FULL TEXT - Medycyna Sportowa

Medycyna Sportowa
© MEDSPORTPRESS, 2006; 2(6); Vol. 22, 111-116
Wojciech Drygas
ed
.
Zaanga¿owanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piœmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
tio
np
roh
ibit
Zak³ad Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytet Medyczny, £ódŸ
Zak³ad Epidemiologii, Prewencji Chorób Uk³adu Kr¹¿enia i Promocji Zdrowia,
Instytut Kardiologii, Warszawa
Dyrektor Programu CINDI WHO w Polsce
CZY „SIEDZ¥CY” STYL ¯YCIA NADAL
STANOWI ZAGRO¯ENIE DLA ZDROWIA
SPO£ECZEÑSTWA POLSKIEGO?
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
IS THE SEDENTARY LIFE STYLE STILL A RISK FOR THE
POLISH SOCIETY HEALTH?
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
ARTYKU£ POGL¥DOWY / OPINION ARTICLE
nly
-d
istr
ibu
S³owa kluczowe: aktywnoœæ ruchowa, promocja zdrowia, zdrowie publiczne
Key words: physical activity, health promotion, public health
eo
Summary
y is
3269
1
2
23
op
Word count:
Tables:
Figures:
References:
Th
is c
Adres do korespondencji / Address for correspondence
prof. dr hab. med. Wojciech Drygas
Zak³ad Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego
90-725 £ódŸ, ul. ¯eligowskiego 7/9, tel./fax: (0-42) 639-32-65, e-mail: [email protected]
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
12.12.2005 r.
25.01.2006 r.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
for
pe
rs
on
al
us
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Sedentary life style and not adequate physical activity level of children and adults
are among main public health problems in most industrialized countries. International
comparative studies revealed that Portugal and Poland are leaders in the European
disgraceful ranking of the less physically active nations. According to the study performed by Drygas et al in 90-ties in the frame of the international CINDI WHO Program more than 70% of adult men and women from large urban society are not involved in any regular exercises duration of at least 30 minutes or participate in exercises very rarely. Only 6-10% of adult Polish men and women were classified as highly active individuals. Recently published studies realized in the frame of the CINDI
Program in large cities Lodz and Torun and especially the WOBASZ Study a great
national representative survey comprising above 14.000 adults aged 18-74 demonstrate that prevalence of individuals with adequate level of regular physical activity is
higher that in previous studies but still 50-60% of adult men and women are characterized by sedentary life stile. The author describes main health and economic benefits of physically active life style and presents some ideas and practical examples how
to increase physical activity level in Poland.
111
eo
nly
-d
istr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
i naczyñ, niektórych nowotworów, cukrzycy, oty³oœci
czy osteoporozy [8,9]. Wed³ug American Heart Association, siedz¹cy tryb ¿ycia nale¿y do najwa¿niejszych
i niezale¿nych czynników choroby niedokrwiennej
serca. Coraz wiêcej mówi siê tak¿e o roli regularnego
wysi³ku w profilaktyce i leczeniu chorób naczyniowych
mózgu. Wiadomo, ¿e regularne æwiczenia fizyczne pozwalaj¹ zmniejszyæ ryzyko przedwczesnego zgonu
z powodu chorób uk³adu kr¹¿enia o ponad 50%, zw³aszcza ryzyko zawa³u serca, oraz zmniejszaj¹ o ponad 3040% ryzyko zgonu ze wszystkich przyczyn [10].
W niektórych krajach (USA, W. Brytania) od pocz¹tku lat 90. obserwuje siê prawdziw¹ epidemiê oty³oœci i cukrzycy typu II. Coraz czêœciej ten rodzaj cukrzycy, dawniej wystêpuj¹cy jedynie u osób w wieku
podesz³ym, pojawia siê u m³odych osób doros³ych,
a nawet u nastolatków. Najwa¿niejsz¹ przyczyn¹ jest
zbyt ma³a aktywnoœæ fizyczna w ¿yciu codziennym,
unikanie æwiczeñ sportowych oraz niew³aœciwy sposób od¿ywiania.
