i wilgotnych
łąk z rzędu Molinietalia. Uzupełniają go płaty
łęgu wiązowo-jesionowego Ficario Ulmetum
campestris. Zbiorowiska te występują na
siedlisku lasu łęgowego wytworzonego na
madach próchniczych.
Na południowy wschód Największy kompleks leśny w dolinie dużej rzeki
od miejscowości
Biała Głuchołaska, położony na 4 typach
Przełęk
siedliskowych: w pobliżu koryta na obu brzegach
las łęgowy zniekształcony wytworzony na
madach brunatnych, w pasie centralnym las
wilgotny na glinach oglejonych natomiast
zachodnia część to las świeży na glebach
brunatnych. Zbiorowisko leżącego w południowej
części kompleksu rezerwatu Przyłęk określone
zostało jako grąd typowy Querceto-Carpinetum
(Rogóż, 1999). Na terenie rezerwatu rosną 215
letnie dęby.
Kompleksy w okolicach Niewielkie kompleksy leśne nie wykształcający
Goświnowic.
warunków ekologicznych wnętrza leśnego.
Dominującymi gatunkami jest dąb i jesion.
Kompleksy leśne w
2 kilkuhektarowe, przygraniczne kompleksy
dolinie Cielnicy
leśne:
oddz. 133 położony przy miejscowości
Radzikowice z dominującym jesionem w wieku
100 lat. Typ siedliskowy lasu wilgotnego, oddz.
129 i 128 położone przy Sękowicach, z
dominującą olszą w średnich klasach wieku na
podobnym siedlisku.
Skarpy doliny Nysy na Powierzchnia łączna ok. 50 ha. Wydłużone
wschód od miasta.
wzdłuż skarp doliny, o niewielkiej szerokości
kompleksy leśne w typie siedliskowym lasu
świeżego w częściach szczytowych i lasu
wilgotnego w częściach przy dnie doliny.
Dominującym gatunkiem jest dąb,
współwystępują grab i inne liściaste. Lasy nie
wykształcają warunków ekologicznych wnętrza
leśnego i zachowują często strukturę
zadrzewień.
Kompleks na południe Powierzchnia ok. 70 ha. Niewielki kompleks
od drogi Kubice –
leśny nie wykształcający warunków
Wyszków Śląski
ekologicznych wnętrza leśnego, o bardzo
rozczłonkowanej linii brzegowej w typie
siedliskowym na wschodzie olsu, na zachodzie
lasu świeżego. Dominującym gatunkami jest
dąb, olsza, jesion, w domieszce świerk, lipa i
inne liściaste.
7.
Kompleks leśny na
zachód od
Domaszkowic.
Powierzchnia ok. 210 ha. Niewielki kompleks
leśny nie wykształcający prawidłowych warunków
ekologicznych wnętrza leśnego, o bardzo
rozczłonkowane linii brzegowej (ekotonowej) w
dominującym typie siedliskowym lasu świeżego.
Drzewostany mieszane z przewagą drzew
liściastych, dębu, graba, w wilgotniejszych
miejscach jesion i i olsza. Z gatunków iglastych
świerk i sosna.
8.
Kompleks leśny na
wschód od
Domaszkowic.
9.
Kompleks leśny koło
Lipowej
Powierzchnia ok. 750 ha. Największy w gminie
zwarty kompleks leśny wykształcający warunki
ekologiczne wnętrza leśnego, w części północnej
i południowej w dominującym typie siedliskowym
lasu świeżego, a w centralnej części w
dominującym typie siedliskowym lasu
mieszanego świeżego. Kompleks o bardzo
zróżnicowanym gatunkowo drzewostanie..
Dominują lasy mieszane dębowo-sosnowe,
liczne są też brzoza, olsza, jesion, świerk, w
domieszce lipa, klon, topola.
Powierzchnia na terenie gminy ok. 85 ha.
Kompleks nie wykształcający warunków
ekologicznych wnętrza leśnego, dominujący typ
siedliskowy las świeży, dominujące drzewostany
dębowo-grabowe z domieszkami innych
liściastych, świerka i modrzewia.
Powierzchnia ok. 3-5 ha. Drzewostany o
charakterze zadrzewień porastających strome
skarpy niewielkich cieków wodnych dopływów
Kamienicy. Gatunki drzew bardzo zróżnicowane,
na szczytach skarp i stromiznach dominują dąb,
grab, w dnie dolinek jesion, olsza, lipa.