Nie do przecenienia jest pozytywny wp³yw wysi³ku
na funkcjonowanie organizmu w wieku starszym i zjawisko tzw. pomyœlnego starzenia siê (ang. successfull ageing). Z nielicznych badañ wynika, ¿e trening
zdrowotny przed³u¿a tak¿e d³ugoœæ ¿ycia, zaœ osoby
niepal¹ce, utrzymuj¹ce prawid³owy ciê¿ar cia³a i wykonuj¹ce odpowiedni¹ dawkê æwiczeñ, ¿yj¹ œrednio
o 5-7 lat d³u¿ej od swych rówieœników, którzy nie
praktykuj¹ ww. zasad zdrowego stylu ¿ycia. Z danych
opublikowanych niedawno przez US Department of
Health and Human Services wynika, ¿e tylko w Stanach Zjednoczonych liczba przedwczesnych zgonów
spowodowanych siedz¹cym trybem ¿ycia siêga 250
tys. rocznie.
Jedn¹ z najbardziej istotnych konsekwencji zbyt
ma³ej aktywnoœci fizycznej s¹ zwiêkszone wydatki
na ochronê zdrowia. Autorzy amerykañscy i kanadyjscy szacuj¹, ¿e oko³o 6-10% wydatków publicznych
na ochronê zdrowia wynika ze zbyt ma³ej aktywnoœci
fizycznej i oty³oœci. Straty finansowe z tego tytu³u
w Kanadzie oszacowano na kwotê 5 miliardów dolarów w ci¹gu roku, zaœ w USA na gigantyczn¹ kwotê... 117 miliardów dolarów. Osoby aktywne fizycznie
mog¹ zaoszczêdziæ sporo pieniêdzy, poniewa¿ ich
wydatki na ochronê zdrowia s¹ w skali roku œrednio
a¿ o 500 $ mniejsze w porównaniu z osobami o siedz¹cym trybie ¿ycia. Dlatego zwiêkszenie aktywnoœci
fizycznej ca³ego spo³eczeñstwa jest jednym z najwa¿niejszych celów nowoczesnej strategii zdrowia
publicznego. Eksperci Œwiatowej Organizacji Zdrowia
(WHO) podkreœlaj¹, ¿e poprawa aktywnoœci ruchowej jest równie wa¿na jak leczenie nadciœnienia têtniczego, zaburzeñ przemiany lipidowej czy walka z na³ogiem palenia tytoniu.
op
y is
for
pe
rs
on
al
us
„Siedz¹cy” styl ¿ycia oraz brak w³aœciwej dawki
systematycznego wysi³ku fizycznego stanowi¹ coraz
wiêkszy problem zdrowotny i... ekonomiczny. Aktywnoœæ fizyczna nale¿y do najwa¿niejszych czynników
wp³ywaj¹cych na stan zdrowia, jakoœæ ¿ycia i d³ugowiecznoœæ gatunku ludzkiego. Przekonanie o korzystnym wp³ywie zdrowotnym aktywnoœci ruchowej,
a zw³aszcza systematycznych æwiczeñ fizycznych nie
jest koncepcj¹ now¹ ani oryginaln¹. W istocie ju¿
2500 lat p.n.e., w staro¿ytnych Chinach pojawi³y siê
pierwsze informacje o stosowaniu zorganizowanych
æwiczeñ fizycznych dla wzmocnienia zdrowia. Do
zwolenników aktywnego trybu ¿ycia i stosowania wysi³ku w leczeniu chorób nale¿eli m.in. najwybitniejsi
lekarze ery staro¿ytnej – Hipokrates i Galen. Na prze³omie XIX i XX stulecia pojawi³y siê pierwsze publikacje naukowe analizuj¹ce zale¿noœæ miêdzy wyczynowym uprawianiem sportu a d³ugoœci¹ ¿ycia ludzkiego,
lecz dopiero druga po³owa minionego stulecia przynios³a prawdziwy prze³om w tej dziedzinie badañ.
Prowadzone w wielu krajach badania epidemiologiczne dostarczy³y coraz bardziej przekonuj¹cych dowodów, œwiadcz¹cych o znaczeniu systematycznej
aktywnoœci w zapobieganiu chorobom uk³adu kr¹¿enia, redukcji umieralnoœci przedwczesnej oraz ograniczeniu umieralnoœci ogólnej. Badania te dotyczy³y
ró¿nych populacji, obejmowa³y bardzo d³ugi okres obserwacji, dotyczy³y zarówno zawodowej, jak i pozazawodowej aktywnoœci fizycznej, wysi³ku o rozmaitej intensywnoœci, czasie trwania itp. Ograniczone ramy
niniejszego opracowania nie pozwalaj¹ na dok³adne
przedstawienie metod i wyników choæby najwa¿niejszych prac w tej dziedzinie. Warto wszak¿e podkreœliæ, ¿e wyniki najbardziej znanych i najczêœciej cytowanych w piœmiennictwie medycznym d³ugofalowych
badañ epidemiologicznych prowadzonych we Framingham, badañ MRFIT, Harvard Alumni Study czy
Nurses Health Study wskazuj¹ na korzystne efekty
systematycznego wysi³ku fizycznego w profilaktyce
choroby niedokrwiennej serca, umieralnoœci z powodu chorób uk³adu kr¹¿enia i umieralnoœci ogólnej.