10. Małe rozdzielone
kompleksy na wschód
od Hajduk Nyskich
6. Wybrane zagrożenia środowiska.
ZANIECZYSZCZENIA PYŁOWE.
W 1997 roku wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych wyniosła 392 Mg, co
stanowiło 2,8 % emisji pyłów z zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych w
województwie opolskim. Wg. Danych Urzędu Statystycznego ponad 95 %
zanieczyszczeń pochodziło ze spalania paliw a zainstalowane urządzenia redukujące
pozwoliły na zatrzymanie ponad 80 % pyłów. Przeprowadzone pomiary (dane WSSE
w Opolu) imisji zanieczyszczeń wykazały, że w 1997 r. opad pyłu wynosił 63,7 g/m2 i
zgodnie z obowiązującymi w tym czasie przepisami (Rozporządzenie MOŚZNiL z dn.
12.02.1990 r., DZ. U. nr 15, poz.92) dotrzymane były warunki normatywne, tj.
wartość dopuszczalna 200 g/m2. Ze względu na wysokość i częstość przekraczania
stężeń średniodobowych nie dotrzymane były natomiast warunki dopuszczalne
zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego pyłem zawieszonym. W 1997 r.
zawartość normatywna przekroczona została o 4,6%, w 1998 r. o 1,3 %.
ZANIECZYSZCZENIA GAZOWE.
W 1997 roku emisja gazów (bez CO2) z terenu miasta i gminy Nysa wyniosła 119000
Mg co stanowiło 29,9% wszystkich gazów wyemitowanych z zakładów szczególnie
uciążliwych zlokalizowanych na terenie województwa opolskiego. Taka wielkość
emisji plasuje Nysę na 10 pozycji wśród gmin Opolszczyzny.
Wśród zanieczyszczających substancji gazowych dominują SO2 i NOx. W 1997 r.
odnotowano emisję 395 Mg SO2 i 204 Mg NO2 (dane Urzędu Statystycznego w
Opolu), urządzenia redukujące zatrzymały ok. 20% wytworzonych zanieczyszczeń
gazowych.
Stan powietrza atmosferycznego związany jest bezpośrednio z emisją
zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł zlokalizowanych w mieście Nysa.
Podstawowym źródłem emisji jest spalanie energetyczne, głownie paliw stałych,
węgla, koksu, stanowiących do dziś podstawowe paliwo dla większości obiektów
zarówno lokalnych kotłowni grzewczych jak i zakładów przemysłowych czy
warsztatów rzemieślniczych.
Podsumowując należy stwierdzić, że stan zanieczyszczenia powietrza
atmosferycznego w jednym z największych ośrodków przemysłowych Opolszczyzny
jest zadowalający. Prowadzone pomiary wielkości imisji gazów wykazują utrzymanie
normatywnych wartości stężeń. Odnotowywane przekroczone wartości stężeń
zanieczyszczeń pyłowych mają tendencje spadkowe. Sytuacja ta związana jest z
jednej strony z likwidacją wielu firm i zakładów przemysłowych jaka następuje od
1989 r., z drugiej zaś strony jest ona wynikiem szybkiej modernizacji linii
technologicznych oraz montażu wydajnych urządzeń redukujących.
GOSPODARKA ODPADAMI.

Odpady komunalne
Na strukturę stałych opadów komunalnych wytwarzanych na terenie miasta i gminy
Nysa składają się głównie odpady gospodarcze z gospodarstw domowych,
pochodzące z handlu i administracji, zapleczy socjalnych zakładów przemysłowych
(odpady podobne do komunalnych), odpady roślinne z terenów zielonych oraz
odpady mineralne (gruz, ziemia).
W warunkach nieistniejącego monitoringu składu wytwarzanych odpadów
komunalnych w skali województwa trudno jest dokonywać analiz stanu istniejącego
w mieście i gmina Nysa. Właściwości odpadów komunalnych na badanym terenie
można określić jedynie na podstawie danych literaturowych z badań w innych
częściach kraju. Z takich danych wynika, że odpady zebrane z terenów wiejskich
różnią się pod względem składu morfologicznego i wartości opałowych oraz
nawozowych od odpadów generowanych na terenie miast. Odpady komunalne
zebrane na terenach wiejskich, a zatem z dużym prawdopodobieństwem z terenu
gminy Nysa (bez uwzględnienia miasta Nysa), zdeponowane na zorganizowanych
składowiskach charakteryzują się niską zawartością substancji organicznej, przy
dominującej, ponad 80% zawartości części nieorganicznej. Odpady organiczne są
bowiem w wysokim stopniu zagospodarowane w gospodarstwach wiejskich (m.in.
kompostowanie, pasza). Niską zawartość papieru, tekstyliów i tworzyw sztucznych
tłumaczyć należy wykorzystywaniem ich do celów grzewczych w domowych
paleniskach. Części mineralne – np. gruz budowlany, żużel są częściowo
wykorzystywane do utwardzania powierzchni parkingowych i dróg dojazdowych do
pól.