Okres obserwacji w wielu z tych badañ siêga³ kilkunastu a nawet kilkudziesiêciu lat (Framingham), zaœ liczba osób objêtych obserwacj¹ od kilku tysiêcy do ponad 78 tys. (Nurses Health Study). Z metaanaliz dostêpnych badañ wynika, ¿e aktywnoœæ fizyczna zwi¹zana z wydatkiem energetycznym powy¿ej 4200 kJ/
tydz. (tj.>1000 kcal/tydz.) wi¹¿e siê z ok. 30% redukcj¹ umieralnoœci ogólnej, zaœ ryzyko CHNS zmniejsza siê w granicach 30-50% [1]. Mniejsze ryzyko wyst¹pienia CHNS wraz ze wzrostem aktywnoœci fizycznej wykazano nie tylko u mê¿czyzn, ale tak¿e w grupie kobiet oraz osób w podesz³ym wieku. Czytelników
zainteresowanych szerzej t¹ problematyk¹ odsy³am
do klasycznych prac [2,3,4,5] oraz do publikacji przegl¹dowych [1,6]. W piœmiennictwie polskim epidemiologiczne podstawy stosowania aktywnoœci ruchowej
w prewencji choroby niedokrwiennej serca przedstawia w sposób obszerny i kompetentny opublikowana
niedawno praca Jegier [7].
is c
Konsekwencje zdrowotne niedostatecznej
aktywnoœci fizycznej
Th
Najnowsze badania wskazuj¹, ¿e brak regularnych æwiczeñ fizycznych jest przyczyn¹ co najmniej
17 chorób przewlek³ych, w tym wielu chorób serca
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Drygas W., „Siedz¹cy” tryb ¿ycia jako problem spo³eczny
112
Ocena poziomu aktywnoœci fizycznej
Polaków i mieszkañców innych krajów
Ma³a aktywnoœæ fizyczna wiêkszoœci spo³eczeñstwa stanowi ogromny problem tak¿e w naszym kraju.
Miêdzynarodowe badania porównawcze wskazuj¹,
¿e Portugalia i... Polska s¹ niechlubnymi liderami
w rankingu na najmniej aktywne fizycznie spo³ecznoœci europejskie. Badania przeprowadzone pod koniec
lat 90. przez Drygasa i wsp. [11] w ramach miêdzynarodowego Programu CINDI WHO wykaza³y, ¿e ponad 70% doros³ych kobiet i mê¿czyzn ze œrodowiska
wprawdzie wy¿szy ni¿ w cytowanych uprzednio badaniach, jednak nadal 50-60% doros³ych Polaków cechuje zbyt ma³a aktywnoœæ fizyczna [12]. Kaleta i Jegier [13], na podstawie badañ przeprowadzonych u ponad 1000 kobiet i mê¿czyzn ze œrodowiska wielkomiejskiego, stwierdzi³y, ¿e a¿ 80% doros³ych mieszkañców
£odzi nie osi¹ga poziomu aktywnoœci fizycznej zalecanego przez miêdzynarodowe komitety ekspertów. Jedynie niespe³na 16% uczestników badania wykonywa³o regularne æwiczenia fizyczne zwi¹zane z wydatkiem
energetycznym ponad 1000 kcal/tydz. [13].
Wbrew obiegowym opiniom i wra¿eniom wynikaj¹cym z ogl¹dania seriali telewizyjnych i filmów fabularnych, tak¿e Amerykanie nie nale¿¹ do liderów pod
tio
np
roh
ibit
ed
.
wielkomiejskiego w Polsce prowadzi „siedz¹cy” tryb
¿ycia, tj. nie wykonuje (lub wykonuje bardzo rzadko)
¿adnych æwiczeñ fizycznych trwaj¹cych d³u¿ej ni¿ 30
minut. Jedynie 6-10% osób doros³ych w Polsce mo¿na by³o zakwalifikowaæ do grona osób o du¿ej systematycznej aktywnoœci fizycznej. Pod tym wzglêdem
ustêpowaliœmy nie tylko Finom i Niemcom, ale tak¿e
Rosjanom i Wêgrom (Ryc. 1).
Najnowsze badania wykonane w ramach Programu CINDI w £odzi i Toruniu (Ryc. 2, Tab. 1) oraz wielooœrodkowe badania ogólnopolskie przeprowadzone
wœród prawie 15 tys. kobiet i mê¿czyzn w wieku od
18 do 74 lat (Projekt WOBASZ) wskazuj¹, ¿e odsetek
osób wykonuj¹cych regularnie æwiczenia fizyczne jest
us
for
pe
rs
on
al
Ryc. 1. Porównanie czêstoœci „siedz¹cego” stylu ¿ycia mieszkañców szeœciu krajów europejskich uczestnicz¹cych
w Programie CINDI WHO (wiek badanych 25-64, n=4511)
Fig . 1. Prevalence of sedentary life style in inhabitants of six European countries participating in the CINDI WHO Program (n=4511)
y is
op
is c
Th
Ryc. 2. Ocena aktywnoœci fizycznej mieszkañców Torunia w wieku 15-65 lat. Badanie programu CINDI WHO 2000/
2001 (n=2048)
Fig. 2. Physical activity evaluation in the Torun city inhabitants aged 15-65. CINDI WHO survey 2000/2001 (n=2048)
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
eo
nly
-d
istr
ibu
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Drygas W., „Siedz¹cy” tryb ¿ycia jako problem spo³eczny
113
tio
np
roh
ibit
ed
.
Tab. 1. Aktywnoœæ fizyczna mieszkañców £odzi w wieku 18-65 lat. Badanie Programu CINDI WHO 2001/ 2002 (n=1833)
Tab. 1. Physical activity of Lodz inhabitants aged 18-65. CINDI WHO survey 2001-2002 (n=1833)
eo
nly
-d
istr
ibu
filaktyka cukrzycy). Efekty te wykazano tak¿e w obserwacji kilkunastoletniej u mê¿czyzn w wieku œrednim [16,17,18].
W ostatnich latach wykazano miêdzy innymi, ¿e
regularny wysi³ek fizyczny poprawia funkcjê œródb³onka naczyniowego oraz korzystnie modyfikuje uk³ad
krzepniêcia i fibrynolizy, co ma istotne znaczenie
w profilaktyce mia¿d¿ycy i jej konsekwencji w postaci
m.in. chorób naczyñ serca i mózgu [19]. Efekty te
stwierdzono nie tylko u osób zdrowych, ale tak¿e u pacjentów kardiologicznych poddanych specjalnym programom æwiczeñ fizycznych.
Regularne æwiczenia sprawiaj¹, ¿e serce pracuje
w spoczynku wolniej i bardziej ekonomicznie, a w czasie wysi³ku jest zdolne do znacznie wiêkszej pracy.
Nowe i interesuj¹ce s¹ wyniki badañ autorów niemieckich i amerykañskich wskazuj¹ce na korzystny
wp³yw umiarkowanego wysi³ku fizycznego na czynnoœæ uk³adu immunologicznego. Osoby w wieku podesz³ym, uczestnicz¹ce w programach systematycznych æwiczeñ, s¹ mniej podatne na pospolite infekcje
dróg oddechowych [20].
Nowym i bardzo obiecuj¹cym kierunkiem badañ
s¹ prace z dziedziny biologii molekularnej, oceniaj¹ce
adaptacjê aparatu genetycznego do wysi³ku fizycznego. Adaptacja do wysi³ku fizycznego zachodzi tak¿e
na poziomie komórkowym i cz¹steczkowym. Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e wysi³ek fizyczny mo¿e wywieraæ
wp³yw na ekspresjê genów i syntezê bia³ek, choæ mechanizmy reguluj¹ce nie s¹ jeszcze dobrze poznane.
Bli¿sze poznanie tych mechanizmów pozwoli byæ
mo¿e na bardziej skuteczne zapobieganie skutkom
starzenia siê i chorobom cywilizacyjnym.