Wraz z rozwojem gospodarczym i poprawą warunków życia mieszkańców sytuacja
ulegnie zmianie. Na przykład, w wyniku stopniowej wymiany systemów grzewczych
(przejście na „ogrzewanie ekologiczne” tj. piece gazowe i na paliwa płynne) odpady
trafiające dotychczas do palenisk przydomowych zasilą składowiska odpadów
komunalnych. W składzie morfologicznym generowanych odpadów z terenów
wiejskich wzrośnie zatem współczynnik zawartości tworzyw sztucznych, tekstyliów,
papieru i kartonu, zmniejszy zaś wskaźnik frakcji 0-10 mm.
Opisana powyżej struktura i skład morfologiczny odpadów wiejskich oznacza
stosunkowo małe potencjalne zagrożenie skażenia wód i generalnie niską
uciążliwość jakie ze sobą niosą dla środowiska przyrodniczego. Ryzyko wzrasta
jednak w przypadku niewłaściwego składowania odpadów – w miejscach do tego
celu nie przeznaczonych oraz rodzaju deponowanych odpadów, np.
przeterminowanych leków, środków ochrony roślin, nawozów, środków czystości czy
zużytych opakowań po tego rodzaju substancjach.
Odmienny skład morfologiczny mają odpady generowane na terenie miasta. Odpady
charakteryzują się ponad 50% zawartością substancji organicznej oraz znacznie
wyższym procentowym udziałem części nieorganicznych, tworzyw sztucznych, szkła,
papieru i tektury. Sytuacja ta jest wynikiem braku możliwości wykorzystania odpadów
w gospodarstwach zabudowy osiedlowej wielorodzinnej , w pełni wyposażonej w
instalacje techniczno-sanitarne z ogrzewaniem zdalaczynnym
tj. spalania ich w piecach czy przetwarzania i wykorzystania np. jako kompost.
Udział zużytych tworzyw sztucznych, szkła , papieru tektury i metali (zwłaszcza
puszek aluminiowych) w strumieniu odpadów komunalnych trafiających na
składowisko zależy także od sposobu gromadzenia i odbioru.

Odpady przemysłowe
Według informacji WUS w Opolu, nie wszystkie zakłady zlokalizowane na terenie
gminy Nysa podlegają sprawozdawczości GUS (ze względu na ilość oraz rodzaj
generowanych odpadów).
Z danych wynika, że w strukturze wytwarzanych odpadów przemysłowych dominują
odpady odlewnicze. Stanowią one około 65% ogółu wytwarzanych odpadów na tym
terenie. Duży jest również udział osadów pofermentacyjnych ustabilizowanych z
oczyszczalni ścieków – 17%, odpady z podczyszczania ścieków garbarskich – 8,3%
oraz z procesu spalania w zakładach i instytucjach (odpady paleniskowe) – 5,3%
całości wytwarzanych odpadów przemysłowych.
Powstałe odpady są w znacznej mierze gospodarczo wykorzystane. Część z nich
jest zawracana do cyklu produkcyjnego wewnątrz zakładów, pozostała zaś
wykorzystywana jest w celach przemysłowych poza jednostkami macierzystymi.
Generowane odpady niebezpieczne są unieszkodliwiane termicznie poza terenem
zakładów. W celach przemysłowych wykorzystywane są m.in. zużyte oleje,
akumulatory i świetlówki. Pozostała część wytworzonych odpadów przemysłowych
(około 33%) trafia na gminne składowisko odpadów komunalnych, gdzie ich
potencjalny, negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze jest ograniczony dzięki
właściwej eksploatacji składowiska oraz prowadzonego stałego nadzoru nad
bezpieczeństwem składowania odpadów – monitoring zanieczyszczeń wód i gleby.
W przypadku czasowego składowania odpadów poprodukcyjnych są one
przechowywane w sposób właściwy i bezpieczny dla środowiska przyrodniczego

Nielegalne składowiska odpadów.
Na obszarze gminy zlokalizowano 10 składowisk nie posiadających zabezpieczeń
technicznych i uregulowanych kwestii (wymogów) formalno-prawnych. Łączna
powierzchnia zinwentaryzowanych składowisk wynosi około 2,44 ha. Są ono okolice
miejscowości: Radzikowice (4 składowiska), Koperniki (2 składowiska), Nysa (2
składowiska) i po jednym składowisku Wyszków i Siestrzechowice. Wielkość
składowisk jest różna i waha się od kilku arów do kilku hektarów. Rodzaj
zdeponowanych odpadów jest podobny.
W składzie morfologicznym dominują: gruz budowlany z rozbiórki bądź remontu
budynków (ceramika budowlana, szkło budowlane, pokrycia dachowe, itp.), wyroby i
opakowania z tworzyw sztucznych (opakowania po produktach spożywczych,
środkach ochrony roślin, olejach i smarach, chemii gospodarczej), papier i tektura,
tekstylia (odzież), zużyte wyroby metalowe. Na wielu składowiskach zalegają także
opakowania po nawozach sztucznych, zużyte filtry samochodowe (z resztkami
przepracowanych olejów silnikowych), zużyte akumulatory, pojemniki po farbach i
lakierach, odpady gumowe (obuwie, osłony przewodów, zużyte opony
samochodowe), odpady wielkogabarytowe (meble, części sprzętu rtv i agd), odpady
organiczne (zielone) z gospodarstw domowych, ogrodów i zieleńców, odpady
paleniskowe.
Większość zinwentaryzowanych składowisk zlokalizowanych jest:
 w bliskim sąsiedztwie osad ludzkich,
 w zagłębieniach terenu i dawnych wyrobiskach kruszyw,
 na zbocza1ch,
 w pobliżu kompleksów leśnych lub na gruntach rolnych.
Nielegalne składowiska odpadów stanowią zagrożenie dla środowiska
przyrodniczego:
 brak zabezpieczeń takich jak izolacja podłoża, drenaż powstających odcieków ze
składowiska czy zorganizowanego systemu odgazowania prowadzi do
negatywnych zjawisk jak na przykład: przenikanie odcieków do gleb i wód,
niekontrolowana emisja gazów wysypiskowych do atmosfery oraz ich penetracja
do przestrzeni glebowych. Następstwem tych zjawisk może być zamieranie roślin,
zatrucia zwierząt i ludzi (np. penetracji piwnic gazami ze składowiska), zmiana
zbiorowisk roślinnych, ekspansja gatunków ruderalnych, egzotycznych, obcych;
 brak warstwy przykrywającej zdeponowane odpady zagraża bezpieczeństwu
sanitarnemu, sprzyja żerowaniu gryzoni i ptactwa oraz rozwojowi
mikroorganizmów chorobotwórczych i insektów (przenoszenie bakterii
chorobotwórczych przez ptactwo, zwierzęta domowe, szczury, itp.); składowiskom
towarzyszy fetor wywołany rozkładem i gniciem części organicznych;
 składowanie odpadów w zagłębieniach terenu, dawnych wyrobiskach kruszyw, w
pobliżu lasu czy na otwartych przestrzeniach negatywnie wpływa na walory
krajobrazowe i estetyczne tych obszarów, prowadzi do niszczenia dziedzictwa
geologicznego, w szczególności profili glebowych.
7. Rolnictwo.
Struktura użytkowania ziemi.
Użytki rolne zajmują 14337 ha, co stanowi aż 2/3 powierzchni ogólnej, tj. o 3,0 pkt
więcej niż średnio w województwie. Duży udział użytków rolnych w ogólnej
powierzchni wiąże się głównie z małą lesistością terenu. Lesistość gminy wynosi
zaledwie 8,7%, tj. aż o 16,7 pkt mniej niż średnio w województwie. Ale prawie ¼
część powierzchni ogólnej, tj. dwukrotnie więcej niż średnio w województwie, zajmują
tutaj nieużytki i pozostałe grunty wyłączone z rolniczego użytkowania. Grunty orne
stanowią 90,2% UR, tj. o 4,1 pkt więcej, niż średnio w województwie.
Ogólnie oceniając strukturę użytkowania ziemi można przyjąć, iż gmina
charakteryzuje się dużym udziałem użytków rolnych i w powierzchni ogólnej i małym
odsetkiem użytków zielonych. Struktura ta zatem niesie większe niż średnio w
województwie potencjalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego.