Z przyjemnoœci¹ warto podkreœliæ, ¿e w dziedzinie
badañ dotycz¹cych korzystnych efektów regularnych
æwiczeñ, prace autorów polskich, szczególnie oœrodka warszawskiego (zespo³u œp. prof. Stanis³awa Koz³owskiego, prof. Krystyny Nazar i wsp.) i ³ódzkiego,
nale¿¹ do zauwa¿anych i wielokrotnie cytowanych
w œwiatowej literaturze fachowej. Nieliczne w miêdzynarodowym piœmiennictwie badania dotycz¹ce zale¿noœci korzystnych efektów od dawki i rodzaju æwiczeñ
zosta³y opublikowane przez nasz zespó³ ju¿ w latach 80. [21], zaœ wieloletnie, d³ugofalowe efekty treningu zdrowotnego, siêgaj¹ce ponad 10 lat obserwacje du¿ej kohorty mê¿czyzn w wieku œrednim, opublikowaliœmy w piœmiennictwie krajowym i miêdzynarodowym w latach 90. [18,22,23].
Pracownia Medycyny Sportowej Akademii Medycznej (a obecnie Zak³ad Medycyny Sportowej Uni-
y is
for
pe
rs
on
al
us
wzglêdem aktywnoœci fizycznej. Z najnowszych opracowañ wynika, ¿e zaledwie 15% doros³ych (>18 r.¿.)
Amerykanów wykazuje regularn¹ du¿¹ aktywnoœæ
fizyczn¹. A¿ 60% nie wykonuje æwiczeñ fizycznych
w czasie wolnym od pracy w sposób regularny, zaœ
oko³o 25% nie wykonuje jakichkolwiek æwiczeñ. Jedynie co trzeci Amerykanin poœwiêca na æwiczenia fizyczne, w tym marsze i spacery, nie mniej ni¿ 30 minut
dziennie, zaœ ponad 40% spo³eczeñstwa prowadzi
szkodliwy, siedz¹cy tryb ¿ycia. Nic dziwnego, ¿e ponad 60 milionów doros³ych mieszkañców USA to osoby z oty³oœci¹ lub nadwag¹, zaœ obci¹¿enia finansowe zwi¹zane z leczeniem konsekwencji zdrowotnych
oty³oœci siêgaj¹ gigantycznej kwoty 117 miliardów US
rocznie, kwoty przekraczaj¹cej roczny dochód narodowy brutto wielu pañstw europejskich [9].
Podobne problemy maj¹ Kanadyjczycy i mieszkañcy wiêkszoœci pañstw Europy Zachodniej, zaœ do najmniej aktywnych, oprócz wymienionych uprzednio
Portugalczyków, nale¿¹ Grecy, Belgowie i Hiszpanie.
Chlubnym wyj¹tkiem s¹ natomiast mieszkañcy krajów skandynawskich, a zw³aszcza Szwedzi i Finowie.
NieŸle w tej klasyfikacji wypadaj¹ tak¿e Australijczycy, Irlandczycy i Niemcy. Coraz wiêkszym problemem
zdrowia publicznego jest zbyt ma³a aktywnoœæ fizyczna nie tylko osób doros³ych, lecz tak¿e dzieci i m³odzie¿y [14]. Z miêdzynarodowych badañ przeprowadzonych pod kierunkiem B. Woynarowskiej [15] wynika, ¿e ponad 50% dziewcz¹t i ok. 33% ch³opców w Polsce charakteryzuje zbyt ma³a aktywnoœæ ruchowa.
Aktywnoœæ ruchowa zmniejsza siê wraz z wiekiem,
szczególnie wœród dziewcz¹t. Ponad 1/3 dziewcz¹t
i ch³opców w wieku 11, 13, 15 lat przeznacza natomiast ponad 4 godziny dziennie na ogl¹dania programów telewizyjnych. Równie Ÿle lub jeszcze gorzej
wygl¹da aktywnoœæ fizyczna dzieci w innych krajach
europejskich [14].
op
Jakie mechanizmy odpowiadaj¹
za korzystne dzia³anie prewencyjne
regularnego wysi³ku fizycznego?
Th
is c
Mechanizmy, za poœrednictwem których systematyczny wysi³ek fizyczny wywiera korzystne dzia³anie
profilaktyczne i lecznicze, s¹ w zasadzie doœæ dobrze
znane. Trening fizyczny prowadzi do obni¿enia ciœnienia têtniczego krwi, redukcji zawartoœci tkanki t³uszczowej, wp³ywa korzystnie na gospodarkê lipidow¹
(obni¿a stê¿enie trójglicerydów a zwiêksza stê¿enie
„dobrego” cholesterolu HDL) i wêglowodanow¹ (pro-
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Drygas W., „Siedz¹cy” tryb ¿ycia jako problem spo³eczny
114
is c
op
y is
for
pe
rs
on
W 2001 roku z inicjatywy kierownictwa Programu
CINDI WHO w Polsce odby³a siê I Ogólnopolska
Kampania Aktywnoœci Fizycznej „Postaw Serce
na Nogi”, pierwsza tego typu du¿a kampania zdrowotna propaguj¹ca systematyczny wysi³ek fizyczny
jako œrodek sprzyjaj¹cy zachowaniu zdrowia, sprawnoœci i d³ugowiecznoœci. Pomimo pewnych trudnoœci
wynikaj¹cych z nowatorskiego charakteru i skali przedsiêwziêcia, Kampania odnios³a du¿y sukces. Przyczyni³a siê do zwiêkszenia zainteresowania spo³eczeñstwa uprawianiem æwiczeñ fizycznych, pog³êbienia
bardzo skromnej wiedzy o zdrowotnych skutkach regularnego wysi³ku, wzbudzi³a du¿e zainteresowanie
mediów oraz, co szczególnie istotne, przyczyni³a siê
do stworzenia koalicji instytucji, organizacji i stowarzyszeñ dzia³aj¹cych na rzecz zwiêkszenia aktywnoœci fizycznej spo³eczeñstwa polskiego.
Partnerami i sprzymierzeñcami Kampanii „Postaw
Serce Na Nogi” by³ miêdzy innymi Polski Komitet
Olimpijski, Stowarzyszenie Zdrowych Miast w Polsce,
liczne towarzystwa naukowe, a tak¿e wielu wybitnych
sportowców, naukowców, lekarzy oraz nauczycieli
i trenerów. Honorowy patronat nad Kampani¹ obj¹³
Prezydent RP Aleksander Kwaœniewski, zaœ przewodnicz¹c¹ Komitetu Honorowego zosta³a Irena Kir-
Th
ed
.
tio
np
roh
ibit
ibu
-d
istr
Jakie proste zalecenia dotycz¹ce
w³aœciwego poziomu aktywnoœci fizycznej
nale¿y przekazywaæ naszym doros³ym
podopiecznym, niezale¿nie od wieku
i poziomu sprawnoœci fizycznej?
nly
Zalecenia ekspertów sugeruj¹ koniecznoœæ wykonywania regularnego wysi³ku fizycznego przez przynajmniej 30 minut dziennie, przez wiêkszoœæ dni tygodnia
(najlepiej codziennie). Nie ulega wszak¿e w¹tpliwoœci,
¿e równie¿ wysi³ek trwaj¹cy jednorazowo 10 lub 20 minut przynosi pewne pozytywne skutki zdrowotne. Przeznaczmy zatem na nasz program dla zdrowia pocz¹tkowo chocia¿ jedn¹ lub dwie godziny tygodniowo. Nie
przesadzajmy z intensywnoœci¹ æwiczeñ. Nie musimy
wcale konkurowaæ z Robertem Korzeniowskim, Adamem Ma³yszem czy uczestnikami zawodów Strong
Men. Na pocz¹tku w³aœciwym rodzajem æwiczeñ jest
szybki spacer, marszobieg lub jazda rowerem. P³ywanie lub wios³owanie, kajakarstwo, gra w badmintona,
tenisa lub w koszykówkê s¹ tak¿e godne polecenia.
Korzystajmy czêœciej ze schodów i innych mo¿liwoœci
wysi³ku fizycznego zwi¹zanego z przemieszczaniem
siê do pracy, w czasie pracy lub w okresie weekendu.
Nie ogl¹dajmy siê na innych i zacznijmy zwracaæ
wiêksz¹ uwagê tak¿e na w³asne zdrowie i sprawnoœæ
fizyczn¹. Pamiêtajmy, ¿e: „Natura nasza jest w ruchu,
zupe³ny odpoczynek to œmieræ” (Blaise Pascal). Ju¿ po
kilku treningach odczujemy satysfakcjê i lepsze samopoczucie. A po paru tygodniach, zgodnie z zasad¹
– „A little is good but more is better”, spróbujmy
zwiêkszyæ czêstoœæ i czas trwania wysi³ku.
eo
al
W jaki sposób skutecznie propagowaæ
wiêksz¹ aktywnoœæ fizyczn¹
w spo³eczeñstwie polskim?