Jakość gruntów ornych.
Średnio bardzo duży odsetek gleb zajmują kompleksy pszenne (aż 80,1%), w
kolejności najwięcej kompleks pszenny dobry (aż 48,3%), z kolei kompleks pszenny
wadliwy (11,5%), kompleks pszenny bardzo dobry (10,4%) i zbożowo-pastewny
mocno (9,9%). Natomiast kompleksy żytnie zajmują tylko 19,9% GO (w
województwie średnio 35,9% GO), tj. prawie o połowę mniej niż średnio w
województwie. W tym kompleksy gleb żytnie słabe i bardzo słabe stanowią zaledwie
6,4% GO. Przestrzennie jakość gleb jest zróżnicowana, ale niezbyt silnie.
Reasumując można stwierdzić, iż gmina Nysa ma gleby bardzo dobre, sprzyjające
intensyfikacji rolnictwa. Niekontrolowana intensyfikacja rolnictwa niesie tutaj
potencjalne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego.
Struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych.
Gospodarstwa rolne o powierzchni 1-5 ha w gminie Nysa stanowią aż 58% ogólnej
liczby gospodarstw, natomiast w skali województwa jest ich zaledwie o 2,0 pkt mniej.
Natomiast gospodarstwa > 10 ha stanowią tylko 17,2%, a w skali województwa
22,1%. Szczególnie mały odsetek gospodarstw ma
powierzchnie ≥ 20 ha, bo tylko 3,4%, podczas gdy w skali województwa 6,1%.
Szczególnie dużo, w porównaniu do średniej wojewódzkiej należy ziemi do
gospodarstw o powierzchni 5-10 ha. Średnia wielkość gospodarstwa w gminie Nysa
wynosi 6 ha, zatem jest mniejsza od średniej wojewódzkiej o 1,5 ha.
Ogólnie oceniając strukturę agrarną gminy można przyjąć, iż jest ona rozdrobniona.
Mało jest gospodarstw bardzo dużych, zatem i potencjalne zagrożenie dla
środowiska nie jest zbyt duże ze strony gospodarstw indywidualnych.
Struktura zasiewów w gospodarce całkowitej.
Zboża zajmują 61,8% zasiewów, w tym większość bo aż 43,5% stanowi pszenica. W
gminie tej w porównaniu do średniej wojewódzkiej aż o 9,2 pkt więcej sieje się
pszenicy. Względnie dużo sieje się tu rzepaku, bo aż 16,5% powierzchni pod
zasiewami, tj. o 6,7 pkt więcej niż średnio w województwie. Nasilenie uprawy
buraków cukrowych i ziemniaków jest trochę mniejsze niż średnio w województwie.
Zdecydowanie mniej, w porównaniu do reszty województwa, uprawia się tu roślin
pastewnych.
Zgodnie z warunkami przyrodniczymi (przede wszystkim jakością gleb) w gminie
uprawia się w dużym nasileniu rośliny wymagające dużej chemizacji. W związku z
tym istnieje względnie duże potencjalne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego.
Chów zwierząt gospodarskich.
Na 100 ha UR w gminie Nysa chowa się tylko 21,4 szt. bydła, w tym zaledwie 8,6 szt.
krów, tylko 95,5 szt. trzody chlewnej, 22,6 st. Tuczników. W porównaniu do średniej
wojewódzkiej chowa się tutaj mniej bydła, ogółem o 14 szt., krów o 5,1 szt., trzody
chlewnej o 24,6 szt. i tuczników o 4,8 szt. Zatem jak pokazują przytoczone
parametry, chów bydła i trzody chlewnej jest bardzo silnie ograniczony w porównaniu
do pozostałej części województwa. Chów owiec, koni i kóz jest bardzo mały i zbliżony
do średniej wojewódzkiej.
Ogólnie oceniając chów zwierząt gospodarskich w gminie Nysa jest względnie mały i
nie stwarza większych zagrożeń dla środowiska przyrodniczego. Pewne potencjalne
zagrożenia punktowe stwarzają jednak wielostadne chlewnie.
Podsumowując ocenę rolnictwa w gminie Nysa można przyjąć, iż ma ono tutaj
sprzyjające warunki do rozwoju. Zatem przy odpowiednio dobrej koniunkturze można
spodziewać się na terenie gminy jego intensyfikacji.