szensztajn-Szewiñska, najlepsza zawodniczka w historii polskiego sportu olimpijskiego. Kampania
wzbudzi³a tak¿e du¿e zainteresowanie poza granicami naszego kraju (m.in. w Czechach, Kanadzie, Rumunii i S³owenii) jako nowatorska, atrakcyjna metoda
przeciwdzia³ania powszechnemu i niebezpiecznemu
dla zdrowia zjawisku „siedz¹cego” trybu ¿ycia. S³owa
uznania ze strony wielu autorytatywnych gremiów,
w tym kierownictwa WHO, i bardzo dobry odbiór Kampanii i konkursu, który jej towarzyszy³ w wielu regionach kraju, sk³oni³ nas do podjêcia decyzji o organizacji kolejnych Kampanii w 2002 i 2003 roku. Wiêcej
informacji o Kampanii i towarzysz¹cym jej konkursie
mo¿na znaleŸæ w pracy Ruszkowskiej-Majzel i wsp.
opublikowanej niedawno w Przegl¹dzie Lekarskim
(2005) oraz na stronie internetowej Programu CINDI
w Polsce (www.cindi.org.pl). Chcielibyœmy, aby Kampania, która zrodzi³a siê w œrodowisku polskiej medycyny sportowej, sta³a siê wielk¹ miêdzynarodow¹ akcj¹ promuj¹c¹ wysi³ek fizyczny.
us
wersytetu Medycznego w £odzi) oraz Poradnia Zdrowego Cz³owieka, dzia³aj¹ce od 1975 roku, nale¿¹ do
nielicznych w Europie placówek specjalizuj¹cych siê
w obserwacji regularnego wysi³ku fizycznego u osób
w wieku œrednim i podesz³ym (i poradnictwie dla tej
grupy osób) o tak du¿ym doœwiadczeniu i znacz¹cym
dorobku naukowym. Bardzo korzystna dla zespo³u ³ódzkiego okaza³a siê wspó³praca z oœrodkami naukowymi
w Berlinie, Lyonie i Helsinkach, przyst¹pienie do Programu CINDI WHO w 1992 oraz uzyskanie statusu
oœrodka referencyjnego Œwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO Collaborating Centre for Noncommunicable
Diseases) w 1997 r.
W tych dzia³aniach nie do przecenienia jest rola
dr. med. Henryka Kuñskiego, twórcy i pierwszego kierownika Pracowni Medycyny Sportowej. Doktor Henryk Kuñski, niestrudzony w popularyzowaniu idei treningu zdrowotnego od przynajmniej 40 lat, nazywany
czêsto polskim Cooperem, znawca nie tylko fizjologii
wysi³ku i medycyny sportowej, lecz tak¿e utalentowany dokumentalista i historyk dziejów medycyny i sportu,
by³ inspiratorem i „motorem” wielu dzia³añ propaguj¹cych jogging i biegi d³ugodystansowe oraz inne formy
treningu zdrowotnego w Polsce.
Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e w Polsce i wielu innych
krajach istnieje pilna koniecznoœæ wdro¿enia do codziennej praktyki wyników badañ naukowych wskazuj¹cych na korzystny efekt regularnych æwiczeñ fizycznych. Nale¿y znaleŸæ skuteczne sposoby, aby
przekonaæ miliony osób doros³ych, a tak¿e dzieci i m³odzie¿ do celowoœci systematycznej, odpowiednio ukierunkowanej aktywnoœci fizycznej. Nale¿y spopularyzowaæ minimaln¹ dawkê wysi³ku fizycznego konieczn¹ dla zachowania dobrego zdrowia oraz wspó³dzia³aæ w tworzeniu warunków do atrakcyjnych i bezpiecznych æwiczeñ fizycznych w pobli¿u miejsca zamieszkania. Jak to czyniæ?
Piœmiennictwo
1. Lee IM, Skerrett PJ. Physical activity and all-cause
mortality: what is the dose – response relation? Med
Sci Sports Exerc 2001; 33: 459-471.
2. Morris J, Chave S, Adam C, Sirey C. Vigorous exercise in leisure time and the incidence of coronary
hart disease. Lancet 1973; 333.
3. Sesso HD, Paffenbarger RS, Lee JM. Physical activity and coronary heart disease in men. The Harvard
Alumni Study, Circulation 2000; 102: 975-980.
4. Church TS, LaMonte MJ, Barlow CE, Blair SN. Cardiorespiratory fitness and body mass index as predictors
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Drygas W., „Siedz¹cy” tryb ¿ycia jako problem spo³eczny
115
nly
-d
istr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
15. Woynarowska B. Zachowania zdrowotne m³odzie¿y
szkolnej w Polsce, Warszawa 1993; Instytut Matki
i Dziecka.
16. Drygas W, Kostka T, Jegier A, Kuñski H. Long-term
effects of different physical activity models on coronary hart disease pisk factors In middle-aged men.
Int J Sports Med 2000; 21: 235.
17. Drygas W, Jegier A, Bednarek-Gejo A, Kostka T.
Long-term effects of various physical activity levels
in preventing obesity and metabolic syndrome in
middle-aged men. Eur J Cardiovasc Prev Rehab
2005; 12: 283.
18. Kuñski H, Drygas W, Grzeliñska-Drygas I i wsp. Wyniki 10-letnich badañ prospektywnych efektów treningu zdrowotnego w aspekcie prewencji choroby
niedokrwiennej serca, Medycyna Sportowa 1994;
10: 2-6.
19. Drygas W. Wp³yw wysi³ku fizycznego na p³ytki krwi,
uk³ad krzepniêcia i fibrynolizy, Medycyna Sportowa 1995; 51: 25-28.
20. Rothenbacher D, Hoffmeister A, Brenner H, Koenig
W. Physical activity, coronary hart disease and inflammatory response. Arch Intern Med 2003; 163:
1200.
21. Drygas W, Jegier A, Kuñski H. Study on threshold
dose of physical activity in coronary hart disease prevention. Part I: relationship between leisure time physical activity and coronary risk factors. Int J Sports
Med 1988; 9: 275.
22. Kostka T. Rola aktywnoœci ruchowej w promocji
zdrowia u osób starszych. Medicina Sportiva 2001; 5
(suppl. 2): 147.
23. Kuñski H, Jegier A. Ruch doskonali i uzdrawia serce.
TKKF Warszawa 1999; wyd. II uzupe³nione.
-
Th
is c
op
y is
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
for
pe
rs
on
al
us
eo
of cardiovascular disease mortality among men with
diabetes. Arch Intern Med 2005; 165: 2114-2120.
5. Leon AS, Connett J. Physical activity and 10.5 year
mortality in the Multiple Risk Factor Intervention Trial
(MRFIT), Int J Epidemiol 1991 Wrzesieñ; 20 (3): 690697.
6. Blair SN, Jackson AS. Physical fitness and activity as
separate heart disease risk factors: a meta-analysis.
Med Sci Sports Exerc 2001 Maj; 33 (5): 726-724.
7. Jegier A. Aktywnoœæ fizyczna w prewencji kardiologicznej. Postêpy Medycyny Lotniczej 2001; 2: 7.
8. Astrand PO. Dlaczego wysi³ek? Medicina Sportiva
2000; 4: 83.
9. Katzmarzyk PT, Janssen I, Ardern CI. Physical inactivity, excess adiposity and premature mortality. Obes
Rev 2003; 4: 257-290.
10. Nazar K, Kaciuba-Uœci³ko H. Znaczenie aktywnoœci
ruchowej w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym.
Górski J. (wyd.) Fizjologiczne podstawy wysi³ku fizycznego. PZWL Warszawa 2001; 532.
11. Drygas W, Skiba A, Bielecki W, Puska P. Ocena aktywnoœci fizycznej mieszkañców szeœciu krajów europejskich. Projekt „Bridging East-West Health Gap”.
Medicina Sportiva 2001; 5, (suppl. 2): 119.
12. Drygas W, Kwaœniewska M, Broda G i wsp. Ocena
poziomu aktywnoœci fizycznej doros³ej populacji polski. Wyniki programu WOBASZ. Kardiologia Polska 2005; 63 (suppl. IV): 645-648.
13. Kaleta D, Jegier A. Aktywnoœæ fizyczna w czasie wolnym i subiektywny stan zdrowia u osób doros³ych.
Pol Arch Med Wewn 2004; 111: 537-545.
14. Janssen I, Katzmarczyk PT, Srinivasan S, Chen W,
Malina RM, Bouchard C, Berenson GS. Utylity of
childhood BMI in the prediciton of adulthood disease:
comparison of national and international references,
Obes Res 2005 Jun; 13 (6): 1106-1115.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Drygas W., „Siedz¹cy” tryb ¿ycia jako problem spo³eczny
116